Οκτώ μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο

του Γιώργου Τσιάρα

Την ιστορία, όλοι το ξέρουμε, τη γράφουν οι νικητές. Ομως τα γεγονότα, σε βάθος χρόνου, υπερισχύουν της προπαγάνδας.

Ανθρωποι, πόλεις, αυτοκρατορίες ολόκληρες χάνονται, αλλά οι μαρτυρίες και οι μνήμες επιζούν, για να χαλάνε τον ύπνο των πρόσκαιρων αρχόντων. Να τους θυμίζουν, σαν δούλοι σε ρωμαϊκό θρίαμβο, 

τη θνητότητά τους.

Υστερα από μερικές δεκαετίες, άλλωστε, και οι νικητές ηττώνται, αυτοσυνθλιβόμενοι –συχνά– υπό το βάρος της ίδιας τους της αλαζονείας.

Γιατί τα θυμήθηκα αυτά; Εκατό χρόνια πριν, η Πετρούπολη βράζει, με συνεχείς απεργίες και διαδηλώσεις. Η κατάσταση είναι τραγική – οι Γερμανοί νικούν σε όλα τα μέτωπα και το τσαρικό κράτος, έτσι κι αλλιώς φεουδαρχικό και απαρχαιωμένο, καταρρέει με πάταγο.

Το ψωμί λιγοστεύει. Στις 7 Μαρτίου 1917 –22 Φλεβάρη με το παλιό ημερολόγιο– οι εργάτες του Πουτίλοφ, του μεγαλύτερου εργοστασίου στο Πέτρογκραντ, ξεκινούν «άγρια» απεργία. Την επομένη, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, χιλιάδες εργάτριες βγαίνουν στους δρόμους και, πηγαίνοντας από εργοστάσιο σε εργοστάσιο, πείθουν όλη την εργατική τάξη της πόλης να απεργήσει.

Στις 10 Μάρτη δεν κινείται πλέον τίποτε στην πρωτεύουσα. Στις 11/3, ο τσάρος διατάζει τον στρατό ν’ ανοίξει πυρ, αλλά οι στρατιώτες διστάζουν και αρκετές μονάδες στασιάζουν: Πώς να σκοτώσεις τη μάνα σου ή την αδελφή σου;

Ο τελευταίος Ρομανόφ σπεύδει με το βασιλικό του τρένο πίσω στην πρωτεύουσα, αλλά έχει ήδη χάσει το παιχνίδι. Στις 15 η πόλη ελέγχεται από το πανίσχυρο εργατικό συμβούλιο (σοβιέτ), όπου συμμετέχουν όλα τα αριστερά κόμματα, και από την προσωρινή κυβέρνηση των αστικών κομμάτων της Δούμας.

Η πιο απρόσμενη επανάσταση της ιστορίας, αυτή που ελάχιστοι εντός και εκτός Ρωσίας πίστευαν, είχε νικήσει – και η ανήσυχη περίοδος της «διπλής εξουσίας», της «ντβοεβλάστιε» μεταξύ Σοβιέτ και Προσωρινής Κυβέρνησης ξεκινά.

Θα τελειώσει ύστερα από πολλές περιπέτειες οκτώ μήνες αργότερα, με τη δεύτερη Ρωσική Επανάσταση του 1917, στις 7 Νοεμβρίου, όπου οι Μπολσεβίκοι του Λένιν καταλαμβάνουν την εξουσία, με την υποστήριξη ή την ανοχή σημαντικών κομματιών της υπόλοιπης Αριστεράς.
Αναρχικοί, Μενσεβίκοι, και φυσικά η αριστερή πτέρυγα των Σοσιαλεπαναστατών, που ήταν μακράν το μεγαλύτερο κόμμα της Ρωσικής Επανάστασης, έκαναν το λάθος να εμπιστευθούν τους Μπολσεβίκους. Οι περισσότεροι το πλήρωσαν με τη ζωή τους – και το Κόμμα, μέσα από πολέμους, λιμούς και συνεχείς εκκαθαρίσεις «εχθρών του λαού», κυβέρνησε τη Ρωσία για 75 ακόμη χρόνια.
Κι όμως: αν εκείνη την υπέροχη ημέρα, στις 8 Μαρτίου του 1917, κάποιος έλεγε στις ηρωικές εργάτριες της Πετρούπολης ότι ο αγώνας τους (για «Ειρήνη, Ψωμί κι Ελευθερία», όπως φώναζαν μπροστά στις ξιφολόγχες των Κοζάκων) θα οδηγούσε έναν μόλις χρόνο αργότερα στη μονοκρατορία των Μπολσεβίκων, τη διάλυση της (νεοεκλεγμένης) Δούμας και την απαγόρευση λειτουργίας όλων των κομμάτων, εκείνες σίγουρα θα τον κοιτούσαν σαν εξωγήινο.

