Στην ιστορία του παγκόσμιου κινήματος των εργαζομένων πολλές φορές τέθηκε το ζήτημα της τακτικής που πρέπει να ακολουθήσουν τα κινήματα, για να πετύχουν τους στόχους τους. Οι διαφοροποιήσεις υπήρξαν έντονες και ήταν η αιτία όχι μόνον αποκλίσεων αλλά και σκληρής διαμάχης, που οδήγησε σε διασπάσεις και αντιπαλότητες, που φτάνουν μέχρι σήμερα. Η περίπτωση της ΕΡΤ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Βασική θεωρία του επαναστατικού κινήματος υπήρξε ο μαρξισμός-λενινισμός, στην εξέλιξη του οποίου διαμορφώθηκαν τάσεις που αμφισβήτησαν την προτεινόμενη τακτική αλλά πολλές φορές και τη θεωρία και ακολούθησαν διαφορετική οδό. Οι διάφορες αναρχικές τάσεις ή ο αριστερισμός από τη μία και οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του πάλαι ποτέ ευρωκομμουνισμού από την άλλη αποτέλεσαν ενδεικτικές περιπτώσεις αυτών των διαφοροποιήσεων. Στις ημέρες μας τόσο ο μαρξισμός ως θεωρία όσο και ο λενινισμός ως επαναστατική πρακτική αμφισβητούνται είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά. Κανείς όμως δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι και οι δύο ιστορικές θεωρίες και πρακτικές δεν συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη του διεθνούς επαναστατικού και εργατικού κινήματος. Ο Λένιν, που μας ενδιαφέρει εν προκειμένω, συγκρότησε και οδήγησε σε επιτυχία ένα επαναστατικό κίνημα κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ανεξαρτήτως της εξέλιξης της επανάστασης των μπολσεβίκων, ο Λένιν έχει καταγραφεί διεθνώς ως ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες και οι παρατηρήσεις του για το πώς συγκροτείται και πώς οδηγείται στην επιτυχία ένα κίνημα δεν μπορεί να περάσουν απαρατήρητες. Ο Λένιν έγραψε αρκετά βιβλία με υποδείξεις για την πορεία ενός επαναστατικού κινήματος και πραγματοποίησε πολλές καθοδηγητικές ομιλίες. Ένα από τα βιβλία του αυτά, το "Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού", συνεχίζει να παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς ένας επαναστάτης και όχι μεταρρυθμιστής υποδεικνύει πως, όταν ένα κίνημα συναντά μπροστά του τοίχο, δεν χρειάζεται να χτυπά πάνω του, με κίνδυνο να χάσει, αλλά μπορεί να βρει και άλλους τρόπους να τον ξεπεράσει. Ο Λένιν -σημειώνω- δεν ήταν μεταρρυθμιστής αλλά επαναστάτης. Δεν ήταν δηλαδή η περίπτωση του ηγέτη που πρότεινε μεταρρυθμίσεις του συστήματος με στόχο τη σταδιακή αλλαγή του αλλά την ανατροπή του. Γι' αυτό οι παρατηρήσεις του δεν μπορούν να απορριφθούν αβρόχοις ποσί από τους σημερινούς επίδοξους διαδόχους του, αν όχι ιδεολογικούς, τουλάχιστον ως προς την τακτική. Το προαναφερθέν βιβλίο του Λένιν μεταφράστηκε στα ελληνικά από την πέμπτη ρωσική έκδοση των Απάντων του. Περιλαμβάνεται στον 41ο τόμο, που εκδόθηκε τον Ιούνη του 1963, και ο ελληνικός εκδοτικός οίκος είναι το "Θεμέλιο". Για όσους δεν θυμούνται το "Θεμέλιο" ήταν ο εκδοτικός οίκος του ΚΚΕ εσωτερικού, από το οποίο προήλθε μεγάλο μέρος της σημερινής αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στο βιβλίο υπάρχει ένα σύντομο εισαγωγικό κείμενο του αναγνωρισμένου επίσης από το παγκόσμιο κίνημα ιταλού ηγέτη Τολιάτι και μία εισαγωγή της ρωσικής έκδοσης. Από αυτές τις εισαγωγές παρατίθενται αποσπάσματα, τα οποία μπορούν να φανούν χρήσιμα στην προσπάθεια των εργαζομένων της ΕΡΤ να πετύχουν τη χρυσή τομή μεταξύ του αγώνα τους για τη δημοκρατία και την αντικειμενική ενημέρωση και του δικαιώματος της εργασίας.
