Washington Post: Το ευρώ είναι καταστροφή, ακόμη και για χώρες που τα κάνουν όλα σωστά

Άρθρο του Matt O’Brien

Το ευρώ θα μπορούσε να είναι χειρότερο ακόμα και από μια πτώχευση.

Αυτή, τουλάχιστον, ήταν η περίπτωση για τη Φινλανδία και την Ολλανδία, οι οποίες έχουν πράγματι αναπτυχθεί λιγότερο απ’ ότι η Ισλανδία από το 2007. Η Ισλανδία, εάν θυμάστε, ουσιαστικά κήρυξε πτώχευση το 2008.

Τώρα, η αλήθεια είναι ότι η Φινλανδία και η Ολλανδία είχαν το δικό τους μερίδιο στα οικονομικά προβλήματα, αλλά αυτά θα έπρεπε να είναι διαχειρίσιμα. Καμία από αυτές τις δυο χώρες δεν ήταν ανεπαρκείς, και οι δύο έκαναν ό, τι έπρεπε να κάνουν. Με άλλα λόγια, ακολούθησαν τους κανόνες, και τα αποτελέσματα παραμένουν ακόμη και σήμερα καταστροφικά. Αυτό συμβαίνει λόγω της καταστροφικής υπόστασης του ίδιου του ευρώ. Ή, αν θέλουμε να το πούμε πιο εξευγενισμένα, το κοινό νόμισμα είναι «ατελές, και να το να είναι ατελές το καθιστά εύθραυστο, ευάλωτο, και δεν προσφέρει όλα τα οφέλη που θα μπορούσε να παρέχει.” Αυτή ήταν η ετυμηγορία του επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Mario Draghi την περασμένη Πέμπτη.

Τι συνέβη δηλαδή σε αυτούς; Απλά τα συνήθη κακά οικονομικά μαντάτα. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Apple έδωσε τη χαριστική βολή στην οικονομία της Φινλανδίας. Οι δύο μεγαλύτερες εξαγωγές της ήταν τα τηλέφωνα Nokia και τα προϊόντα χάρτου, αλλά, όπως ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Alex Stubb είχε δηλώσει, το iPhone σκότωσε τα τηλέφωνα της Nokia και το iPad σκότωσε το χαρτί. Τώρα, η λογική μέθοδος για να αναπληρωθούν αυτές οι απώλειες σε εξαγωγές θα ήταν να μειωθεί το κόστος με την υποτίμηση του νομίσματός, μόνο που η Φινλανδία δεν έχει πλέον το δικό της νόμισμα ώστε να το υποτιμήσει. Έχει το ευρώ. Έτσι, για να μειώσει το κόστος της οικονομικής καταστροφής οδηγήθηκε στην περικοπή των μισθών, η οποία όχι μόνο καθυστερεί πολύ, αλλά επίσης προκαλεί μεγαλύτερη οικονομική ζημιά από τη στιγμή που πρέπει να απολυθεί προσωπικό προκειμένου οι εργαζόμενοι να δεχθούν μειώσεις στις αμοιβές τους. Το αποτέλεσμα ήταν μια ύφεση μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη στη νεότερη ιστορία της Φινλανδίας, πιο μεγάλη ακόμη και από την ύφεση στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Δεν βοήθησε, βέβαια, ότι οι κανόνες της ευρωζώνης εξανάγκασαν την κυβέρνηση της Φινλανδίας να μειώσει τον προϋπολογισμό της κατά την ίδια περίοδο.

Στην Ολλανδία είχαμε μια διαφορετική περίπτωση. Τα προϊόντα της είναι περισσότερο από ανταγωνιστικά στο εξωτερικό, το εμπορικό της πλεόνασμα είναι 10% μεγαλύτερο από την οικονομική της παραγωγή, αλλά οι εγχώριες δαπάνες της αποτελούν πρόβλημα. Η Ολλανδία απέκτησε μια τεράστια φούσκα όσων αφορά τις κατοικίες, κάτι που τροφοδοτήθηκε, εν μέρει, από το γεγονός ότι οι πληρωμές τόκων εκπίπτουν πλήρως από τον φόρο. Έτσι τα ακίνητα στην Ολλανδία έχασαν το 20% της αξίας τους και η φούσκα των ακινήτων ήταν έτοιμη να εκραγεί, με πιθανά θύματα τους μετόχους και ομολογιούχους των πιστωτικών ιδρυμάτων και βέβαια τους Ολλανδούς φορολογουμένους που θα επωμιστούν το βάρος της διάσωσης των ασύνετων πιστωτών. Ως αποτέλεσμα τα ολλανδικά νοικοκυριά επωμίστηκαν με το μεγαλύτερο βάρος χρέους από οποιονδήποτε άλλο κράτος στη ζώνη του ευρώ. Επιπλέον ήρθε η συνήθης λιτότητα με περικοπές στον Δημόσιο Τομέα και αύξηση των φόρων. Πράγματι, η οικονομία της Ολλανδίας ήταν ελαφρώς μικρότερη στο τέλος του 2014 από ό, τι ήταν στο τέλος του 2007. Η κατάσταση είναι σίγουρα καλύτερη από ότι αυτή της Φινλανδίας, η οικονομία της οποίας έχει συρρικνωθεί 5,2 τοις εκατό κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου, αλλά, εξακολουθεί να υστερεί συγκριτικά με το 1,1 τοις εκατό αύξησης της Ισλανδίας που υπερτερεί.

Τώρα, είναι δύσκολο να τα πάει χειρότερα απ΄ότι η Ισλανδία, η οποία βασικά μετέστρεψε ολόκληρη την οικονομία της σε ένα ταμείο αντιστάθμισης το οποίο κατέρρευσε το 2008. Οι τράπεζες της κατέρρευσαν, η κυβέρνηση της έπρεπε να στηρίξει τις τράπεζες, και το νόμισμά της υποχώρησε κατά 60 τοις εκατό. Εκτός από αυτό, μεταξύ του 2009 και του 2014, η Ισλανδία εφάρμοσε σχεδόν διπλάσια λιτότητα από την Ολλανδία και 12 φορές μεγαλύτερη από την Φινλανδία. Και αν αυτό δεν σας φαίνεται αρκετό, η οικονομική λαίλαπα της Ισλανδίας περιλαμβάνει επίσης υψηλότατο χρέος των νοικοκυριών και ελέγχους στις κινήσεις κεφαλαίων (capital controls) που τηρήθηκαν για να εμποδίσουν τους κατοίκους να μεταφέρουν χρήματα έξω από τη χώρα αλλά και απέτρεψαν να το μεταφέρουν εντός συνόρων.

Αλλά παρ ‘όλα αυτά, η Ισλανδία έχει ακόμη καταφέρει να ξεπεράσει τη Φινλανδία και την Ολλανδία. Πως ειναι δυνατον; Επειδή αυτοί δεν είχαν σαν νόμισμα το ευρώ. Η Ισλανδία έχει το δικό της νόμισμα, την Κορώνα. Και όσο και αν έβλαψε τους πολίτες της Ισλανδίας με το να χάσουν το 60 τοις εκατό της αγοραστικής τους δύναμης για τα εισαγόμενα αγαθά, όταν η κορόνα έπεσε τόσο πολύ, βοήθησε την οικονομία της Ισλανδίας, κάνοντας τα προϊόντα της πιο ανταγωνιστικά στο εξωτερικό. Αυτό ήταν αρκετό να αποτρέψει μια ολική συντριβή της οικονομίας της μετατρέποντας την όλη υπόθεση σε μια απλά κακή ύφεση.

Το ευρώ, όμως, κάνει το αντίθετο. Οι χώρες δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους ή να μειώσουν τα επιτόκια του και ακόμη και αν κάνουν περικοπές και εφαρμόσουν πολιτικές λιτότητας δεν μπορούν να αποφύγουν τους μπελάδες. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να μειωθούν οι μισθοί, να γίνει περικοπή δαπανών, και στη συνέχεια να μειωθούν οι μισθοί λίγο περισσότερο ως τιμωρία για όποιες οικονομικές παραβάσεις έχουν (ή δεν έχουν) διαπράξει. Ο ζουρλομανδύας του ευρώ, με άλλα λόγια, μετατρέπει τα συνήθη προβλήματα σε έκτακτες ανάγκες (Φινλανδία) και έκτακτες ανάγκες σε προβλήματα ιστορικής σημασίας (Ελλάδα). Και αυτό μπορεί να συμβεί είτε ακολουθήσεις τους κανόνες της ευρωζώνης είτε όχι.

Το ευρώ είναι ένας «ιδιότροπο θεός», που μπορεί να τιμωρήσει εξίσου τους αμαρτωλούς και τους αγίους. 

nostimonimar