ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ : ΤΡΕΙΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Ο γνωστός οικονομολόγος προσπερνάει το δίλημμα αν το Μνημόνιο είναι φάρμακο ή δηλητήριο και εξηγεί ότι υπάρχουν τρεις μεταρρυθμίσεις που αν υλοποηθούν οι Ελληνες μπορούν να ανασάνουν από τη λιτότητα, με άρθρο του στο protagon.

Γράφει ο Γιάννης Βαρουφάκης:

Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εναποθέσει όλες της τις ελπίδες στον συνδυασμό λιτότητας-μετά-μεταρρυθμίσεων. Η λιτότητα υποτίθεται ότι θα δαμάσει τα ελλείμματα - και, μακροπρόθεσμα, τα χρέη - ενώ οι μεταρρυθμίσεις θα φέρουν τις ιδιωτικές επενδύσεις και, έτσι, την ανάκαμψη.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις, των τελευταίων τριών ετών, συναινούν σε αυτή την πολιτική, εφαρμόζουν τη λιτότητα και υπόσχονται τις μεταρρυθμίσεις οσονούπω. Οι υπόλοιποι «σφαζόμαστε» για το αν η μνημονιακή λιτότητα αποτυγχάνει επειδή οι μεταρρυθμίσεις δεν έγιναν όσο σβέλτα έπρεπε (η «μνημονιακή» άποψη) ή αν η λιτότητα που επιβάλει το Μνημόνιο δημιουργεί συνθήκες κατάρρευσης στις οποίες οι μεταρρυθμίσεις δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν (η «αντι-μνημονιακή» πεποίθηση, που είναι και δική μου). Δυστυχώς, αυτό το δίπολο μας εγκλωβίζει σε έναν διχασμό που επιδεινώνει την Κρίση, μειώνοντας τις αντιστάσεις της κοινωνίας μας σε αυτές.
Το χειρότερο είναι ότι αυτός ο διχασμός δεν είναι καν αναγκαίος. Μπορούμε κάλλιστα να διατηρήσουμε ο καθένας τις απόψεις του για το Μνημόνιο (και κατά πόσον αποτελεί φάρμακο ή δηλητήριο) αλλά να βρούμε κοινό τόπο όσον αφορά τις βασικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος. Και που τις έχει ανάγκη έτσι κι αλλιώς, ακόμα κι αν αρχίζει ο ουρανός να βρέχει επενδύσεις και δάνεια με αρνητικά επιτόκια.
Πράγματι, το στείρο δίπολο Μνημονιακών-Αντιμνημονιακών μπορεί να σπάσει ή, τουλάχιστον, να «γαληνεύσει», στο πλαίσιο μιας σοβαρής, άνευ φόβου και πάθους, συζήτησης περί αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Σίγουρα υπάρχουν μεταρρυθμίσεις στις οποίες θα συμφωνήσουμε όλοι, ανεξάρτητα του αν πρεσβεύουμε την εφαρμογή ή την ανατροπή της μνημονιακής λιτότητας. Το ερώτημα είναι: Ποιες είναι αυτές;
Ο κίνδυνος για μια τέτοια συζήτηση είναι ότι θα αποπροσανατολιστεί είτε προς την κατεύθυνση γενικόλογης συναίνεσης, που όμως στην πράξη δεν οδηγεί πουθενά (π.χ. «να χτυπηθεί η φοροδιαφυγή»), είτε προς την κατεύθυνση μιας τιτάνιας σύγκρουσης (π.χ. για το αν θα πρέπει να απολυθούν εκατοντάδες χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι). Με στόχο την αποφυγή τέτοιου αδιεξόδου, επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε τρεις μεταρρυθμίσεις που αξίζει να συζητήσουμε και οι οποίες μπορεί να αποτελέσουν πεδίο συμφωνίας.
Μεταρρύθμιση 1: Ενιαίο καθεστώς εξαρτημένης-μισθωτής εργασίας
Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα, το 2000, θυμάμαι το σοκ που ένιωσα όταν συνειδητοποίησα πόσοι εργαζόμενοι, ιδίως νέοι, εργάζονταν με «μπλοκάκι», με δελτίο παροχής υπηρεσιών, λες και ήταν υδραυλικοί. Ακόμα περισσότερο με είχε εξοργίσει το γεγονός ότι κανείς, στην Ελλάδα, δεν κατανοούσε την οργή μου με την πρακτική της συνειδητής διχοτόμησης της αγοράς εργασίας μεταξύ προστατευόμενης μισθωτής εργασίας και μισθωτής εργασίας με μπλοκάκι, όπου ο μισθός αντιμετωπίζεται όπως μια οποιαδήποτε τιμή (π.χ. των μαρουλιών ή της επισκευής μιας βρύσης από ελεύθερο επαγγελματία-υδραυλικό). Ότι ακόμα και τα συνδικάτα, πέραν κάποιων εθιμοτυπικών δηλώσεων, δεν έδειχναν καμία διάθεση να κινητοποιηθούν εναντίον αυτού του ιδιότυπου, σκανδαλώδους - καθαρά ελληνικού - θεσμού.
Αυτός ο διαχωρισμός πρέπει, ιδίως τώρα, εν μέσω Κρίσης, να μας εξοργίζει όλους. Αριστερούς, Μνημονιακούς, αντιπολιτευόμενους, κυβερνητικούς, νεοφιλελεύθερους και αντι-Μνημονιακούς. Όπως και να το δούμε το θέμα, η κατάσταση στην αγορά εργασίας είναι διαβολική. Έχουμε δημιουργήσει μια (όλο και διογκούμενη) κατηγορία εργαζόμενων οι οποίοι (α) παρέχουν εξαρτημένη μισθωτή εργασία αλλά αναγκάζονται να το κάνουν σαν η εργασία τους να ήταν ένα οποιοδήποτε εμπόρευμα και (β) δεν έχουν καν το δικαίωμα να επιλέγουν πώς θα αυτο-ασφαλιστούν αλλά, αντίθετα, υποχρεώνονται να πληρώνουν ασφάλιστρα σε έναν συγκεκριμένο οργανισμό, το ΤΕΒΕ, ανεξάρτητα των εισοδημάτων τους, γνωρίζοντας ότι η πρόνοια και οι συντάξεις που θα λάβουν ως αντάλλαγμα (αν λάβουν), όταν τη χρειαστούν, δεν αξίζει τα χρήματα που καταβάλουν.
Αυτή η πραγματικότητα έπρεπε, φίλες και φίλοι, να εξαγριώνει Αριστερούς και Δεξιούς, θιασώτες της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας και όσους πιστεύουν ότι μια πολιτισμένη κοινωνία πρέπει να αντιμετωπίζει την εργασία ως κάτι που υπερβαίνει την έννοια του εμπορεύματος, του οποίου η τιμή και η ποσότητα καλώς προσδιορίζεται αποκλειστικά από την αγορά. Οι νεοφιλελεύθεροι γνωρίζουν ότι μια τέτοια διχοτομημένη αγορά εργασίας σημαίνει κάτι απλό: όπως το κακό, το κάλπικο, χρήμα διώχνει το καλό χρήμα (ο νόμος του Gresham), έτσι και οι κακές θέσεις εργασίας (εκείνες με το μπλοκάκι) διώχνουν τις καλές. Όσο για τους Αριστερούς, κι αυτοί γνωρίζουν (αν έχουν διαβάσει τον Μαρξ τους) ότι μια διχοτομημένη αγορά εργασίας όχι μόνο αυξάνει την εκμετάλλευση μεγάλης μάζας φοβισμένων και ανασφαλών εργαζόμενων αλλά, παράλληλα, μειώνει την ενεργό ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών, βαθαίνοντας την Κρίση.
Να, λοιπόν, μια ευκαιρία για να συμφωνήσουμε ότι αυτό το καθεστώς διχοτόμησης της αγοράς εργασίας πρέπει να λήξει άμεσα. Το δύσκολο θα είναι να συμφωνήσουμε ποια εξασφάλιση πρέπει να έχει ένας μισθωτός, τι αποζημίωση πρέπει να προβλέπεται σε περίπτωση απόλυσης, πόση πρέπει να είναι η συμμετοχή του εργοδότη στην κοινωνική ασφάλιση του εργαζόμενου κ.λπ. Όμως, από τη στιγμή που συμφωνήσουμε σε αυτά, θα πρέπει να ισχύουν για όλους τους εργαζόμενους. Χωρίς καμία εξαίρεση. Δια ροπάλου. (Και μη μου πείτε ότι αυτό είναι δύσκολο να επιβληθεί. Και η φορολόγηση είναι δύσκολο να επιβληθεί, αλλά δεν ακούω κανέναν να υποστηρίζει ότι πρέπει να καταργηθεί η υποχρεωτικότητα της καταβολής φόρων, επειδή η επιβολή της είναι δύσκολη!)
Πρόταση 1: Επανεξέταση των συμβάσεων εργασίας και νομική κατοχύρωση της υπαγωγής όλων των εργαζόμενων οι οποίοι τελούν υπό καθεστώς εξαρτημένης εργασίας σε αυτές (π.χ. είναι υποχρεωμένοι να παρουσιάζονται συγκεκριμένες ώρες στον χώρο δουλειάς, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, για πάνω από δύο μήνες) με πλήρη κατάργηση της πρακτικής της πρόσληψης με δελτίο παροχής υπηρεσιών.
Μεταρρύθμιση 2: Κατάργηση της υποχρεωτικότητας του ΤΕΒΕ
Αυτό που συμβαίνει με το ΤΕΒΕ στη χώρα μας είναι εξωφρενικό. Σκεφτείτε το: Αποφασίζει ένας νέος άνθρωπος να ξεκινήσει, π.χ. με δύο-τρεις φίλους, μια δουλειά και, χωρίς να ξέρει πώς θα πάει, τον αναγκάζουμε να πληρώνει ένα σοβαρό ποσό, μηνιαίως, σε ασφαλιστικό ταμείο το οποίο ούτε διαλέγει, ούτε σοβαρές υγειονομικές υπηρεσίες του προσφέρει και ούτε θα του δώσει σύνταξη της προκοπής, αν θα του δώσει. Αν, μάλιστα, έπειτα από π.χ. δύο χρόνια, η δουλειά αυτή κλείσει, τα χρήματα που κατέβαλε στο ΤΕΒΕ χάθηκαν. Ανεπιστρεπτί. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το ποσόν που πληρώνει είναι ανεξάρτητο από τα καθαρά του εισοδήματα. Πληρώνει το ίδιο είτε η επιχείρηση «στήνεται» και δεν έχει ακόμα έσοδα είτε έχει μεγάλα κέρδη.
Αν το καλοσκεφτούμε, πρόκειται για έναν ξενδιάντροπο κεφαλικό φόρο που αποτελεί τεράστιο αντικίνητρο για να ξεκινήσει κάποιος μια δουλειά. Μάλιστα, υπό το σημερινό καθεστώς της μισθωτής εργασίας με μπλοκάκι, όπου για να αποκτήσει ο εργαζόμενος μπλοκάκι υποχρεώνεται να συμβληθεί με το ΤΕΒΕ, είναι σαν να φορολογούμε τον πιο αδύναμο εργαζόμενο οδηγώντας τον, ουσιαστικά, στην αγκαλιά του ΟΑΕΔ. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, σε ευρυνητικό πρόγραμμα που γνωρίζω καλά, προβλεπόταν αμοιβή για μεταπτυχιακούς φοιτητές, 10 χιλιάδων τον χρόνο. Επειδή, όμως, για πάνω από τις 5 χιλιάδες ετήσιο εισόδημα ο μισθωτός αναγκάζεται (βλ. πιο πάνω) να εργάζεται με μπλοκάκι, οι νέοι επιστήμονες θα εξαναγκάζονταν να πληρώσουν, πέραν των κανονικών φόρων, το ΤΕΒΕ και, ενίοτε, τον κεφαλικό φόρο για το μπλοκάκι – αφήστε τη γραφειοκρατία του να γραφτούν στο ΤΕΒΕ, να πάρουν δελτίο παροχής από την Εφορία, να πρέπει να κάνουν δήλωση ΦΠΑ κ.λπ. Δεν είναι περίεργο ότι προτίμησαν να μην αποδεχθούν την ερευνητική θέση που τους προσφέραμε.
Πρόταση 2: Κατάργηση της υποχρεωτικότητας του ΤΕΒΕ για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Στο πλαίσιο της άσκησης ελεύθερου επαγγέλματος, ας επιλέξουν ελεύθερα τον τρόπο με τον οποίο θα ασφαλιστούν ή θα αποταμιεύσουν. Αν το ΤΕΒΕ μπορεί να τους παράσχει καλύτερες υπηρεσίες από την αυτο-ασφάλιση, τότε από μόνοι τους θα επιλέξουν να συμβληθούν σε αυτό. Δεδομένου μάλιστα ότι, με την Πρόταση 1 πιο πάνω, κανείς μισθωτός δεν θα έχει πλέον ανάγκη το ΤΕΒΕ (καθώς το εξάμβλωμα της εξαρτημένης-εργασίας-με-μπλοκάκι θα αποτελεί παρελθόν) πρόβλημα ουδέν.
Μεταρρύθμιση 3: Κατάργηση της προ-πληρωμής του ΦΠΑ
Είναι δυνατόν, ιδίως σε αυτή την εποχή της Κρίσης, επιχειρήσεις που βουλιάζουν επειδή οι πελάτες τους καθυστερούν μήνες και χρόνια να τις εξοφλήσουν (για αγαθά και υπηρεσίες που έλαβαν) να πρέπει να προκαταβάλουν τον ΦΠΑ; Από πού κι ως πού ο ΦΠΑ καταβάλεται προτού εισπραχθεί το τίμημα από την επιχείρηση; Με το ισχύον καθεστώς, οι επιχειρήσεις τελούν υπό καθεστώς ομηρείας κακοπληρωτών και κλείνουν, καθώς το κράτος εισπράττει το μερτικό του από συναλλαγές που δεν ολοκληρώθηκαν και που μπορεί ποτέ να μην ολοκληρωθούν.
Πρόταση 3: Πολύ απλά, ο ΦΠΑ να καταβάλεται την ημέρα της είσπραξης και όχι με την έκδοση του τιμολογίου. Ούτε πριν, ούτε και μετά. Στην εποχή του web-banking δεν υπάρχει κανένας λόγος να μη σταματήσει αυτός ο παραλογισμός που οδηγεί επιχειρήσεις στο λουκέτο και καταστρέφει ζωές.
Επίλογος
Μια λέξη κυριαρχεί κάθε φορά που ένα καθεστώς τελεί υπό κατάρρευση. Η λέξη «μεταρρυθμίσεις». Να θυμίσω στους νεότερους ότι η δική μας γενιά (των πενηντάρηδων) πρωτογνώρισε την έννοια των «μεταρρυθμίσεων» από τις ατέρμονες συζητήσεις που γινόντουσαν στη Σοβιετική Ένωση (και στο πλαίσιο των οποίων οι δυτικοί Κρεμλινολόγοι κατέτασσαν τους διάφορους σοβιετικούς ηγέτες στις κατηγορίες «μεταρρυθμιστές» και «σκληροπυρηνικοί».
Σήμερα που η Ελλάδα τελεί υπό κατάρρευση έχουμε υποχρέωση, από τη μία, να συζητάμε έντονα το αν η μνημονιακή πολιτική θα επισπεύσει ή θα αποτρέψει την ολοκληρωτική κατάρρευση αλλά, από την άλλη, να συνεννοηθούμε για κάποιες βασικές μεταρρυθμίσεις, αλλαγές, εξορθολογισμό – πείτε το όπως θέλετε. Γιατί ό,τι και να γίνει με το Μνημόνιο, την ΕΚΤ, την Ευρωζώνη και τα λοιπά «μεγάλα» ζητήματα, πρέπει να κοιτάξουμε τα «μικρά» που όμως, όσο μικρά και να 'ναι, αποτελούν καρκινώματα που καταστρέφουν το δυναμικό της κοινωνικής μας οικονομίας. Ας βρούμε πού υπάρχει κοινός τόπος και ας δράσουμε, τουλάχιστον, σε αυτόν

