Ζούμε το τέλος του καπιταλιστικού κόσμου;
Σε μια παλαιότερη ανάρτηση, προσπαθούσαμε να εντοπίσουμε κάποιες παραμέτρους της ιστορικής καμπής ''μόνιμης στασιμότητας'' στην οποία το παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό σύστημα φαίνεται να έχει περιέλθει (https://bestimmung.blogspot.gr/2015/10/blog-post_12.html).
Όταν το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο παίρνει συνέντευξη από τον J.Rifkin με τίτλο ''Πέρα από τον καπιταλισμό, προς μια συμμετοχική οικονομία'', τα πράγματα έχουν αρχίσει να γίνονται σοβαρά. Ή μήπως όχι;
Για ένα απόσπασμα του τελευταίου βιβλίου του Rifkin, Η Κοινωνία του Μηδενικού Οριακού Κόστους, κλικ εδώ. Για ένα άρθρο του για την ''άνοδο του αντικαπιταλισμού'' μεταφρασμένο στα ελληνικά, βλ. εδώ
Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο ''Μετα-καπιταλισμός'' του Paul Mason. Για ένα άρθρο του ίδιου στη Guardian για το ''τέλος του καπιταλισμού'', βλ. εδώ
Δεν θα επιδιώξουμε μια συστηματική κριτική στις αντιλήψεις αυτές εδώ. Απαιτεί αρκετό χρόνο, για αυτό θα αρκεστούμε στην παράθεση κειμένων και κάποιων παρατηρήσεων για την κοσμοθέωρηση του ''μετα-καπιταλισμού''.
Ένα συνολικό κείμενο ενδεικτικό της λογικής του ''μετα-καπιταλισμού'', που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά διαδικτυακά, είναι το ''Μετα-καπιταλισμός: Η Άνοδος των Συνεργατικών Κοινών-Η Επανάσταση δεν θα γίνει κεντρικά''. Ως Βασικοί Πυλώνες μιας κατά βάση ''ειρηνικής'', δρομολογούμενης από κυβερνήσεις ''μετα-καπιταλιστικής μετάβασης'', εμφανίζονται το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, η Κατανεμημένη Ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές, 3D Eκτύπωση και η αποκέντρωση της μεταποίησης, η Aυτοματοποίηση και το τέλος της εργασίας, τα Συνεργατικά Κοινά, το Καθολικό Βασικό Είσοδημα, η Βιώσιμη Αφθονία.
Μια κριτική στον Rifkin είχε εξαπολύσει πριν κάποια χρόνια ο George Caffentzis, σε κείμενό του με τίτλο ''Το τέλος της εργασίας ή η αναγέννηση της σκλαβιάς; Μια κριτική στον Rifkin και τον Negri''. Μία νεότερη κριτική, στο τελευταίο βιβλίο του Rifkin, έκανε το περιοδικό Cyborg (κλικ εδώ)
Το βασικό πρόβλημα των Rifkin, Mason, κ.α, που αναπτύσσουν το πρόταγμά τους βασιζόμενοι στις νέες τεχνολογίες του τρίτου (ή τέταρτου) κύματος (μετα-)βιομηχανικής επανάστασης, είναι πως αποφεύγουν επιμελώς να πάρουν οποιαδήποτε θέση στο πρόβλημα της κρατικής εξουσίας. Ενώ περιγράφουν μια σύγκρουση ανάμεσα στον παλιό καπιταλιστικό κόσμο και τις νέες παραγωγικές δυνάμεις (συμπεριλαμβανομένου του νέου παραγωγικού υποκειμένου) που αναδύονται, φωτογραφίζουν μια αδιανόητη, οικονομικά, πολιτικά, πολεμικά-στρατιωτικά ειρηνική μετάβαση με τη βοήθεια, μάλλον, των κυβερνήσεων. Όμως, ταυτόχρονα και αντιφατικά, θεωρούν ότι υπάρχει μια ανεπίλυτη αντίφαση ανάμεσα στην ιδιωτική ιδιοκτησία και την καπιταλιστική κερδοφορία αφενός, αφετέρου στην κοινωνικοποίηση των όρων παραγωγής και κατανάλωσης (σε πρωτογενή, δευτερογενή, τριτογενή τομέα) αφετέρου. Πώς θα λυθεί λοιπόν αυτή η αντίφαση; Αν μέναμε στις αφηγήσεις τους, σε καμία περίπτωση δεν θα προβλέπαμε πριν μερικά χρόνια την έξαρση των οικονομικών και πολεμικών ανταγωνισμών μεταξύ των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων, ούτε την βαθιά κατασταλτική επίθεση του κράτους κεφαλαίου ενάντια στην εργασία, τη νεολαία, τους μετανάστες. Και όμως, αυτό είναι το παράδοξο των συλλογισμών ειδικά των Rifkin και Mason, ο ιστορικός καπιταλισμός τελειώνει, και μάλιστα, φαίνεται να τελειώνει η ίδια η λογική που τον ορίζει, νόμος της αξίας και της υπεραξίας, εξαιτίας της ανάπτυξης παραγωγικών δυνάμεων που δεν μπορεί να αξιοποιήσει (και αφορά κυρίως τους χαμηλούς ρυθμούς αύξησης της παραγωγικότητας, ή την εν γένει αδυναμία μέτρησης της παραγωγικότητας, της συνισταμένης των υπηρεσιών), με αποτέλεσμα τη μακροχρόνια ύφεση και στασιμότητα στην οποία ο καπιταλισμός, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ και άλλων οργανισμών (βλ. παραπάνω πρώτο link της ανάρτησης), αναμένεται να καθηλωθεί τις επόμενες δεκαετίες. .
Θεωρώ ότι η αφήγηση μιας ειρηνικής μετα-καπιταλιστικής μετάβασης, αποσκοπεί στην ιδεολογική εμπέδωση ενός νέου μεταρρυθμισμού, όπου μια νεοσοσιαλδημοκρατική κοινοβουλευτική κυβέρνηση νέου τύπου θα προσπαθεί να θεσμοποιεί και να αξιοποιεί, πλάι σε μια στάσιμη οικονομική μεγέθυνση της καπιταλιστικής της οικονομίας, αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα, τον λεγόμενο ''τρίτο τομέα της οικονομίας'' (πέρα από κρατικό και ιδιωτικό τομέα), θα ενισχύει την ''κοινωνική επιχειρηματικότητα'' κλπ, ώστε να μετριάσει τις ακραίες συνέπειες της τεχνολογικής ανεργίας, και να τονώσει την οικονομική μεγέθυνση δημιουργώντας δίκτυα συνεταιριστικού και μετοχικού κεφαλαίου εκεί όπου δεν θα μπορούν να επενδύουν και να αναπαραχθούν διευρυμένα επιχειρήσεις παραδοσιακού τύπου. Η Ε.Ε περιγράφει λεπτομερώς αυτή την αντίληψή της περί της ''κοινωνικής επιχειρηματικότητας'' . Αναπόφευκτα, όμως, ο νόμος του καπιταλιστικού ανταγωνισμού της αγοράς θα φέρει σε σύγκρουση αυτές τις μικροεπιχειρήσεις μεταξύ τους, ανεξάρτητα από το περισσότερο ή λιγότερο συνεργατικό μοντέλο που θα τις διέπει, οδηγώντας σε συγχωνεύσεις και στη δημιουργία μεγαλύτερων επιχειρήσεων, κ.ο.κ. Επιπλέον, η εμπορευματοποίηση και η επιχειρηματικοποίηση του παραγόμενου πλούτου θα προσλάβει νέες βίαιες μορφές, όπως μας δείχνει ο πολεμικός και ανταγωνιστικός σχεδιασμός των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, και στο χώρο της πληροφορικής, και στο χώρο της ενέργειας. Η ''τεχνολογική ουτοπία'' εντός του καπιταλισμού και η ''κοινωνική επιχειρηματικότητα'', μαζί με τα σύγχρονα δόγματα Άμυνας/Ασφάλειας απέναντι στον πανταχού παρόντα τρομοκράτη εχθρό, θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια νέα κοινωνική συναίνεση αποδοχής της καταστροφής του βιοτικού επιπέδου εκατομμυρίων ανθρώπων, μια καταστροφή που θα παρουσιαστεί ως αναπόφευκτη αλλά και προσωρινή, μπροστά σε ένα καλύτερο μέλλον.
Όλα αυτά, όμως, δεν φαίνονται καθόλου ρεαλιστικά. Αντίθετα, η ανθρωπότητα δεν φαίνεται καθόλου αισιόδοξη για το μέλλον της κρίσης του καπιταλισμού, όποια ιδεολογική αφετηρία και αν έχει καθένας και καθεμιά. Η επίθεση στο μισθό και τα δικαιώματα, η ανεργία, η κατάρρευση των ασφαλιστικών συστημάτων, το υψηλότερο κόστος της εκπαίδευσης και της υγείας, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των πλεοναζόντων πληθυσμών και η κρατική καταστολή απέναντι σε όποιον αντιστέκεται, συνολικά ο κοινωνικός και διακρατικός πόλεμος, δεν μοιάζουν να υπόσχονται έναν μελλοντικό κόσμο όπως τον περιγράφει ο Rifkin.
Παρ'όλα αυτά, οι εργασίες του Rifkin, συμβούλου της Ε.Ε, της Γερμανίας, της Κίνας και άλλων υπερδυνάμεων, σκιαγραφούν μια κοινωνία που δεν λειτουργεί με βάση το κέρδος, μια κοινωνία με ελάχιστη ως μηδενική εργασία, με ελάχιστο ως και μηδενικό κόστος για κάθε νέα παραγόμενη μονάδα προϊόντος. Μια κοινωνία που δεν έχει ανάγκη ούτε το Κράτος ούτε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Όπως ακριβώς και η νομπελίστρια Elinor Ostrom χρηματοδοτήθηκε από το Κράτος των ΗΠΑ για να μοντελοποιήσει την επιτυχημένη αυτοδιαχείριση των κοινών πόρων σε τοπικό επίπεδο (στην κατεύθυνση της μείωσης του κρατικού κόστους διοίκησης), έτσι και ο Rifkin τονίζει τις αρετές του συνεργασιακού, κοινοκτητικού χώρου που αναδύεται και δεν έχει ανάγκη την κρατική και ιδιωτική ιδιοκτησία, ώστε να προτείνει, όπως καμιά φορά ουσιαστικά το ομολογεί, μια ελάφρυνση του Κράτους από τις προνοιακές, κοστοβόρες (σε καιρό δομικής κρίσης του ιστορικού καπιταλισμού) λειτουργίες, μια επιδιόρθωση και μια οικονομική-αποδοτική συμπλήρωση του Κράτους και της Αγοράς.
Εμείς, αντίθετα, μπορούμε να διαβάσουμε σε όλα αυτά τις νέες, απίστευτες δυνατότητες που γεννιούνται για μια πολυεθνική κοινότητα χωρίς κράτος και κεφάλαιο, χωρίς εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενο, για μια έλλογη, τεχνολογική οργάνωση της απόλαυσης. Ο καπιταλισμός, προσπαθώντας να λύσει το τελευταίο πρόβλημά του, το ανθρώπινο, επινοεί την αρχιτεκτονική μιας κοινωνίας δίχως ανθρώπους, ή δίχως εργασία. Επινοεί, δηλαδή, τόσο τη Δυστοπία, όσο και την Ευτοπία.
Ένα Ερευνητικό Πρόγραμμα, θα ήταν η ταξινόμηση όλων αυτών των νέων τεχνολογιών, σύμφωνα με τα εξής δύο βασικά κριτήρια διακρισης α) σε τομείς παραγωγής (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής τομέας παραγωγής) και ανά κλάδο, λαμβάνοντας υπόψη και τις δομικές διασυνδέσεις των κλάδων μεταξύ τους β) σε παραγωγή μέσων παραγωγικής (που δίνει την παραγωγική δυναμική) και παραγωγή μέσων κατανάλωσης. Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα θα έπρεπε να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό σύστημα μοντελοποίησης-προσομοίωσης της οργάνωσης μιας κοινωνίας με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη ενέργειας (ανθρώπινης και μη) και τις μέγιστες δυνατές καταναλωτικές δυνατότητες, ενώ θα μπορούσε να βελτιστοποιείται με την εισαγωγή νέων κριτηρίων.
Εκτός από την Παραγωγή, η κριτική στην Κρατικότητα και το σύγχρονο υποκείμενο μιας πραγματικά αντι- και μετα-καπιταλιστικής μετάβασης, θα ήταν άλλα δύο κρίσιμα ζητήματα που θα έπρεπε να τεθούν, ώστε να σχηματιστεί μια καλύτερη εικόνα. Και ακριβώς τα δύο τελευταία σημεία είναι τα αδύναμα σημεία, ή τα ιδεολογικά όρια, των Rifkin και Mason.
bestimmung.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου