της Μαρίν Τουρσί
μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος enthemata.wordpress.com
«Μέχρι το 2017, δεν φαντάζομαι πώς θα καταφέρουμε να αποφύγουμε μια παρέμβαση των ισλαμιστών στην εκλογική εκστρατεία», δήλωνε προφητικά στα τέλη Αυγούστου ο ιστορικός Nicolas Lebourg, ειδικός μελετητής του Εθνικού Μετώπου (Ε.Μ.). «Σε συνδυασμό με τα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα, οι ισλαμιστικές επιθέσεις θα μετατοπίσουν την ψήφο προς το Ε.Μ. Σήμερα ήδη, η πίεση που προκαλεί το κύμα των προσφύγων και η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων συνιστά το τέλειο μείγμα για το Ε.Μ.: ο φόβος για τον ξένο και την τρομοκρατία συγκροτούν έναν μηχανισμό παραγωγής ψήφου υπέρ του Ε.Μ.», εξηγούσε ο ερευνητής.
Τρεις μήνες μετά, το Ε.Μ. πράγματι ενισχύεται μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου και τη δολοφονία 130 ανθρώπων. Η Μαρίν Λεπέν διαχειρίστηκε επιδέξια το γεγονός. Μετά τις επιθέσεις, χαιρέτισε τα μέτρα του Φρανσουά Ολάντ, εξηγώντας ταυτόχρονα ότι είναι ανεπαρκή και επιβάλλονται με καθυστέρηση. Μετά το συνέδριο των Βερσαλλιών, όπου ο αρχηγός του κράτους ανακοίνωσε την υιοθέτηση μέτρων που ήδη αξίωνε το Ε.Μ. (επαναφορά των συνοριακών ελέγχων, διεύρυνση περιπτώσεων απώλειας της εθνικότητας, δυνατότητα οπλοφορίας και οπλοχρησίας για τους αστυνομικούς εκτός υπηρεσίας), η πρόεδρος του Ε.Μ. εκτιμούσε στην Le Monde ότι όλα αυτά «επιβεβαίωναν και νομιμοποιούσαν» τις ιδέες της.
Παραγκωνισμένη από το «ευρύ δημοκρατικό μέτωπο» που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο μετά τις επιθέσεις στο Charlie Hebdo και το εβραϊκό σούπερ μάρκετ, η Μαρίν Λεπέν επιχαίρει για τη «διακριτικότητα» που επέδειξε και επιχειρεί να πάρει τις αποστάσεις της. Καίτοι πολλά στελέχη του κόμματος δεν υιοθέτησαν την ίδια διακριτική στάση, η πρόεδρος του Ε.Μ. προέβη, στις 23 Νοεμβρίου, από την Αμιένη, σε ένα κάλεσμα για ενότητα «όλων των συμπατριωτών μας», «όλων των Γάλλων, ανεξαρτήτως καταβολών και θρησκείας», ενάντια σε έναν «εχθρό που δεν είναι μια θρησκεία, αλλά σεχταριστικά ρεύματα που διατείνονται πως ανήκουν σε μια θρησκεία».
Μετά τις επιθέσεις, ήταν η μόνη Γαλλίδα πολιτικός που συμμετείχε στο ειδικό αφιέρωμα των Times, αναλύοντας τα γεγονότα, πλάι σε 19 διεθνείς προσωπικότητες. Ενάμιση χρόνο πριν τις προεδρικές εκλογές, το Ε.Μ. μπορεί να μην είναι το «πρώτο κόμμα της Γαλλίας», αλλά έχει σίγουρα κατακτήσει κεντρική θέση στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων. Δεν επωφελείται μόνο από τον φόβο μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, αλλά αξιοποιεί τα μάλα έναν μηχανισμό που έθεσε σε λειτουργία όλα αυτά τα χρόνια και του επιτρέπει να διαδώσει ευρύτατα τις ιδέες του. «Σήμερα κερδίσαμε τη μάχη των ιδεών, σε πολλά ζητήματα», δήλωσε περιχαρής η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν στο κανάλι RTL, στις 13 Νοεμβρίου.
Οι ιδέες του Ε.Μ. διαχέονται πια σε όλη την επικράτεια: δεν διαδίδονται μόνο από τον στενό περίγυρο της Άκρας Δεξιάς και κάποιους «παραστρατημένους» της Δεξιάς· δεν κυοφορούνται μόνο στα παραδοσιακά εδάφη του Ε.Μ. (Νότια και Ανατολική Γαλλία)· ενισχύονται πια σε σώματα ψηφοφόρων που ήταν παραδοσιακά αδιαπέραστα γι’ αυτές, όπως οι γυναίκες και τα άτομα εβραϊκής θρησκείας. Η βάση του Ε.Μ. έχει διευρυνθεί. Το κόμμα που μέχρι χθες στελεχωνόταν από προεστούς και απευθυνόταν σε μια λαϊκή βάση, έχει ανοίξει τις πόρτες του σε κομματικά στελέχη από τα λαϊκά στρώματα και κατακτά προοδευτικά ψηφοφόρους από τον χώρο των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων.
«Το βάρος του στίγματος που έφερε η ταμπέλα του Ε.Μ. έχει υποχωρήσει», εξηγεί ο κοινωνιολόγος Sylvain Crépon[1]. «Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι οι άνθρωποι πια δηλώνουν ανοιχτά ότι ψηφίζουν Ε.Μ.», επιβεβαιώνει στο Mediapart ένα μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος. «Είναι κάτι που δεν συνέβαινε πριν. Το ακούμε πια παντού». Πλήθος ψηφοφόρων του Ε.Μ., που προσεγγίσαμε για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, δηλώνουν επίσης ότι «το κόμμα της Μαρίν Λεπέν έχει αλλάξει, δεν είναι πια ένα κόμμα της Άκρας Δεξιάς». Μέσα από ποια κανάλια, όμως, επετεύχθη η διάδοση των ιδεών του;
Μια πολιτική και μηντιακή ατζέντα διαρθρωμένη γύρω από το Ε.Μ.
Το Ε.Μ. κατέκτησε, καταρχάς ,μια κεντρική θέση στο πολιτικό σκηνικό. Η πολιτική ατζέντα περιστρέφεται όλο και περισσότερο γύρω από αυτό: οι αντίπαλοί του αντιδρούν στις δηλώσεις του, αναρωτιούνται πώς θα μπορούν να το αντιμετωπίσουν ή αλληλοκατηγορούνται ότι «παίζουν το παιχνίδι του». Στον χώρο της Δεξιάς, τα όρια με το Ε.Μ. είναι εξαιρετικά πορώδη. Από την πενταετία της προεδρίας Σαρκοζί και μετά, ένα σημαντικό μέρος της Δεξιάς μετατοπίστηκε ανενδοίαστα στο χώρο της Άκρας Δεξιάς[2].
Από την πλευρά τους, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έθεσαν στην ημερήσια διάταξη τις θεματικές της εθνικής ταυτότητας και της ασφάλειας. Έδωσαν αφειδώς βήμα σε πλήθος αντιδραστικών σχολιαστών ή διανοουμένων όπως ο Ερίκ Ζεμούρ, ο Αλάν Φιλκελκρότ και ο Μισέλ Ονφρέ. Η Μαρίν Λεπέν και ο αντιπρόεδρος του κόμματος είναι οι πιο σταθεροί επισκέπτες πρωινών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών. Μετά τις πρόσφατες επιθέσεις, η πρόεδρος του Ε.Μ. ήταν καλεσμένη των εκπομπών με τη μεγαλύτερη θεαματικότητα και ακροαματικότητα (βραδινό δελτίο ειδήσεων του France 2 και πρωινή ζώνη France Inter).
