Άμεση Δημοκρατία και τοπική αυτοδιοίκηση. Του Γιώργου Λιερού

Ο Γιώργος Λιερός* αρθρογραφεί στο enallaktikos.gr

Λαϊκές συνελεύσεις και επιτροπές συνοικίας

[Μέσω των] μικρών Δημοκρατιών… κάθε άνθρωπος μέσα στην Πολιτεία [θα μπορούσε να γίνει] ενεργό μέλος της κοινής κυβέρνησης και να πραγματεύεται προσωπικά ένα μεγάλο μέρος των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών του …συμμέτοχος στη διαχείριση των υποθέσεων και όχι απλώς στις εκλογές μια μέρα το χρόνο, αλλά κάθε μέρα…

…να διαιρεθεί [η κυβέρνηση] ανάμεσα στους πολλούς, να κατανεμηθούν στον καθένα εκείνα ακριβώς τα καθήκοντα για τα οποία είναι ικανός»

Τόμας Τζέφερσον¹

Ο Δήμος από διοικητική περιφέρεια πρέπει να γίνει ξανά η συνέλεση των πολιτών του. Η άμεση δημοκρατία είναι τοπική αυτοδιοίκηση.

Η αυτοδιοίκηση σήμερα δεν υφίσταται. Οι δήμοι αποτελούν τους τοπικούς βραχίονες της κεντρικής διοίκησης και η τοπική συμμετοχή περιορίζεται στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα τοπικά πελατειακά δίκτυα και την πολιτική εξουσία.

Η αυτοδιοίκηση, η ανάληψη της ευθύνης της διοίκησης από τους ίδιους τους δημότες, δεν μπορεί να εκχωρηθεί από την εξουσία ή να αποφασιστεί από μια φωτισμένη δημοτική πλειοψηφία, αλλά μόνο να κατακτηθεί μέσα από μακροχρόνιες προσπάθειες ˙ μπορεί να οικοδομηθεί βήμα- βήμα. Η εξουσία θα περνάει στα χέρια των πολιτών άλλοτε σταδιακά και άλλοτε με άλματα στο μέτρο που αυξάνονται οι ευκαιρίες τους να είναι δημοκράτες και να δρουν ως πολίτες. Η «Αντίσταση με τους πολίτες του Χαλανδρίου» έρχεται να προτείνει τρόπους για να αυξηθούν αυτές οι ευκαιρίες.

Μια πλήρως ανεπτυγμένη άμεση δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ένα νέο Σύνταγμα, χωρίς την αλλαγή του κοινωνικού συστήματος. Και όμως, πριν από 10-15 χρόνια, οι λαϊκές συνελεύσεις ήταν μια πραγματικότητα σχεδόν σε όλες τις γειτονιές του Χαλανδρίου, ενώ στο κέντρο της πόλης λειτούργησε μια μαζική συνέλευση το Δεκέμβριο του 2008 και το καλοκαίρι του 2011 με το κίνημα των αγανακτισμένων. Για πολλά χρόνια μαζικές παρεμβάσεις των κατοίκων «προ της ημερησίας» στο δημοτικό συμβούλιο του έδιναν εκ των πραγμάτων ένα χαρακτήρα συνέλευσης. Αυτή η πραγματικότητα μπορεί να θεσμοθετηθεί και να οργανωθεί καλύτερα.

Προτείνουμε τη συγκρότηση λαϊκής συνέλευσης σε κάθε πολεοδομική ενότητα (το νέο πολεοδομικό σχέδιο προβλέπει συνολικά επτά ενότητες) και την εκλογή από αυτήν άμεσα ανακλητής συνοικιακής επιτροπής.  Οι λαϊκές συνελεύσεις, οι συνοικιακές επιτροπές και η συνέλευση των συνοικιακών επιτροπών από τη μια και η εκλεγμένη δημοτική αρχή από την άλλη μπορούν να αποτελέσουν δύο συμπληρωματικές / ανταγωνιστικές και αμοιβαία εξισορροπούμενες δομές  εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο σε ένα πρώτο στάδιο:

Η διοίκηση του Δήμου λειτουργεί σύμφωνα με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ενώ ο έλεγχός της γίνεται μέσα από διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας.

Οι λαϊκές συνελεύσεις και οι συνοικιακές επιτροπές αναλαμβάνουν άμεσα ένα μέρος των αρμοδιοτήτων του Δήμου όσον αφορά α) την σύνταξη του προϋπολογισμού β) την κατάρτιση του τεχνικού προγράμματος γ) την κοινωνική αλληλεγγύη.

Η προοπτική είναι όλο και περισσότερες από τις αρμοδιότητες του Δήμου να περνάνε στις συνελεύσεις και τις συνοικιακές επιτροπές

Πιο αναλυτικά:

Το δεύτερο δεκαπενθήμερο κάθε Σεπτέμβρη γίνεται κύκλος λαϊκών συνελεύσεων σε κάθε μια από τις οποίες ο δήμαρχος ενημερώνει για τα έργα που έχουν εκτελεστεί στην πολεοδομική ενότητα, για αυτά που βρίσκονται στη διαδικασία πραγματοποίησης ή που δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα. Ο δήμαρχος επίσης παρουσιάζει το προσχέδιο του τεχνικού προγράμματος και του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς. Οι κάτοικοι καταθέτουν τις απόψεις τους και αιτιολογούν το είδος των έργων που πρέπει να πραγματοποιηθούν κατά προτεραιότητα στην πολεοδομική ενότητα. Τέλος, εκλέγουν τη συνοικιακή επιτροπή που αναλαμβάνει να επεξεργαστεί τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί (μπορούν να δημιουργηθούν επίσης ομάδες εργασίας κ.τ.λ.)

Τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες η συνοικιακή επιτροπή πραγματοποιεί μια σειρά από συγκεντρώσεις στις γειτονιές για να μαζέψει τα αιτήματα. Επεξεργάζεται προτάσεις και συντάσσει έναν κατάλογο έργων με βάση το ελάχιστο ποσοστό του προϋπολογισμού που αναλογεί στην πολεοδομική ενότητα. Ακολουθεί νέος κύκλος συνελεύσεων όπου εγκρίνονται οι τελικές προτάσεις κάθε πολεοδομικής ενότητας πάνω στο τεχνικό πρόγραμμα, το προϋπολογισμό κ.ά.

Η κάθε συνοικιακή επιτροπή υποστηρίζει τις προτάσεις που έχει εγκρίνει η λαϊκή συνέλευση σε ανοιχτό δημοτικό συμβούλιο (με την παρουσία των κατοίκων). Το δημοτικό συμβούλιο είναι υποχρεωμένο να επικυρώσει τον κατάλογο έργων που αντιστοιχούν στο ποσοστό του προϋπολογισμού που αναλογεί στη πολιεοδομική ενότητα.

Τέλος, κάθε τρεις μήνες συνέρχεται η συνέλευση δημοκρατικού ελέγχου η οποία απαρτίζεται από τις συνοικιακές επιτροπές, το σωματείο εργαζομένων του Δήμου, εκπροσώπους των κοινωνικών φορέων της πόλης κ.τ.λ. και ενημερώνεται από τις δημοτικές αρχές για την πορεία εκτέλεσης του τεχνικού προγράμματος και του προϋπολογισμού

Με ευθύνη της κάθε συνοικιακής επιτροπής συγκροτείται σε κάθε πολεοδομική ενότητα επιτροπή αλληλεγγύης στην οποία καλούνται να συμμετάσχουν μεταξύ άλλων οι διευθυντές των σχολείων και οι προϊστάμενοι ιερείς των ενοριακών ναών.

Οι λαϊκές συνελεύσεις διεξάγονται στους σχολικούς χώρους (ή στα εντευκτήρια των εκκλησιών εάν προσφερθούν).  Η διοίκηση του Δήμου υποχρεούται να παρέχει στις συνελεύσεις και τις επιτροπές γραμματειακή υποστήριξη. Συνοπτικά πρακτικά των συνεδριάσεων αναρτώνται στο διαδίκτυο.

Δεν μπροεί δημοτικός σύμβουλος ή υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές να είναι μέλος των συνοικιακών επιτροπών.

Οι δημότες του Χαλανδρίου μπορεί να προσβάλουν μια απόφαση του δημοτικού συμβουλίου και να ζητήσουν να συζητηθεί το θέμα στις λαϊκές συνελεύσεις. Για ένα θέμα που αφορά γενικότερα το Χαλάνδρι, το αίτημα χρειάζεται να συνοδεύεται από 3.000 υπογραφές για να συγκληθούν όλες οι συνελεύσεις. Για ένα αυστηρά τοπκό θέμα, 500 υπογραφές είναι αρκετές για τη σύγκληση της συνέλευσης που αφορά το θέμα. Το δημοτικό συμβούλιο είναι υποχρεωμένο να κάνει δεκτή την απόφαση των συνελεύσεων.

Αν σε κάθε συνέλευση συμμετέχουν 200 κάτοικοι κατά μέσο όρο (συνολικά 200Χ7=1.400) ο θεσμός μπορεί να κριθεί επιτυχής. Η προηγούμενη πείρα έχει δείξει ότι αυτός ο αριθμός είναι επαρκής για να διαχυθεί η γνώση για το εκάστοτε διακύβευμα σε ολόκληρη την πόλη. Αυτό είναι άλλωστε και το ποσοστό συμμετοχής κατά την σύνταξη του συμμετοχικού προϋπολογισμού στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας². Συνελεύσεις με πάνω από 200-300 ανθρώπους δεν είναι λειτουργικές. Μεγαλύτερη συμμετοχή θα μπορούσε να οδηγήσει στην σκέψη για 17 συνελεύσεις, όσες και οι πολεοδομικές ενότητες του παλαιού πολεοδομικού σχεδίου. Πρόκειται όμως για ένα υπεραισιόδοξο σενάριο γιατί 17Χ200=3.400 άτομα σημαίνει ποσοστά συμμετοχής κοντά σε εκείνα της Αρχαίας Αθήνας³!

Μέσα από τις διαδικασίες της άμεσης δημοκρατίας σχηματίζεται ένα σώμα πολιτών,  το οποίο ποτέ ως τώρα δεν μπόρεσε να είναι πλειοψηφικό. Μόνο όμως  μέσω ενός τέτοιου σώματος οι γνώμες αφού συζητηθούν μπορούν να εξαγνιστούν σε δημόσιες απόψεις. Όπως διαπιστώνει η Χάννα Άρεντ, εάν χαθεί αυτό το σώμα, αν το «όλη η εξουσία ανήκει στο λαό» ισχύει μόνο για την ημέρα των εκλογών, η κυβέρνηση εκφυλίζεται σε διοίκηση και η δημόσια σφαίρα εξαφανίζεται. Πρέπει να προσφερθεί από την Πολιτεία σε κάθε άνθρωπο η δυνατότητα να είναι «μέλος σε κάποιο από τα συμβούλιά της μικρό ή μεγάλο»⁴ και κάθε φορά η αίθουσα πρέπει να έχει τις «σωστές διαστάσεις» ώστε και πραγματική συζήτηση να μπορεί να γίνει και «όλοι να χωράνε»⁵.

Ο Τζέφερσον πίστευε ότι η εξαφάνιση των χώρων, όπου οι άνθρωποι θα μπορούσαν ανεμπόδιστα να ασκήσουν τις «ενάρετες» (τις πολιτικές) κλίσεις τους, αποτελούσε τη μεγαλύτερη απειλή για τη νεοσύστατη αμερικανική δημοκρατία. Ζητούσε επανειλημμένα και επιτακτικά «να χωριστούν οι κομητείες σε συνοικίες» σε «στοιχειώδεις Δημοκρατίες» των 100 ανθρώπων η κάθε μία. Στην σκέψη του υπήρχε όχι μόνο η ανάμνηση της αρχαίας δημοκρατίας, αλλά επίσης προαναγγελλόταν μια νέα μορφή δημοκρατίας: εκείνη των Συμβουλίων.

6-4-2014

Παραπομπές:

Σημ.1  Από τις επιστολές του Τζέφερσον στον Cartwright και τον Tyler αναφέρονται στη Hannah Arendt «Για την επανάσταση», ελλ. Εκδ. Αλεξάνδρεια 2006, σ. 343,344

Σημ.2  Το Πόρτο Αλέγκρε έχει πληθυσμό 1,3 εκατομ. κατοίκους και στις λαϊκές συνελεύσεις συμμετέχουν σύμφωνα με τη M.Harnecker 15-16.000 άνθρωποι. Ο πληθυσμός του Χαλανδρίου εκτιμάται σε 85.000 ανθρώπους (Β2 τελική αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου).

Σημ.3.  Η συμμετοχή στην Εκκλησία του Δήμου στην Αρχαία Αθήνα εκτιμάται ότι ήταν γύρω στο 10% των πολιτών

Σημ.4  Τόμας Τζέφερσον, από τις επιστολές που προαναφέρθηκαν στη σημ.1

Σημ.5  Με τη φράση «η αίθουσα δεν τους χωράει όλους» ο Τζων Σέλτον περιέγραψε τον κύριο λόγο για τη γέννηση του Κοινοβουλίου.

*Ο Γιώργος Λιερός είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό: "Αντίσταση με τους πολίτες του Χαλανδρίου". Γεννήθηκε το 1961 στη Ρόδο. Σπούδασε στην Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ και ασκεί το επάγγελμα του κτηνιάτρου. Άρχισε να ασχολείται με τα κοινά από τα μαθητικά του χρόνια και έκτοτε παραμένει κινηματικά ενεργός, συμμετέχοντας σε δράσεις, κινήσεις και πρωτοβουλίες.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2012)     Ξαναπιάνοντας το νήμα, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
(2012)     Υπαρκτός καινούργιος κόσμος, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
(2011)     Σκέψεις για την άμεση δημοκρατία, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2013)     Η άμεση δημοκρατία στον 21ο αιώνα, Νησίδες