Ο ΤΟΛΙΑΤΙ "Η ρήξη με τον οπορτουνισμό", γράφει ο Τολιάτι, "οδηγούσε εύκολα σε μορφές σεχταρισμού, που απομόνωναν τους συχνά όχι πολλούς κομμουνιστές από τις μεγάλες μάζες, τις οργανωμένες στα συνδικάτα ή τις ανοργάνωτες. "Ήταν μάλιστα και μερικοί που έδιναν θεωρητική χροιά σε αυτήν την απομόνωση διαβεβαιώνοντας ότι έπρεπε να περιμένουμε οι μάζες 'να έρθουν σε εμάς'. "Δεν έλειψαν τέλος και αυτοί που οικοδομούσαν μία θεωρία της 'επίθεσης', σύμφωνα με την οποία και μία μικρή μειοψηφία, έστω και απομονωμένη από τις μεγάλες μάζες, μπορούσε να διεξαγάγει νικηφόρα την επίθεση ενάντια στο οχυρό της εξουσίας. "Η κριτική ενάντια στον εξτρεμισμό μικροαστικού χαρακτήρα, ενάντια στο συγκεχυμένο και φλύαρο επαναστατισμό και τις συγκεκριμένες μεμονωμένες παρεκκλίσεις που υπήρχαν τότε στους κομμουνιστές, όπως η άρνηση συμμετοχής στις εκλογές και στην κοινοβουλευτική εργασία, η άρνηση να μπουν και να δουλέψουν στα αντιδραστικά συνδικάτα, η άρνηση να δέχονται καθορισμένες λύσεις συμβιβασμού κ.ο.κ. διεξάγεται πάντοτε με μεγάλη λεπτότητα και με έντεχνη επιχειρηματολογία...". Μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν οι παρατηρήσεις που γίνονται στην εισαγωγή της ρωσικής έκδοσης του βιβλίου: "Ο Λένιν υπογραμμίζει", αναφέρεται στην εισαγωγή, "ότι οι μπολσεβίκοι οφείλουν τις επιτυχίες τους στη σωστή τακτική του συνδυασμού της παράνομης δουλειάς με την υποχρεωτική αξιοποίηση των νομίμων δυνατοτήτων, στην ικανότητά τους να επιτίθενται τολμηρά και, όταν χρειάζεται, να υποχωρούν οργανωμένα στη συνεχή μελέτη της πείρας του επαναστατικού αγώνα. Στον 'αριστερισμό' μελετάται αναλυτικά η ιστορία του αγώνα του μπολσεβίκικου κόμματος ενάντια στη μικροαστική 'επαναστατικότητα' που, όπως σημείωσε ο Λένιν, μοιάζει με τον αναρχισμό ή κάτι δανείζεται από αυτόν και που σε καθετί ουσιαστικό απομακρύνεται από τους όρους και τις απαιτήσεις της συνεπούς προλεταριακής ταξικής πάλης". Τον "αριστερό" οπορτουνισμό τον χαρακτηρίζουν ο υποκειμενισμός στην εκτίμηση των γεγονότων και η τάση υπερπήδησης των σταδίων του κινήματος, πράγμα που σπρώχνει τους "αριστερούς" σε τυχοδιωκτισμούς. Χαρακτηρίζοντας τη μικροαστική, μισοαναρχική "επαναστατικότητα", ο Λένιν παρατήρησε ότι ο αναρχισμός συχνά αποτέλεσε ένα είδος τιμωρίας για τα οπορτουνιστικά αμαρτήματα του εργατικού κινήματος και πως και τα δύο αυτά εκτρώματα αλληλοσυμπληρώνονταν. Εξαιρετικά μεγάλη σημασία έδινε ο Λένιν