Από την ανέλιξή της στην κεφαλή του κόμματος, πολλά μέσα ενημέρωσης υιοθέτησαν μια ρητορική που θέλει το Ε.Μ. «νέο», «ανανεωμένο», «αποδαιμονοποιημένο» και στα «πρόθυρα ανάληψης της εξουσίας». Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Αλλά σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, γινόμαστε μάρτυρες μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας, καθώς πολλαπλασιάζονται οι αναγγελίες περί «μεγάλης έκπληξης εκ μέρους του Ε.Μ.», «μεγάλου κερδισμένου», «ισχυρής ανόδου», «σημαντικής προόδου». Η ρητορική και η σημειολογία που χρησιμοποίησε η ίδια η Μαρίν Λεπέν: «πρώτο κόμμα στη Γαλλία», «το μπλε κύμα», «UMPS» [σύμπτυξη των αρχικών Σοσιαλιστικού κόμματος και κόμματος της Δεξιάς], αναπαράγεται αυτούσια από τα χείλη σημαντικής μερίδας δημοσιογράφων. Ο Alexandre Dézé, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, μελέτησε ενδελεχώς τις δημοσκοπήσεις και τη μηντιακή αντιμετώπιση του Ε.Μ. δείχνοντας πόσο συμβάλλουν στην κατασκευή αυτού του «νέου» προφίλ του Ε.Μ. Σε λιγότερο από πέντε χρόνια, η Μαρίν Λεπέν κατάφερε να επιβάλει τη θεματολογία της, τη ρητορική της, την αφήγησή της.
Το ίδιο συμβαίνει και με τη στρατολόγηση στο Ε.Μ. στελεχών από άλλες οργανώσεις. Κάθε μεταπήδηση στελεχών είτε από τη Δεξιά είτε από την Αριστερά στις τάξεις του Ε.Μ. χαίρει πρωτοφανούς δημοσιότητας. Εντούτοις, όπως υπενθυμίζει ο Joël Gombin, ερευνητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Πικαρντί, «ελάχιστες ηγετικές προσωπικότητες με ισχυρό πολιτικό κεφάλαιο» μεταπηδούν στο Ε.Μ.· «προς το παρόν, αυτό κερδίζει μόνο κάποιους αιρετούς μικρών επαρχιακών κοινοτήτων και λίγα μεσαία στελέχη».
Το χαρτί της ανανέωσης ενάντια στους πολυθεσίτες
Η πολιτική και η μηντιακή αντιμετώπιση συνέβαλαν στη νομιμοποίηση των ιδεών της Ακροδεξιάς όλα αυτά τα χρόνια, αλλά δεν είναι αυτές που «δημιούργησαν» το Ε.Μ. Η επιτυχία του εξηγείται καταρχάς από την απογοήτευση που προκάλεσαν οι διαδοχικές κυβερνήσεις, τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς. «Υπάρχει έντονη δυσπιστία απέναντι στα πολιτικά κόμματα . έχει εμπεδωθεί η ιδέα ότι “απέτυχαν σε όλα”», μας λέει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου του Ε.Μ.. «Η αγανάκτηση είναι μεγάλη, στους συλλόγους γονέων, στους κυνηγετικούς συλλόγους, στους ψαράδες που δεν τα βγάζουν πια πέρα. Οι άνθρωποι δηλώνουν κουρασμένοι, λένε “φτάνει πια, θα ψηφίσω Ε.Μ.”».
Το Ε.Μ. καταφέρνει επίσης να αντλήσει οφέλη από την απαγκίστρωση από την πολιτική. «Η αποχή δεν είναι λύση. Αν δεν ψηφίσετε, θα αποφασίσουν ο άλλοι για σας!», διακήρυξε η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν στην προεκλογική της συγκέντρωση στο Αιξ Αν Προβάνς στις 12 ΝοΕ.Μ.βρίου. Για τον Joël Gombin, το Ε.Μ. ποντάρει ακόμα στο «φαινόμενο της αντιπολιτικής ψήφου»: «Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις καταγράφεται αύξηση της συμμετοχής, αλλά τα ποσοστά του Ε.Μ. ενισχύονται επίσης. Το Ε.Μ. φαίνεται να είναι ένας παράγοντας επαναπολιτικοποίησης ή, καλύτερα, ενός μετασχηματισμού της εκλογικής απαγκίστρωσης σε αντιπολιτική ψήφο».
«Όχι στις Βρυξέλλες, Ναι στη Γαλλία»
Το Ε.Μ. έχει ακόμα κάποια ισχυρά χαρτιά : δεν χρειάζεται να κάνει κανέναν απολογισμό για τη συμμετοχή του στην εξουσία, προβάλλει μια θέση «αντισυστημική» (ενάντια στην «πολιτική κάστα», στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στους δικαστικούς θεσμούς) που το καθιστά ελκυστικό στα μάτια των απογοητευμένων, χρησιμοποιεί μια ρητορική απλοϊκή και ασυμβίβαστη (έξοδος από την ΕΕ, εξάλειψη της μετανάστευσης, εθνική προτίμηση), ενώ τα άλλα κόμματα εκφράζουν ανοιχτά τις εσωτερικές τους διαφωνίες όσον αφορά τη χάραξη των πολιτικών τους. Κυριότερα όμως, παρουσιάζεται σαν το κόμμα της πολιτικής ανανέωσης εμπιστευόμενο θέσεις τόσο του κομματικού του μηχανισμού όσο και των ψηφοδελτίων του σε ανθρώπους που δεν θα είχαν ποτέ μια τόσο γρήγορη ανέλιξη στα άλλα μεγάλα κόμματα. Ακόμα κι αν διαθέτει αρκετούς πολυθεσίτες, στις τελευταίες νομαρχιακές, το κόμμα της Λεπέν φρόντισε να προωθήσει τους νεότερους υποψηφίους των εκλογών — μαζί με τα κόμματα Débout le République Europe Écologie Les Verts. Σύμφωνα με τον Sylvain Crépon, η Λεπέν έχει κάποιες φορές «έως και τέσσερις φορές περισσότερους υποψηφίους εργάτες ή μισθωτούς απ’ ό,τι τα άλλα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της Αριστεράς».
Σε ορισμένες περιοχές, το Ε.Μ. εναντιώνεται στους «πολυθεσίτες βαρόνους» του Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Δεξιάς. Στην επαρχία Προβηγκία-Άλπεις-Κυανή Ακτή, λόγου χάρη, η ομάδα της Μάριον Μαρεσάλ Λεπέν παίζει το χαρτί της νεαρής υποψήφιας ενάντια στον γηραιό βουλευτή και δήμαρχο Νίκαιας, Κριστιάν Εστροζί, ο οποίος έχει συσσωρεύσει πλήθος πόστα και αξιώματα κατά τα 30 τελευταία χρόνια. «Ο Εστροζί βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα σοβαρό πρόβλημα: υπήρξε o ιδεότυπος του “μπάρμπα”, που . μπορούσε να υποτιμά και να λοιδορεί τους αντιπάλους του. Αλλά τα χρόνια περνούν, και τώρα βρίσκεται απέναντι στον ιδεότυπο της “εικοσιπεντάχρονης ανιψιάς» του», λέει ένας στενός συνεργάτης της υποψήφιας. Ακούγοντάς τον, θα υπέθετε κανείς ότι το Ε.Μ. αρκεί να σκύψει για να δρέψει ψήφους: «Εμείς δεν χρειάζεται καν να ψάξουμε. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι λένε “φτάνει πια, βαρέθηκα με δαύτους”, και πάντα βρίσκεται κάποιος για να λειτουργήσει ως σύνδεσμος, να μας ενημερώσει και να μας προτείνει να προσεγγίσουμε τον τάδε ή τον δείνα. Είναι κάτι σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Και στην περιοχή μας, τούτο είναι πιο εύκολο καθότι έδαφος της λαϊκής Δεξιάς».
