«Το σύστημα που γεννάει την εξάρτηση δεν θεραπεύεται»

Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι έκαναν χρήση ουσιών για τις ανάγκες των ιερών τελετών τους. Το όπιο αναφέρεται σε Σουμεριακά κείμενα που χρονολογούνται από το 5000 πχ. Στην αρχαία Ελλάδα ο Μορφέας, ο θεός του ύπνου είχε ως σύμβολό του την παπαρούνα ενώ ο Όμηρος αναφέρεται στο ποτό νηπενθές που αποδίδεται σε κάποιο σκεύασμα οπίου. Η τότε χρήση ουσιών φανέρωνε την αδυναμία του ανθρώπου να κατανοήσει την αντικειμενική πραγματικότητα ωστόσο αποτελούσε μέρος της κοινωνικής ζωής και στόχευε στην ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών. Η κοινωνία ήταν αυτή που αποφάσιζε πότε και ποιος θα έκανε χρήση. Σε κανένα γνωστό αρχαίο κείμενο δεν αναφέρεται ότι οι χρήστες των ουσιών εξαρτιόνταν από αυτές.

Στις αρχές του 19ου αιώνα στη Γερμανία, απομονώθηκε ένα συστατικό του οπίου που ονομάστηκε μορφίνη. Η χρήση της μορφίνης ξεκίνησε αρχικά ως θεραπεία για τον εθισμό από το όπιο και το οινόπνευμα. Αργότερα ανακαλύφθηκε ότι ήταν περισσότερο εθιστική από τις παραπάνω ουσίες. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου, περισσότεροι από 400.000 στρατιώτες οδηγήθηκαν στη λεγόμενη «ασθένεια του στρατιώτη», δηλαδή εθίστηκαν στη μορφίνη καθώς τη χρησιμοποιούσαν ευρέως. Ο πόλεμος που ξέσπασε το 1870 ανάμεσα στην Πρωσία και την Γαλλία ήταν η αφορμή της διάδοσής της Μορφίνης ανάμεσα στους εμπόλεμους στρατιώτες. Χιλιάδες εξαρτήθηκαν και η μορφίνη έγινε πραγματική μάστιγα για την Ευρώπη. 

Στα τέλη του 19ου αιώνα η γερμανική φαρμακευτική εταιρεία Μπάγιερ κυκλοφόρησε στην αγορά ένα παράγωγο της μορφίνης που αρχικά προοριζόταν να αντιμετωπίσει τον βήχα της γρίπης. Αυτή ήταν η Ηρωίνη που γρήγορα άρχισε να διαφημίζεται σαν το φάρμακο για την αντιμετώπιση των στερητικών συνδρόμων της μορφίνης που είχε γίνει κυριολεκτικά μάστιγα. Τότε η ηρωίνη άρχισε να πουλιέται ελεύθερα παγιδεύοντας σε νέες χίμαιρες χιλιάδες ανθρώπους στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την ίδια περίοδο εμφανίστηκε πρώτη φορά ο όρος τοξικομανία. Ο Καπιταλισμός έπνιξε στα εγωιστικά νερά του οικονομικού υπολογισμού τις ανθρώπινες σχέσεις μετατρέποντας τες σε σχέσεις παραγωγής. Η εκμετάλλευση και οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής έριξαν και ρίχνουν την βαριά σκιά τους σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Αποτέλεσμα η συνεχώς εντεινόμενη αποξένωση από τον συνάνθρωπο και από την κοινωνία. Η αποθέωση του ατόμου και του ατομικισμού. Οι μαρτυρίες από τα χρόνια που ο καπιταλισμός αναπτυσσόταν είναι δραματικές

Στις αρχές του 19ου αιώνα η Αγγλία είναι η πρώτη δύναμη της περιόδου με ξέφρενους ρυθμούς ευημερίας για την αστική τάξη.

 Η βιομηχανική τεχνολογία εξελίσσεται και δημιουργούνται μεγάλες πόλεις που μέσα τους ξεπηδούν σαν μανιτάρια γιγάντια εργοστάσια. Προς το 1850 μέσα σε 5 δεκαετίες η παραγωγή κάρβουνου αυξάνει κατά 500% αυτή του σιδήρου 1000% και οι εισαγωγές βαμβακιού κατά 1400%.