Ποιος Λενιν, ποιος Στάλιν; Ενα μικρό, πολυδιασπασμένο και διαβρωμένο από την Οχράνα κόμμα ήταν οι Μπολσεβίκοι, με εξόριστη ηγεσία και ελάχιστη δύναμη στην κοινωνία.
Ο Λένιν χρειάστηκε ένα μήνα για να φτάσει από την Ελβετία στο Πέτρογκραντ, πολύ προτού εκείνο πάρει το όνομά του, και μπορεί να μην έφτανε και ποτέ, αν δεν του διέθεταν ειδικό σφραγισμένο τρένο για να διασχίσει τη μισή Ευρώπη οι Γερμανοί εχθροί.

Μάθαμε όλοι μας να λέμε «Ρωσική Επανάσταση» και να εννοούμε τη δεύτερη επανάσταση, εκείνη του Οκτώβρη, όταν οι Μπολσεβικοι κατέλαβαν την εξουσία.

Οι σύμμαχοί τους πίστευαν πως θα συγκυβερνούσαν, και στις εκλογές που ακολούθησαν (ίσως τις μόνες ελεύθερες εκλογές που έγιναν ποτέ στη Ρωσία...) οι Σοσιαλεπαναστάτες πήραν πάνω από 40% των ψήφων, και οι Μπολσεβίκοι μόλις 24%. Αλλά δεν είχε σημασία – το Κόμμα δεν παραχώρησε ποτέ την εξουσία.

Το καλοκαίρι του 1917, όμως, οι Μπολσεβίκοι κινδύνευσαν με αφανισμό – ο Τρότσκι συνελήφθη, ο Λένιν το έσκασε στη Φιλανδία, ο Στάλιν κοιμόταν κάθε βράδυ σε άλλο σπίτι. Και η ιστορία θα είχε ίσως γραφτεί εντελώς διαφορετικά, αν στις περίφημες «Ταραχές του Ιουλίου» δεν τους υποστήριζαν οι αριστεροί Σοσιαλεπαναστάτες και –κυρίως– οι αναρχικοί στην πλειονότητά τους ναύτες της Κροστάνδης.

Οι ίδιοι επαναστατημένοι ναύτες που τον Νοέμβρη θα βομβάρδιζαν με άσφαιρες οβίδες το παλάτι, ρίχνοντας την κυβέρνηση. Οι ίδιοι αναρχικοί ναύτες που τελικά οι Μπολσεβίκοι και οί διος ο Τρότσκι τουφέκισαν κατά εκατοντάδες το 1921, όταν εξεγέρθηκαν ενάντια στο καθεστώς, απαιτώντας επιστροφή στο δημοκρατικό πρόγραμμα του 1917...

Πού να ‘ξεραν, οι δύστυχοι, ότι το σύνθημα «Ολη η εξουσία στα σοβιέτ» θα οδηγούσε σε ένα μόλις χρόνο σε μονοκομματική «δικτατορία του προλεταριάτου»! Αλλά μήπως κι ο Τρότσκι ήξερε τι τον περίμενε;

Ομως όλα αυτά δεν υπήρχαν ούτε καν σαν μακρινό ενδεχόμενο για τους εργάτες και τις εργάτριες της Πετρούπολης, εκείνη τη μαγική εβδομάδα του Φλεβάρη που ήταν Μάρτης, όταν άλλαξαν όλα.
Στα μάτια μου, αυτή είναι η αληθινή επανάσταση – όταν ο άοπλος λαός στέκεται μπροστά στις κάννες ζητώντας ψωμί και λέει «βαράτε ρε, δεν κάνω πίσω», και οι κάννες χαμηλώνουν.

Αυτές είναι για μένα οι Οχτώ Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο, κι όχι οι άλλες, οι Δέκα του φθινοπώρου των «νικητών».
Και αυτή θέλω ταπεινά να θυμίσω, με τούτο το κείμενο.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών