Τι κρύβεται πίσω απο την κυπριακή κρίση; Ο «κακός» δεν είναι μόνο η Γερμανία

Πρωτοφανή πράματα

Του Πέτρου Σταύρου Η απόφαση του Εurogroup για τις καταθέσεις στη Κύπρο είναι πρωτοφανής σε πολλά επίπεδα. Η πιθανότητα κουρέματος και των καταθέσεων κάτω από τις 100.000 € είναι αναμφίβολα ένα σκληρό «χτύπημα» στα εισοδήματα των λαϊκών στρωμάτων, παρόλο, που σε μια χειμαζόμενη από τα μνημόνια οικονομία, οι καταθέσεις των λαϊκών στρωμάτων μειώνονται με γοργό ρυθμό κυρίως λόγω του ότι ο μισθός δεν μπορεί, πλέον, να καλύψει τις στοιχειώδεις ανάγκες κοινωνικής αναπαραγωγής, πόσο μάλλον όταν η ανεργία στερεί την οικογένεια από κάθε μισθιακό εισόδημα.  Όμως, το μέτρο αυτό σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα κατά των λαϊκών εισοδημάτων αλλά και με το γεγονός ότι συνοδεύεται και με δανεισμό που θα εκτοξεύσει το δημόσιο χρέος της Κύπρου από το 90% στο 140% του ΑΕΠ θα δημιουργήσει, πολύ γρήγορα, τις ανάγκες για αναχρηματοδότηση της κυπριακής οικονομίας και συνεπώς την ανάγκη να επαναληφθεί το κούρεμα των καταθέσεων, επιταχύνοντας την πτώχευση σημαντικού τμήματος του κυπριακού πληθυσμού. Το ερώτημα λοιπόν είναι τι σημαίνει η εξέλιξη αυτή για τις πολιτικές λιτότητας που εξαπλώνονται σε όλη την Ευρώπη και τι για το ίδιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Με σχετική άνεση θα μπορούσε να πει κανείς πως στην πρωτοφανή αυτή απόφαση συμμετείχαν ισοδύναμα όλοι οι διεθνείς και ευρωπαϊκοί θεσμοί (ΔΝΤ, ΕΚΤ) και δεν υπερίσχυσε απλά η γερμανική άποψη. Δεν πρόκειται περί γκάφας αλλά για μια ορθολογική απόφαση υψηλού ρίσκου, όλων των ευρωπαϊκών ηγεμονικών κέντρων και όλων των διεθνών θεσμών. Στη περίπτωση αυτή, τον ρόλο του «κακού» δεν τον έχει μόνο η Γερμανία αλλά και οι άλλοι «παίχτες» του νεοφιλελεύθερου παιγνίου. Και ενώ το ΔΝΤ είναι αναμενόμενο να περιορίζεται στο ρόλο του «τεχνοκράτη» και μόνον, και όχι και του συγχρηματοδότη, που είχε μέχρι τώρα, τα πιο σημαντικά ερωτηματικά τα δημιουργεί ο ρόλος της ΕΚΤ. Τι πραγματικά επιδιώκει η ΕΚΤ με αυτά τα μέτρα; Είναι δεδομένο πως με αυτήν την απόφαση θίγονται όχι μόνο οι λαϊκές αποταμιεύσεις αλλά και με μόνιμο τρόπο κάποια καπιταλιστικότατα ιδιοκτησιακά δικαιώματα  αλλά και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης [1]. Ακόμα κι αν κατευναστεί πολιτικά η οργή των μικροκαταθετών, ακόμα κι αν βρεθεί τώρα λύση θα πρέπει αυτή να είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει δηλαδή να λύσει από την αρχή το πρόβλημα χωρίς αμφισβητήσεις. Αν δεν λυθεί το πρόβλημα -και το πρόβλημα δεν θα λυθεί εφόσον το δημόσιο χρέος φτάσει το 140%, τότε οι κάθε λογής καταθέτες των κυπριακών τραπεζών θα θεωρήσουν ότι επίκειται δεύτερο κούρεμα στις καταθέσεις τους. Ότι έγινε μια φορά θα μπορεί να γίνει και δεύτερη, ίσως και τρίτη. Η «μαύρη» αυτή προσδοκία θα καταστρέψει το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου με την φυγή καταθέσεων από τον φόβο ενός δεύτερου ή και ενός τρίτου «κουρέματος». Το ενεργητικό των κυπριακών τραπεζών είναι 9 φορές το ΑΕΠ της Κύπρου και οι ανάγκες ανακεφαλαίωσης του δεν πρόκειται