Πηγή: O Γιάννης Βαρουφάκης εξηγεί ποιες είναι οι τρεις μεταρρυθμίσεις που μπορούν να μας γλιτώσουν από το Μνημόνιο | iefimerida.gr http://www.iefimerida.gr/node/94578#ixzz2NsaU3XjO

Η κρίση θυμίζει τη δεκαετία του ’30...

Η Ιστορία συχνά τείνει να επαναλαμβάνεται, σαν φάρσα ή σαν τραγωδία. Ας θυμηθούμε ένα παλιό σενάριο. Ένα κραχ προκαλεί μια παγκόσμια κρίση. Η ύφεση οδηγεί σε μια τεράστια ανεργία. Τα σκάνδαλα διαφθοράς πολλαπλασιάζονται. Η νομιμότητα των... 
δημοκρατιών υπονομεύεται. Η πολιτική ζωή λαμβάνει μια βίαιη τροπή. Τα αντισυστημικά κόμματα κερδίζουν τις εκλογές. Οι ανισότητες τροφοδοτούν τη λαϊκή οργή. Οι ελίτ μειώνουν τους μισθούς με τη λιτότητα. Ο αποπληθωρισμός οξύνει την κρίση και καθιστά την κοινωνική κατάσταση ανεξέλεγκτη.

Βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’30. Μια τελείως διαφορετική εποχή, δηλαδή. Η μήπως όχι; Το σενάριο των τεσσάρων τελευταίων ετών, γράφει ο Λοράν Ζοφρέν στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ, είναι σε κάθε περίπτωση πολύ ανησυχητικό. Το κραχ του 2008 προκαλεί μια παγκόσμια κρίση. Η στασιμότητα που ακολουθεί οξύνει την ανεργία. Η κρίση της Κύπρου δείχνει ότι η παράνοια του χρήματος δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί. Σε πολλές χώρες της νότιας Ευρώπης, η ανεργία φτάνει σε ύψη όπου δεν είχε φτάσει ποτέ μετά τη δεκαετία του ’30. Με πρότυπο τη Γερμανία, διάφορες χώρες προσπαθούν να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους μειώνοντας τους μισθούς και να ξαναβρούν την εμπιστοσύνη των αγορών καταπολεμώντας το χρέος.

Ο αποπληθωρισμός μειώνει τη ζήτηση στην Ευρώπη και φέρνει ύφεση. Τα σκάνδαλα διαφθοράς πολλαπλασιάζονται. Μόνο στη Γαλλία, παραιτήθηκε την ίδια εβδομάδα ένας υπουργός και διατάχθηκε έρευνα για έναν πρώην πρόεδρο. Οι ελίτ έχουν χάσει το κύρος τους καθώς δείχνουν κυνισμό και αδυναμία. Τα παραδοσιακά κόμματα υποχωρούν, ενώ αυξάνεται η δύναμη ακραίων κομμάτων, μεταξύ των οποίων και ενός νεοναζιστικού στην Ελλάδα.
Όλα αυτά δημιουργούν μια ασφυκτική ατμόσφαιρα που μας παραπέμπει ογδόντα χρόνια πίσω.

Θα απαντήσει κανείς ότι οι δημόσιες ελευθερίες είναι σεβαστές, ότι έχουμε διδαχθεί από τα μαθήματα της Ιστορίας, ότι η ήπειρος παραμένει ενωμένη, ότι οι σχέσεις μεταξύ των χωρών είναι ειρηνικές, ότι το κοινωνικό κράτος παίζει ένα σταθεροποιητικό ρόλο, ότι οι οικονομικές αρχές έμαθαν να αποφεύγουν το χειρότερο στηρίζοντας την ανάπτυξη. Όλα αυτά είναι αλήθεια. Η κρίση του 2010 δεν οδηγεί στο φασισμό ή στον πόλεμο. Το κακό είναι ότι δεν ξέρουμε πού ακριβώς οδηγεί.

Για να βγούμε από την κρίση, συνεχίζει ο γάλλος αρθρογράφος, οι ελίτ πρέπει να θέσουν το εξής ερώτημα: είναι τόσο σίγουρες ότι δεν διαπράττουν τα ίδια ιστορικά λάθη με τη δεκαετία του ’30; Ένα παράδειγμα: παρά τον πολλαπλασιασμό των σκανδάλων, οι ελίτ δεν δείχνουν ιδιαίτερη προθυμία να καταπολεμήσουν τη διαφθορά. Το αποδεικνύουν οι ετήσιες εκθέσεις της Διεθνούς Διαφάνειας.

Πιο σοβαρό ακόμα είναι ότι οι ηγέτες της Ευρώπης αναπαράγουν με τραγικό τρόπο στον οικονομικό τομέα τον μηχανισμό που λειτουργούσε τη δεκαετία του ’30. Εφαρμόζουν έναν αποπληθωρισμό σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες στο όνομα της ανταγωνιστικότητας. Η στρατηγική αυτή όμως, που είναι αποτέλεσμα πιέσεων από τις αγορές και την Ευρώπη, οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα. Η μείωση της ζήτησης στερεί ευκαιρίες από τις επιχειρήσεις, οι οποίες αναγκάζονται να μειώσουν τη δραστηριότητά τους. Η ανεργία αυξάνεται συνεχώς. Η απελπισία των καταναλωτών μεγαλώνει και η ζήτηση μειώνεται ακόμη περισσότερο. Οι ειδικοί υποστηρίζουν, όπως και τότε, ότι η εμπιστοσύνη θα αποκατασταθεί, ότι οι θυσίες είναι χρήσιμες, ότι η ανάκαμψη θα έρθει σύντομα. Ας θυμηθούμε μόνο κάτι: όταν ξεχνάμε το παρελθόν, είμαστε καταδικασμένοι να το ξαναζήσουμε.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Προπολεμικές συνθήκες απειλούν την Ευρώπη

ΠΗΓΗ: stratfor (via euro2day)

του George Friedman*

 
Δημοσιεύθηκε: 08:01 - 14/03/13

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 μετεξελίχθηκε σταδιακά σε παγκόσμια κρίση ανεργίας. Αυτή η κρίση ανεργίας σχετικά γρήγορα θα μετατραπεί σε πολιτική κρίση. Η κρίση αφορά και τους τρεις βασικούς πυλώνες του παγκόσμιου συστήματος - την Ευρώπη, την Κίνα και τις ΗΠΑ. Το επίπεδο της έντασης διαφέρει, η πολιτική αντίδραση διαφέρει και η σχέση με τη χρηματοοικονομική κρίση επίσης διαφέρει. Όμως, υπάρχει ένα κοινό στοιχείο, και αυτό είναι ότι η ανεργία όλο και περισσότερο αντικαθιστά την οικονομία ως το κεντρικό πρόβλημα του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Η Ευρώπη είναι το επίκεντρο αυτής της κρίσης. Η Ιταλία διενήργησε εκλογές, και το κόμμα που κέρδισε τις περισσότερες ψήφους -σχεδόν το ένα τέταρτο του συνόλου- ήταν μια ολοκαίνουρια ομάδα, που ονομάζεται το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, της οποίας ηγείται ένας επαγγελματίας κωμικός.

Υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα στοιχεία σε αυτό το κίνημα: Το πρώτο είναι πως ένας από τους κεντρικούς πυλώνες του είναι ότι χαρακτηρίζει την κήρυξη χρεοστασίου μέρους του ιταλικού χρέους ως το λιγότερο κακό. Το δεύτερο είναι ότι η Ιταλία, με την ανεργία της να ανέρχεται στο 11,2%, δεν είναι η χειρότερη περίπτωση ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η Ιταλία θρέφει ακραία κόμματα που αντιτίθενται στις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζονται σήμερα.

Η βασική διαμάχη στην Ευρώπη αφορά στο πώς να λυθεί η κρίση κρατικού χρέους και η απειλή που αυτή ενέχει για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Το θέμα ήταν ποιος θα επωμιστεί το βάρος της σταθεροποίησης του συστήματος. Το επιχείρημα που «κέρδισε», ιδιαίτερα στις ελίτ της Ευρώπης, ήταν ότι αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη είναι λιτότητα, ότι οι κρατικές δαπάνες έπρεπε να περιοριστούν σημαντικά προκειμένου όσο μεγάλη και αν είναι η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους να μην κηρυχθεί στάση πληρωμών.

Μία από τις συνέπειες της λιτότητας είναι η ύφεση. Οι οικονομίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών, ιδιαίτερα αυτών της ευρωζώνης, συρρικνώνονται, αφού η λιτότητα προφανώς σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότερα χρήματα διαθέσιμα για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Αν ο πρωταρχικός στόχος είναι η σταθεροποίηση του χρηματοοικονομικού συστήματος, τότε αυτό είναι λογικό. Όμως, το αν μπορεί η χρηματοοικονομική σταθερότητα να παραμείνει πρωταρχικός στόχος θα εξαρτηθεί από την πλειοψηφούσα γνώμη ευρύτερων τομέων της κοινωνίας.

Όταν εμφανίζεται η ανεργία, αυτή η πλειοψηφούσα γνώμη αλλάζει, και μαζί με αυτήν και το επίκεντρο της πολιτικής. Όταν η ανεργία γίνεται έντονη, τότε μπορεί να αλλάξει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Κατά την άποψή μου, οι ιταλικές εκλογές ήταν ο πρώτος, αλλά αναμενόμενος, κραδασμός.


Το μοτίβο Η Γερμανία, η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, είναι το κέντρο βάρους της Ευρώπης. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ισοδυναμούν με το 51% του γερμανικού ΑΕΠ, και περισσότερο από το ήμισυ των γερμανικών εξαγωγών κατευθύνεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η Γερμανία θεωρεί τη ζώνη ελεύθερου εμπορίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή της. Χωρίς την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτές τις αγορές, οι εξαγωγές της θα συρρικνώνονταν δραματικά και η ανεργία θα εκτινασσόταν στα ύψη. Το ευρώ είναι ένα εργαλείο που η Γερμανία, με την υπέρμετρη επιρροή της, χρησιμοποιεί για να διαχειριστεί τις εμπορικές της σχέσεις - και αυτή η διαχείριση φέρνει σε μειονεκτική θέση τα άλλα μέλη της ευρωζώνης.

Χώρες με σχετικά χαμηλούς μισθούς πρέπει να έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των γερμανικών εξαγωγών. Όμως, πολλές έχουν αρνητικά εμπορικά ισοζύγια. Έτσι, όταν «χτύπησε» η χρηματοοικονομική κρίση, η ικανότητά τους να διαχειριστούν το πρόβλημα ήταν ανεπαρκής και οδήγησε σε κρατικές κρίσεις χρέους, υπονομεύοντας έτσι περαιτέρω τη θέση τους λόγω της λιτότητας, ιδιαίτερα αφού η συμμετοχή τους στην ευρωζώνη σημαίνει ότι δεν μπορούν να εφαρμόσουν τις δικές τους νομισματικές πολιτικές.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν σπάταλες στις κοινωνικές δαπάνες τους, όμως η θεμελιώδης αιτία της αποτυχίας τους ήταν πολύ πιο περίπλοκη. Είχε τις ρίζες της στη σπάνια περίπτωση μιας ελεύθερης ζώνης εμπορίου που χτίστηκε γύρω από μια τεράστια οικονομία που εξαρτιόταν από τις εξαγωγές (η Γερμανία είναι η τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα του κόσμου, μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ).

Η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής έχει χτιστεί γύρω από έναν καθαρό εισαγωγέα. Η Βρετανία ήταν καθαρός εισαγωγέας της Αυτοκρατορίας. Η γερμανική δύναμη αποσταθεροποιεί ολόκληρο το σύστημα. Και αν συγκρίνουμε το ποσοστό ανεργίας του γερμανικού μπλοκ με αυτό της Νότιας Ευρώπης, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι αυτές οι χώρες αποτελούν μέλη του ίδιου εμπορικού γκρουπ.

Ακόμα και η Γαλλία, που έχει σχετικά χαμηλό ποσοστό ανεργίας, έχει πιο περίπλοκη ιστορία. Η ανεργία στη Γαλλία επικεντρώνεται σε δύο βασικούς πόλους, στον βορρά και στον νότο, με τη νοτιοανατολική Γαλλία να είναι ο μεγαλύτερος πόλος. Έτσι, αν δείτε τον χάρτη, η νότια γραμμή της Ευρώπης έχει πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από την ανεργία, η ανατολική Ευρώπη όχι τόσο πολύ, όμως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο έχουν παραμείνει σχετικά αλώβητες.

