Κάποια πρώτα σχόλια πάνω στο βιβλίο «Προσμονή μέσα στο άπειρο: η
κοσμική εξέλιξη», του Υμπέρ Ρηβς, πυρηνικού φυσικού και επιστημονικού
συμβούλου της NASA.
Ο Υμπέρ Ρηβς μας λέει στο βιβλίο του, ότι η δημιουργία ζωής στον πλανήτη Γη ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιων διαδικασιών στο πολύ μακρινό παρελθόν. Οι αρχικές συνθήκες ήταν κυριολεκτικά ακραίες, αφού επικρατούσαν υψηλές θερμοκρασίες, η ατμόσφαιρα ήταν αφιλόξενη με τρομερές θύελλες και καταιγίδες, ενώ οι μυριάδες και τεράστιες αστραπές άφηναν εκκωφαντικούς κρότους εκρήξεων (ηλεκτρικών εκκενώσεων) που θα κούφαιναν οποιοδήποτε φυσικό αφτί. Κι όμως, αυτές οι ακραίες συνθήκες ήταν το πρώτο χημικό, και αργότερα βιοχημικό, εργαστήριο της ζωής, των οργανικών μορίων και σε μεταγενέστερα στάδια των ζωντανών οργανισμών. Το νερό, πολύ βασικό στοιχείο για τη ζωή, είχε κατακλύσει τη Γη στα πρώτα στάδιά της, δημιουργώντας απέραντους ωκεανούς που είχαν κρύψει τις ηπείρους της. Είναι η φάση του «κατακλυσμού». Νερό βέβαια σε μεγάλες ποσότητες ξέρουμε ότι υπάρχει ως φαινόμενο και σε άλλους πλανήτες εντός κι εκτός ηλιακού συστήματος.
Και συνεχίζει λέγοντας ότι η αρχέγονη ατμόσφαιρα ήταν σκοτεινή και αδιαφανής. Αποτελείτο κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία, μεθάνιο, νερό και πιθανόν από ορισμένα στοιχεία του μεσοαστρικού χώρου. Όμως σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στον διαστημικό χώρο, στην ατμόσφαιρα τα στοιχεία βρίσκονταν σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα, δηλαδή πολύ πιο κοντά το ένα στο άλλο. Έτσι υπήρχαν πιο ευνοϊκές συνθήκες και μεγαλύτερες πιθανότητες για συνδυασμούς και συνενώσεις μεταξύ τους, ώστε να δημιουργηθούν νέα μόρια. Επίσης η θερμοκρασία από μερικές δεκάδες βαθμούς στο διάστημα, στη γήινη ατμόσφαιρα έφτανε τις μερικές εκατοντάδες.
Τα συστατικά της ατμόσφαιρας, λόγω των θεόρατων θυελλών και κυκλώνων, ανακατεύονταν με τα νερά των ωκεανών, όπου μέσα τους τα διάφορα άτομα συνδέονταν για να σχηματίσουν μόρια, σε συνθήκες ασφαλείς που τα προστάτευαν από την καταστροφική ηλιακή ακτινοβολία. Δημιουργείται έτσι σταδιακά μια «αρχέγονη σούπα», όπου λόγω της θερμοκρασίας και των αμέτρητων και ασταμάτητων ηλεκτρικών εκκενώσεων, παίρνει σταδιακά χρώμα καφέ. Στο εργαστήριο έχουν αναπαραχθεί πειραματικά αυτές οι αρχέγονες συνθήκες: το νερό πήρε χρώμα καφέ και ανιχνεύτηκαν οργανικές ενώσεις, όπως π.χ. αλκοόλες. Ονομάστηκαν έτσι από τους επιστήμονες γιατί νόμιζαν ότι μόνο ζωντανοί οργανισμοί μπορούν να τις παραγάγουν. Όμως τελικά, να που δημιουργούνται και τεχνητά.