στα συνδικάτα, που είναι οι πιο μαζικές οργανώσεις των εργαζομένων. Υποδείκνυε ότι οι κομμουνιστές οφείλουν να κάνουν αυστηρή διάκριση ανάμεσα στην αντιδραστική μορφή των συνδικάτων, "να ξέρουν να πείθουν τους καθυστερημένους, να ξέρουν να δουλεύουν ανάμεσά τους και όχι να απομονώνονται από αυτούς με επινοημένα, παιδιάστικα "αριστερά" συνθήματα. "Να δεχόμαστε τη μάχη, όταν αυτό συμφέρει ολοφάνερα στον αντίπαλο και όχι σε εμάς, είναι έγκλημα", υποδείκνυε ο Λένιν, "και δεν αξίζουν πεντάρα τσακιστή οι πολιτικοί ηγέτες της επαναστατικής τάξης, που δεν ξέρουν να κάνουν 'ελιγμούς, συμφωνίες, συμβιβασμούς', για να αποφύγουν μία μάχη κατάφωρα ασύμφορη". Ο Λένιν υπέβαλε σε οξύτατη κριτική το δογματισμό των "αριστερών", που δεν ήθελαν να παίρνουν υπόψη τους την αλλαγή της κατάστασης, να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν δημιουργικά την επαναστατική θεωρία, να χρησιμοποιούν τις κάθε φορά νέες δυνατότητες προς το συμφέρον της εργατικής τάξης και του απελευθερωτικού κινήματος όλων των εργαζομένων. Ο Λένιν υποδείκνυε ότι τα κομμουνιστικά κόμματα πρέπει να ακολουθούν όσο γίνεται πιο ευλύγιστη τακτική, να προβάλλουν νέες μορφές πολιτικής δραστηριότητας και να ξέρουν να χρησιμοποιούν τις παλιές μορφές, δίνοντάς τους νέο περιεχόμενο, να μπορούν, όταν το επιβάλλει η κατάσταση, να αντικαθιστούν τη μία μορφή πάλης με μιαν άλλη. Ενώ το 1920 ο Λένιν θεωρούσε τον "αριστερισμό" σαν "παιδική αρρώστια" των νεαρών κομμουνιστικών κομμάτων, σαν αρρώστια της ανάπτυξής τους, αργότερα τον αντιμετώπιζε πια σαν μία απόλυτα διαμορφωμένη και εξαιρετικά επικίνδυνη κατεύθυνση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΕΡΙΣΜΟΣ Τι είναι όμως ο αριστερισμός; Αντιγράφω από το βιβλίο του Richard Gombin "Η καταγωγή του αριστερισμού", υπέρμαχου της αριστερίστικης ιδέας. "Η θεωρία του αριστερισμού, όπως παρουσιάζεται στην εξέλιξή της, εξαρτάται από ποικίλες επιδράσεις. Κρατά από το μαρξισμό το σχέδιό του για ριζική μεταβολή της κοινωνίας, αλλά η ριζικότητα αυτή παίρνει εδώ διαφορετική έννοια και είναι πιο πλατιά. "Δέχεται τη μαρξιστική θεωρία της πάλης των τάξεων, αλλά εισάγει στην καταπιεζόμενη τάξη όλους αυτούς που δεν μπορούν να κατευθύνουν την ίδια τους τη ζωή και να έχουν την πρωτοβουλία στις πράξεις τους. Έτσι λοιπόν πλαταίνει μοναδικά τον πίνακα των αλλοτριώσεων που βαρύνουν το άτομο και ξεφεύγει από τη μαρξιστική οικονομιστική αντίληψη".
Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ... ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΣΜΟΥ Η συμμετοχή στις διαδικασίες λειτουργίας μιας κρατικής τηλεόρασης είναι μία επικίνδυνη και ακροβατική άσκηση κυβερνητισμού. Δεν είναι απλώς μία εργασία. Και είναι απορίας άξιον πώς έναν τέτοιο ρόλο αποδέχθηκαν στην κρατική τηλεόραση άνθρωποι με αναρχικές ή αντιεξουσιαστικές ιδέες. Μήπως ακόμη και στην αναρχική συνείδηση στην Ελλάδα υποκρύπτεται μία εξουσιομανία; Μήπως τελικά ο κυβερνητισμός και ο κρατισμός υποκρύπτουν μία γοητεία που δεν αφήνει αδιάφορους ούτε και τους έλληνες αναρχικούς; Ο πρώτος ίσως αναρχικός στη σύγχρονη εποχή ήταν ο Γκόντγουιν. Κάνω την αναφορά στη σύγχρονη εποχή, διότι η αναρχική ιδέα δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο. Καλλιεργήθηκε ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα, όπου μπορεί κανείς να συναντήσει αναρχικούς ή αντιεξουσιαστές, όπως ο Αρίστιππος ή ο Αντιφών και κυρίως ο Ζήνων, ιδρυτής της σχολής των στωικών. Ο Γκόντγουιν στο βιβλίο του "En enquiry concerning Political Justice and its influense on general virtue and happiness" ("Έρευνα πάνω στην πολιτική δικαιοσύνη και η επίδρασή της στη γενική αρετή και ευτυχία") προσπαθεί να καταδείξει με ποιον τρόπο ο κυβερνητισμός (gouvernementalism) καθιστά τα άτομα δυστυχισμένα και πώς επιδρά στην ηθική εξέλιξή τους. Υποστηρίζει πως πρέπει να δώσουμε στο άτομο περισσότερη ελευθερία και τη δυνατότητα να αποκτήσει τα μέσα για την επιβίωσή του και το βαθμό κοινωνικότητας και ατομικότητας που του αρμόζει. Να γίνει δε αυτό εθελοντικά και άμεσα ή σταδιακά με την εκπαίδευση, τη λογική, τη συζήτηση και την πειθώ. Οπωσδήποτε όχι με εξουσιαστικά μέσα κατευθυνόμενα εκ των άνω. Αυτό το δρόμο ονειρεύτηκε να χαράξει ο Γκόντγουιν για την ανθρώπινη επανάσταση. Οι αναρχικές και οι αντιεξουσιαστικές τάσεις είναι πολλές, αλλά όλες αγωνίζονται ενάντια στον κρατισμό. Μοναδική ίσως εξαίρεση να αποτελεί η σύγχρονη Ελλάδα. Όπως γράφει ο Max Nettlau στο βιβλίο του "Ιστορία της Αναρχίας", "όλοι οι αναρχικοί, όπως ο Γκόντγουιν, ο Γουόρεν, ο Προυντόν, ο Ντεζάν, ο Κερντερουά, ο Ντε Πέπε, όσο ήταν αντίθετοι στη δικτατορία, άλλο τόσο δύσπιστοι ήταν στους αυτοσχεδιασμούς, στον αυθορμητισμό, στις επαναστάσεις με το άγγιγμα του μαγικού ραβδιού. Όλοι αναζητούσαν όχι μόνον έναν ιδανικό σκοπό αλλά και τον τελειότερο τρόπο, για να οδηγηθούν σε αυτό το σκοπό". Ο ίδιος συγγραφέας προσθέτει: "Η αναρχία είναι στάση ζωής που οδηγεί σε τρόπους συνύπαρξης τους ανθρώπους. Η αυτονομία και η αλληλεγγύη είναι ευεργετικές για τη ζωή των ανθρώπων και περιορίζουν στο ελάχιστο την ασυνεννοησία και την απώλεια των δυνάμεων. Η αναρχία πρέπει να έχει ως πρότυπο την πορεία των άστρων και όχι το φαινομενικά ανεξάρτητο παιχνίδι των κομητών και των μετεωριτών. Το ουράνιο σύστημα αποτελείται κυρίως από άστρα. Οι μετεωρίτες είναι η εξαίρεση. Και αφού τα άστρα επαρκούν γι' αυτό το σύστημα, είναι λογικό η μικρή ανθρώπινη κοινωνία πάνω στο φλοιό της μικροσκοπικής γης να αποζητά την πλέον αρμονική συνύπαρξη και όχι μία ζωή άμορφη και διεσπαρμένη, που θα μοιάζει με την περιπλανώμενη πορεία των μετεωριτών, που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν παρά εφήμερες λάμψεις". Εν ολίγοις και έπειτα από όλα αυτά: Οι λογικοί ελιγμοί δεν είναι υπεκφυγή. Οι καταλήψεις δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. Οι επαναστατικές ιδέες επικρατούν με τη δύναμη της πειθούς που περιέχουν και όχι με εκβιασμούς ή ψευδή διλήμματα.