Κάποιοι από το χώρο της Δεξιάς, εκφράζουν, πάντα εμπιστευτικά, την ανησυχία τους: «Η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν εκμεταλλεύεται τόσο τον κοινωνικό συντηρητισμό όσο και τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Και το κάνει καλά: συσπειρώνει τον κόσμο του Ε.Μ., της Δεξιάς και της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς, και προωθεί νέους ανθρώπους, ενώ εμείς, την ίδια στιγμή, παραμένουμε διχασμένοι», δηλώνει ένας νομαρχιακός σύμβουλος της Δεξιάς από την Βοκλούζ. «Κι αυτό δουλεύει για τα καλά στις ηλικίες μεταξύ 30 και 40 ετών, τόσο στο χώρο των μικρομεσαίων όσο και σε αυτόν των οργανωμένων μελών. Υπάρχει σημαντικό ρεύμα προς το Ε.Μ.». «Το Ε.Μ. συνιστά ένα εξαιρετικό μέσο κοινωνικής ανέλιξης για εκείνα από τα μέλη του που δέχονται να κατέλθουν στις τοπικές εκλογές», εξηγεί ο Sylvain Crépon.
Συνδικάτα, σύλλογοι, μικρομεσαίοι επιχειρηματίες: μια στρατηγική κατάκτησης ανά τμήματα πληθυσμού
Η οργάνωση τοπικών δικτύων είναι ένα από τα κλειδιά για την εδραίωση του Ε.Μ. και τη διάδοση των θέσεών του. Απογοητευμένα στελέχη, εκλεγμένοι, πολιτικοί ακτιβιστές μετατρέπονται γρήγορα σε αναμεταδότες των ιδεών του κόμματος. «Ενώ ο Ζαν Μαρί Λεπέν δεν έμπαινε καν στον κόπο να αντιμετωπίσει τις δημοτικές εκλογές σαν βασικό στοιχείο της εκλογικής στρατηγικής του, η κόρη του κατάλαβε γρήγορα τα οφέλη που θα μπορούσε να αντλήσει από τη δημιουργία ενός δικτύου εκλεγμένων σε δημοτικά και νομαρχιακά συμβούλια. Είναι ακριβώς αυτοί που, με τη νομιμοποίηση και το κοινωνικό τους έρεισμα, αποδεικνύονται και οι πιο ισχυροί παράγοντες για την κανονικοποίηση του κόμματος και τη διάχυσή των ιδεών του», λέει ο Sylvain Crépon.
Αυτή η διάχυση συντελείται σε τοπικό επίπεδο μέσω διαφόρων διαύλων. Καταρχάς, μέσα από μια στρατηγική κατάκτησης ανά τμήματα πληθυσμού, η οποία στηρίζεται στη δημιουργία μυριάδων συλλογικοτήτων γύρω από συγκεκριμένες θεματικές και αποσκοπεί στο να διευρύνει την επιρροή του σε άλλα στρώματα του εκλογικού σώματος : σύλλογος «Μαριάν» (για τους νέους), «Ρακίνας» (για τους καθηγητές), «Τόλμη» (για τους νέους επαγγελματίες), «Νέα Οικολογία, Θάλασσα και Γαλλοφωνία», CLIC (Πολιτισμός, Ελευθερίες και Δημιουργία), «Πατριωτικά προάστια»… «Η τεχνική τους έγκειται σε παρεμβάσεις ανά διαφορετικά τμήματα πληθυσμών. Ο δάσκαλος αναλαμβάνει να στρατολογήσει εκπαιδευτικούς, ο συνδικαλιστής θα αναζητήσει συναδέλφους του από το σωματείο κ.λπ. «Ακόμα και στο Πανεπιστήμιο, παρεμβαίνουν πιο εύκολα απ’ ό,τι πριν», επισημαίνει ένας νομαρχιακό σύμβουλος του κόμματος της Δεξιάς. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι οπαδοί του Ε.Μ. κατακλύζουν στην Βοκλούζ ακόμα και συλλογικότητες που εναντιώνονται στην κοινωνική κατοικία».
Στα συνδικάτα, παρά τις συγκρουσιακές σχέσεις Ακροδεξιάς και συνδικαλιστικού κινήματος, το κόμμα καταφέρνει επίσης να καταγράψει άνοδο. Το 2011, η μεταπήδηση στο Ε.Μ. του συνδικαλιστή της CGT, Φαμπιέν Ενγκελμάν, (πρώην μέλος του NPA και της Lutte Ouvrière) του στοίχισε τον αποκλεισμό από την CGT. Ο πολλαπλασιασμός τέτοιων περιπτώσεων και κυριότερα η κάλυψη που τους επιφυλάσσουν τα ΜΜΕ, έκανε τις συνδικαλιστικές ενώσεις να αντιδράσουν: η CGT εξέδωσε μια επιχειρηματολογία δέκα σελίδων για το «ψευδεπίγραφο κοινωνικό πρόσωπο» του Ε.Μ., η CFDT διένειμε μια μπροσούρα για το «ψέμα του νέου Ε.Μ.». Ωστόσο, τέσσερα χρόνια αργότερα, «τα εργατικά συνδικάτα δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν», όπως μας δηλώνει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου του FN. Προς επίρρωση των λεγομένων του δηλώνει: «Οι συνδικαλιστές που συμμετέχουν στις εκλογικές λίστες της Μαρίν Λεπέν μπορούν πια να λένε ότι είναι στο Ε.Μ., χωρίς να διαγράφονται ή να απολύονται ».
Αυτό είναι και το συμπέρασμα των ερευνητών Dominique Andolfatto και Thierry Choffat, οι οποίοι μελέτησαν τις απόπειρες διείσδυσης του Ε.Μ. στο εργατικό κίνημα: «Η λαϊκή στήριξη στο Ε.Μ. συνεχίζεται παρά την ιδεολογική αντεπίθεση εκ μέρους των συνδικάτων, και μάλιστα φαίνεται να ενισχύεται από το 2012 και μετά», όπως γράφουν αναφερόμενοι «σε ένα εθνικο-λαϊκιστικό υπόβαθρο που χαρακτηρίζει ορισμένες συνδικαλιστικές δομές ή εργατικά σωματεία».
Το Εθνικό Μέτωπο επιχειρεί να επωφεληθεί από κάτι τέτοιο. Η Μαρίν Λεπέν επανήλθε στη στρατηγική που είχε χαράξει στη δεκαετία του 1990 ο Μπρουνό Μεγκρέ. Ο τότε υπαρχηγός του Ε.Μ., ήθελε να αναπτύξει τα ερείσματα του κόμματος στα εργατικά στρώματα για να εδραιώσει την εκλογική του άνοδο μετά τις προεδρικές εκλογές του 1995. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο στόχος του Ε.Μ. δεν είναι τόσο να «διεισδύσει στο συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο έχει συρρικνωθεί σημαντικά τα τελευταία τριάντα χρόνια», όσο να διαδώσει την κοινωνική του ρητορεία, να σταθεροποιήσει και διευρύνει τα λαϊκά του στηρίγματα».
Το κόμμα της Άκρας Δεξιάς οργανώνει σήμερα «διακριτικά, ένα δίκτυο υποδοχής των ακτιβιστών που προέρχονται από τα συνδικάτα», όπως δείχνουν. Και αυτή η στρατηγική του Ε.Μ. ευνοείται από «την υποχώρηση του συνδικαλιστικού κινήματος και την αναδίπλωση των συνδικαλιστών σε πεδία όπως η διαπραγμάτευση και οι θεωρίες περί κοινωνικού διαλόγου». Στην αρχή του 2015, το Ε.Μ. ανέθεσε στον Ντομινίκ Μπουρς Προβάνς, στέλεχος της CFDT, να δημιουργήσει έναν «Κύκλο Συνδικαλιστικού Μετώπου». Ο στόχος; η στρατολόγηση συνδικαλιστικών στελεχών, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την «μακρά ιδεολογική πορεία» του ίδιου προς το κόμμα της Μαρίν Λεπέν.
Το Ε.Μ. προσπαθεί επίσης να προσεγγίσει την εργοδοσία. Γνωρίζοντας ότι οι συνέπειες του οικονομικού του προγράμματος δεν το καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικό, προέβη σε σημαντικές αναπροσαρμογές. Στη Νίκαια, στις 27 Νοεμβρίου, η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν διαβεβαίωνε ότι το «βλέμμα» και η «πρόσληψη» του επιχειρηματικού κόσμου για το Ε.Μ. έχουν «αλλάξει» και ότι «η συσπείρωση έχει νομιμοποιήσει και το οικονομικό πρόγραμμα του κόμματος». «Υπάρχει πια μια καλοπροαίρετη ουδετερότητα της εργοδοσίας απέναντί μας. Το Ε.Μ. δεν “τρώει πόρτα”», υποστηρίζει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου προσθέτοντας ότι το κόμμα ήρθε σε επαφή με τους εργοδότες της περιοχής Νορ-Πα-ντε-Καλέ-Πικαρντί. Στην περιοχή αυτή, οι οικονομικοί κύκλοι παραμένουν σιωπηλοί απέναντι με μια πιθανή νίκη του Ε.Μ.. Μόνο ο Μπρουνό Μποντουέλ, ηγετική φυσιογνωμία της εργοδοσίας στη Βόρεια Γαλλία, προειδοποίησε για τους κινδύνους μιας πιθανής «εσωστρέφειας», σε ένα άρθρο με τίτλο «Νο pasaran», όπου εξηγεί ότι «το πρόβλημα, αν το Ε.Μ. βγει νικητής, είναι η εικόνα της περιοχής στα μάτια των επενδυτών».
Στην ίδια περιοχή, το Ε.Μ. επιχειρεί να επανέλθει σε ένα πεδίο από το οποίο απουσίαζε για καιρό: στο σωματείο φιλάθλων της ομάδας Λανς, έναν πραγματικό τοπικό θεσμό. Στις νομαρχιακές εκλογές, η Μαρίν Λεπέν έχει δώσει το χρίσμα στον Γκιγιώμ Καζνοβσκί, διαχειριστή της σελίδας facebook, Kop Tony Marek, που αριθμεί περί τα 4 000 μέλη, υποστηρικτές της ποδοσφαιρικής ομάδας της Λανς. Τον Οκτώβριο, φρόντισε μάλιστα να φωτογραφηθεί με το νεαρό άνδρα κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο τουίτερ και προκάλεσε πλήθος σχολίων και άρθρων. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Καζνοβσκί: «Με την επίσκεψή της, στέλνει ένα μήνυμα τόσο στη διοίκηση του συλλόγου όσο και στους φιλάθλους της ομάδας. Το Ε.Μ. στην εξουσία θα συνεχίσει να στηρίζει την ομάδα, όπως και τον περιφερειακό αθλητισμό».
Το επεισόδιο είναι χαρακτηριστικό της μηντιακής στρατηγικής του Ε.Μ.. Γιατί εδώ και χρόνια είχε πάψει να ενδιαφέρεται για το συγκεκριμένο ποδοσφαιρικό σύλλογο. Το 2013, απείχε από την ψηφοφορία για την ανακαίνιση του σταδίου, εκφράζοντας την ανυποχώρητη αντίθεσή του «στο σπορ – θέαμα». Όσο για τον Γκιγιώμ Καζνοβσκί, πολλοί φίλαθλοι της ομάδας μάς δήλωσαν ότι τους είναι παντελώς άγνωστος ή ότι «δεν είναι ηγέτης παρά για τον εαυτό του». Λίγη σημασία έχει, το εγχείρημα απέδωσε. Ο Φιλίπ Περνέ, πρόεδρος του μεγαλύτερου σωματείου φιλάθλων της ομάδας, εκτίμησε ότι «κανείς δεν θα μπορούσε να εμποδίσει τις επισκέψεις των πολιτικών», για να προσθέσει : «Αν [η Λεπέν] ενδιαφέρεται για το σύλλογο, θα ήταν λάθος να μην εκμεταλλευτούμε κάτι τέτοιο όταν γίνει πρόεδρος της περιφέρειας».
Στο Πικαρντί, ο Ε.Μ. ποντάρει στις ενώσεις κυνηγών και ψαράδων που έχουν μεγάλη επιρροή στην περιοχή. Στις 3 ΔεκΕ.Μ.βρίου η πρόεδρός του απηύθυνε μια «ανοιχτή επιστολή στους κυνηγούς και τους τοπικούς παράγοντες» υποσχώμενη ότι θα είναι οι πρώτοι που θα συμβουλεύεται, συναντά, βλέπει και ακούει, και οι πρώτοι που θα συμμετέχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων». «Ο λόγος της συνάντησε άμεση απήχηση σε μια περιοχή όπου δεν είχε μεγάλη δύναμη. Με τη εξαφάνιση του κόμματος “Κυνήγι, Ψάρεμα, Φύση και Παράδοση” αύξησε τα ποσοστά της το 2012, και κέρδισε πολλά από τα πολιτικά στελέχη της περιοχής», εξηγεί ο Sébastien Vignon, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Πικαρντί. «Η περιοχή έχει πληγεί σκληρά από την αποβιομηχάνιση . στις αγροτικές περιοχές τα μικρά καταστήματα κλείνουν το ένα μετά το άλλο . οι ψαράδες είναι αγανακτισμένοι, φοβούνται ότι δεν θα τα καταφέρουν. Το Ε.Μ. προσελκύει όλα αυτά τα λαϊκά στρώματα».
Παρ’ όλα αυτά, στο Ε.Μ. αρνούνται οποιαδήποτε οργανωμένη στρατηγική. «Μας πιστώνουν πολύ μεγαλύτερες οργανωτικές ικανότητες απ’ ό,τι πραγματικά έχουμε», λέει το μέλος του πολιτικού γραφείου. Υπάρχουν πράγματι κάποιες συλλογικότητες που διαδίδουν το μήνυμά μας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα καπελώσουμε μια πρωτοβουλία κατοίκων. Οι ιδέες μας διαδίδονται από μόνες τους. Ακόμα κι αν η Μαρίν απευθύνεται κάθε φορά σε συγκεκριμένα τμήματα πληθυσμού, η διάδοση των ιδεών μας είναι πολύ πιο ευρεία. Εμείς ούτε στήνουμε έναν ιστό αράχνης, ούτε και έχουμε κάποιον μηχανισμό πλαισίωσης όπως συνέβαινε παλιότερα με το Κομμουνιστικό Κόμμα».
Το Ε.Μ. επωφελείται σε κάθε περίπτωση από την αποδυνάμωση του πολιτικού ιστού της Αριστεράς, ιδιαίτερα στο Βορρά της Γαλλίας. «Το ΚΚΓ έχει πια αποεπενδύσει και αποσυρθεί, η πολιτική πλαισίωση των ακτιβιστών εκ μέρους της αριστεράς έχει σχεδόν εξανεμιστεί», παρατηρεί ο Sébastien Vignon, αναφερόμενος στο παράδειγμα του Πικαρντί όπου ο αριθμός των μελών του ΣΚ και του ΚΚΓ στις μικρές πόλεις βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Μόνο προσωπικότητες με ισχυρά ερείσματα και μακρόχρονη προσφορά καταφέρνουν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην Ακροδεξιά. Στην Αμπεβίλ, στην επαρχία Σομ, ο υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Νικολά Ντιμόν, κατάφερε να διατηρήσει τη δημαρχία χάρη στη στήριξη των συλλόγων των κυνηγών και των ψαράδων. Κι όμως, στην ίδια περιοχή, μόλις δυο μήνες αργότερα, στις ευρωεκλογές, η Μαρίν Λεπέν κατέκτησε την πρώτη θέση με διαφορά είκοσι εκατοστιαίων μονάδων από τους αντιπάλους της, δεξιούς και αριστερούς.
Η Μarin Turchi είναι δημοσιογράφος, ειδικευμένη σε θέματα Ακροδεξιάς. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο «Mediapart», στις 3.12.2015
[1] Στο Les Faux-semblants du Front national (Presses de Sciences-Po), μια συλλογική εργασία που εκδόθηκε τον Οκτώβριο, και αποτελεί μια ανατομία του Ε.Μ.