να στηριχθούν από τα κρατικά ελλείμματα ούτε, όπως φαίνεται, από ευρωπαϊκούς πόρους. Φαίνεται πως η ΕΚΤ έχει αποκτήσει και άλλους ρόλους εκτός της διατήρησης του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ευρωζώνης. Ρόλους αντιφατικούς με τους κλασικούς μιας κεντρικής τράπεζας αλλά εξαιρετικά λειτουργικούς για την καπιταλιστική συνθήκη. Φαίνεται πως η ΕΚΤ, αθόρυβα, στοχεύει στην εγκαθίδρυση των «διαρθρωτικών» πολιτικών και αν αυτό την φέρνει σε αντίθεση με το ρόλο της διατήρησης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας αποφασίζει, συγκεκριμένα κάθε φορά και ανάλογα με το περιστατικό, υπέρ ποιου ρόλου θα γείρει η πλάστιγγα. Όπως για την Ελλάδα «διαρθρωτικό» θεωρείται η δραστική μείωση του δημόσιου τομέα και η εξαφάνιση των εργασιακών σχέσεων, έτσι και για την Κύπρο «διαρθρωτικό» θεωρείται το «κλείσιμο» του τραπεζικού της τομέα. Αν εξαιρέσουμε προς στιγμήν τους εξωγενείς παράγοντες, (μια ουσιαστική ανάμειξη της Ρωσίας), για να πετύχει αυτόν τον «διαρθρωτικό» στόχο η ΕΚΤ, ύστερα και από το «όχι» στην αυτοκτονία που είπε η κυπριακή βουλή, έχει δύο τρόπους: Ο πρώτος είναι να χρηματοδοτήσει το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου αναλαμβάνοντας πλήρως τις τύχες του. Με ήπιο τρόπο θα του αλλάξει χαρακτήρα και προσανατολισμό στον μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα, αποσοβώντας δραματικές εξελίξεις για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης. Ο δεύτερος τρόπος είναι να το αφήσει να «κλείσει» σήμερα, αποδεικνύοντας με την κατάρρευση της κυπριακής οικονομίας ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά μόνο ο δρόμος του σοκ και τους δέους. Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης θα εξασφαλιστεί από την ισχύ του παραδείγματος. Θα είναι κάτι που έγινε αλλά έγινε μόνο στη Κύπρο, σε συνθήκες  πολιτικού και οικονομικού «κλιβάνου», και προς παραδειγματισμό. Οι αποφάσεις της ΕΚΤ του 2012 την καθιέρωσαν ως  «δανειστή της έσχατης προσφυγής»  και απομάκρυναν από το χρηματοπιστωτικό πεδίο τους κινδύνους αστάθειας της ευρωζώνης. Τους μετέφεραν, όμως, στο πολιτικοκοινωνικό πεδίο, [2] στο πεδίο που η ΕΚΤ αποτελεί τον κατεξοχήν πολιτικό θεσμό αφού έχει αναλάβει, χωρίς να το έχει ανακοινώσει, καθότι κάτι τέτοιο δεν ανακοινώνεται, τον ρόλο του συλλογικού καπιταλιστή της ευρωζώνης παραμερίζοντας σημαντικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η κρίση είναι πρωτίστως καπιταλιστική και κατά δεύτερο λόγο νομισματική.  Το ξεπέρασμα της καπιταλιστικής κρίσης με όρους του κεφαλαίου απαιτεί μια νέα φυσική και πολιτική γεωγραφία της ευρωζώνης. Την αντέχει αυτήν την νέα γεωγραφία του κεφαλαίου το ευρώ; Πως θα δοθεί η μάχη απέναντι στη νέα γεωγραφία της ευρωζώνης; Με την ιδιότητα του καταθέτη ή την ιδιότητα του εκμεταλλευομένου; Σημειώσεις 1. Cyprus: The next blunder, Charles Wyplosz, http://www.voxeu.org/article/cyprus-next-blunder. 2. Panic-driven austerity in the Eurozone and its implications, Paul De Grauwe, Yuemei Ji, http://www.voxeu.org/article/panic-driven-austerity-eurozone-and-its-implications