Η συστημική κρίση του καπιταλισμού, τα μνημόνια και η ανατροπή τους

Από τους Δημήτρη Φασόλη και Θανάση Χαλκιά

Ως γνωστόν, η παγκόσμια οικονομική κρίση ξέσπασε λόγω της τεράστιας φούσκας που δημιουργήθηκε από τον χρηματοπιστωτικό τομέα της καπιταλιστικής οικονομίας, με αιχμή την αγορά κατοικίας. Και όπως γινόταν πάντα στον καπιταλισμό, οι ζημιές, οι επισφάλειες και τα χρέη του ιδιωτικού τομέα πέρναγαν στον δημόσιο τομέα. Έτσι το βάρος του χρέους περνά στις πλάτες της κοινωνίας, μέσω της υφαρπαγής  του δημόσιου πλούτου και τη φορολογική αφαίμαξη των λαϊκών στρωμάτων. Η υπερδιόγκωση της τραπεζικής και χρηματιστικής αγοράς σε τίτλους κατοικίας, οφείλεται βασικά στην ίδια την εξέλιξη της αστικής οικονομίας, στην υπερδιόγκωση και αυτονόμηση του τζογαδόρικου κεφαλαίου από  την «πραγματική» οικονομία.

Η μόνη διέξοδος από τον φαύλο κύκλο της καπιταλιστικής κρίσης είναι η αμφισβήτηση και η άρνηση του ίδιου του συστήματος. Η αμφισβήτηση και η απομυθοποίησή του, της ικανότητάς του να λύνει τα προβλήματα επιβίωσης των ανθρώπων και να εξασφαλίζει την πρόοδο και την ευημερία των κοινωνιών. Η συνειδητοποίηση ότι η εξουσία και ο καπιταλισμός μόνο καταστροφή εργασίας, φυσικών πόρων, περιβάλλοντος, των ζωικών ειδών – της ζωής γενικά – φέρνουν. Και πόλεμο, φυσικά. Ή, τουλάχιστον, εκεί καταλήγουν πάντα, λόγω των αντιφάσεων και αντινομιών που διέπουν τη λειτουργία και τη δομή τους.

Κομβικό σημείο είναι να πολεμηθεί και ο σάπιος, αντικοινωνικός, παρασιτικός, αντιπαραγωγικός και αντι-οικονομικός τζογαδόρικος καπιταλισμός: το χρηματιστικό και πιστωτικό κεφάλαιο. Το χρηματιστήριο, οι χρηματοπιστωτικές φούσκες, οι οφσόρ εταιρείες και η σκοτεινή δράση τους. Μόνο ένα παγκόσμιο, επαναστατικό κοινωνικό κίνημα αντίστασης και ανυπακοής θα μπορούσε να απαιτήσει και να πετύχει την κατάργηση του τζογαδόρικου κεφαλαίου. Και παράλληλα, να καταφέρει τη διαγραφή του δημόσιου χρέους των λαών και την κατάργηση των μνημονίων.  Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να καταργηθεί αυτόματα και χωρίς ενδιάμεσες διαδικασίες η καπιταλιστική οικονομία ή οι τράπεζες – τουλάχιστον όχι, όσο η ταξική και εν γένει η κοινωνική συνείδηση παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Οι τράπεζες είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της οικονομίας (αυτό δε σημαίνει ότι χρειάζονται τόσες πολλές και σίγουρα πρέπει να υπόκεινται σε κοινωνικό έλεγχο). Εξάλλου εκεί αποταμιεύονται και οι λαϊκές καταθέσεις.

Επομένως οι λαοί και τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να πιέσουν τις κυβερνήσεις για ριζικές-επαναστατικές πολιτικές αποφάσεις. Το δημόσιο χρέος κάθε χώρας θα πρέπει να διαγραφεί αμοιβαία, άμεσα. Ή να αποπληρωθεί, όπως βέβαια και γενικότερα οι κοινωνικές δαπάνες, όχι από τα ίδια και τα επενδυτικά κεφάλαια τραπεζών και επιχειρήσεων αλλά από τα ιδιωτικά κέρδη και πλούτη. Να μη σπαταληθούν δηλαδή δημόσια αγαθά και δημόσιος πλούτος, τα οποία είναι απαραίτητα για τη λειτουργία της οικονομίας, αλλά ιδιωτικά κεφάλαια και πολυτελή αγαθά. Και δε μιλάμε εδώ για το πέρασμα της οικονομίας σε κρατικό και συγκεντρωτικό έλεγχο – δε θέλουμε έναν νέο σταλινισμό-κρατισμό. Μιλάμε για κοινωνικό έλεγχο της οικονομίας, μέσα από παραγωγικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς και λαϊκές συνελεύσεις. Αυτό συνιστά μια αποφασιστική φάση για την κατάργηση του καπιταλισμού. Θα πρέπει με πολιτικές αποφάσεις και κοινωνική απαίτηση-πίεση να καταργηθεί μια και καλή το τζογαδόρικο κεφάλαιο. Η κατάργηση του παρασιτικού κεφαλαίου, που δημιουργεί συνεχώς χρηματοπιστωτικές φούσκες και διεθνείς κρίσεις που πλήττουν τα κατώτερα στρώματα, είναι κρίσιμο βήμα περιορισμού του καπιταλισμού, επιβράδυνσής του, μια ριζική δομική αλλαγή που θα αλλάξει τη μορφή της οικονομίας και της ίδιας της κοινωνίας και του πολιτισμού. Η μετατροπή της παραγωγικής οικονομίας σε κοινοτική-αυτοδιευθυνόμενη είναι μια διαδικασία που θα ακολουθήσει.

Αυτήν την ριζική αλλαγή ίσως τη δεχτούν και κάποιοι πιο σοφοί και ανθρωπιστές πλούσιοι, το να πληρώσουν αυτοί δηλαδή από το πλεόνασμα και τη χλιδή τους τα χρέη και τα δημόσια ελλείμματα που τεχνηέντως δημιουργήθηκαν. Υπάρχουν έξυπνοι άνθρωποι της ελίτ που καταλαβαίνουν  τι διακυβεύεται αλλά δεν έχουν το θάρρος να πάνε κόντρα στην ίδια τους την τάξη και στα ιδεολογικά στερεότυπα. Εξάλλου η κυρίαρχη ιδεολογία του καπιταλισμού είναι τόσο ισχυρή που είναι αποδεκτή και από τις μάζες και τους φτωχούς του πλανήτη. Βέβαια το να γίνει κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, στο βαθμό που σήμερα το παραγωγικό με το παρασιτικό κεφάλαιο είναι στενά διαπλεκόμενα μεταξύ τους. Όμως γι’ αυτό χρειάζεται κοινωνική εγρήγορση και ανατρεπτικά κινήματα. Οι άνθρωποι πρέπει να ξυπνήσουν και να συνειδητοποιήσουν ότι ο καπιταλισμός είναι ένα απόστημα, ένα καρκίνωμα στον κοινωνικό ιστό και στην πραγματική οικονομία.

Πώς ξηλώνεται όμως το τζογαδόρικο κεφάλαιο και η «οικονομία» του; Το μαζικό κατέβασμα διαρκείας στους δρόμους είναι ζωτικής-καθοριστικής σημασίας. Μαζί με τις απεργίες διαρκείας, οι οποίες για να επιβιώσουν πρέπει να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανταλλαγών των αγαθών και βασικών υπηρεσιών όπως η υγεία μεταξύ των ανθρώπων που κινητοποιούνται. Ειδικά η απεργία και το μπλοκάρισμα των λειτουργιών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, των χρηματιστηρίων, η εισαγωγή αυτών των χρημάτων στην πραγματική οικονομία. Αν δεν είναι δυνατό σε μια περίοδο να γίνονται απεργίες, οι εργαζόμενοι μπορούν να ζητούν να πληρώνονται σε είδος (π.χ. στα σούπερ μάρκετ με τρόφιμα) ώστε να συντηρούνται και να τα ανταλλάζουν με άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες άλλων εργαζομένων και ανέργων-αέργων. Έτσι το χρήμα καταργείται ή περιορίζεται δραστικά.

Απειλή για τον καπιταλισμό και την εξουσία θα ήταν η ανάπτυξη μαζικών επαναστατικών κινημάτων πολιτικής ανυπακοής σε πολλά επίπεδα. Άρνηση πληρωμής φόρων, άρνηση κατανάλωσης-μποϊκοτάζ προϊόντων, αυτοδιαχείριση χώρων και τομέων της παραγωγής, αντιμιλιταριστικά κινήματα, κινήματα ελευθεριακής αγωγής και ανατρεπτικής παιδείας, δράσεις ενάντια στο τζογαδόρικο κεφάλαιο, αποχή από τις εκλογές, δημιουργία κοινωνικών οργάνων αυτοδιεύθυνσης-αυτοδιαχείρισης στην εργασία, στην παραγωγή, στις υπηρεσίες. Αναδιοργάνωση της οικονομίας-παραγωγής με έμφαση στον πρωτογενή-δευτερογενή τομέα, στην πραγματική παραγωγική οικονομία. Κινητοποιήσεις και αγώνες όχι όμως με τα τετριμμένα μερικά και ρεφορμιστικά αιτήματα που δε συγκινούν πλέον καμιά ξύπνια και επαναστατημένη συνείδηση: αλλά με ολιστικά-ανατρεπτικά αιτήματα και στόχο την κοινωνική εκτροπή προς διαδικασίες και εγχειρήματα αυτοοργάνωσης-αυτοδιεύθυνσης-άρνησης του υπάρχοντος.

Γιατί, διαφορετικά, το να κατεβαίνεις στους δρόμους από «επαναστατική» ρουτίνα-συνήθεια ή «υποχρέωση» δεν λέει και δεν επιφέρει τίποτε θετικό για την υπόθεση της απελευθέρωσης και της επανάστασης.

Και με το σχολείο του συστήματος, τι γίνεται;

Όλα αυτά όμως θα αποτύχουν με βεβαιότητα, καθόσον ταυτόχρονα στις σχολικές αίθουσες προετοιμάζονται εντατικά τόσο τα «ανώτερα» όσο και τα «κατώτερα» κοινωνικά στρώματα, για μια  καλή δουλίτσα, πολλά λεφτά και άνετη ζωή. Εδώ λοιπόν, τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα:  πώς είναι δυνατόν όταν έχεις  μάθει τόσα χρόνια, ψυχή τε και σώματι, στον ανταγωνισμό, τη βαθμοθηρία, στην αναπαραγωγή των κυρίαρχων ρόλων και ιδεολογίας, μέσα από την υπακοή, να κατέβεις στους δρόμους και να δράσεις γνήσια συλλογικά; Το πολύ που μπορεί να κάνεις είναι να κινητοποιηθείς για «συλλογικές» οικονομίστικες και συντεχνιακές διεκδικήσεις,  του τύπου ο ένας κλάδος εναντίον του άλλου και όλοι μαζί να ζητιανεύουν από το κράτος. Από αυτή την άποψη το δημόσιο-ιδιωτικό σχολείο έχει πετύχει το σκοπό του και δεν χρειάζεται οποιαδήποτε μεταρρύθμιση.

Αυτό που σίγουρα χρειάζεται είναι η αντικατάστασή του ως περιεχόμενο και ουσία. Αυτό σημαίνει ότι όποια γνώση παράγεται σε αυτή τη νέα διαδικασία δεν έχει κανένα κοινό τόπο με οτιδήποτε διδάσκεται σ το σημερινό σχολείο, δηλαδή την αναπαραγωγή ηθικών αξιών, πληροφοριών, εθίμων, στερεοτύπων και συνηθειών του υπάρχοντος. Μια γνήσια παιδεία αντιπροσωπεύει την εσωτερική, πνευματική διάσταση ενός επαναστατικού εγχειρήματος, η οποία πρέπει να συμβαδίζει με την εξωτερικότητά του: κινητοποιήσεις, δράσεις, κοινωνικά αιτήματα. Ως τέτοια, ανοίγει τη σκέψη και τη συνείδηση προς ένα αναβαθμισμένο ανθρώπινο ον.

 anhsyxia.wordpress.com