[2] Mediapart είχε δείξει στον απολογισμό αυτών των επιδρομών για την άκρα δεξιά και την ανάλυση ενός τυπικού εβδομάδα στα τέλη του 2010
μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος enthemata.wordpress.com
«Μέχρι το 2017, δεν φαντάζομαι πώς θα καταφέρουμε να αποφύγουμε μια παρέμβαση των ισλαμιστών στην εκλογική εκστρατεία», δήλωνε προφητικά στα τέλη Αυγούστου ο ιστορικός Nicolas Lebourg, ειδικός μελετητής του Εθνικού Μετώπου (Ε.Μ.). «Σε συνδυασμό με τα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα, οι ισλαμιστικές επιθέσεις θα μετατοπίσουν την ψήφο προς το Ε.Μ. Σήμερα ήδη, η πίεση που προκαλεί το κύμα των προσφύγων και η απειλή τρομοκρατικών επιθέσεων συνιστά το τέλειο μείγμα για το Ε.Μ.: ο φόβος για τον ξένο και την τρομοκρατία συγκροτούν έναν μηχανισμό παραγωγής ψήφου υπέρ του Ε.Μ.», εξηγούσε ο ερευνητής.
Τρεις μήνες μετά, το Ε.Μ. πράγματι ενισχύεται μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου και τη δολοφονία 130 ανθρώπων. Η Μαρίν Λεπέν διαχειρίστηκε επιδέξια το γεγονός. Μετά τις επιθέσεις, χαιρέτισε τα μέτρα του Φρανσουά Ολάντ, εξηγώντας ταυτόχρονα ότι είναι ανεπαρκή και επιβάλλονται με καθυστέρηση. Μετά το συνέδριο των Βερσαλλιών, όπου ο αρχηγός του κράτους ανακοίνωσε την υιοθέτηση μέτρων που ήδη αξίωνε το Ε.Μ. (επαναφορά των συνοριακών ελέγχων, διεύρυνση περιπτώσεων απώλειας της εθνικότητας, δυνατότητα οπλοφορίας και οπλοχρησίας για τους αστυνομικούς εκτός υπηρεσίας), η πρόεδρος του Ε.Μ. εκτιμούσε στην Le Monde ότι όλα αυτά «επιβεβαίωναν και νομιμοποιούσαν» τις ιδέες της.
Παραγκωνισμένη από το «ευρύ δημοκρατικό μέτωπο» που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο μετά τις επιθέσεις στο Charlie Hebdo και το εβραϊκό σούπερ μάρκετ, η Μαρίν Λεπέν επιχαίρει για τη «διακριτικότητα» που επέδειξε και επιχειρεί να πάρει τις αποστάσεις της. Καίτοι πολλά στελέχη του κόμματος δεν υιοθέτησαν την ίδια διακριτική στάση, η πρόεδρος του Ε.Μ. προέβη, στις 23 Νοεμβρίου, από την Αμιένη, σε ένα κάλεσμα για ενότητα «όλων των συμπατριωτών μας», «όλων των Γάλλων, ανεξαρτήτως καταβολών και θρησκείας», ενάντια σε έναν «εχθρό που δεν είναι μια θρησκεία, αλλά σεχταριστικά ρεύματα που διατείνονται πως ανήκουν σε μια θρησκεία».
Μετά τις επιθέσεις, ήταν η μόνη Γαλλίδα πολιτικός που συμμετείχε στο ειδικό αφιέρωμα των Times, αναλύοντας τα γεγονότα, πλάι σε 19 διεθνείς προσωπικότητες. Ενάμιση χρόνο πριν τις προεδρικές εκλογές, το Ε.Μ. μπορεί να μην είναι το «πρώτο κόμμα της Γαλλίας», αλλά έχει σίγουρα κατακτήσει κεντρική θέση στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων. Δεν επωφελείται μόνο από τον φόβο μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, αλλά αξιοποιεί τα μάλα έναν μηχανισμό που έθεσε σε λειτουργία όλα αυτά τα χρόνια και του επιτρέπει να διαδώσει ευρύτατα τις ιδέες του. «Σήμερα κερδίσαμε τη μάχη των ιδεών, σε πολλά ζητήματα», δήλωσε περιχαρής η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν στο κανάλι RTL, στις 13 Νοεμβρίου.
Οι ιδέες του Ε.Μ. διαχέονται πια σε όλη την επικράτεια: δεν διαδίδονται μόνο από τον στενό περίγυρο της Άκρας Δεξιάς και κάποιους «παραστρατημένους» της Δεξιάς· δεν κυοφορούνται μόνο στα παραδοσιακά εδάφη του Ε.Μ. (Νότια και Ανατολική Γαλλία)· ενισχύονται πια σε σώματα ψηφοφόρων που ήταν παραδοσιακά αδιαπέραστα γι’ αυτές, όπως οι γυναίκες και τα άτομα εβραϊκής θρησκείας. Η βάση του Ε.Μ. έχει διευρυνθεί. Το κόμμα που μέχρι χθες στελεχωνόταν από προεστούς και απευθυνόταν σε μια λαϊκή βάση, έχει ανοίξει τις πόρτες του σε κομματικά στελέχη από τα λαϊκά στρώματα και κατακτά προοδευτικά ψηφοφόρους από τον χώρο των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων.
«Το βάρος του στίγματος που έφερε η ταμπέλα του Ε.Μ. έχει υποχωρήσει», εξηγεί ο κοινωνιολόγος Sylvain Crépon[1]. «Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι οι άνθρωποι πια δηλώνουν ανοιχτά ότι ψηφίζουν Ε.Μ.», επιβεβαιώνει στο Mediapart ένα μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος. «Είναι κάτι που δεν συνέβαινε πριν. Το ακούμε πια παντού». Πλήθος ψηφοφόρων του Ε.Μ., που προσεγγίσαμε για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, δηλώνουν επίσης ότι «το κόμμα της Μαρίν Λεπέν έχει αλλάξει, δεν είναι πια ένα κόμμα της Άκρας Δεξιάς». Μέσα από ποια κανάλια, όμως, επετεύχθη η διάδοση των ιδεών του;
Μια πολιτική και μηντιακή ατζέντα διαρθρωμένη γύρω από το Ε.Μ.
Το Ε.Μ. κατέκτησε, καταρχάς ,μια κεντρική θέση στο πολιτικό σκηνικό. Η πολιτική ατζέντα περιστρέφεται όλο και περισσότερο γύρω από αυτό: οι αντίπαλοί του αντιδρούν στις δηλώσεις του, αναρωτιούνται πώς θα μπορούν να το αντιμετωπίσουν ή αλληλοκατηγορούνται ότι «παίζουν το παιχνίδι του». Στον χώρο της Δεξιάς, τα όρια με το Ε.Μ. είναι εξαιρετικά πορώδη. Από την πενταετία της προεδρίας Σαρκοζί και μετά, ένα σημαντικό μέρος της Δεξιάς μετατοπίστηκε ανενδοίαστα στο χώρο της Άκρας Δεξιάς[2].
Από την πλευρά τους, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έθεσαν στην ημερήσια διάταξη τις θεματικές της εθνικής ταυτότητας και της ασφάλειας. Έδωσαν αφειδώς βήμα σε πλήθος αντιδραστικών σχολιαστών ή διανοουμένων όπως ο Ερίκ Ζεμούρ, ο Αλάν Φιλκελκρότ και ο Μισέλ Ονφρέ. Η Μαρίν Λεπέν και ο αντιπρόεδρος του κόμματος είναι οι πιο σταθεροί επισκέπτες πρωινών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών. Μετά τις πρόσφατες επιθέσεις, η πρόεδρος του Ε.Μ. ήταν καλεσμένη των εκπομπών με τη μεγαλύτερη θεαματικότητα και ακροαματικότητα (βραδινό δελτίο ειδήσεων του France 2 και πρωινή ζώνη France Inter).