Το πόσο θα διαρκέσει αυτή η κατάσταση, δεδομένης της ύφεσης στη Γερμανία, είναι άλλο ζήτημα, όμως η αντίθεση αυτή μας λέει πολλά για τη γεωπολιτική που διαμορφώνεται στην περιοχή. Η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα βρίσκονται σε ύφεση. Το ποσοστό ανεργίας τους είναι χοντρικά το ίδιο με αυτό στις ΗΠΑ την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης. Ένας κανόνας που χρησιμοποιώ είναι ότι για κάθε άνεργο άτομο επηρεάζονται άλλα τρία, είτε πρόκειται για τους συζύγους, τα παιδιά ή για οποιονδήποτε. Αυτό σημαίνει πως όταν η ανεργία σου ανέρχεται στο 25%, ουσιαστικά όλοι επηρεάζονται. Όταν η ανεργία είναι 11%, επηρεάζεται περίπου το 44%.

Μπορεί να υποστηριχθεί ότι τα νούμερα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται, αφού οι άνθρωποι εργάζονται στην ανεπίσημη οικονομία. Αυτό μπορεί να είναι αληθές, όμως στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι φαρμακευτικές έχουν πλέον ελλείψεις, αφού έχει στερέψει το ρευστό για την εισαγωγή αγαθών. Οι τοπικές κυβερνήσεις της Ισπανίας ετοιμάζονται να απολύσουν και άλλους υπαλλήλους. Αυτές οι χώρες έχουν φτάσει σε ένα κρίσιμο όριο, από το οποίο είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι θα ανακάμψουν. Στην υπόλοιπη περιφέρεια της Ευρώπης, η κρίση ανεργίας εντείνεται. Τα ακριβή νούμερα έχουν πολύ λιγότερη σημασία από την ορατή επίπτωση στις κοινωνίες που παραπαίουν.


Οι πολιτικές συνέπειες της υψηλής ανεργίας
Είναι σημαντικό να κατανοηθούν οι συνέπειες αυτού του είδους της ανεργίας. Υπάρχει η μακροπρόθεσμη ανεργία της χαμηλής τάξης. Όμως, αυτό το κύμα της ανεργίας έχει χτυπήσει τους εργαζόμενους της μεσαίας και την ανώτερης μεσαίας τάξης. Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν αρχιτέκτονα στην Ισπανία, τον οποίο γνωρίζω, και ο οποίος έχασε τη δουλειά του. Είναι παντρεμένος με παιδιά και είναι τόσο καιρό άνεργος που έχει πέσει σε έναν τελείως διαφορετικό και απρόσμενο τρόπο ζωής. Η φτώχεια είναι από μόνης της δύσκολο να γίνει ανεκτή, όταν όμως συνδέεται και με απώλεια του status τότε ο πόνος αυξάνεται και αναδύεται μια πολιτικά ισχυρή δύναμη.

Η ιδέα ότι το καθεστώς λιτότητας που επιβάλλει η Γερμανία θα μπορέσει να επιβιώσει πολιτικά είναι δύσκολο να το φανταστούμε. Στην Ιταλία, όπου η ανεργία είναι «μόνο» 11,7%, η επιτυχία του Κινήματος των Πέντε Αστέρων αντιπροσωπεύει μια αναπόφευκτη αντίδραση στην κρίση. Μέχρι πρόσφατα, η χρεοκοπία ήταν ο πρώτος φόβος των Ευρωπαίων, τουλάχιστον της οικονομικής, της πολιτικής και της δημοσιογραφικής ελίτ. Μπορεί να προχώρησαν πολύ στο θέμα της επίλυσης του τραπεζικού προβλήματος, όμως το έκαναν δημιουργώντας μια μαζική κοινωνική κρίση. Αυτή η κοινωνική κρίση δημιουργεί μια βίαιη πολιτική αντίδραση, που θα αποτρέψει την υλοποίηση της γερμανικής στρατηγικής. Για τη Νότια Ευρώπη, όπου η κοινωνική κρίση θα διαρκέσει για πολύ καιρό ακόμα, καθώς και για την Ανατολική Ευρώπη, δεν είναι ξεκάθαρο το πώς θα τους ωφελήσει η αποπληρωμή των χρεών τους. Μπορεί να παγώσει η πρόσβασή της στις αγορές, όμως το κόστος της παραμονής τους επωμίζεται με τόσο άνισο τρόπο που η πολιτική βάση υπέρ της λιτότητας διαλύεται.

Αυτό ενισχύεται από την όλο και πιο βαθιά εχθρότητα απέναντι στη Γερμανία. Η Γερμανία θεωρεί τον εαυτό της ενάρετο για τη λιτότητά της. Άλλοι τη θεωρούν άπληστη για την επιθετική εξαγωγική πολιτική της, με το σημαντικότερο εξαγωγικό «προϊόν» να είναι πλέον η ανεργία. Το ποιος έχει δίκιο δεν έχει σημασία. Το γεγονός ότι βλέπουμε μια αυξανόμενη διαφοροποίηση μεταξύ του Γερμανικού μπλοκ και της υπόλοιπης Ευρώπης είναι μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις από τότε που ξεκίνησε η κρίση.

Η αυξανόμενη ένταση μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι γαλλογερμανικές σχέσεις δεν ήταν μόνο μία από τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ένας από τους λόγους για τους οποίους υπάρχει αυτή η ένωση. Μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, έγινε κατανοητό ότι η ειρήνη της Ευρώπης εξαρτιόταν από την ενότητα μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας. Οι σχέσεις των δύο χωρών βέβαια δεν έχουν καταστραφεί, η κατάσταση όμως είναι τεταμένη.

Η Γερμανία θέλει να δει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να συνεχίζει την πολιτική της επικεντρωνόμενη στον έλεγχο του πληθωρισμού. Αυτό είναι προς το συμφέρον της. Η Γαλλία, με την ανεργία της να πλησιάζει το 11%, χρειάζεται η ΕΚΤ να τονώσει την ευρωπαϊκή οικονομία προκειμένου να μειώσει την ανεργία. Αυτή δεν είναι μια μυστική διαμάχη. Είναι μια διαμάχη για το ποιος ελέγχει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για το ποιες είναι οι προτεραιότητες της Ευρώπης και, τελικά, για το πώς μπορεί να υπάρξει Ευρώπη με τόσο μεγάλες διαφορές στην ανεργία. Μία απάντηση μπορεί να είναι ότι θα αυξηθεί το επίπεδο ανεργίας της Γερμανίας. Αυτό μπορεί να μετριάσει το αντιγερμανικό συναίσθημα, δεν θα λύσει όμως το πρόβλημα. Η ανεργία στα επίπεδα που έχει αγγίξει σε πολλές χώρες και φαίνεται ότι θα παραμείνει εκεί υπονομεύει την πολιτική δύναμη των κυβερνήσεων να επιδιώξουν τις απαραίτητες πολιτικές για τη διαχείριση του χρηματοοικονομικού συστήματος.


Δεν είναι το περιθώριο

Η πρόταση του Κινήματος των Πέντε Αστέρων υπέρ της χρεοκοπίας δεν έρχεται από ένα κόμμα του περιθωρίου. Η ελίτ μπορεί να περιφρονεί το κίνημα, όμως κέρδισε το 25% των ψήφων. Και θυμηθείτε ότι ο ήρωας των Ευρώφιλων, ο Μάριο Μόντι, μόλις και μετά βίας κέρδισε το 10% τω ψήφων περίπου έναν χρόνο αφότου τον επευφημούσε η Ευρώπη.

