Ο Νομπελίστας που νίκησε τη Σχιζοφρένεια

Από το Κουτί της Πανδώρας

• 

Ο  John Forbes Nash γεννήθηκε στις 13-6-1928 στη Δυτική Βιρτζίνια. Ο Nash, δεν αποτελούσε το χαρακτηριστικό παιδί– θαύμα. Δεν ήταν μαθητής του άριστα. Διακατεχόταν εντούτοις, από ένα σπάνιο- τεράστιο ενδιαφέρον να εμβαθύνει σε όλα τα θέματα και να ψάχνει μανιωδώς να βρει μια νέα οπτική γωνία σε κάθε πρόβλημα. Φοίτησε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Κάρνεγκι και το 1948 πήρε το πτυχίο  και το μεταπτυχιακό του στην επιστήμη των μαθηματικών. Στη συνέχεια, έλαβε υποτροφία από το πανεπιστήμιο του Πρίνστον.  Είναι χαρακτηριστικό ότι η συστατική επιστολή καθηγητή του προς το Πρίνστον, περιείχε μόνο μία αράδα: «Αυτός ο άνθρωπος είναι ιδιοφυΐα».
Στα 19 του απέδειξε το θεώρημα του Brauer και στα 21 του συμπλήρωσε την «Θεωρία των παιγνίων» του John Von Neumann. Ένα χρόνο μετά, γίνεται καθηγητής στο Πρίνστον και 23 χρονών διδάσκει στο MIT. Εκεί γνωρίζει την Αλίσια Λόπες– Χάρρισον ντε Λαρδέ, φοιτήτρια φυσικής από το Ελ Σαλβαδόρ. Με την Αλίσια παντρεύονται το Φεβρουάριο του 1957. Τα επόμενα 8 χρόνια υπήρξαν παραγωγικά και ευτυχισμένα. Ο Nash, ήταν περιζήτητος από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια των HΠA, ενώ περιοδικά όπως το «Fortune» τον χαρακτήριζαν ως την μεγαλύτερη ιδιοφυΐα της μεταπολεμικής εποχής.
Το 1959 και ενώ η γυναίκα του περιμένει το πρώτο τους παιδί, οι διαλέξεις του αρχίζουν να διακατέχονται από παραληρηματικά ξεσπάσματα χωρίς κανένα νόημα. Απόκοσμοι θόρυβοι και φθονερές σκιές Ρώσων και Αμερικανών πρακτόρων εξουσιάζουν την ύπαρξή του και οι εργασίες του σταματούν. Εισάγεται στην ψυχιατρική κλινική του Harvard σε ηλικία 30 χρονών και οι γιατροί διαγιγνώσκουν σχιζοφρένεια. Παραιτείται από το MIT και περνά τον χρόνο του μεταξύ ψυχιατρικών κλινικών και Πρίνστον. Εκεί τριγυρίζει σαν φάντασμα. Ο Daniel D. Feenberg, φοιτητής την δεκαετία του 1970 στο ίδιο πανεπιστήμιο, θυμάται: «Τα ρούχα του ήταν παράταιρα. Έμοιαζε άδειος. Πήγαινε να διαβάσει στην βιβλιοθήκη ή περπατούσε ανάμεσα στα κτίρια. Ήταν συνήθως σιωπηλός…»
Ο ίδιος ο Nash, αναφέρει  για την ασθένειά του: «… άρχισα να αισθάνομαι πως το προσωπικό του MIT, και αργότερα ολόκληρη η Βοστόνη συμπεριφερόταν περίεργα απέναντί μου… Άρχισα να βλέπω κρυπτοκομμουνιστές παντού… Άρχισα να πιστεύω πως είμαι σημαντική θρησκευτική προσωπικότητα και άκουγα φωνές συνεχώς. Άρχισα να ακούω κάτι σαν τηλεφωνήματα, από ανθρώπους που αντιτίθεντο στις ιδέες μου… Tο delirium ήταν σαν ένα όνειρο από το οποίο έμοιαζε πως δεν θα ξυπνήσω ποτέ…»
Χρειάστηκαν περίπου 30 χρόνια (το1989), για να καταφέρει να ξεφύγει από την ανυπαρξία στην οποία τον βύθισε η σχιζοφρένεια. Ο Nash είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις ανθρώπων που κατάφερε να ζήσει με τις παραισθήσεις του, συνειδητοποιώντας ότι πρόκειται για παραισθήσεις. Αυτό σημαίνει ότι στον εγκέφαλό του συνυπάρχουν η λογική και η ψευδαίσθηση. O Freeman Dyson, ένας από τους γίγαντες της θεωρητικής φυσικής του 20ου αιώνα, έβλεπε το Nash κάθε πρωί στο Ινστιτούτο. Του έλεγε μια τυπική καλημέρα, αλλά ποτέ δεν έπαιρνε απάντηση. Ένα πρωί αναπάντεχα ο Nash μίλησε: «Είδα την κόρη σου σήμερα πάλι στις ειδήσεις» (η Esther Dyson είναι συγγραφέας και θεωρητικός του κυβερνοχώρου). O Dyson, που ποτέ δεν είχε ακούσει τη φωνή του Nash, θυμάται: «Δεν φανταζόμουν καν πως ήξερε την ύπαρξή της κόρης μου. Θυμάμαι πως έμεινα κατάπληκτος. Το ξύπνημά του ήταν θαυμάσιο!»
Ο ιδιοφυής επιστήμονας, τιμήθηκε το 1994 με το Νόμπελ Οικονομικών (μαζί με τους Ρ. Ζέλτεν και Τζ. Χαρσάνυι), για τη συμβολή του στη θεωρία παιγνίων. Η Θεωρία των Παιγνίων μελετά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας και σύγκρουσης συμφερόντων. Πιο αναλυτικά, σε μια δυαδική στρατηγική αλληλενέργεια, ένας συνδυασμός στρατηγικών ισορροπίας κατά Nash είναι αυτός κατά τον οποίο η επί μέρους στρατηγική του κάθε δρώντος είναι η καλύτερη απάντηση του ενός στην καλύτερη απάντηση του άλλου δρώντος. Ο Nash κατασκεύασε σειρά υποδειγμάτων τα οποία εφαρμόζονται στην επιχειρησιακή οικονομική, στις διεθνείς σχέσεις, στη βιολογία, στο δίκαιο, στην ψυχολογία, στην πολιτική επιστήμη, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, στη φιλοσοφία και στα μαθηματικά.
Η ταινία “A Beautiful Mind”-(2001), με πρωταγωνιστές τους Ράσελ Κρόου και τη Τζένιφερ Κόνελι είναι βασισμένη στη ζωή του Nash.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ,το 2009, ένας Έλληνας με καταγωγή από την Κρήτη, ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης (γεννημένος το 1981 και αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών του Μ.Ι.Τ), κατάφερε να αποδείξει ότι δεν υπάρχει τρόπος για να προβλεφθεί η κατά Nash ισορροπία. Σε συνεργασία με τους καθηγητές του, Χρίστο Παπαδημητρίου και Πολ Γκόλντμπεργκ, απέδειξε ότι η ισορροπία αυτή, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι υπολογιστικά αδύνατη. Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης έχει δηλώσει σχετικά: Ο Nash έδωσε μια μαθηματική εικασία για το τι γίνεται στα παίγνια, αλλά δεν έδωσε υπολογιστικό εργαλείο με το οποίο να μπορούμε να προβλέπουμε εκ των προτέρων τι πρόκειται να γίνει. Από το 1950 λοιπόν που ο Nash έδειξε το θεώρημά του, προσπαθούσαν οι οικονομολόγοι να βρουν ένα αλγόριθμο υπολογισμού ισορροπιών Nash. Αυτό που εμείς αποδείξαμε είναι κάτι που μάλλον δεν περίμενε η επιστημονική κοινότητα. Ότι τέτοιος αλγόριθμος δεν υπάρχει!»