Από την ανέλιξή της στην κεφαλή του κόμματος, πολλά μέσα ενημέρωσης υιοθέτησαν μια ρητορική που θέλει το Ε.Μ. «νέο», «ανανεωμένο», «αποδαιμονοποιημένο» και στα «πρόθυρα ανάληψης της εξουσίας». Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Αλλά σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, γινόμαστε μάρτυρες μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας, καθώς πολλαπλασιάζονται οι αναγγελίες περί «μεγάλης έκπληξης εκ μέρους του Ε.Μ.», «μεγάλου κερδισμένου», «ισχυρής ανόδου», «σημαντικής προόδου». Η ρητορική και η σημειολογία που χρησιμοποίησε η ίδια η Μαρίν Λεπέν: «πρώτο κόμμα στη Γαλλία», «το μπλε κύμα», «UMPS» [σύμπτυξη των αρχικών Σοσιαλιστικού κόμματος και κόμματος της Δεξιάς], αναπαράγεται αυτούσια από τα χείλη σημαντικής μερίδας δημοσιογράφων. Ο Alexandre Dézé, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, μελέτησε ενδελεχώς τις δημοσκοπήσεις και τη μηντιακή αντιμετώπιση του Ε.Μ. δείχνοντας πόσο συμβάλλουν στην κατασκευή αυτού του «νέου» προφίλ του Ε.Μ. Σε λιγότερο από πέντε χρόνια, η Μαρίν Λεπέν κατάφερε να επιβάλει τη θεματολογία της, τη ρητορική της, την αφήγησή της.
Το ίδιο συμβαίνει και με τη στρατολόγηση στο Ε.Μ. στελεχών από άλλες οργανώσεις. Κάθε μεταπήδηση στελεχών είτε από τη Δεξιά είτε από την Αριστερά στις τάξεις του Ε.Μ. χαίρει πρωτοφανούς δημοσιότητας. Εντούτοις, όπως υπενθυμίζει ο Joël Gombin, ερευνητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Πικαρντί, «ελάχιστες ηγετικές προσωπικότητες με ισχυρό πολιτικό κεφάλαιο» μεταπηδούν στο Ε.Μ.· «προς το παρόν, αυτό κερδίζει μόνο κάποιους αιρετούς μικρών επαρχιακών κοινοτήτων και λίγα μεσαία στελέχη».
Το χαρτί της ανανέωσης ενάντια στους πολυθεσίτες
Η πολιτική και η μηντιακή αντιμετώπιση συνέβαλαν στη νομιμοποίηση των ιδεών της Ακροδεξιάς όλα αυτά τα χρόνια, αλλά δεν είναι αυτές που «δημιούργησαν» το Ε.Μ. Η επιτυχία του εξηγείται καταρχάς από την απογοήτευση που προκάλεσαν οι διαδοχικές κυβερνήσεις, τόσο της Αριστεράς όσο και της Δεξιάς. «Υπάρχει έντονη δυσπιστία απέναντι στα πολιτικά κόμματα . έχει εμπεδωθεί η ιδέα ότι “απέτυχαν σε όλα”», μας λέει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου του Ε.Μ.. «Η αγανάκτηση είναι μεγάλη, στους συλλόγους γονέων, στους κυνηγετικούς συλλόγους, στους ψαράδες που δεν τα βγάζουν πια πέρα. Οι άνθρωποι δηλώνουν κουρασμένοι, λένε “φτάνει πια, θα ψηφίσω Ε.Μ.”».
Το Ε.Μ. καταφέρνει επίσης να αντλήσει οφέλη από την απαγκίστρωση από την πολιτική. «Η αποχή δεν είναι λύση. Αν δεν ψηφίσετε, θα αποφασίσουν ο άλλοι για σας!», διακήρυξε η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν στην προεκλογική της συγκέντρωση στο Αιξ Αν Προβάνς στις 12 ΝοΕ.Μ.βρίου. Για τον Joël Gombin, το Ε.Μ. ποντάρει ακόμα στο «φαινόμενο της αντιπολιτικής ψήφου»: «Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις καταγράφεται αύξηση της συμμετοχής, αλλά τα ποσοστά του Ε.Μ. ενισχύονται επίσης. Το Ε.Μ. φαίνεται να είναι ένας παράγοντας επαναπολιτικοποίησης ή, καλύτερα, ενός μετασχηματισμού της εκλογικής απαγκίστρωσης σε αντιπολιτική ψήφο».
«Όχι στις Βρυξέλλες, Ναι στη Γαλλία»
Το Ε.Μ. έχει ακόμα κάποια ισχυρά χαρτιά : δεν χρειάζεται να κάνει κανέναν απολογισμό για τη συμμετοχή του στην εξουσία, προβάλλει μια θέση «αντισυστημική» (ενάντια στην «πολιτική κάστα», στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στους δικαστικούς θεσμούς) που το καθιστά ελκυστικό στα μάτια των απογοητευμένων, χρησιμοποιεί μια ρητορική απλοϊκή και ασυμβίβαστη (έξοδος από την ΕΕ, εξάλειψη της μετανάστευσης, εθνική προτίμηση), ενώ τα άλλα κόμματα εκφράζουν ανοιχτά τις εσωτερικές τους διαφωνίες όσον αφορά τη χάραξη των πολιτικών τους. Κυριότερα όμως, παρουσιάζεται σαν το κόμμα της πολιτικής ανανέωσης εμπιστευόμενο θέσεις τόσο του κομματικού του μηχανισμού όσο και των ψηφοδελτίων του σε ανθρώπους που δεν θα είχαν ποτέ μια τόσο γρήγορη ανέλιξη στα άλλα μεγάλα κόμματα. Ακόμα κι αν διαθέτει αρκετούς πολυθεσίτες, στις τελευταίες νομαρχιακές, το κόμμα της Λεπέν φρόντισε να προωθήσει τους νεότερους υποψηφίους των εκλογών — μαζί με τα κόμματα Débout le République Europe Écologie Les Verts. Σύμφωνα με τον Sylvain Crépon, η Λεπέν έχει κάποιες φορές «έως και τέσσερις φορές περισσότερους υποψηφίους εργάτες ή μισθωτούς απ’ ό,τι τα άλλα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της Αριστεράς».
Σε ορισμένες περιοχές, το Ε.Μ. εναντιώνεται στους «πολυθεσίτες βαρόνους» του Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Δεξιάς. Στην επαρχία Προβηγκία-Άλπεις-Κυανή Ακτή, λόγου χάρη, η ομάδα της Μάριον Μαρεσάλ Λεπέν παίζει το χαρτί της νεαρής υποψήφιας ενάντια στον γηραιό βουλευτή και δήμαρχο Νίκαιας, Κριστιάν Εστροζί, ο οποίος έχει συσσωρεύσει πλήθος πόστα και αξιώματα κατά τα 30 τελευταία χρόνια. «Ο Εστροζί βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα σοβαρό πρόβλημα: υπήρξε o ιδεότυπος του “μπάρμπα”, που . μπορούσε να υποτιμά και να λοιδορεί τους αντιπάλους του. Αλλά τα χρόνια περνούν, και τώρα βρίσκεται απέναντι στον ιδεότυπο της “εικοσιπεντάχρονης ανιψιάς» του», λέει ένας στενός συνεργάτης της υποψήφιας. Ακούγοντάς τον, θα υπέθετε κανείς ότι το Ε.Μ. αρκεί να σκύψει για να δρέψει ψήφους: «Εμείς δεν χρειάζεται καν να ψάξουμε. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι λένε “φτάνει πια, βαρέθηκα με δαύτους”, και πάντα βρίσκεται κάποιος για να λειτουργήσει ως σύνδεσμος, να μας ενημερώσει και να μας προτείνει να προσεγγίσουμε τον τάδε ή τον δείνα. Είναι κάτι σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Και στην περιοχή μας, τούτο είναι πιο εύκολο καθότι έδαφος της λαϊκής Δεξιάς».
Κάποιοι από το χώρο της Δεξιάς, εκφράζουν, πάντα εμπιστευτικά, την ανησυχία τους: «Η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν εκμεταλλεύεται τόσο τον κοινωνικό συντηρητισμό όσο και τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Και το κάνει καλά: συσπειρώνει τον κόσμο του Ε.Μ., της Δεξιάς και της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς, και προωθεί νέους ανθρώπους, ενώ εμείς, την ίδια στιγμή, παραμένουμε διχασμένοι», δηλώνει ένας νομαρχιακός σύμβουλος της Δεξιάς από την Βοκλούζ. «Κι αυτό δουλεύει για τα καλά στις ηλικίες μεταξύ 30 και 40 ετών, τόσο στο χώρο των μικρομεσαίων όσο και σε αυτόν των οργανωμένων μελών. Υπάρχει σημαντικό ρεύμα προς το Ε.Μ.». «Το Ε.Μ. συνιστά ένα εξαιρετικό μέσο κοινωνικής ανέλιξης για εκείνα από τα μέλη του που δέχονται να κατέλθουν στις τοπικές εκλογές», εξηγεί ο Sylvain Crépon.
Συνδικάτα, σύλλογοι, μικρομεσαίοι επιχειρηματίες: μια στρατηγική κατάκτησης ανά τμήματα πληθυσμού
Η οργάνωση τοπικών δικτύων είναι ένα από τα κλειδιά για την εδραίωση του Ε.Μ. και τη διάδοση των θέσεών του. Απογοητευμένα στελέχη, εκλεγμένοι, πολιτικοί ακτιβιστές μετατρέπονται γρήγορα σε αναμεταδότες των ιδεών του κόμματος. «Ενώ ο Ζαν Μαρί Λεπέν δεν έμπαινε καν στον κόπο να αντιμετωπίσει τις δημοτικές εκλογές σαν βασικό στοιχείο της εκλογικής στρατηγικής του, η κόρη του κατάλαβε γρήγορα τα οφέλη που θα μπορούσε να αντλήσει από τη δημιουργία ενός δικτύου εκλεγμένων σε δημοτικά και νομαρχιακά συμβούλια. Είναι ακριβώς αυτοί που, με τη νομιμοποίηση και το κοινωνικό τους έρεισμα, αποδεικνύονται και οι πιο ισχυροί παράγοντες για την κανονικοποίηση του κόμματος και τη διάχυσή των ιδεών του», λέει ο Sylvain Crépon.
Αυτή η διάχυση συντελείται σε τοπικό επίπεδο μέσω διαφόρων διαύλων. Καταρχάς, μέσα από μια στρατηγική κατάκτησης ανά τμήματα πληθυσμού, η οποία στηρίζεται στη δημιουργία μυριάδων συλλογικοτήτων γύρω από συγκεκριμένες θεματικές και αποσκοπεί στο να διευρύνει την επιρροή του σε άλλα στρώματα του εκλογικού σώματος : σύλλογος «Μαριάν» (για τους νέους), «Ρακίνας» (για τους καθηγητές), «Τόλμη» (για τους νέους επαγγελματίες), «Νέα Οικολογία, Θάλασσα και Γαλλοφωνία», CLIC (Πολιτισμός, Ελευθερίες και Δημιουργία), «Πατριωτικά προάστια»… «Η τεχνική τους έγκειται σε παρεμβάσεις ανά διαφορετικά τμήματα πληθυσμών. Ο δάσκαλος αναλαμβάνει να στρατολογήσει εκπαιδευτικούς, ο συνδικαλιστής θα αναζητήσει συναδέλφους του από το σωματείο κ.λπ. «Ακόμα και στο Πανεπιστήμιο, παρεμβαίνουν πιο εύκολα απ’ ό,τι πριν», επισημαίνει ένας νομαρχιακό σύμβουλος του κόμματος της Δεξιάς. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι οπαδοί του Ε.Μ. κατακλύζουν στην Βοκλούζ ακόμα και συλλογικότητες που εναντιώνονται στην κοινωνική κατοικία».
Στα συνδικάτα, παρά τις συγκρουσιακές σχέσεις Ακροδεξιάς και συνδικαλιστικού κινήματος, το κόμμα καταφέρνει επίσης να καταγράψει άνοδο. Το 2011, η μεταπήδηση στο Ε.Μ. του συνδικαλιστή της CGT, Φαμπιέν Ενγκελμάν, (πρώην μέλος του NPA και της Lutte Ouvrière) του στοίχισε τον αποκλεισμό από την CGT. Ο πολλαπλασιασμός τέτοιων περιπτώσεων και κυριότερα η κάλυψη που τους επιφυλάσσουν τα ΜΜΕ, έκανε τις συνδικαλιστικές ενώσεις να αντιδράσουν: η CGT εξέδωσε μια επιχειρηματολογία δέκα σελίδων για το «ψευδεπίγραφο κοινωνικό πρόσωπο» του Ε.Μ., η CFDT διένειμε μια μπροσούρα για το «ψέμα του νέου Ε.Μ.». Ωστόσο, τέσσερα χρόνια αργότερα, «τα εργατικά συνδικάτα δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν», όπως μας δηλώνει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου του FN. Προς επίρρωση των λεγομένων του δηλώνει: «Οι συνδικαλιστές που συμμετέχουν στις εκλογικές λίστες της Μαρίν Λεπέν μπορούν πια να λένε ότι είναι στο Ε.Μ., χωρίς να διαγράφονται ή να απολύονται ».
Αυτό είναι και το συμπέρασμα των ερευνητών Dominique Andolfatto και Thierry Choffat, οι οποίοι μελέτησαν τις απόπειρες διείσδυσης του Ε.Μ. στο εργατικό κίνημα: «Η λαϊκή στήριξη στο Ε.Μ. συνεχίζεται παρά την ιδεολογική αντεπίθεση εκ μέρους των συνδικάτων, και μάλιστα φαίνεται να ενισχύεται από το 2012 και μετά», όπως γράφουν αναφερόμενοι «σε ένα εθνικο-λαϊκιστικό υπόβαθρο που χαρακτηρίζει ορισμένες συνδικαλιστικές δομές ή εργατικά σωματεία».
Το Εθνικό Μέτωπο επιχειρεί να επωφεληθεί από κάτι τέτοιο. Η Μαρίν Λεπέν επανήλθε στη στρατηγική που είχε χαράξει στη δεκαετία του 1990 ο Μπρουνό Μεγκρέ. Ο τότε υπαρχηγός του Ε.Μ., ήθελε να αναπτύξει τα ερείσματα του κόμματος στα εργατικά στρώματα για να εδραιώσει την εκλογική του άνοδο μετά τις προεδρικές εκλογές του 1995. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο στόχος του Ε.Μ. δεν είναι τόσο να «διεισδύσει στο συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο έχει συρρικνωθεί σημαντικά τα τελευταία τριάντα χρόνια», όσο να διαδώσει την κοινωνική του ρητορεία, να σταθεροποιήσει και διευρύνει τα λαϊκά του στηρίγματα».
Το κόμμα της Άκρας Δεξιάς οργανώνει σήμερα «διακριτικά, ένα δίκτυο υποδοχής των ακτιβιστών που προέρχονται από τα συνδικάτα», όπως δείχνουν. Και αυτή η στρατηγική του Ε.Μ. ευνοείται από «την υποχώρηση του συνδικαλιστικού κινήματος και την αναδίπλωση των συνδικαλιστών σε πεδία όπως η διαπραγμάτευση και οι θεωρίες περί κοινωνικού διαλόγου». Στην αρχή του 2015, το Ε.Μ. ανέθεσε στον Ντομινίκ Μπουρς Προβάνς, στέλεχος της CFDT, να δημιουργήσει έναν «Κύκλο Συνδικαλιστικού Μετώπου». Ο στόχος; η στρατολόγηση συνδικαλιστικών στελεχών, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την «μακρά ιδεολογική πορεία» του ίδιου προς το κόμμα της Μαρίν Λεπέν.