Όλα αυτά όμως δείχνουν μια ιδιότητα, μια ικανότητα της ύλης να αυτοοργανώνεται και να εξελίσσεται μέσα από συνδυασμούς και συνενώσεις μεταξύ των διαφόρων μερών-συστατικών της. Και όπως λέει ο Ρηβς, πάντα η φύση βρίσκει τρόπους να επιβιώνει και να ανανεώνεται σε ανώτερα επίπεδα και μορφές οργάνωσης και μοριακής ποικιλότητας, έως τις πολύπλοκες και σύνθετες μορφές ζωής. Η φύση λοιπόν (και το σύμπαν στο σύνολό του) φαίνεται να έχει μια εγγενή δημιουργική ικανότητα. Αυτή δεν έγκειται σε μια κλασική αιτιοκρατική λειτουργία, αλλά μάλλον σε έναν συνδυασμό αιτιοκρατίας και πιθανοκρατίας-τυχαιότητας. Όπου το εν ενεργεία συνυπάρχει με το δυνάμει, όπου οι άπειρες σχεδόν δυνατότητες συνδυασμού, σύνθεσης και αλληλεπίδρασης εκδηλώνονται σε έναν πεπερασμένο αριθμό μορφών και ειδών, μέσα από την παρέμβαση αιτιοκρατικών «νόμων». Όμως αυτές οι μορφές ποτέ δεν τελειώνουν, όπως εξάλλου οι νόμοι αλλάζουν ή καταργούνται και δίνουν τη θέση τους σε νέους.
Σύνθεση, δημιουργία, δόμηση, αποσύνθεση, καταστροφή και αποδόμηση, ανανέωση και αναδημιουργία-ανασύνθεση είναι οι δυνάμεις που ενυπάρχουν και εναλλάσσονται αέναα στο σύμπαν και στη φύση. Όπως το διατυπώνει ο Ρηβς: «ο ωκεανός είναι ο μεγάλος δοκιμαστικός σωλήνας όπου τα μόρια αλληλοαναζητιούνται και ενώνονται» (η υπογράμμιση δική μου). Απώτερος σκοπός ίσως είναι η αύξηση της συνθετότητας της ύλης και των μορφών ζωής.
Κάποια από τα νέα μόρια έχουν κάποιου είδους «άγκιστρα» στα άκρα τους. Αυτό χρησιμεύει για να αγκιστρώνουν άλλα μόρια κι έτσι να δημιουργούν νέες συνθέσεις μορίων, νέα μόρια ή δομές μορίων. Τα μόρια αυτά λέγονται πολυμερή και με τη βοήθεια αυτών των άγκιστρων δημιουργούν αλυσίδες και συνθέσεις που χαρακτηρίζονται από μοτίβα (επίσης δομές, αλλά διαφορετικές, δημιουργούν και οι κρύσταλλοι, που επίσης στηρίζονται σε αναπαραγωγή μοτίβων ως προς τη δομή τους). Έτσι διαθέτουν «ελευθερία» στο να σχηματίζουν ενώσεις με άλλα μόρια και μια πληθώρα δομών-μορφών οργανικής ύλης.
Αυτή η ελευθερία, όπως λέει ο Ρηβς, παίζει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία της ζωής. Οι αλυσίδες των πολυμερών έχουν την ελευθερία να ελίσσονται μέσα στο χώρο, να συστρέφονται και να αναδιπλώνονται, ώστε έτσι να παίρνουν διάφορα σχήματα και μορφές. Επίσης πολύ σημαντικό είναι ότι έχουν τη δυνατότητα να κλείνονται στον εαυτό τους, σχηματίζοντας έναν δακτύλιο. Ενώ ενωνόμενα με άλλα μόρια μπορούν να δημιουργούν σφαίρες, δημιουργώντας έτσι τον θεμελιώδη (μια σημαντική έννοια) για τη φυσιολογία «εσωτερικό χώρο».
