Εν «Αθήναις»

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Εποχή» – Του Δημήτρη Καλλέργη*

Το παράδειγμα της Κύπρου έρχεται για ακόμη μια φορά να μας θυμίσει ότι το αστικό πολιτικό σύστημα στην Ευρώπη βιάζεται εξαιρετικά να επιβάλει δομικές αναδιαρθρώσεις. Η βιασύνη του αυτή δεν μπορεί να ερμηνευθεί μονοδιάστατα αφού παρά τον «πανικό που σπέρνει στο τραπεζικό σύστημα και στους καταθέτες», στην πραγματικότητα σηματοδοτεί μια νέα εποχή: χωρίς προσχήματα.

Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που θα διαβάσουν κάποιοι, μελλοντικά, για μαζική καταστροφή κεφαλαίων και παραγωγικών υποδομών χωρίς…πολεμικά μέσα. Εστιάζοντας στα «αιτήματα» των τούρκων επιχειρηματιών που προβάλλονται διά στόματος Νταβούντογλου, καταλαβαίνουμε ότι πλέον ο ανταγωνισμός του κεφαλαίου οξύνεται ολοένα και περισσότερο.

Με την ίδια ματιά διαβάζουμε τις δηλώσεις Ντάισελμπλουμ, ο οποίος θέτει τους όρους μιας νέας καταλήστευσης των στρωμάτων εκείνων που δεν συμμετέχουν στο μεγάλο παιχνίδι των «αγορών». Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια συνολική επίθεση ενάντια στα χαμηλά και μεσαία κοινωνικά στρώματα, ενώ στο πεδίο αυτής πρέπει να συγκροτηθεί στρατηγική απάντησης –με συμμαχίες κοινού σκοπού.

Ποιο είναι το σχέδιό τους;

Κατά τον Althusser, το σύστημα εκπαίδευσης σε οποιαδήποτε βαθμίδα και άρα η Ανώτατη Εκπαίδευση δέχεται πληθώρα αναδιαρθρώσεων και παρεμβάσεων που κυρίαρχο στόχο έχουν να αναπαράξουν τη δομή και λειτουργία του αστικού κράτους. Χωρίς να απεμπολώ την αξιοποίηση των ρωγμών που δημιουργήθηκαν λόγω κοινωνικών αγώνων ή λόγω υποχωρήσεων των κυρίαρχων κοινωνικών τάξεων, το οποιοδήποτε σύστημα για την Ανώτατη Εκπαίδευση στη χώρα μας ήταν υποταγμένο στην παραπάνω συνθήκη. Ο Δημόσιος χαρακτήρας της Ανώτατης Εκπαίδευσης κυριαρχεί ως αίτημα του κινήματος στη χώρα μας, αλλά το περιεχόμενο του αιτήματος αυτού δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ψευδή συνείδηση, μια υπόσχεση για τη δυνατότητα ταξικής κινητικότητας -μιας υπόσχεσης για καλύτερες συνθήκες ζωής, περισσότερου ελεύθερου χρόνου, για καλύτερους όρους απόκτησης εισοδήματος. Η πρόσβαση των χαμηλών στρωμάτων στα Πανεπιστήμια έδωσε τη δυνατότητα για την ολοένα μεγαλύτερη «παραγωγή» επιστημόνων, μηχανικών, γιατρών και τελικά έδωσε ώθηση στην καπιταλιστική μηχανή να αναπτυχθεί. Στο σήμερα -και αυτό αφορά ήδη κάποια κράτη του κόσμου- οι όροι «κέρδος», «κεφάλαιο» δεν συναρτώνται ευθέως με την «εργασία», αλλά με όσα διαδραματίζονται στα χρηματιστήρια, στους οίκους αξιολόγησης, στις αγορές. Τα λιμνάζοντα κεφάλαια μπορούν να αυγατίσουν με την επένδυσή τους εκεί, γεγονός που επιτρέπει στα κράτη να αποσύρονται από την παροχή δημοσίων, δωρεάν αγαθών –όπως η Παιδεία και η Υγεία. Η στέρηση πρόσβασης στα δικαιώματα αυτά έχει ταξικό χαρακτήρα, αλλά ποια είναι τα κοινωνικά στρώματα που απειλούνται;

Αντιστρέφοντας το νόημα

Τα μέλη της τρικομματικής κυβέρνησης αρέσκονται να αντιστρέφουν νοήματα -τρανά παραδείγματα ο «Ξένιος Ζευς», η «ομάδα Αλήθειας», η «συμπαράσταση στην Κύπρο», η «Αθηνά». Με πείσμα προσπαθούν να πείσουν για τους νέους όρους της πολιτικής πορείας του τόπου, αλλά η προσπάθεια αυτή είναι τόσο πρόχειρη, όσο και κακοφτιαγμένη.

Ο νόμος της Άννας Διαμαντοπούλου, διά στόματός της, επιθυμούσε να αλλάξει το DNA των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ της χώρας. Λέξεις όπως «διαφάνεια», «αριστεία», «καινοτομία» σχηματοποιήθηκαν σε σημαίες της, ενώ ο διάδοχός της στο υπουργείο δεν τις απεμπόλησε στιγμή. Αυτά που φαινομενικά άλλαξε ο νόμος Αρβανιτόπουλου ήταν τα περί ακαδημαϊκών Τμημάτων και επομένως τα περί εισαγωγής στη Σχολή -με το πρώτο έτος φοίτησης ενιαίο. Η εισαγωγή σε Σχολή στο πρώτο έτος σήμαινε την υποβάθμιση των Τμημάτων και την αποδυνάμωσή τους ως προς τα γνωστικά αντικείμενα που θεραπεύουν. Με λίγα λόγια, στη συνολική διάρκεια σπουδών θα περιλαμβανόταν και ένα έτος «γενικής παιδείας», δηλαδή ένα έτος όπου όλοι οι φοιτητές θα μάθαιναν τα ίδια πράγματα και τίποτα εξ αντικειμένου. Βέβαια, αντί της υποβάθμισης των παρεχόμενων πτυχίων, η αλήστου μνήμης υπουργός διατυμπάνιζε με κάθε ευκαιρία την αναβάθμιση των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, τα «πτυχία με αξία».

Η «Αθηνά» – εργαλείο

Ύστερα από τρεις φανερές εκδόσεις του σχεδίου «Αθηνά» και με πλείστες άλλες που δεν είδαν ποτέ το φως της ημέρας, ο Αρβανιτόπουλος ανακοινώνει επίσημα το μηχανογραφικό δελτίο των εισαγωγικών εξετάσεων. Ήξερε ότι χωρίς κάποια προσθήκη στο νόμο 4009, δεν θα μπορούσε να ζητήσει έκδοση προεδρικών διαταγμάτων με τα οποία θα είχε το μοναδικό δικαίωμα να δημιουργεί, καταργεί, μετονομάζει Κατευθύνσεις εντός των Τμημάτων. Ήξερε ότι μαζί με τα πελατειακά παζάρια, χρειαζόταν την κοινοβουλευτική νομιμοποίηση για να μπορέσει τελικά να ολοκληρώσει αυτό που η Διαμαντοπούλου είχε ξεκινήσει.

Με περίσσιο πολιτικό θράσος ή ανοησία, ο υπουργός επέλεξε να περιφέρει μια τροπολογία σε άσχετα νομοσχέδια, η οποία αποσύρθηκε δύο φορές πριν τελικά φτάσει σε ψήφιση την Πέμπτη 28/3. Ίσως να πρόκειται για αδυναμία πολιτικής πυγμής προς τα μέλη της κυβέρνησης ή ακόμα και για ένδειξη αλαζονείας και εμπαιγμού προς τα μέλη της αντιπολίτευσης. Η συζήτηση για τις κοινοβουλευτικές πρακτικές των κυβερνώντων μερικές φορές φτάνει στο σημείο να εξιδανικεύει τη λειτουργία της Βουλής, αλλά θεωρώ χρήσιμη και αυτήν την πτυχή της ιστορίας. Να γνωρίζουμε πώς, ακόμα και εντός Βουλής, λειτουργούν χωρίς προσχήματα.

Σήμερα που γράφεται το παρόν κείμενο, εξακολουθούν να δημοσιεύονται μετατοπίσεις των κυβερνητικών αποφάσεων. Μαθαίνουμε για νέες εκδόσεις-ιδέες του νέου ακαδημαϊκού χάρτη. Υποχωρήσεις στις πιέσεις εταίρων ή σε αυτές των τοπικών οικονομικών συμφερόντων, το σίγουρο είναι πως ο αντιεκπαιδευτικός χαρακτήρας του σχεδίου διατηρείται αναλλοίωτος. Εξάλλου, τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει η κάθε ανακοίνωση της τελευταίας στιγμής όταν αυτή δεν συνοδεύεται από καμμία επιστημονική τεκμηρίωση; Αλλά όπως φανέρωσε και η ίδια η εταιρία συμβούλων –αυτή που ανήκει στον όμιλο του Metropolitan College– ακόμα δεν έχει ολοκληρώσει το Έργο και αναρωτιέται πάνω σε ποια ποσοτικά στοιχεία στηρίζεται το «Αθηνά»!