 Η αστική τάξη ενθουσιασμένη πλουτίζει με γεωμετρικούς ρυθμούς. Οι απόκληροι ζουν αυτό που ονομάστηκε “ γενικευμένη και ολοκληρωτική κοινωνικά καταστροφή”.

 Μοναδικό όριο διάρκειας της εργασίας είναι η ολοσχερής φυσική αδυναμία να κρατήσουν οτιδήποτε στα χέρια. Αυτό μπορεί να σημαίνει και μέρες δουλειάς χωρίς σταματημό. Πολύ σύντομα υποκύπτουν από υπερκόπωση, εξάντληση, αδυναμία, ανορεξία. Άντρες γυναίκες και παιδιά βυθίζονται μέσα σε μια ακατονόμαστη κόλαση. Η μεγάλη πλειοψηφία των εργατών ζουν μέσα σε τρώγλες σε νοσηρά παραπήγματα σε αυτοσχέδιες σπηλιές σκοτεινές δυσώδεις και υγρές. Διασχίζουν δρόμους γεμάτους λάσπες και περιττώματα. Οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν διαρραγεί και οι άνθρωποι απομονώνονται μέσα στην προσωπική τους δυστυχία.

Παραμορφωμένοι, κακομεταχειρισμένοι βρώμικοι αγράμματοι απελπισμένοι. Αυτοί οι δυστυχείς φέρνουν το βάρος μιας μισητής καθημερινότητας. Τρέφονται με νοθευμένα προϊόντα ζάχαρη αναμεμιγμένη με απόβλητα της σαπωνοποιίας, αλεύρι αναμεμιγμένο με γύψο και ασβέστη, πιπέρι αναμεμιγμένο με τριμμένο κέλυφος καρυδιών κακάο αναμεμιγμένο με μαύρο χώμα, ντυμένοι με κουρέλια που έβγαζαν σπάνια και έπλεναν ακόμα πιο σπάνια, τρέμοντας από το κρύο και σκάζοντας από την ζέστη πεθαίνουν σαν μύγες από τις επιδημίες. Υπό την εξουσία όλων όσων μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα εξασθενημένα και αδύνατα σώματα τους καταλήγουν να θάβονται σε ρηχούς τάφους από όπου η μυρωδιά της αποσύνθεσης απλωνόταν στις γειτονικές περιοχές .Ο Ένγκελς αναφέρει την χρήση παραγώγων ουσιών του οπίου από τα νεοδημιουργηθέντα προλεταριακά στρώματα για να αντέξουν αυτές τις εξοντωτικές συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στα βιομηχανικά κέντρα. Όπως οι δικοί μας Γερμανοί αγρότες αφήνουν να τους εκμεταλλεύονται και να τους απομυζούν, έτσι και οι Άγγλοι εργάτες, παίρνοντας φάρμακα για όλες τις αρρώστιες, ζημιώνουν τον εαυτό τους και αφήνουν τα λεφτά τους στις τσέπες του εργοστασιάρχη. Το χειρότερο από όλα αυτά τα φάρμακα ήταν ένα ποτό που παρασκευαζόταν από όπιο και λάβδανο και πουλιόταν με την ονομασία Γκατφρέις Κορντιαλ.