Βλέπουμε εδώ να κυριαρχεί μια «σχεδιαστική σοφία», παρά τον φαινομενικά τυχαίο τρόπο που σχηματίζονται οι ενώσεις και αυξάνεται η συνθετότητα της ύλης. Αυτή η ελευθερία, το τυχαίο, τίποτα δεν αποκλείει να είναι ακριβώς εγγενές στοιχείο, η ίδια η «φύση» της σχεδιαστικής σοφίας στην εσωτερική υφή της ύλης και του σύμπαντος. Η ελευθερία, σε συνδυασμό με κάποιες προϋποθέσεις ή κανόνες ή αναγκαίες συνθήκες είναι η αρχική αιτία ή πληροφορία που διατρέχει την ύλη και την δημιουργική αρχή της. Η πυρηνική-πρωταρχική «πληροφορία» φαίνεται να είναι λοιπόν «ελευθερία ένωσης, ταιριάσματος, αναπαραγωγής μοτίβων». Το σύμπαν ίσως είναι προϊόν ελευθερίας, ακριβώς με την έννοια αυτή. Μια τέτοια αρχή-κανόνας (ή νόμος) ίσως είναι η αρχή της δοκιμής και της πλάνης (trial and error). Οι μορφές εναλλάσσονται, δημιουργούνται ή εξαφανίζονται, νέες δημιουργούνται μέσα σε μια διαδικασία πειραματισμού, δοκιμής και πλάνης, ώστε οι πιο «σοφές» (λειτουργικές) δομές-μορφές να επιβιώνουν. Εξ ου και λέμε ότι το σύμπαν ή η φύση είναι ένα ζωντανό εργαστήριο όπου δοκιμάζονται πειραματικά διάφορες εκδοχές της ύλης και της ζωής. Επιβιώνουν και διαιωνίζονται οι ανώτερες οργανωτικά δομές.
Η αυτοοργάνωση φαίνεται να είναι μια ακόμη αρχή, άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη με την αρχή της ελευθερίας. Τα μόρια ενώνονται «για έναν σκοπό», ενώ είναι τέτοια η κατασκευή τους (τα άγκιστρα) ώστε να «αναγνωρίζονται» – όπως υποστηρίζει ο Ρηβς – όταν έρχονται μεταξύ τους και να επιλέγουν αυτά που ταιριάζουν, το ταίρι τους.
Επομένως η ικανότητα-«πληροφορία» της ελεύθερης αυτοοργάνωσης, μέσα από τον πειραματισμό και τη δοκιμή δομών και μοτίβων, αποτελεί το θεμελιακό (εγγενές) δομικό συστατικό της κοσμικής ύλης/ενέργειας και του σύμπαντος. Ουσιαστικά αυτή είναι η συνειδητότητα που ενυπάρχει σε όλα τα πράγματα. Άρα και της οικείας φύσης, αλλά και της βιόσφαιρας και της ίδιας της ανθρωπότητας (κοινότητας, πολιτισμού).
amesoslogosdrash.wordpress.com
Ο Υμπέρ Ρηβς μας λέει στο βιβλίο του, ότι η δημιουργία ζωής στον πλανήτη Γη ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιων διαδικασιών στο πολύ μακρινό παρελθόν. Οι αρχικές συνθήκες ήταν κυριολεκτικά ακραίες, αφού επικρατούσαν υψηλές θερμοκρασίες, η ατμόσφαιρα ήταν αφιλόξενη με τρομερές θύελλες και καταιγίδες, ενώ οι μυριάδες και τεράστιες αστραπές άφηναν εκκωφαντικούς κρότους εκρήξεων (ηλεκτρικών εκκενώσεων) που θα κούφαιναν οποιοδήποτε φυσικό αφτί. Κι όμως, αυτές οι ακραίες συνθήκες ήταν το πρώτο χημικό, και αργότερα βιοχημικό, εργαστήριο της ζωής, των οργανικών μορίων και σε μεταγενέστερα στάδια των ζωντανών οργανισμών. Το νερό, πολύ βασικό στοιχείο για τη ζωή, είχε κατακλύσει τη Γη στα πρώτα στάδιά της, δημιουργώντας απέραντους ωκεανούς που είχαν κρύψει τις ηπείρους της. Είναι η φάση του «κατακλυσμού». Νερό βέβαια σε μεγάλες ποσότητες ξέρουμε ότι υπάρχει ως φαινόμενο και σε άλλους πλανήτες εντός κι εκτός ηλιακού συστήματος.
Και συνεχίζει λέγοντας ότι η αρχέγονη ατμόσφαιρα ήταν σκοτεινή και αδιαφανής. Αποτελείτο κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία, μεθάνιο, νερό και πιθανόν από ορισμένα στοιχεία του μεσοαστρικού χώρου. Όμως σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στον διαστημικό χώρο, στην ατμόσφαιρα τα στοιχεία βρίσκονταν σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα, δηλαδή πολύ πιο κοντά το ένα στο άλλο. Έτσι υπήρχαν πιο ευνοϊκές συνθήκες και μεγαλύτερες πιθανότητες για συνδυασμούς και συνενώσεις μεταξύ τους, ώστε να δημιουργηθούν νέα μόρια. Επίσης η θερμοκρασία από μερικές δεκάδες βαθμούς στο διάστημα, στη γήινη ατμόσφαιρα έφτανε τις μερικές εκατοντάδες.
Τα συστατικά της ατμόσφαιρας, λόγω των θεόρατων θυελλών και κυκλώνων, ανακατεύονταν με τα νερά των ωκεανών, όπου μέσα τους τα διάφορα άτομα συνδέονταν για να σχηματίσουν μόρια, σε συνθήκες ασφαλείς που τα προστάτευαν από την καταστροφική ηλιακή ακτινοβολία. Δημιουργείται έτσι σταδιακά μια «αρχέγονη σούπα», όπου λόγω της θερμοκρασίας και των αμέτρητων και ασταμάτητων ηλεκτρικών εκκενώσεων, παίρνει σταδιακά χρώμα καφέ. Στο εργαστήριο έχουν αναπαραχθεί πειραματικά αυτές οι αρχέγονες συνθήκες: το νερό πήρε χρώμα καφέ και ανιχνεύτηκαν οργανικές ενώσεις, όπως π.χ. αλκοόλες. Ονομάστηκαν έτσι από τους επιστήμονες γιατί νόμιζαν ότι μόνο ζωντανοί οργανισμοί μπορούν να τις παραγάγουν. Όμως τελικά, να που δημιουργούνται και τεχνητά.
Όλα αυτά όμως δείχνουν μια ιδιότητα, μια ικανότητα της ύλης να αυτοοργανώνεται και να εξελίσσεται μέσα από συνδυασμούς και συνενώσεις μεταξύ των διαφόρων μερών-συστατικών της. Και όπως λέει ο Ρηβς, πάντα η φύση βρίσκει τρόπους να επιβιώνει και να ανανεώνεται σε ανώτερα επίπεδα και μορφές οργάνωσης και μοριακής ποικιλότητας, έως τις πολύπλοκες και σύνθετες μορφές ζωής. Η φύση λοιπόν (και το σύμπαν στο σύνολό του) φαίνεται να έχει μια εγγενή δημιουργική ικανότητα. Αυτή δεν έγκειται σε μια κλασική αιτιοκρατική λειτουργία, αλλά μάλλον σε έναν συνδυασμό αιτιοκρατίας και πιθανοκρατίας-τυχαιότητας. Όπου το εν ενεργεία συνυπάρχει με το δυνάμει, όπου οι άπειρες σχεδόν δυνατότητες συνδυασμού, σύνθεσης και αλληλεπίδρασης εκδηλώνονται σε έναν πεπερασμένο αριθμό μορφών και ειδών, μέσα από την παρέμβαση αιτιοκρατικών «νόμων». Όμως αυτές οι μορφές ποτέ δεν τελειώνουν, όπως εξάλλου οι νόμοι αλλάζουν ή καταργούνται και δίνουν τη θέση τους σε νέους.
Σύνθεση, δημιουργία, δόμηση, αποσύνθεση, καταστροφή και αποδόμηση, ανανέωση και αναδημιουργία-ανασύνθεση είναι οι δυνάμεις που ενυπάρχουν και εναλλάσσονται αέναα στο σύμπαν και στη φύση. Όπως το διατυπώνει ο Ρηβς: «ο ωκεανός είναι ο μεγάλος δοκιμαστικός σωλήνας όπου τα μόρια αλληλοαναζητιούνται και ενώνονται» (η υπογράμμιση δική μου). Απώτερος σκοπός ίσως είναι η αύξηση της συνθετότητας της ύλης και των μορφών ζωής.
Κάποια από τα νέα μόρια έχουν κάποιου είδους «άγκιστρα» στα άκρα τους. Αυτό χρησιμεύει για να αγκιστρώνουν άλλα μόρια κι έτσι να δημιουργούν νέες συνθέσεις μορίων, νέα μόρια ή δομές μορίων. Τα μόρια αυτά λέγονται πολυμερή και με τη βοήθεια αυτών των άγκιστρων δημιουργούν αλυσίδες και συνθέσεις που χαρακτηρίζονται από μοτίβα (επίσης δομές, αλλά διαφορετικές, δημιουργούν και οι κρύσταλλοι, που επίσης στηρίζονται σε αναπαραγωγή μοτίβων ως προς τη δομή τους). Έτσι διαθέτουν «ελευθερία» στο να σχηματίζουν ενώσεις με άλλα μόρια και μια πληθώρα δομών-μορφών οργανικής ύλης.
Αυτή η ελευθερία, όπως λέει ο Ρηβς, παίζει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία της ζωής. Οι αλυσίδες των πολυμερών έχουν την ελευθερία να ελίσσονται μέσα στο χώρο, να συστρέφονται και να αναδιπλώνονται, ώστε έτσι να παίρνουν διάφορα σχήματα και μορφές. Επίσης πολύ σημαντικό είναι ότι έχουν τη δυνατότητα να κλείνονται στον εαυτό τους, σχηματίζοντας έναν δακτύλιο. Ενώ ενωνόμενα με άλλα μόρια μπορούν να δημιουργούν σφαίρες, δημιουργώντας έτσι τον θεμελιώδη (μια σημαντική έννοια) για τη φυσιολογία «εσωτερικό χώρο».
Βλέπουμε εδώ να κυριαρχεί μια «σχεδιαστική σοφία», παρά τον φαινομενικά τυχαίο τρόπο που σχηματίζονται οι ενώσεις και αυξάνεται η συνθετότητα της ύλης. Αυτή η ελευθερία, το τυχαίο, τίποτα δεν αποκλείει να είναι ακριβώς εγγενές στοιχείο, η ίδια η «φύση» της σχεδιαστικής σοφίας στην εσωτερική υφή της ύλης και του σύμπαντος. Η ελευθερία, σε συνδυασμό με κάποιες προϋποθέσεις ή κανόνες ή αναγκαίες συνθήκες είναι η αρχική αιτία ή πληροφορία που διατρέχει την ύλη και την δημιουργική αρχή της. Η πυρηνική-πρωταρχική «πληροφορία» φαίνεται να είναι λοιπόν «ελευθερία ένωσης, ταιριάσματος, αναπαραγωγής μοτίβων». Το σύμπαν ίσως είναι προϊόν ελευθερίας, ακριβώς με την έννοια αυτή. Μια τέτοια αρχή-κανόνας (ή νόμος) ίσως είναι η αρχή της δοκιμής και της πλάνης (trial and error). Οι μορφές εναλλάσσονται, δημιουργούνται ή εξαφανίζονται, νέες δημιουργούνται μέσα σε μια διαδικασία πειραματισμού, δοκιμής και πλάνης, ώστε οι πιο «σοφές» (λειτουργικές) δομές-μορφές να επιβιώνουν. Εξ ου και λέμε ότι το σύμπαν ή η φύση είναι ένα ζωντανό εργαστήριο όπου δοκιμάζονται πειραματικά διάφορες εκδοχές της ύλης και της ζωής. Επιβιώνουν και διαιωνίζονται οι ανώτερες οργανωτικά δομές.
Η αυτοοργάνωση φαίνεται να είναι μια ακόμη αρχή, άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη με την αρχή της ελευθερίας. Τα μόρια ενώνονται «για έναν σκοπό», ενώ είναι τέτοια η κατασκευή τους (τα άγκιστρα) ώστε να «αναγνωρίζονται» – όπως υποστηρίζει ο Ρηβς – όταν έρχονται μεταξύ τους και να επιλέγουν αυτά που ταιριάζουν, το ταίρι τους.
Επομένως η ικανότητα-«πληροφορία» της ελεύθερης αυτοοργάνωσης, μέσα από τον πειραματισμό και τη δοκιμή δομών και μοτίβων, αποτελεί το θεμελιακό (εγγενές) δομικό συστατικό της κοσμικής ύλης/ενέργειας και του σύμπαντος. Ουσιαστικά αυτή είναι η συνειδητότητα που ενυπάρχει σε όλα τα πράγματα. Άρα και της οικείας φύσης, αλλά και της βιόσφαιρας και της ίδιας της ανθρωπότητας (κοινότητας, πολιτισμού).
amesoslogosdrash.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου