Νίκος Καρούζος:«Δεν υπήρξε κομουνισμός»

karoyzos.jpg

Νίκος Καρούζος: στρατευμένος στην ποίηση

Το βράδυ -Σεπτέμβριος του 1982- που αποχαιρετούσαμε για τελευταία φορά τον Μάνο Λοΐζο, ο οποίος «έφυγε» στα 45 του, ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε την ιδέα για μια «μακαριά» στο σπίτι του στη μνήμη του πρόωρα χαμένου συνάδελφου και φίλου. Και ήταν εκεί, μεταξύ εδεσμάτων, οίνου και λογής μνήμες για τον Μάνο, που ο εκ των παρισταμένων ποιητής Νίκος Καρούζος, εκφράζοντας την πικρία αλλά και τη «βιασύνη» του Λοΐζου να μας αφήσει, αναφέρθηκε σε

μια φυλή της Αφρικής.

Οπου μόλις πεθαίνει κάποιος προσφιλής, και μάλιστα νέος, οι δικοί του τον κρεμάνε σ’ ένα δέντρο και τον δέρνουν που τους εγκατέλειψε! («Πολύ ξύλο θα έτρωγε ο Μάνος, αν το έθιμο αυτό ήταν δικό μας!» ευφυολόγησε κάποιος.)

Ως άπορος…

Οχτώ χρόνια αργότερα, 28 Σεπτεμβρίου 1990 (πριν από 25 χρόνια), έφευγε από τη ζωή και ο Νίκος Καρούζος, στα 64 του, χτυπημένος από καρκίνο. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε αρνηθεί την τιμητική σύνταξη που του είχε δοθεί από το υπουργείο Πολιτισμού, επειδή, μολονότι καταξιωμένος ποιητής (βραβείο των Δώδεκα το 1962, κρατικό βραβείο ποίησης το 1988), τον είχαν τοποθετήσει στη β’ κατηγορία.

Που σημαίνει ότι αρνιόταν ένα σταθερό πόρο ζωής, αφού, όντας ασχολούμενος κυρίως με την ποίηση (και τι να βγάλει ως ποιητής;), ούτε σύνταξη είχε ή πρόσμενε, ούτε ιατρική περίθαλψη.

Εκεί, σ’ ένα κρεβάτι του Ερυθρού Σταυρού τον βρήκαμε ένα απόγευμα -Ιούλιος 1990- με τον φίλο του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο, που του είχε μελοποιήσει κάποια ποιήματα, για να πληροφορηθούμε από τον γιατρό, ποιητή και φίλο του Μανόλη Πρατικάκη ότι νοσηλευόταν με χαρτί απορίας!

Φαινόταν καταπονημένος, αλλά σαν να χάρηκε που μας είδε. Πονούσε, δυσκολευόταν να φάει, με την κουβέντα όμως ζεστάθηκε, άρχισε να ζωηρεύει. Κάποια στιγμή επιθύμησε ένα τσιγάρο: «Δεν πρέπει, αλλά καπνίζω πολύ λίγο… Πάμε καλύτερα έξω…» Κι εκεί που πριν λίγο παραπονιόταν ότι δεν μπορούσε να περπατήσει, σηκώθηκε χωρίς βοήθεια, βγήκαμε στον διάδρομο, βολευτήκαμε σε κάτι καθίσματα και η κουβέντα συνεχίστηκε. Ηδη δεν είχα αντέξει:

● Θα μου επιτρέψετε να σημειώσω μερικά από αυτά που λέμε;

«Ελεύθερα. Αλλωστε έχουμε πει να κάνουμε μια συνέντευξη».

Η κουβέντα πέρασε σύντομα στα πολιτικά - ιδεολογικά. Και σε μια εποχή που βιώναμε την κατάρρευση του κομουνιστικού ιδεώδους στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο Καρούζος, που και εξόριστος είχε κάνει και διωγμούς είχε υποστεί, δήλωνε ότι παρέμενε πιστός σ’ έναν δικό του κομουνισμό:

«Είμαι αναρχοκομουνιστής. Δεν πιστεύω στο κράτος. Δεν πιστεύω ότι το κράτος είναι δυνατό να συμβάλει στη σοσιαλιστική πρόοδο της κοινωνίας. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να παίξει ρόλο υπέρ του σοσιαλισμού και της αταξικής κοινωνίας».

Η κατάρρευση

Κι όσο για την κατάρρευση του κομουνισμού στις χώρες όπου είχε εφαρμοστεί:

«Δεν είναι κατάρρευση του κομμουνισμού, είναι κατάρρευση του σταλινικού καθεστώτος. 

Δεν υπήρξε κομουνισμός. 

Υπήρχε μια στυγνή γραφειοκρατία, όπου ο εργαζόμενος είχε απλώς δυνατότητες επιβίωσης. 

Τη μερίδα του λέοντος ενέμετο η γραφειοκρατία.

 Εγώ αυτά τα είχα προβλέψει σε ανύποπτο χρόνο και δεν εντυπωσιάστηκα και δεν έχω να κλάψω τίποτε απ’ αυτή την κατάρρευση.

»Θα πρέπει όμως να ομολογηθεί ότι ο επαναστατικός μαρξισμός, όπως τον διαμόρφωσε ο Λένιν και η Οχτωβριανή Επανάσταση, έπαιξε τεράστιο ρόλο στον εικοστό αιώνα υπέρ των εργαζομένων. 

Μόνο που σε αντίθεση με τον κομουνισμό, ο καπιταλισμός έδειξε πως όταν χρειάζεται, ξέρει να συσπειρώνεται και να ξεπερνάει τις κρίσεις, όπως το κραχ του 1929. 

Ο Μαρξ δεν είχε καταλάβει ότι ο καπιταλισμός έχει ένστικτο αυτοσυντήρησης – και να που σήμερα είναι σε θέση να παίρνει πίσω παραχωρήσεις από τους εργαζόμενους, να τις μειώνει ή να τις παγώνει».

Είπαμε κι άλλα (δεν χωράνε όλα εδώ). Με τη δημοσίευση της συνέντευξης («Ελευθεροτυπία», 28 Ιουλίου 1990) δημιουργείται σάλος: ένας ποιητής σε νοσοκομείο με χαρτί απορίας! Ξεσηκώθηκαν οι ομότεχνοι, οι άλλες εφημερίδες, για να «φύγει» εν τέλει ο ποιητής «αξιοπρεπώς» στο νοσοκομείο «Υγεία» και να κηδευτεί «δημοσία δαπάνη»…

Ενα μικρό μνημόσυνο στον Καρούζο η σημερινή μου «Περιδιάβαση», με την ευκαιρία των 25 χρόνων από την εκδημία του και την έκδοση μιας άγνωστης δραστηριότητάς του: «Νίκος Καρούζος - Χειροποίητη γαλήνη - Ακουαρέλες, Χειρόγραφα, Πορτρέτα» (εκδ. Γαβριηλίδης). Κι ας κλείσω μ’ έναν ακόμη λόγο από εκείνη τη συνάντηση:

«Δεν υπήρξα στρατευμένος, χωρίς να θεωρώ ότι η στράτευση είναι κάτι άσχημο. Πιστεύω ότι αρκεί η στράτευση στην ποίηση – δεν χρειάζεται άλλη στράτευση».

Στο πλαίσιο

Κατάμεστο την περασμένη Κυριακή το βράδυ το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στην πρώτη παρουσίαση του ορατόριου του Χρήστου Λεοντή «Φυλάττειν Θερμοπύλας», σε ποίηση Γιάννη Νεγρεπόντη, αφιερωμένη στα 71 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας από τους ναζί και τον Μίκη Θεοδωράκη. Εντυπωσιακή η παρουσία της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρόεδρο της Βουλής, τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ, υπουργούς κ.ά. Δεν είδα κάτι από Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι…

«Η Ελευθερία και η Δημοκρατία έχουν ως ύπουλο εχθρό τον φασισμό και τις κάθε μορφής ετεροχρονισμένες μεταλλάξεις του» είπε σε σύντομο, εμπνευσμένο «από στήθους», χαιρετισμό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, χωρίς όμως να πει και κάτι για το ορατόριο που επρόκειτο να παιχτεί. Χαιρέτησε τον Λεοντή και αποχώρησε πριν αρχίσει το έργο. Ενα έξοχο επίτευγμα, που καταχειροκροτήθηκε.

Δόξα σοι Λαέ μου και Κύριε / ότι μόνος εσύ / ανά τους αιώνας / ελπίς του κόσμου / αμάραντος υπάρχεις / ότι μόνος εσύ / ο αθάνατος. / Δόξα σοι. 

Στίχοι από το «Φυλάττειν Θερμοπύλας», διαμετρικά αντίθετοι με την «περιποίηση» που επιφυλάσσει στον ίδιο λαό ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης, σε πρόσφατο κείμενό του στο περιοδικό Lifo, αποκαλώντας τον «βδέλυγμα», του οποίου η τιμωρία «πρέπει να είναι ιδιώνυμη με το βδέλυγμα: συντριπτική»!

Της ομαδικής αυτής «καταδίκης» του ελληνικού λαού από τον εν λόγω συγγραφέα έχουν προηγηθεί στο παρελθόν μύδροι (στην παρουσίαση κάποιας μετάφρασής του) κατά λογοτεχνών όπως οι Ρώτας, Πολίτης, Γρυπάρης, Βάρναλης, αποκαλώντας τις μεταφράσεις τους «έγκλημα». Βδελυγματική συμπεριφορά.

ΚΑΙ… «Δηλαδή, προκειμένου να ζήσω, μου λέτε να μη ζω;» Γιάννης Τσαρούχης.

www.efsyn.gr