Ο ΤΟΛΙΑΤΙ "Η ρήξη με τον οπορτουνισμό", γράφει ο Τολιάτι, "οδηγούσε εύκολα σε μορφές σεχταρισμού, που απομόνωναν τους συχνά όχι πολλούς κομμουνιστές από τις μεγάλες μάζες, τις οργανωμένες στα συνδικάτα ή τις ανοργάνωτες. "Ήταν μάλιστα και μερικοί που έδιναν θεωρητική χροιά σε αυτήν την απομόνωση διαβεβαιώνοντας ότι έπρεπε να περιμένουμε οι μάζες 'να έρθουν σε εμάς'. "Δεν έλειψαν τέλος και αυτοί που οικοδομούσαν μία θεωρία της 'επίθεσης', σύμφωνα με την οποία και μία μικρή μειοψηφία, έστω και απομονωμένη από τις μεγάλες μάζες, μπορούσε να διεξαγάγει νικηφόρα την επίθεση ενάντια στο οχυρό της εξουσίας. "Η κριτική ενάντια στον εξτρεμισμό μικροαστικού χαρακτήρα, ενάντια στο συγκεχυμένο και φλύαρο επαναστατισμό και τις συγκεκριμένες μεμονωμένες παρεκκλίσεις που υπήρχαν τότε στους κομμουνιστές, όπως η άρνηση συμμετοχής στις εκλογές και στην κοινοβουλευτική εργασία, η άρνηση να μπουν και να δουλέψουν στα αντιδραστικά συνδικάτα, η άρνηση να δέχονται καθορισμένες λύσεις συμβιβασμού κ.ο.κ. διεξάγεται πάντοτε με μεγάλη λεπτότητα και με έντεχνη επιχειρηματολογία...". Μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν οι παρατηρήσεις που γίνονται στην εισαγωγή της ρωσικής έκδοσης του βιβλίου: "Ο Λένιν υπογραμμίζει", αναφέρεται στην εισαγωγή, "ότι οι μπολσεβίκοι οφείλουν τις επιτυχίες τους στη σωστή τακτική του συνδυασμού της παράνομης δουλειάς με την υποχρεωτική αξιοποίηση των νομίμων δυνατοτήτων, στην ικανότητά τους να επιτίθενται τολμηρά και, όταν χρειάζεται, να υποχωρούν οργανωμένα στη συνεχή μελέτη της πείρας του επαναστατικού αγώνα. Στον 'αριστερισμό' μελετάται αναλυτικά η ιστορία του αγώνα του μπολσεβίκικου κόμματος ενάντια στη μικροαστική 'επαναστατικότητα' που, όπως σημείωσε ο Λένιν, μοιάζει με τον αναρχισμό ή κάτι δανείζεται από αυτόν και που σε καθετί ουσιαστικό απομακρύνεται από τους όρους και τις απαιτήσεις της συνεπούς προλεταριακής ταξικής πάλης". Τον "αριστερό" οπορτουνισμό τον χαρακτηρίζουν ο υποκειμενισμός στην εκτίμηση των γεγονότων και η τάση υπερπήδησης των σταδίων του κινήματος, πράγμα που σπρώχνει τους "αριστερούς" σε τυχοδιωκτισμούς. Χαρακτηρίζοντας τη μικροαστική, μισοαναρχική "επαναστατικότητα", ο Λένιν παρατήρησε ότι ο αναρχισμός συχνά αποτέλεσε ένα είδος τιμωρίας για τα οπορτουνιστικά αμαρτήματα του εργατικού κινήματος και πως και τα δύο αυτά εκτρώματα αλληλοσυμπληρώνονταν. Εξαιρετικά μεγάλη σημασία έδινε ο Λένιν στα συνδικάτα, που είναι οι πιο μαζικές οργανώσεις των εργαζομένων. Υποδείκνυε ότι οι κομμουνιστές οφείλουν να κάνουν αυστηρή διάκριση ανάμεσα στην αντιδραστική μορφή των συνδικάτων, "να ξέρουν να πείθουν τους καθυστερημένους, να ξέρουν να δουλεύουν ανάμεσά τους και όχι να απομονώνονται από αυτούς με επινοημένα, παιδιάστικα "αριστερά" συνθήματα. "Να δεχόμαστε τη μάχη, όταν αυτό συμφέρει ολοφάνερα στον αντίπαλο και όχι σε εμάς, είναι έγκλημα", υποδείκνυε ο Λένιν, "και δεν αξίζουν πεντάρα τσακιστή οι πολιτικοί ηγέτες της επαναστατικής τάξης, που δεν ξέρουν να κάνουν 'ελιγμούς, συμφωνίες, συμβιβασμούς', για να αποφύγουν μία μάχη κατάφωρα ασύμφορη". Ο Λένιν υπέβαλε σε οξύτατη κριτική το δογματισμό των "αριστερών", που δεν ήθελαν να παίρνουν υπόψη τους την αλλαγή της κατάστασης, να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν δημιουργικά την επαναστατική θεωρία, να χρησιμοποιούν τις κάθε φορά νέες δυνατότητες προς το συμφέρον της εργατικής τάξης και του απελευθερωτικού κινήματος όλων των εργαζομένων. Ο Λένιν υποδείκνυε ότι τα κομμουνιστικά κόμματα πρέπει να ακολουθούν όσο γίνεται πιο ευλύγιστη τακτική, να προβάλλουν νέες μορφές πολιτικής δραστηριότητας και να ξέρουν να χρησιμοποιούν τις παλιές μορφές, δίνοντάς τους νέο περιεχόμενο, να μπορούν, όταν το επιβάλλει η κατάσταση, να αντικαθιστούν τη μία μορφή πάλης με μιαν άλλη. Ενώ το 1920 ο Λένιν θεωρούσε τον "αριστερισμό" σαν "παιδική αρρώστια" των νεαρών κομμουνιστικών κομμάτων, σαν αρρώστια της ανάπτυξής τους, αργότερα τον αντιμετώπιζε πια σαν μία απόλυτα διαμορφωμένη και εξαιρετικά επικίνδυνη κατεύθυνση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΕΡΙΣΜΟΣ Τι είναι όμως ο αριστερισμός; Αντιγράφω από το βιβλίο του Richard Gombin "Η καταγωγή του αριστερισμού", υπέρμαχου της αριστερίστικης ιδέας. "Η θεωρία του αριστερισμού, όπως παρουσιάζεται στην εξέλιξή της, εξαρτάται από ποικίλες επιδράσεις. Κρατά από το μαρξισμό το σχέδιό του για ριζική μεταβολή της κοινωνίας, αλλά η ριζικότητα αυτή παίρνει εδώ διαφορετική έννοια και είναι πιο πλατιά. "Δέχεται τη μαρξιστική θεωρία της πάλης των τάξεων, αλλά εισάγει στην καταπιεζόμενη τάξη όλους αυτούς που δεν μπορούν να κατευθύνουν την ίδια τους τη ζωή και να έχουν την πρωτοβουλία στις πράξεις τους. Έτσι λοιπόν πλαταίνει μοναδικά τον πίνακα των αλλοτριώσεων που βαρύνουν το άτομο και ξεφεύγει από τη μαρξιστική οικονομιστική αντίληψη".
Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ... ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΣΜΟΥ Η συμμετοχή στις διαδικασίες λειτουργίας μιας κρατικής τηλεόρασης είναι μία επικίνδυνη και ακροβατική άσκηση κυβερνητισμού. Δεν είναι απλώς μία εργασία. Και είναι απορίας άξιον πώς έναν τέτοιο ρόλο αποδέχθηκαν στην κρατική τηλεόραση άνθρωποι με αναρχικές ή αντιεξουσιαστικές ιδέες. Μήπως ακόμη και στην αναρχική συνείδηση στην Ελλάδα υποκρύπτεται μία εξουσιομανία; Μήπως τελικά ο κυβερνητισμός και ο κρατισμός υποκρύπτουν μία γοητεία που δεν αφήνει αδιάφορους ούτε και τους έλληνες αναρχικούς; Ο πρώτος ίσως αναρχικός στη σύγχρονη εποχή ήταν ο Γκόντγουιν. Κάνω την αναφορά στη σύγχρονη εποχή, διότι η αναρχική ιδέα δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο. Καλλιεργήθηκε ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα, όπου μπορεί κανείς να συναντήσει αναρχικούς ή αντιεξουσιαστές, όπως ο Αρίστιππος ή ο Αντιφών και κυρίως ο Ζήνων, ιδρυτής της σχολής των στωικών. Ο Γκόντγουιν στο βιβλίο του "En enquiry concerning Political Justice and its influense on general virtue and happiness" ("Έρευνα πάνω στην πολιτική δικαιοσύνη και η επίδρασή της στη γενική αρετή και ευτυχία") προσπαθεί να καταδείξει με ποιον τρόπο ο κυβερνητισμός (gouvernementalism) καθιστά τα άτομα δυστυχισμένα και πώς επιδρά στην ηθική εξέλιξή τους. Υποστηρίζει πως πρέπει να δώσουμε στο άτομο περισσότερη ελευθερία και τη δυνατότητα να αποκτήσει τα μέσα για την επιβίωσή του και το βαθμό κοινωνικότητας και ατομικότητας που του αρμόζει. Να γίνει δε αυτό εθελοντικά και άμεσα ή σταδιακά με την εκπαίδευση, τη λογική, τη συζήτηση και την πειθώ. Οπωσδήποτε όχι με εξουσιαστικά μέσα κατευθυνόμενα εκ των άνω. Αυτό το δρόμο ονειρεύτηκε να χαράξει ο Γκόντγουιν για την ανθρώπινη επανάσταση. Οι αναρχικές και οι αντιεξουσιαστικές τάσεις είναι πολλές, αλλά όλες αγωνίζονται ενάντια στον κρατισμό. Μοναδική ίσως εξαίρεση να αποτελεί η σύγχρονη Ελλάδα. Όπως γράφει ο Max Nettlau στο βιβλίο του "Ιστορία της Αναρχίας", "όλοι οι αναρχικοί, όπως ο Γκόντγουιν, ο Γουόρεν, ο Προυντόν, ο Ντεζάν, ο Κερντερουά, ο Ντε Πέπε, όσο ήταν αντίθετοι στη δικτατορία, άλλο τόσο δύσπιστοι ήταν στους αυτοσχεδιασμούς, στον αυθορμητισμό, στις επαναστάσεις με το άγγιγμα του μαγικού ραβδιού. Όλοι αναζητούσαν όχι μόνον έναν ιδανικό σκοπό αλλά και τον τελειότερο τρόπο, για να οδηγηθούν σε αυτό το σκοπό". Ο ίδιος συγγραφέας προσθέτει: "Η αναρχία είναι στάση ζωής που οδηγεί σε τρόπους συνύπαρξης τους ανθρώπους. Η αυτονομία και η αλληλεγγύη είναι ευεργετικές για τη ζωή των ανθρώπων και περιορίζουν στο ελάχιστο την ασυνεννοησία και την απώλεια των δυνάμεων. Η αναρχία πρέπει να έχει ως πρότυπο την πορεία των άστρων και όχι το φαινομενικά ανεξάρτητο παιχνίδι των κομητών και των μετεωριτών. Το ουράνιο σύστημα αποτελείται κυρίως από άστρα. Οι μετεωρίτες είναι η εξαίρεση. Και αφού τα άστρα επαρκούν γι' αυτό το σύστημα, είναι λογικό η μικρή ανθρώπινη κοινωνία πάνω στο φλοιό της μικροσκοπικής γης να αποζητά την πλέον αρμονική συνύπαρξη και όχι μία ζωή άμορφη και διεσπαρμένη, που θα μοιάζει με την περιπλανώμενη πορεία των μετεωριτών, που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν παρά εφήμερες λάμψεις". Εν ολίγοις και έπειτα από όλα αυτά: Οι λογικοί ελιγμοί δεν είναι υπεκφυγή. Οι καταλήψεις δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. Οι επαναστατικές ιδέες επικρατούν με τη δύναμη της πειθούς που περιέχουν και όχι με εκβιασμούς ή ψευδή διλήμματα.
opinion24
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου