Ζοζέ Σαραμάγκου: “Οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να επαναστατήσουν”

Πάντα επίκαιρος ο Ζοζέ Σαραμάγκου. Μια συνέντευξή του στην El Pais το 2004, μοιάζει σαν να γράφτηκε χθες. 02.05.2004
H… λευκή επανάσταση των πολιτών
INA daily – El Pais
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου, ο Πορτογάλος συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998, είχε δηλώσει ότι η δημοκρατία είναι κοροϊδία. Δέκα χρόνια πριν ο συγγραφέας μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του, με τίτλο «Δοκίμιο περί διαύγειας» αμφισβητεί τη δημοκρατία με αλληγορικό, ωστόσο, τρόπο. O Σαραμάγκου καλούσε τότε τους πολίτες να κάνουν την επανάσταση της λευκής ψήφου και ασκούσε κριτική στις κυβερνήσεις, στην Αριστερά και σε όλους όσοι ευθύνονται γι’ αυτό που αποκαλεί πολιτική παγκοσμιοποίηση.
Στο «Δοκίμιο περί διαύγειας» -τίτλος που αντιπαραβάλλεται με το «Δοκίμιο περί τυφλότητας», παλαιότερο έργο του συγγραφέα- οι ψηφοφόροι μιας πόλης ψηφίζουν σε ποσοστό 83% λευκό στις εκλογές. Οσο και αν ένα τέτοιο εκλογικό αποτέλεσμα φαντάζει ανέφικτο και εξωπραγματικό, ο Σαραμάγκου ευχόταν να συμβεί σε όλες τις χώρες. “Η λευκή ψήφος ισοδυναμεί με βόμβα για το δημοκρατικό σύστημα, όχι για να το καταστρέψουμε, αλλά για να το αναμορφώσουμε και να το ανανεώσουμε”. Την ημέρα, είχε πει, που η πλειοψηφία των ψηφοφόρων, σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου ψηφίσει λευκό, θα ετίθεντο αυτομάτως τα ερωτήματα. Και τώρα τι θα κάνουν οι πολιτικοί; Τι θα κάνουν τα κόμματα;

 
Αποχή και άκυρο

Ο Πορτογάλος νομπελίστας πίστευε ότι το δημοκρατικό σύστημα λειτουργεί συναινετικά. “Υπάρχει φυσικά η αποχή, όπως υπάρχει και η άκυρη και η λευκή ψήφος. Αν όμως το ποσοστό της αποχής είναι υψηλό, τότε θα πουν ότι επειδή έβρεχε, οι πολίτες δεν πήγαν να ψηφίσουν ή, αν ο καιρός ήταν καλός, θα πουν ότι οι ψηφοφόροι προτίμησαν να πάνε στις παραλίες ή στην εξοχή αντί να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Οι άκυρες ψήφοι; Αυτές πάντα τις κρύβουν. Οσο για τις λευκές ψήφους, λευκές καθώς είναι, οι αναλυτές και οι πολιτικοί θεωρούν ότι δεν εκφράζουν τίποτε.”
“Στην εποχή μας είναι πολύ δύσκολο να γίνουν επαναστάσεις, οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να επαναστατήσουν, νιώθουν ότι δεν διαθέτουν τα μέσα. Καθημερινά, γίνονται χιλιάδες διαδηλώσεις, με ειλικρινή αιτήματα κάθε φορά, που όμως δεν μπορούν να οδηγήσουν σε επανάσταση. Αλλά αν οι ψηφοφόροι σε ποσοστό 83% ψήφιζαν λευκό στις εκλογές, αυτό θα ήταν πράγματι επανάσταση. Μια τέτοια λευκή επανάσταση των πολιτών θα κατεδείκνυε την τεράστια ισχύ της κοινής γνώμης, που είναι η μόνη, σύμφωνα με τον συγγραφέα, που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.“
Όπως έλεγε: “η μοναδική δυνατότητα που δίνει το δημοκρατικό σύστημα στους ψηφοφόρους είναι να αλλάζουν κυβερνήσεις. Κυβερνήσεις που διαδέχονται η μία την άλλη, χωρίς όμως να κυβερνούν γιατί τα μέλη τους είναι πολιτικοί επίτροποι των τραπεζών. Το δημοκρατικό σύστημα περιορίζεται στους τύπους, αδυνατεί να προχωρήσει πέρα από αυτούς, με αποτέλεσμα να στερείται ουσίας. Και σίγουρα αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα δεν είναι μια δημοκρατία των τύπων, με απλή εναλλαγή κυβερνήσεων στην εξουσία, αλλά μια δημοκρατία ουσίας.”

Πολιτική παγκοσμιοποίηση

Επιπλέον, η δημοκρατία δεν μπορεί να επιλύσει ζητήματα όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η δίκαιη κατανομή των αγαθών. Προφανώς στις μέρες μας ζούμε την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Αυτό που πιθανώς δεν συνειδητοποιούμε, έλεγε ο συγγραφέας το 2004, είναι ότι ζούμε ταυτόχρονα και μια πολιτική παγκοσμιοποίηση, γεγονός που κατέστη περισσότερο σαφές μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Οτι το σύστημα στο οποίο ζούμε μας υπόσχεται τα πάντα, αρχής γενομένης από τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ στην πραγματικότητα η ελευθερία είναι μόνο ψευδαίσθηση. Γι’ αυτήν την κουτσουρεμένη ελευθερία ευθύνεται και η κρατική τρομοκρατία, που βιώνουμε καθημερινά και η οποία χειραγωγεί τους πολίτες. Τον περιορισμό της ελευθερίας καταγγέλλει και ο ήρωας του «Δοκιμίου περί διαύγειας» παρότι αστυνομικός και δεξιών πολιτικών πεποιθήσεων, όταν οργισμένος λέει «ποιος έχει υπογράψει αυτήν τη συμφωνία για λογαριασμό μου;».
Οταν λέω ότι η δημοκρατία είναι κοροϊδία, το λέω υπό την έννοια ότι ενώ υπόσχεται τα πάντα, στην πραγματικότητα αυτό που δίνει με το δεξί χέρι το αφαιρεί με το αριστερό. Αν θυμίσω πράγματα τρομερά, προσθέτει, όπως ότι στον πλανήτη μας, κάθε τέσσερα λεπτά πεθαίνει ένας ανθρωπος από την πείνα, θα με πουν δημαγωγό. Οσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε η δημοκρατία ούτε οι κυβερνήσεις χρειάζεται να μας υποσχεθούν τίποτε: ας ανασύρουν από το συρτάρι τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ας την εφαρμόσουν. Σε αυτό το κείμενο είναι γραμμένα όλα όσα χρειάζεται ένας άνθρωπος για να ζήσει μια αξιοπρεπή ζωή.

Η έννοια του λαού

Εκτός από τη δημοκρατία, ο Ζοζέ Σαραμάγκου αμφισβητεί και την έννοια του λαού: “Σημασία έχουν ορισμένες γενιές ανθρώπων. Αυτές μπορούν να επηρεάσουν ένα λαό. Πριν από 30 χρόνια, στην Πορτογαλία, η γενιά της Επανάστασης των Γαρυφάλλων ανέτρεψε την 50χρονη δικτατορία του Σαλαζάρ. Εγινε τότε το πρώτο βήμα για να οδηγηθούμε σε αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί δημοκρατία. Τι έχει διαδεχθεί σήμερα εκείνη τη δραστήρια γενιά, με τις ιδέες της, τα λάθη της; Μια γενικευμένη απάθεια και αδιαφορία. Δεν αξίζουν, συνεπώς, όλες οι γενιές τον σεβασμό μας.”…
 
πηγή:  http://www.enallaktikos.gr/ar4948el_zoze-saramagkoy-oi-anthrwpoi-den-kseroyn-pws-na-epanastatisoyn.html