Κατευθύνσεις

Εκτιμώ ότι η υπόθεση με το «Αθηνά» προέκυψε για ένα βασικό σκοπό: για να καταφέρει ο υπουργός να υλοποιήσει τις Κατευθύνσεις. Μέσα από αυτές θα είναι πλέον εύκολο να συγχωνεύσει Τμήματα με όμοιες Κατευθύνσεις, αλλά κυρίως θα μπορέσει να υλοποιήσει τα τριετούς διάρκειας πτυχία –τη βασική γραμμή πλεύσης της Μπολόνια. Το πτυχίο δεν θα απονέμεται πλέον από το Τμήμα, αλλά από την Κατεύθυνση. Η επιλογή της θα γίνεται στο 3ο έτος σπουδών και το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ της υπερεξειδίκευσης των γνώσεων που λαμβάνουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μας.

Εξάλλου, η δημιουργία Τμημάτων με μία και μόνη Κατεύθυνση, δείχνει το δρόμο για τις επόμενες φάσεις καταστροφής των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ της χώρας. Το πλέον βέβαιο είναι ότι τα επόμενα στάδια υλοποίησης έχουν ήδη αποφασιστεί.

Ανάπτυξη

Έχει σχολιαστεί ήδη σε κείμενα η ανακολουθία των κριτηρίων που και η ίδια η κυβέρνηση επικαλείται σχετικά με τα αναπτυξιακά κριτήρια του σχεδίου Αθηνά. Διατυπώθηκαν ανησυχίες για τη συρρίκνωση των ανθρωπιστικών σπουδών ή για την επιβολή ενός αδιαφανούς οργάνου διοίκησης στα Ιδρύματα που ομοσπονδοποιούνται. Ήταν βέβαιο ότι το νέο αυτό μοντέλο διοίκησης θα δοκιμαζόταν πρωτίστως στα ΤΕΙ, τα οποία άλλωστε αποτέλεσαν και την προκρούστεια κλίνη όλων των βημάτων προς την Μπολόνια.

Συμβολή στη συζήτηση για τα δήθεν αναπτυξιακά τους κριτήρια και τον προβληματισμό που αναπτύσσεται, είναι τα Τμήματα της Πληροφορικής. Στην 1η έκδοση του σχεδίου, τα 22 Τμήματα συρρικνώνονταν σε 9. Τώρα, μπορεί να είναι λιγότερα, αλλά η πρόθεση έχει ήδη φανεί. Αναρωτιέμαι εάν υπάρχει χώρα του καπιταλιστικού κόσμου που της λείπει αυτός ο κλάδος και τι μπορεί αυτή η επιλογή για τον δικό μας τόπο.

Το δικό μας όραμα

Σε ένα περιβάλλον που οι σχεδιασμοί του κεφαλαίου προβάλλονται χυδαία, με κόπους μιας ζωής να εξανεμίζονται προς δόξαν της διάσωσης των τραπεζών, με την εξαπόλυση εκβιασμών για την καταλήστευση φυσικού πλούτου αντί της επιβολής φόρων –σε ένα τέτοιο περιβάλλον πρέπει να απαντήσουμε.

Πρέπει να φωνάξουμε για την Παιδεία των αναγκών της κοινωνίας και της επιστήμης: για να μελετάμε μεθόδους της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου χωρίς δηλητήρια, να διαχειριζόμαστε τα υδάτινα αποθέματα χωρίς γνώμονα το κέρδος, να έχουμε «καθαρή» ενέργεια, διατροφική επάρκεια, σύγχρονες γεωργικές μεθόδους καλλιέργειας και υδατοκαλλιέργειας. Να μιλήσουμε στην πλειοψηφία της κοινωνίας, στα κοινωνικά στρώματα εκείνα που έχουν υλικό συμφέρον να σταματήσει η καταστροφή.

Η Αριστερά πρέπει να συσπειρώσει τη νεολαία και τον κόσμο της μισθωτής εργασίας, να αναδείξει την ανάγκη της μόρφωσης των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων. Να συνάψει τις απαραίτητες συμμαχίες που θα σταματήσουν την καταστροφή της Παιδείας, αυτές που θα επιτρέψουν την ανοικοδόμηση της χώρας σε έναν άλλο δρόμο. 

* Ο Δημήτρης Καλλέργης είναι Γραμματέας της Οργάνωσης ΣΥΡΙΖΑ Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΕΜΠ-ΤΕΙ) και μέλος της Γραμματείας του Τμήματος Παιδείας.