Ο Ένγκελς περιγράφει και μια αποτρόπαια πλευρά αυτή της χρήσης σκευασμάτων οπίου για να κοιμούνται τα βρέφη των εργατών όσο αυτοί εξαντλούσαν 16ωρα και 18ωρα στις “ στης φάμπρικας την μαύρη σκλαβιά” .Τα μωρά ζάρωναν και γίνονταν σαν μικρά γεροντάκια ή μαράζωναν και γίνονταν σαν μικροί πίθηκοι .Εκεί πρέπει να αναζητηθεί η αιτία της εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες. Στον ίδιο, τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα και την απάνθρωπη φύση του καπιταλισμού, στα μόνιμα και συνεχώς εντεινόμενα αδιέξοδά του. Τότε τα ναρκωτικά έγιναν μέσο ανακούφισης από τον σωματικό και ψυχικό πόνο που προξενούσε ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και η πρωτοφανής αγριότητα με την οποία αναπτυσσόταν. Σήμερα η χρήση ναρκωτικών έχει γίνει μια πραγματική μάστιγα που εκφράζεται μέσα από εκατομμύρια τραγωδίες ανθρώπων σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο. Ο αριθμός των τοξικομανών στην Ελλάδα υπολογίζεται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες. Μόνο οι χρήστες ηρωίνης είναι πενήντα φορές περισσότεροι σε σχέση με το 1980. Η πλειοψηφία τους ανάμεσα στα 18 και τα 30.

Η τοξικομανία αναπτύσσεται στο πρόσφορο έδαφος των προβλημάτων και των αδιεξόδων που δημιουργούν η φτώχεια, η κοινωνική ανισότητα, η ανεργία, οι ταξικοί φραγμοί στην μόρφωση που οδηγούν χιλιάδες παιδιά έξω από τα σχολεία. Η πλειοψηφία όσων απευθύνθηκαν σε κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης το 2009 ήταν άνεργοι και είχαν διακόψει το σχολείο περίπου στα 14 χρόνια τους. Η ηλικία έναρξης της χρήσης συσχετίζεται με την ηλικία διακοπής του σχολείου. Η υποκρισία και η διγλωσσία της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας, ο πολιτιστικός εκφυλισμός και η χυδαιότητα του life style, η δημιουργία τεχνητών αναγκών και κατασκευασμένων ονείρων στα πρότυπα των αξιών που υπηρετούν τον καπιταλισμό, η φυγή από την οδυνηρή πραγματικότητα που τα συνοδεύουν, η εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής των σύγχρονων αναγκών είναι μερικοί ακόμα παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη της τοξικομανίας. Η διακίνηση ναρκωτικών είναι μια επικερδής επιχείρηση στα πλαίσια της καπιταλιστικής οικονομίας. Μετά την εμπορία πετρελαίου και όπλων είναι η επιχείρηση με τα μεγαλύτερα κέρδη που καλπάζουν στα 500 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. 

Η εξάπλωση τους είναι συνδεδεμένη με δεσμά ακατάλυτα με τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Όλη η ηρωίνη στις παράνομες αγορές της Ευρώπης προέρχεται από το Αφγανιστάν, καθώς η συγκεκριμένη χώρα προμηθεύει το 93% της παγκόσμιας παράνομης αγοράς οπιούχων. Το 2000 – πριν την αμερικανική επέμβαση – το Αφγανιστάν παρήγαγε 180 τόνους οπίου. Μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση η παραγωγή έφτασε τους 8.300 τόνους. Το μεγαλύτερο μέρος εισάγεται στην δύση. Ο ετήσιος αριθμός των θυμάτων του οπίου στις χώρες του ΝΑΤΟ που συμμετέχουν στην επέμβαση φτάνει τα 10000 ετησίως και είναι πέντε φορές μεγαλύτερος από αυτόν που έχει καταγραφεί κατά τα οκτώ έτη του πολέμου στο Αφγανιστάν. Μια δημοσκόπηση του ευρό-βαρόμετρου ανέφερε πριν μερικά χρόνια ότι η περιέργεια και η πιέσεις που δέχονται από συνομηλίκους τους είναι οι κύριοι λόγοι της χρήσης για πρώτη φορά ναρκωτικών ουσιών. Η αλήθεια είναι ότι η περιέργεια και η έλξη του απαγορευμένου είναι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν κάποιον να δοκιμάσει κάποια ουσία. Ωστόσο αυτή είναι μισή αλήθεια και αν λέγεται μισή είναι ένα ολόκληρο ψέμα γιατί άλλο είναι η δοκιμή και άλλο η εξάρτηση.

Σε διεθνές επίπεδο εφαρμόζεται η πολιτική διαχείρισης με στόχο τον λεγόμενο περιορισμό της βλάβης. Σύμφωνα με αυτή την πολιτική η τοξικομανία δεν είναι αντιμετωπίσιμη και κατά συνέπεια αυτό που μπορεί να γίνει είναι μια διαχείριση του προβλήματος έχοντας ώς μέγιστο στόχο τον περιορισμό των αποτελεσμάτων της.

Γιατροί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι υποστηρίζουν ότι ο εθισμός στα ναρκωτικά είναι μια ασθένεια του εγκεφάλου που οφείλεται στην έλλειψη ενδορφινών. Η τοξικομανία σύμφωνα με αυτές τις απόψεις είναι μια αυτό -προκαλούμενη χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος και επομένως ο τοξικομανής είναι ένας άρρωστος. Σε αυτό το υπόβαθρο αναπτύχθηκε η πολιτική των υποκατάστατων, κυρίως της Μεθαδόνης .Η μεθαδόνη είναι ένα συνθετικό ναρκωτικό αναλγητικό που αναπτύχθηκε στη ναζιστική Γερμανία κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1930 για να υποκαταστήσει την μορφίνη. Κατά το διάστημα 1939-40 δοκιμάστηκε στον γερμανικό στρατό και διαπιστώθηκε ότι η επανειλημμένη χορήγησή της προκαλούσε εξάρτηση. Το 1947 η μεθαδόνη εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες από την φαρμακοβιομηχανία Έλι Λίλλυ ως αναλγητικό με την εμπορική ονομασία Ντολοφίν. Η μεθαδόνη είναι συνδεδεμένη με το φαινόμενο των ξαφνικών θανάτων των υπό θεραπεία χρηστών. Το 2008 θεωρήθηκε υπεύθυνη για περίπου το 30% των θανάτων από ναρκωτικά στον πληθυσμό ηλικίας 16-24 χρόνων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ανάλογα είναι τα ποσοστά στην Δανία αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Γαλλία η ευρεία διακίνηση στη μαύρη αγορά μεθαδόνης αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τη χώρα. Στις πολιτικές διαχείρισης της τοξικομανίας εντάσσονται και τα προγράμματα ναλτρεξόνης. 

Αυτά τα προγράμματα είναι βιολογικού τύπου τα οποία μαζί με τα προγράμματα υποκατάστασης στηρίζονται στην ιατρικοποίηση του προβλήματος της τοξικομανίας και στοχεύουν στον οργανικό έλεγχο της εξάρτησης αφήνοντας ωστόσο ανέπαφη την ψυχολογική εξάρτηση. Τα τελευταία χρόνια, καθώς αυξάνεται η νόμιμη παραγωγή και χρήση της βουπρενορφίνης στη θεραπεία υποκατάστασης, έχει αυξηθεί και η εκτροπή και παράνομη χρήση της. Σε μερικές χώρες η βουπρενορφίνη είναι η βασική ουσία που χρησιμοποιείται παράνομα από τους εθισμένους.

Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει υποστηρίξει την αποποινικοποίηση της χρήσης δηλώνοντας μάλιστα ότι και ο ίδιος έχει δοκιμάσει Μαριχουάνα, ενώ σε δημόσιες τοποθετήσεις του υποστηρίζει ότι ο διαχωρισμός σε σκληρά και μαλακά ναρκωτικά αποτελεί επιστημονική αλήθεια.

 Η αλήθεια είναι ότι ο διαχωρισμός αυτός είναι αντιεπιστημονικός γιατί βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στο επίπεδο της φαρμακολογίας, της χημικής σύνθεσης και της επίδρασης που ασκούν οι ουσίες σε βιολογικό επίπεδο. Σε σχέση όμως με τις αιτίες που οδηγούν στην χρήση και στο φαινόμενο της εξάρτησης αυτός ο διαχωρισμός είναι αδύνατος, γιατί οι αιτίες που οδηγούν στην επιλογή μιας ναρκωτικής ουσίας είναι κοινές για όλες τις ουσίες. Και οι αιτίες βρίσκονται στα κοινωνικά αδιέξοδα που δημιουργεί ο καπιταλισμός. Οποιαδήποτε ουσία και αν χρησιμοποιηθεί αποβλέπει στο να επηρεάσει τις αισθήσεις με τέτοιο τρόπο που να μην βιώνονται στις πραγματικές τους διαστάσεις η οδύνη, η απόγνωση, η μοναξιά που δημιουργεί μια κοινωνία που βρίσκεται σε κρίση. Σε μια πρόταση που είχαμε συνυπογράψει παλιότερα με μερικούς βουλευτές υποστηρίζαμε τη δυνατότητα του χρήστη κάνναβης να καλλιεργεί στο σπίτι του μια μικρή ποσότητα για δική του μόνο χρήση, είχε πει σε συνέντευξη του το 1997 ο Γιώργος Παπανδρέου.

Τον Μάρτιο του 2008, η βρετανική εφημερίδα Ιντιπέντεντ κυκλοφόρησε ζητώντας συγνώμη για την συμμετοχή της στην δεκάχρονη καμπάνια για την αποποινικοποίηση της Κάνναβης. Με πολυσέλιδο αφιέρωμα αποκάλυπτε όλα αυτά που οι επιστήμονες εδώ και πολλά χρόνια λένε, καταλήγοντας πως το χασίς είναι ένα εξόχως επικίνδυνο ναρκωτικό. Μάλιστα, υποστήριζε πως οι 25.000 από τους 250.000 συνολικά σχιζοφρενείς της Μεγάλης Βρετανίας θα είχαν αποφύγει τη σχιζοφρένεια αν δεν έκαναν χρήση κάνναβης. Όπως αναφέρεται στην διεθνή βιβλιογραφία είναι δυνατόν η υπερβολική χρήση να προκαλέσει ψυχοπαθολογικές αντιδράσεις ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι προκαλεί ψυχολογική και κοινωνική εξάρτηση. Ο γκουρού των απολογητών του καπιταλισμού Φρίντμαν υποστήριζε ότι η αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών θα οδηγούσε σε μείωση των εγκλημάτων στους δρόμους που διαπράττονται στην πλειοψηφία τους από τοξικομανείς. Το περιοδικό Εκόνομιστ έχει ισχυριστεί ότι η λιγότερο κακή πολιτική είναι η νομιμοποίηση των ναρκωτικών γιατί σύμφωνα με τον συντάκτη της άποψης η απαγόρευση γεννάει την περιέργεια .Οι υποστηρικτές αυτών των απόψεων προβάλλουν ως επιχείρημα το Ολλανδικό μοντέλο της αποποινικοποίησης της χρήσης, και του διαχωρισμού των ναρκωτικών σε σκληρά και μαλακά. 

Ωστόσο η έκθεση του ΟΗΕ το 2008 αναφέρει την αύξηση της χρήσης ηρωίνης και κοκαΐνης ενώ δεν μειώθηκε η εγκληματικότητα αφού το Άμστερνταμ αυτή την στιγμή είναι το κέντρο του διεθνούς εμπορίου ναρκωτικών και η πρώτη πόλη σε εγκληματικότητα. Η πώληση χασίς και μαριχουάνας αποφέρει ετησίως στην Ολλανδία 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Η άποψη για αποποινικοποίηση της χρήσης έχει και μία ακόμα πλευρά. Την αύξηση κατά 70% του ηλεκτρονικού εμπορίου μη πιστοποιημένων φαρμάκων μέσα από ιστοσελίδες που τις επισκέπτονται 32000 άτομα ημερησίως. Πρόσφατα ερευνήθηκαν 187 ιστοσελίδες από τις οποίες το 84% πουλούσε συνταγογραφημένα φάρμακα χωρίς να απαιτούν από τους αγοραστές νόμιμη συνταγή. Μόνο τέσσερα στα τρεις χιλιάδες εκατόν εξήντα φάρμακα ήταν πιστοποιημένα. Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθούν και τα συνταγογραφούμενα αναλγητικά, αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά και υπνωτικά. Σε χώρες της Ευρώπης αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες οι χρήστες αυτών των ουσιών ξεπερνούν το σύνολο των χρηστών όλων των παράνομων ουσιών. Σε χώρες όπως η Γαλλία η Ιταλία η Λιθουανία, η Πολωνία το 10%-18% των μαθητών κάνει χρήση κατασταλτικών και ηρεμιστικών. 15,2 εκατομμύρια Αμερικανοί 16 ετών και πάνω κάνουν χρήση τέτοιων σκευασμάτων. 

Ο τοξικομανής ως ένας άνθρωπος που υποφέρει, μπορεί να θεραπευτεί με την προϋπόθεση να αποφασίσει ο ίδιος την θεραπεία του μέσα από την ένταξή του σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης.

Η ευρωπαϊκή ένωση προσδιορίζει την τοξικομανία ώς ιατρικό κυρίως πρόβλημα. Η συνθήκη του Μάαστριχτ το αναφέρει στον τομέα της δημόσιας υγείας. Στην συνθήκη του Άμστερνταμ αναφέρεται ότι η κοινότητα συμπληρώνει την δράση των κρατών μελών για την μείωση της βλάβης που προκαλούν στην υγεία τα ναρκωτικά ενώ έχει καθοριστεί νέα στρατηγική για την καθιέρωση χώρων χορήγησης μικρών δόσεων για την μείωση της βλάβης, την υλοποίηση στρατηγικής κατά της απαγόρευσης και την εξασφάλιση πρόσβασης στα υποκατάστατα. Αυτή την απόφαση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου που πάρθηκε το 2004 ψήφισαν το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός.

Το ΠΑΣΟΚ είναι πλήρως εναρμονισμένο με τη στρατηγική της ευρωπαϊκής ένωσης ενώ είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου παρουσίασε τις θέσεις του κόμματος για τα ναρκωτικά μαζί με τις θέσεις για τα ψυχιατρεία. Οι προθέσεις της κυβέρνησης φάνηκαν στον προϋπολογισμό του 2010 όπου ξανά την μερίδα του λέοντος έχουν τα προγράμματα υποκατάστασης. Μάλιστα ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι τα υποκατάστατα θα πρέπει να στέλνονταν ντελίβερι στα σπίτια των χρηστών. Η ΝΔ αν και καταψήφισε την απόφαση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου στην πράξη την υλοποίησε με την απαξίωση των κέντρων πρόληψης την υποχρηματοδότηση της έρευνας αλλά και την παράδοση υποκατάστατων από ιδιώτες. Επίσης με νόμο καθόρισε την μικροποσότητα κατοχής χασίς, ηρωίνης και κοκαΐνης κάνοντας το πρώτο βήμα της απελευθέρωσης των ναρκωτικών .Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εναρμονιστεί με την στρατηγική της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης με θέσεις για πλήρη απελευθέρωση των ναρκωτικών, αποποινικοποίηση της χρήσης, συνταγογράφηση υποκατάστατων και την χορήγηση ηρωίνης από τα δημόσια νοσοκομεία. Στις επίσημες θέσεις του δεν υπάρχει ούτε η παραμικρή αναφορά στις αιτίες του προβλήματος.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όσοι νοιώθουν φρίκη από την τραγωδία των εξαρτημένων αλλά θέλουν να διατηρηθούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής η ακόμα χειρότερα συμπεριφέρονται αδιάφορα απέναντί τους δεν είναι σε θέση να δημιουργήσουν εκείνες τις κοινωνικές συνθήκες κάτω από τις οποίες η εξάρτηση θα είναι περιττή. Αναζητώντας όμως την ρίζα του κακού φτάνουμε εκεί όπου ένα μικρό τμήμα της ανθρωπότητας θεμελίωσε την ανελέητη εξουσία του εγκαταλείποντας όλες τις αρχές της ανθρώπινης συνύπαρξης γενικά, για τις οποίες η ανθρωπότητα με τόσο θάρρος και για τόσα πολλά χρόνια αγωνίστηκε απελπισμένα.

Πηγή: redflecteur