Το Ε.Μ. προσπαθεί επίσης να προσεγγίσει την εργοδοσία. Γνωρίζοντας ότι οι συνέπειες του οικονομικού του προγράμματος δεν το καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικό, προέβη σε σημαντικές αναπροσαρμογές. Στη Νίκαια, στις 27 Νοεμβρίου, η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν διαβεβαίωνε ότι το «βλέμμα» και η «πρόσληψη» του επιχειρηματικού κόσμου για το Ε.Μ. έχουν «αλλάξει» και ότι «η συσπείρωση έχει νομιμοποιήσει και το οικονομικό πρόγραμμα του κόμματος». «Υπάρχει πια μια καλοπροαίρετη ουδετερότητα της εργοδοσίας απέναντί μας. Το Ε.Μ. δεν “τρώει πόρτα”», υποστηρίζει ένα μέλος του πολιτικού γραφείου προσθέτοντας ότι το κόμμα ήρθε σε επαφή με τους εργοδότες της περιοχής Νορ-Πα-ντε-Καλέ-Πικαρντί. Στην περιοχή αυτή, οι οικονομικοί κύκλοι παραμένουν σιωπηλοί απέναντι με μια πιθανή νίκη του Ε.Μ.. Μόνο ο Μπρουνό Μποντουέλ, ηγετική φυσιογνωμία της εργοδοσίας στη Βόρεια Γαλλία, προειδοποίησε για τους κινδύνους μιας πιθανής «εσωστρέφειας», σε ένα άρθρο με τίτλο «Νο pasaran», όπου εξηγεί ότι «το πρόβλημα, αν το Ε.Μ. βγει νικητής, είναι η εικόνα της περιοχής στα μάτια των επενδυτών».
Στην ίδια περιοχή, το Ε.Μ. επιχειρεί να επανέλθει σε ένα πεδίο από το οποίο απουσίαζε για καιρό: στο σωματείο φιλάθλων της ομάδας Λανς, έναν πραγματικό τοπικό θεσμό. Στις νομαρχιακές εκλογές, η Μαρίν Λεπέν έχει δώσει το χρίσμα στον Γκιγιώμ Καζνοβσκί, διαχειριστή της σελίδας facebook, Kop Tony Marek, που αριθμεί περί τα 4 000 μέλη, υποστηρικτές της ποδοσφαιρικής ομάδας της Λανς. Τον Οκτώβριο, φρόντισε μάλιστα να φωτογραφηθεί με το νεαρό άνδρα κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο τουίτερ και προκάλεσε πλήθος σχολίων και άρθρων. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Καζνοβσκί: «Με την επίσκεψή της, στέλνει ένα μήνυμα τόσο στη διοίκηση του συλλόγου όσο και στους φιλάθλους της ομάδας. Το Ε.Μ. στην εξουσία θα συνεχίσει να στηρίζει την ομάδα, όπως και τον περιφερειακό αθλητισμό».
Το επεισόδιο είναι χαρακτηριστικό της μηντιακής στρατηγικής του Ε.Μ.. Γιατί εδώ και χρόνια είχε πάψει να ενδιαφέρεται για το συγκεκριμένο ποδοσφαιρικό σύλλογο. Το 2013, απείχε από την ψηφοφορία για την ανακαίνιση του σταδίου, εκφράζοντας την ανυποχώρητη αντίθεσή του «στο σπορ – θέαμα». Όσο για τον Γκιγιώμ Καζνοβσκί, πολλοί φίλαθλοι της ομάδας μάς δήλωσαν ότι τους είναι παντελώς άγνωστος ή ότι «δεν είναι ηγέτης παρά για τον εαυτό του». Λίγη σημασία έχει, το εγχείρημα απέδωσε. Ο Φιλίπ Περνέ, πρόεδρος του μεγαλύτερου σωματείου φιλάθλων της ομάδας, εκτίμησε ότι «κανείς δεν θα μπορούσε να εμποδίσει τις επισκέψεις των πολιτικών», για να προσθέσει : «Αν [η Λεπέν] ενδιαφέρεται για το σύλλογο, θα ήταν λάθος να μην εκμεταλλευτούμε κάτι τέτοιο όταν γίνει πρόεδρος της περιφέρειας».
Στο Πικαρντί, ο Ε.Μ. ποντάρει στις ενώσεις κυνηγών και ψαράδων που έχουν μεγάλη επιρροή στην περιοχή. Στις 3 ΔεκΕ.Μ.βρίου η πρόεδρός του απηύθυνε μια «ανοιχτή επιστολή στους κυνηγούς και τους τοπικούς παράγοντες» υποσχώμενη ότι θα είναι οι πρώτοι που θα συμβουλεύεται, συναντά, βλέπει και ακούει, και οι πρώτοι που θα συμμετέχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων». «Ο λόγος της συνάντησε άμεση απήχηση σε μια περιοχή όπου δεν είχε μεγάλη δύναμη. Με τη εξαφάνιση του κόμματος “Κυνήγι, Ψάρεμα, Φύση και Παράδοση” αύξησε τα ποσοστά της το 2012, και κέρδισε πολλά από τα πολιτικά στελέχη της περιοχής», εξηγεί ο Sébastien Vignon, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Πικαρντί. «Η περιοχή έχει πληγεί σκληρά από την αποβιομηχάνιση . στις αγροτικές περιοχές τα μικρά καταστήματα κλείνουν το ένα μετά το άλλο . οι ψαράδες είναι αγανακτισμένοι, φοβούνται ότι δεν θα τα καταφέρουν. Το Ε.Μ. προσελκύει όλα αυτά τα λαϊκά στρώματα».
Παρ’ όλα αυτά, στο Ε.Μ. αρνούνται οποιαδήποτε οργανωμένη στρατηγική. «Μας πιστώνουν πολύ μεγαλύτερες οργανωτικές ικανότητες απ’ ό,τι πραγματικά έχουμε», λέει το μέλος του πολιτικού γραφείου. Υπάρχουν πράγματι κάποιες συλλογικότητες που διαδίδουν το μήνυμά μας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα καπελώσουμε μια πρωτοβουλία κατοίκων. Οι ιδέες μας διαδίδονται από μόνες τους. Ακόμα κι αν η Μαρίν απευθύνεται κάθε φορά σε συγκεκριμένα τμήματα πληθυσμού, η διάδοση των ιδεών μας είναι πολύ πιο ευρεία. Εμείς ούτε στήνουμε έναν ιστό αράχνης, ούτε και έχουμε κάποιον μηχανισμό πλαισίωσης όπως συνέβαινε παλιότερα με το Κομμουνιστικό Κόμμα».
Το Ε.Μ. επωφελείται σε κάθε περίπτωση από την αποδυνάμωση του πολιτικού ιστού της Αριστεράς, ιδιαίτερα στο Βορρά της Γαλλίας. «Το ΚΚΓ έχει πια αποεπενδύσει και αποσυρθεί, η πολιτική πλαισίωση των ακτιβιστών εκ μέρους της αριστεράς έχει σχεδόν εξανεμιστεί», παρατηρεί ο Sébastien Vignon, αναφερόμενος στο παράδειγμα του Πικαρντί όπου ο αριθμός των μελών του ΣΚ και του ΚΚΓ στις μικρές πόλεις βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Μόνο προσωπικότητες με ισχυρά ερείσματα και μακρόχρονη προσφορά καταφέρνουν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην Ακροδεξιά. Στην Αμπεβίλ, στην επαρχία Σομ, ο υποψήφιος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Νικολά Ντιμόν, κατάφερε να διατηρήσει τη δημαρχία χάρη στη στήριξη των συλλόγων των κυνηγών και των ψαράδων. Κι όμως, στην ίδια περιοχή, μόλις δυο μήνες αργότερα, στις ευρωεκλογές, η Μαρίν Λεπέν κατέκτησε την πρώτη θέση με διαφορά είκοσι εκατοστιαίων μονάδων από τους αντιπάλους της, δεξιούς και αριστερούς.
Η Μarin Turchi είναι δημοσιογράφος, ειδικευμένη σε θέματα Ακροδεξιάς. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο «Mediapart», στις 3.12.2015
[1] Στο Les Faux-semblants du Front national (Presses de Sciences-Po), μια συλλογική εργασία που εκδόθηκε τον Οκτώβριο, και αποτελεί μια ανατομία του Ε.Μ.
[2] Mediapart είχε δείξει στον απολογισμό αυτών των επιδρομών για την άκρα δεξιά και την ανάλυση ενός τυπικού εβδομάδα στα τέλη του 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου