H Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου ΗΠΑ-Ε.Ε. (ΤΤΙΡ) δεν είναι εμπορική συμφωνία

Στα μέσα Απριλίου, το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ διοργάνωσε στη Ρώμη διεθνές σεμινάριο με θέμα «Οι επιπτώσεις του TTIP για την Ιταλία». Βασικοί του στόχοι ήταν η ενημέρωση και κυρίως η δικτύωση μεταξύ κινημάτων, ΜΚΟ, σωματείων, αντιπροσώπων του εμπορικού επιμελητηρίου και σχετικών ερευνητικών ινστιτούτων, πολιτικών κομμάτων –από τη Refedacione Communistaέως το κόμμα των Πέντε Αστέρων και το κόμμα των ιταλών Πειρατών–, καθώς και τη «Λίστα Τσίπρα».

Βασικοί εισηγητές ήταν ερευνητές από τη Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ και διεθνή ερευνητικά ινστιτούτα, με στόχο να καταστεί σαφές ότι το TTIP δεν συνιστά επίθεση των ΗΠΑ στην Ε.Ε., αλλά των πολυεθνικών εταιρειών και κεφαλαίων εναντίον των πολιτών των δύο ηπείρων. Βάση τεκμηρίωσης του σεμιναρίου αποτέλεσαν εξαιρετικές σχετικές έρευνες που έχουν εκδοθεί, μεταξύ άλλων, από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ και το TransnationalInstitute (ΤΝΙ) και είναι προσβάσιμες και στις ιστοσελίδες τους. Έγινε μια σύντομη αναδρομή στο ιστορικό των διαπραγματεύσεων του TTIP, καθώς προηγούμενες προσπάθειες, μέσω του WTO ή της FreeTradeoftheAmericas, απέτυχαν να εφαρμόσουν τις επιδιωκόμενες ρυθμίσεις εξαιτίας συντονισμένων κοινωνικών αντιδράσεων. Με το TTIP επιχειρείται εκ νέου να κατοχυρωθεί και να διευρυνθεί θεσμικά η κυριαρχία των αγορών.

Πέρσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέγγισε τις μεγάλες εταιρείες και ζήτησε τις προτάσεις τους σε σχέση με τη συμφωνία. Στη συνέχεια προχώρησαν σε 119 συναντήσεις διαβούλευσης. Καμία αντίστοιχη προσπάθεια δεν έγινε με αντιπροσώπους της κοινωνίας, των σωματείων, των κινημάτων, ΜΚΟ, ούτε καν των επιμελητηρίων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, στις οποίες το TTIPθα επιδεινώσει τάχιστα την ήδη δυσμενή κατάστασή τους. Επιπλέον, οι τελευταίοι δεν έχουν την παραμικρή πρόσβαση σε σχετική πληροφορία, καθώς οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται σε καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας. Αντίθετα, οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, έχουν άμεση και «υπεύθυνη» πληροφόρηση. Είναι προφανές ότι η γραφειοκρατία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντιλαμβάνεται ότι λογοδοτεί στις αγορές, και όχι στους λαούς της Ευρώπης, καθώς και ότι δεν υπάρχει ίχνος αυτονομίας στο διαπραγματευτικό της έργο.

Καινοφανές είναι το επίπεδο αδιαφάνειας, το οποίο έχει αναχθεί σε δόγμα από την Επιτροπή, ενώ συνιστά κατάχρηση των εξουσιών της και καταπάτηση θεμελιακών δημοκρατικών αρχών λειτουργίας, που οδηγούν με σταθερά βήματα στην πολιτική απονομιμοποίησή της. Τα σχετικά αρχεία θα παραμείνουν κλειστά για τα επόμενα τριάντα χρόνια, ακόμα και για τους εκλεγμένους αντιπροσώπους των κρατών-μελών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει καμία δικαιοδοσία στα έγγραφα που προέρχονται από τις ΗΠΑ. Πρόσφατα η Επιτροπή ξεκίνησε προπαγανδιστική καμπάνια για τα υποτιθέμενα οικονομικά οφέλη που θα έχει ο ευρωπαίος πολίτης από το TTIP υπέρ, χωρίς καμία σοβαρή τεκμηρίωση. Οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει αντίστοιχες συμφωνίες και με άλλες χώρες ή ομάδες χωρών, και σε καμία περίπτωση δεν διαπιστώθηκε αύξηση ούτε του εισοδήματος ούτε των θέσεων εργασίας.

Οι εμπνευστές του TTIP μιλάνε για άρση των εμποδίων στο εμπόριο. Δεδομένου ότι οι δασμοί μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ είναι πολύ χαμηλοί, όταν καλούνται να αποσαφηνίσουν σε ποια εμπόδια αναφέρονται, γίνεται σαφές ότι εννοούν τα προνοιακά κρατικά προγράμματα, τους κανονισμούς που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών, καθώς και τους περιορισμούς στην είσοδο των ιδιωτών σε τομείς κρατικής ευθύνης, όπως η εκπαίδευση και η υγεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες αμερικάνικες δικηγορικές εταιρείες ειδικεύονται στο να προσβάλλουν κρατικά συμβόλαια. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι και η αντιστροφή της ευθύνης που σχετίζεται με την απόδειξη ασφάλειας ενός προϊόντος για τη δημόσια υγεία. Στην Ε.Ε., προκειμένου να κυκλοφορήσει ένα προϊόν στο εμπόριο, ο κατασκευαστής έχει την υποχρέωση να αποδείξει ότι είναι ασφαλές, ενώ στις ΗΠΑ ο κατασκευαστής δεν έχει καμία παρόμοια υποχρέωση.

Ο θεμελιώδης στόχος αυτής της συμφωνίας, που συνιστά και προϋπόθεση εφαρμογής της, είναι η επαναθέσμιση του κοινωνικού χώρου προς όφελος του κεφαλαίου, δηλαδή η δημιουργία των κατάλληλων θεσμών που θα εξασφαλίζουν την ασυδοσία της αγοράς, οι οποίοι δεν θα ιδρυθούν μετά από κοινωνική διαβούλευση και κάποιο δημοψήφισμα ή έστω με νομοθετική διαδικασία μέσω του ενδεδειγμένου οργάνου, δηλαδή της Ευρωβουλής. Αντίθετα, προβλέπεται αρμόδιο όργανο μέσω του οποίου οι εταιρείες θα γνωμοδοτούν νομοθετικά. Εννοείται ότι κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται για κοινωνικούς φορείς ή stakeholders και, λαμβάνοντας υπόψη το βάρος του lobbying στη λήψη αποφάσεων στις Βρυξέλλες, κατανοούμε υπέρ ποίου γέρνει η πλάστιγγα.

Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, μόνο ένα κράτος μπορεί να ενάγει ένα άλλο κράτος. Υπό τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που υπογράφουν οι ΗΠΑ, αυτό το καθεστώς αίρεται. Μια εταιρεία μπορεί να σύρει στα δικαστήρια ένα κράτος απαιτώντας αποζημίωση όταν αυτό έχει λάβει μέτρα υπέρ των συμφερόντων των πολιτών του, τα οποία συνεπάγονται μείωση των κερδών της εταιρείας. Για παράδειγμα, όταν η κυβέρνηση της Αιγύπτου αποφάσισε να αυξήσει τον κατώτατο μισθό, η Veolia (γαλλική ιδιωτική εταιρεία ύδρευσης) υπέβαλε μήνυση διότι έτσι μειώνονταν τα κέρδη της. Όσο για τα αρμόδια δικαστήρια, φαίνεται ότι τα υπάρχοντα δεν εξυπηρετούν, οπότε υπάρχει η πρόθεση να συσταθεί ένας νέος θεσμός, το τριμελές «ανεξάρτητο δικαστήριο», το οποίο θα συνεδριάζει κεκλεισμένων των θυρών. Οι δικαστές του θα προέρχονται αποκλειστικά από τις τάξεις των εταιρικών δικηγόρων· θα υπάρχει μια σταθερή λίστα εταιρικών δικηγόρων, από την οποία κάθε κράτος υποχρεούται να διαλέξει αυτόν που θα το εκπροσωπήσει. Πρόκειται για ένα νέο Ελντοράντο, τόσο για τις πολυεθνικές όσο και για τα παντοδύναμα γραφεία εταιρικών δικηγόρων. Ο αριθμός των εταιρειών που έχουν μηνύσει κράτη υπολογίζεται στις 5.060, και κάθε έτος αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο.

Το κερασάκι στην τούρτα είναι ότι όλα τα παραπάνω αφορούν και τα χρηματιστικά κεφάλαια. Το γεγονός ότι μετά την εμπειρία του χρηματιστηριακού πανικού του 2008 και των όσων ακολούθησαν επιμένουν για περαιτέρω απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα εις βάρος της όποιας κυριαρχίας ενός κράτους να λαμβάνει αποφάσεις με γνώμονα το συμφέρον των πολιτών του, αποδεικνύει την αμετάκλητη και επικίνδυνη διακοπή της επαφής τους με την πραγματικότητα.

Από την πλευρά όσων σχεδίασαν τη συμφωνία υπάρχει ρητή παραδοχή ότι η συγκεκριμένη ρήτρα αφορά χώρες χωρίς αξιόπιστο νομικό σύστημα στις οποίες τα επενδυτικά κεφάλαια βρίσκονται εκτεθειμένα, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν ισχύει για την Ε.Ε. Η επιδίωξή τους, λοιπόν, είναι να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη παγκόσμια αγορά υπό το καθεστώς του ΤΤIP, κάτι που θα το καταστήσει οδηγό για τους κανονισμούς του παγκόσμιου εμπορίου και θα εξασφαλίζει γη και ύδωρ για οικεία κεφάλαια. Διότι ακόμα και αν δεν χρειάζονται τις παραπάνω εξασφαλίσεις διαπραγματευόμενοι μεταξύ τους ΗΠΑ και Ε.Ε., σίγουρα τις χρειάζονται όταν διαπραγματεύονται με την Κίνα ή τη Βραζιλία στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού.

Το ΤΤΙΡ είναι μια γεωπολιτική συμφωνία. Ζωτικής σημασίας για τις ΗΠΑ είναι το γεγονός ότι προκειμένου να εξάγουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο χρειάζονται διεθνείς εμπορικές συμφωνίες αυτής της μορφής. Μετά την υπογραφή του θα ανοίξει ο δρόμος για σχετικές εξαγωγές στην Ε.Ε., κάτι που αλλάζει τις ισορροπίες που διαμορφώνει η ενεργειακή εξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία.

Παρά τις προσπάθειες των διαπραγματευτών και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού να ολοκληρωθεί η διαδικασία με τη μικρότερη δυνατή δημοσιότητα, το θέμα του TTIP έχει αρχίσει να λαμβάνει διαστάσεις και οι αντιδράσεις εκδηλώνονται σε διαφορετικά επίπεδα. Οι επίσημες φωνές που αμφισβητούν σημεία της συνθήκης διαρκώς αυξάνονται, ενώ ακαδημαϊκές μελέτες αμφισβητούν ευθέως τα υποτιθέμενα οικονομικά οφέλη και σημειώνουν ότι σε καμία χώρα όπου υπογράφηκαν τέτοιου είδους συμφωνίες δεν ακολούθησε αύξηση των επενδύσεων. Το κίνημα που διαρκώς ενισχύεται στις χώρες της Ε.Ε. και στις πολιτείες των ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα δυναμικό και, όπως καταθέτουν όσοι και όσες δραστηριοποιούνται σ’ αυτό, χαρακτηρίζεται από πολυσυλλεκτικότητα σε βαθμό που είχαμε πολλά χρόνια να δούμε. Αρκεί να σκεφτούμε ότι πέρα από όσα αφορούν τον γεωπολιτικό σχεδιασμό ή τον θεσμικό πυρήνα της Ε.Ε., το TTIP αγγίζει την πολιτική ατζέντα στο σύνολό της. Η τροφή, οι δημόσιες υπηρεσίες, οι πατέντες που επεκτείνονται ασύδοτα –από τους σπόρους και τα φάρμακα μέχρι τη συλλογική γνώση και κουλτούρα–, η παρακολούθηση και η εμπορευματοποίηση των προσωπικών μας δεδομένων, το τέλος των εργασιακών δικαιωμάτων κατά τα αμερικάνικα πρότυπα, όπου ακόμα και η δημιουργία σωματείου μπορεί να διωχθεί ποινικά, συνιστούν εύφλεκτη ύλη. Από εμάς εξαρτάται στα χέρια ποιανού θα εκραγεί.

 

 Η Δώρα Κοτσακά-Καλαϊτζιδάκη είναι δρ πολιτικής κοινωνιολογίας

 

Το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς οργανώνουν ανοιχτή εκδήλωση-συζήτηση για το ΤΤΙΡ την Τρίτη 10 Ιουνίου, ώρα 19.00στο αμφιθέατρο του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου, Ακαδημίας 18.

πηγή:  http://enthemata.wordpress.com/2014/06/01/dorak/