Ο φασισμός στην Ευρώπη είχε τις ρίζες του στις μεγάλες οικονομικές αποτυχίες, όταν οι οικονομικές ελίτ απέτυχαν να αναγνωρίσουν τις πολιτικές συνέπειες της ανεργίας. Κορόιδευαν τα κόμματα των οποίων ηγούνταν άνθρωποι που υπήρξαν πλανόδιοι πωλητές καρτ ποστάλ και οι οποίοι υπόσχονταν οικονομικά θαύματα αν αυτοί που ευθύνονταν για τα δεινά της χώρας διώκονταν. Όμως, οι άνδρες και οι γυναίκες που έπεσαν από την άνετη ζωή της μπουρζουαζίας δεν γέλασαν, αντιθέτως αντέδρασαν με μεγάλη προθυμία σε αυτήν την υποσχόμενη ελπίδα. Το αποτέλεσμα ήταν η άνοδος κυβερνήσεων που απέκλεισαν τις οικονομίες τους από τον υπόλοιπο κόσμο και που διαχειρίστηκαν τις επιδόσεις τους μέσω εντολών και χειραγώγησης.

Αυτό είναι που συνέβη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν έγινε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διότι η Ευρώπη ήταν απασχολημένη. Όταν όμως κοιτάξουμε τα σημερινά επίπεδα ανεργίας, τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των περιοχών και το γεγονός ότι δεν υπάρχει υπόσχεση βελτίωσης και ότι η μεσαία τάξη εξοβελίζεται στις τάξεις αυτών που έχουν υποστεί έξωση μπορούμε να δούμε ότι αρχίζει να διαμορφώνεται ένα μοτίβο.

Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται τόσο ξεκάθαρα. Ο φασισμός με τη σημασία που είχε τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 έχει πεθάνει. Όμως, η ανάδυση νέων πολιτικών κομμάτων που μιλούν υπέρ των ανέργων και των νεόπτωχων είναι κάτι που είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι δεν θα γίνει. Είτε πρόκειται για τη Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα είτε για τα κινήματα ανεξαρτησίας της Καταλονίας, η ανάπτυξη κομμάτων που θέλουν να επανακαθορίσουν το σύστημα που έχει στραφεί τόσο πολύ κατά της μεσαίας τάξης είναι αναπόφευκτη. Απλώς η Ιταλία ήταν, για μία ακόμα φορά, η πρώτη που το επιχειρεί.

Είναι δύσκολο να δούμε όχι μόνο πώς αυτό θα μπορέσει να περιοριστεί στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και πώς θα μπορέσει να αποφευχθεί μία ακόμα οικονομική κρίση, αφού η πολιτική βούληση για ανοχή της λιτότητας έχει σπάσει. Είναι δύσκολο να δούμε ακόμα και πώς θα επιβιώσει η ζώνη ελεύθερου εμπορίου, λόγω της επείγουσας ανάγκης της Γερμανίας να εξάγει όσο περισσότερο μπορεί προκειμένου να επιβιώσει.

Η διαφοροποίηση μεταξύ των συμφερόντων της Γερμανίας και αυτών της Νότιας και της Ανατολικής Ευρώπης είναι εμφανής και αυξανόταν όσο διαφαινόταν ότι ήταν πιθανός ένας συμβιβασμός για τη διάσωση των τραπεζών. Και αυτό διότι ο συμβιβασμός είχε την ακούσια συνέπεια της πυροδότησης της μόνης δύναμης που θα μπορούσε να τον υπονομεύσει: δηλαδή της ανεργίας.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε σε αυτό το σημείο μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική. Κατά μία έννοια, αυτή εξακολουθεί να υπάρχει, όμως είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να έχουν κοινή οικονομική πολιτική μια χώρα με ανεργία 5,2% και μια χώρα με ανεργία 11% ή 14% ή 27%. Επιπλέον, η ανεργία συνοδεύεται από χαμηλότερη ζήτηση για αγαθά και μικρότερη όρεξη για γερμανικές εξαγωγές. Το πώς θα το χειριστεί αυτό η Γερμανία είναι επίσης ένα μυστήριο.

Η κρίση της ανεργίας είναι μια πολιτική κρίση και αυτή η πολιτική κρίση θα υπονομεύσει όλους τους θεσμούς τους οποίους η Ευρώπη «δούλεψε» τόσο σκληρά για να δημιουργήσει. Για 17 χρόνια η Ευρώπη άκμαζε, όμως αυτό έγινε σε μία από τις πιο ευδόκιμες περιόδους στην Ιστορία. Δεν ήρθε αντιμέτωπη με τον παλαιό εφιάλτη της ανεργίας σε τεράστια κλίμακα. Το τεστ για την Ευρώπη δεν είναι τα κρατικά χρέη, αλλά το αν θα μπορέσει να αποφύγει τις παλιές κακές συνήθειες που έχουν τις ρίζες τους στην ανεργία.


* Ο κ. George Friedman είναι ο ιδρυτής και CEO του αμερικανικού think tank Stratfor.

Ο Δαβίδ, ο Γολιάθ και το τέλος του ευρώ.

Έτσι γίνεται σε όλους τους πολέμους. Βρίσκεται πάντα μια χώρα, μια πόλη, ένα χωριό, που χωρίς να έχει καθόλου υπολογίσει τον συσχετισμό των δυνάμεων ή να έχει καταστρώσει εναλλακτικό σχέδιο διαφυγής, δεν ακολουθεί τις επιταγές των ισχυρών και ρίχνει μια ρουκέτα. Ακολουθεί η συντριβή της, που αποκτά συμβολική αξία για όλες τις εμπόλεμες πλευρές. ΟΙ νικητές την χρησιμοποιούν για παραδειγματισμό των υπόλοιπων. Και οι τελευταίοι μαθαίνουν από τα λάθη της, ώστε να μην τα επαναλάβουν.Στον ακήρυχτο οικονομικό πόλεμο που ζούμε, είναι η μικρή Κύπρος που κλήθηκε να παίξει το ρόλο του Δαβίδ κόντρα στον Γολιάθ, και θα το πληρώσει πολύ ακριβά: είναι προφανές ότι η νέα συμφωνία είναι χειρότερη

από την πρώτη, επιταχύνοντας την πορεία προς την οικονομική καταστροφή, που θα ερχόταν -αργότερα αλλά αναπόφευκτα- και με την απορριφθείσα από το κυπριακό Κοινοβούλιο, πρώτη απόφαση.Πρόκειται για την συντριβή του οικονομικού μοντέλου πάνω στο οποίο κτίστηκε η κυπριακή ευημερία της τελευταίας δεκαπενταετίας. Είναι αυτό που κυνικά δήλωνε την προηγούμενη εβδομάδα ο Σουηδός υπουργός Οικονομικών: “ στην Κύπρο έχουν μόνο έναν χρηματοπιστωτικό τομέα και παραλίες. Τώρα που ο χρηματοπιστωτικός τομέας βρίσκεται σε πορεία κλεισίματος, δεν θα έχουν παρά μόνο τις παραλίες".

Το καινούργιο στοιχείο που έρχεται να προστεθεί στην οικονομική ύφεση και τα κοινωνικά δεινά που επέρχονται, είναι η πολιτική κρίση που ξεκινάει, ούτε ένα μήνα μετά τις προεδρικές εκλογές. Στην πραγματικότητα, το πολιτικό σύστημα της Κύπρου λειτουργεί αντλώντας πρότυπα και συμπεριφορές από αυτό της Ελλάδας, από την οποία -δυστυχώς- επηρεάζεται καθοριστικά η κουλτούρα και γενικώς η νοοτροπία των Κυπρίων. Όπως στην Ελλάδα έτσι και στην Κύπροοι πολιτικοί έκρυψαν κάτω από το χαλί το υπαρκτό πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι δύο μεγάλες τράπεζες του νησιού. Αγνοώντας τις συνεχείς προειδοποιήσεις των Βρυξελλών για να κερδίσουν χρόνο και τις εκλογές, πριν από τις οποίες δημαγώγησαν, κρύβοντας την αλήθεια από τους ψηφοφόρους.

Από τον νεοεκλεγμένο πρόεδρο και την πολιτική ηγεσία θα ακολουθήσει ένα φεστιβάλ λαθών και αλλοπρόσαλλων κινήσεων, χαρακτηριστικό της ανεπάρκειας αλλά και της ηθικής διαφθοράς του συστήματος. Παρά τις κατηγορηματικές προεκλογικές διαβεβαιώσεις του περί του αντιθέτου, είναι ο ίδιος ο νέος πρόεδρος που προτείνει την εισφορά σε όλες τις καταθέσεις, πρόταση που υιοθετεί το eurogroup. Μετά την αντίδραση της κοινής γνώμης αρνείται να υποστηρίξει την απόφαση που έχει προτείνει και ψηφίσει, προχωρώντας σε ανοίγματα προς την Μόσχα, τα οποία ούτε είχε σχεδιάσει, αλλά ούτε καν καλοσκεφτεί. Το προηγούμενο διάστημα δεν έχει χάσει ευκαιρία για να θέσει θέμα ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, απομακρύνοντας το Κρεμλίνο. Λες και δεν έχει τελειώσει ο ψυχρός πόλεμος, πιστεύει βλακωδώς ότι το τελευταίο θα ιεραρχήσει τις σχέσεις του με την Κύπρο πάνω από τις πολύ πιο σημαντικές σχέσεις με την Γερμανία και τις Βρυξέλλες, μόνο και μόνο για να αποφευχθεί το κούρεμα των ρωσικών καταθέσεων. Ενώ στην πραγματικότητα ο Πούτιν θέλει να υποχρεωθούν να επιστρέψουν στην Ρωσία τα κεφάλαια των Ρώσων φοροφυγάδων και ολιγαρχών, όσων δεν έχει δολοφονήσει ή δεν έχει ακόμη χώσει στην φυλακή. Με την ψυχρολουσία της Μόσχας, η χώρα θα βρεθεί ανυπεράσπιστη, στο έλεος του Γερμανού Γολιάθ.

Αυτό το τελευταίο, με τον σημερινό συσχετισμό των δυνάμεων στην Ευρώπη, την εξαφάνιση της Γαλλίας και του Ολάντ και την οικονομική κρίση, είναι ότι χειρότερο που μπορεί να πάθει κανείς. Ένα από τα πιο εύγλωττα άρθρα των προηγούμενων ημερών γράφτηκε στο Spiegel και είχε τον χαρακτηριστικό τίτλο “Γιατί η Ευρώπη πρέπει να παίξει σκληρό παιχνίδι με την Κύπρο”. Η ανάλυση του γερμανικού περιοδικού παραδεχόταν αμέσως ότι το ποσό της οικονομικής βοήθειας “ είναι σχετικά μικρό σε σύγκριση με προηγούμενες ανάγκες των άλλων εθνών σε κρίση” και επομένως δεν είναι αυτό το πρόβλημα, για να προσθέσει όμως αμέσως μετά ότι“μετά την άρνηση της Λευκωσίας ένα ζήτημα πολιτικής έχει μετατραπεί σε θέμα αρχής. ..Αν η ζώνη του ευρώ υποχωρήσει θα γίνει σαφές σε όλους ότι υποκύπτει σε εκβιασμούς. Αν ένα από τα μικρότερα μέλη της Ευρωζώνης μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι συστημικά σημαντικό .. τότε όλες οι χώρες που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον προβλήματα, θα αρνηθούν να υποχωρήσουν στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες”. Η σκληρή γραμμή απέδωσε σε τόσο σημείο, που ο Σόιμπλε έφθασε να προστάζει: “δεν απαιτείται επικύρωση από τη κυπριακή βουλή η συμφωνία που σύνηψε σήμερα η Κύπρος με τους διεθνείς πιστωτές”!

Από τις γερμανικές ακρότητες στην περίπτωση της Κύπρου,είναι φανερό ότι το Βερολίνο έχει κάνει τα δικά του σχέδια για το ευρώ. Μένει να επιβεβαιωθεί, αλλά οι Μέρκελ-Σόιμπλε δείχνουν να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ευρωζώνη, τουλάχιστον με την σημερινή της μορφή, δεν έχει μέλλον. Αυτό ακριβώς υποδηλώνει η δήλωση-βόμβα του Ολλανδού νέου προέδρου του eurogroup,σύμφωνα με την οποία η “κυπριακή λύση” δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις τράπεζες τους:πρόκειται για ανοιχτό κάλεσμα στους διεθνείς επενδυτές, να πάρουν τα κεφάλαια τους από τον επισφαλή νότο και να στείλουν στον ασφαλή Βορρά.

Αυτή η νέα στρατηγική των χωρών που επικρατούν στο eurogroup, αποτελεί και ευθεία παραβίαση της συμφωνίας για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), με τον οποίο θα μπορούσαν να ανακεφαλαιοποιούνται άμεσα προβληματικές τράπεζες της ευρωζώνης. Απομένει να δει κανείς πως θα αντιδράσει η Ιταλία, μετά την επιμονή της οποίας-ο τότε πρωθυπουργός Μάριο Μόντι είχε απειλήσει ότι θα τινάξει στον αέρα την Σύνοδο Κορυφής- είχε υπάρξει η συμφωνία, την οποία υπονομεύει η Γερμανία από το καλοκαίρι. Όλα δείχνουν πάντως ότι η Γερμανία και οι σύμμαχοι της στον Βορρά αδιαφορούν επιδεικτικά για τις ανάγκες του νότου της ευρωζώνης.

Για τις υπόλοιπες χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ή τις πολιτικές δυνάμεις που σκέφτονται να αναδιαπραγματευτούν με την Γερμανία μνημόνια και άλλα κακά, το δίδαγμα από το κυπριακό ολοκαύτωμα είναι σαφές: πρώτον, για να νικήσει ο Δαβίδ τον Γολιάθ θα πρέπει και να το θέλει, κάτι που στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ίσχυσε. Δεύτερον, δεν φθάνει να το θέλει. Θα πρέπει να διαθέτει στρατηγική, τακτική και ένα plan B την ύπαρξη του οποίου πρέπει να γνωρίζει και ο αντίπαλος.

Στην ελληνική περίπτωση, το plan B είναι η έξοδος από την ευρωζώνη, που ήδη κλονίζεται. Μία επιτυχημένη ελληνική στρατηγική δεν θα ήταν να εκβιάσει, με το γνωστό ντόμινο που θα προκαλούσε η έξοδος μιας χώρας. Αλλά να σχεδιάσει όλες τις κατάλληλες κινήσεις, λέγοντας όλη την αλήθεια και προετοιμάζοντας τον λαό: “θέλουμε την ευρωπαϊκή πορεία και το κοινό νόμισμα, αν η Γερμανία και οι χώρες του Βορρά αλλάξουν πολιτική και ξαναθυμηθούν τις ευρωπαϊκές αξίες. Αν όμως δεν το κάνουν, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε όλες τις κινήσεις και να υποστούμε όλες τις θυσίες, ώστε να σωθεί η χώρα. Δεν θα την πάθουμε όπως η Κύπρος”.  Του Στέλιου Κούλογλου TVXS

Έξοδος από τα πορνεία ΕΥΡΩ και Ε.Ε !!!

Του Γιώργου Ρούση*

Από τα τραγικά για τον κυπριακό λαό τελευταία συμβάντα, εκτιμώ ότι μπορούμε αβίαστα να βγάλουμε τα ακόλουθα πέντε σταράτα συμπεράσματα:

1) Όπως με την τουρκική εισβολή το 1974 αποδείχθηκε ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν διασφαλίζει καμία κυριαρχία, σήμερα αποδεικνύεται με τον πλέον ηχηρό τρόπο ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. ούτε την ευημερία ούτε βεβαίως την…κυριαρχία των λαών διασφαλίζει.

2) Όταν μια αριστερή κυβέρνηση διαμορφώνει μια οικονομία όπως η κυπριακή, της οποίας η αναλογία του ΑΕΠ της με τις καταθέσεις των τραπεζών της είναι εντόνως δυσανάλογη υπέρ των δεύτερων, όταν αφήνει ασύδοτους τους τραπεζίτες να τζογάρουν επικίνδυνα και όταν θεωρεί επίτευγμα την εισροή μαύρου χρήματος, φουσκώνει μια φούσκα, η οποία αργά η γρήγορα θα σκάσει.

3) Είναι αδύνατον, όπως μας προτρέπει να πράξουμε ο ΣΥΡΙΖΑ και λοιπές φιλοευρώ δυνάμεις, ναπαραμένεις μέσα στα πορνεία του ευρώ και της Ε.Ε. και ταυτόχρονα να θεωρείς ότι μπορείς να διαπραγματευτείς με τους νταβάδες αυτών των των πορνειών τη μη εκπόρνευση σου.

Εξηγούμαι: είτε πλανώνται πλάνην οικτρά είτε είναι συνειδητά υπηρέτες του γερμανικού ιμπεριαλιστικού κέντρου, όλοι εκείνοι οι οποίοι υσποστηρίζουν ότι είναι δυνατόν να βρεθεί φιλολαϊκή διέξοδος στην κρίση εμμένοντας στην παραμονή μιας χώρας στην ευρωζώνη και στην Ε.Ε, και μάλιστα διακηρύσσοντας ότι είναι οι καλύτεροι θεματόφυλακές τους.

Βεβαίως, ακόμη χειρότεροι είναι οι εκείνοι οι αδίστακτοι ψεύτες, όπως ο πρόεδρος της Κύπρου Ν. Αναστασιάδης, οι οποίοι είτε αποδέχονται είτε προτείνουν – λίγη σημασία έχει – την άμεση κλοπή του λαού τους για να ικανοποιήσουν τους τοκογλύφους του.

4) Όσα μας έλεγαν οι υπερασπιστές της παραμονής στην Ευρωζώνη ότι θα συμβούν αν φύγουμε από το αυτήν, κι ακόμη όσα μας έλεγαν ότι θα πράξουν οι κομμουνιστές όταν πάρουν την εξουσία, συμβαίνουν και μάλιστα με το παραπάνω εντός Ευρωζώνης εν πλήρη κυριαρχία του καπιταλισμού.

Εξηγούμαι και πάλι: πέρα από τα καύσιμα που δεν έχουμε γιατί δεν μπορούμε να τα αγοράσουμε, πέρα από τα φάρμακα που όλο και περισσότερο λείπουν και δεν μπορούμε να πληρώσουμε, πέρα από το ότι οι ιδιοκτήτες των σπιτιών μέσω των χαρατσιών μετατράπηκαν σε νοικάρηδες, πέρα από το ότι τα κρατικά ομόλογα – τα οποία υποτίθεται ότι ήταν για τους κοινούς θνητούς οι πλέον φρόνιμες τοποθετήσεις- αποδείχθηκαν κουρελόχαρτα, ήλθε και το επιστέγασμα: οι ίδιες οι τράπεζες, αυτοί οι ναοί του Μαμωνά, οι οποίες παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν μαζί με τα χρηματιστήρια σε Ευρώπη και ΗΠΑ να αντιμετωπίζονται ως η ατμομηχανή των οικονομιών τους και ως εκ τούτου να τροφοδοτούνται με χρήμα πριν και πάνω απ’ όλους, αποδείχθηκαν ο πλέον αφερέγγυος μηχανισμός του συστήματος.

5) Αν πράγματι θέλουμε να βοηθήσουμε τον κυπριακό λαό και τους ίδιους μας τους εαυτούς, η μόνη λύση είναι όσο πιο γρήγορα γίνεται να σταθούμε μπροστάρηδες σε ένα μετωπικό κίνημα ρήξης με το ευρώ και την Ε.Ε., που αν το ακολουθήσουν και άλλοι λαοί, οι οποίοι – απ’ ότι φαίνεται από πρόσφατες δημοσκοπήσεις- αρχίζουν να συνειδητοποιούν αυτή την αναγκαιότητα, τότε αντί να μας τρέχουν θα τους τρέχουμε εμείς, συνθλίβοντας τα πορνεία που κατασκεύασαν για να εκμεταλλεύονται τους λαούς.

Μόνο αν το «ναι» σε όλα του Αναστασιάδη, και το λειψό «όχι» της Κυπριακής Βουλής, μετατραπεί και από τους Κύπριους και από μας και τους άλλους λαούς της Ευρώπης σε άμεσο – και όχι του Αγίου σοσιαλισμού- «όχι» στο ευρώ και στην Ε.Ε., αλλά και σε κάθε άλλο ιμπεριαλιστή δυνάστη όπως οι ΗΠΑ, ή η Ρωσία, μπορούμε να σωθούμε.

Όσο γρηγορότερα λοιπόν το βροντοφωνάξουμε αυτό το «όχι» τόσο το καλύτερο και για τους Κύπριους αδελφούς μας και για μας τους ίδιους.

*Δημοσιεύθηκε στην «Ελευθεροτυπία» της Κυριακής 31 Μαρτίου 2013

 

Γιώργος Ρούσης: Περί παραγωγικής ανασυγκρότησης

Για όλους εκείνους, όπως η αφεντιά μου, που υποστηρίζουν ότι η βασική αιτία της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης είναι η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους, η οποία οφείλεται στην αποπομπή ζωντανής εργασίας από την παραγωγή, λόγω της ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συλλογιστική που ανέπτυξε σχετικά με αυτήν την ανάπτυξη ο Walter Benjamin....

Αυτός λοιπόν ο μεγάλος μαρξιστής, αλλά ταυτόχρονα ρομαντικός και μεσσιανικός στοχαστής, σε αντίθεση με το μηχανιστικό ντετερμινισμό της Δεύτερης Διεθνούς, αλλά και με το λεγόμενο «ορθόδοξο» μαρξισμό, σε συνέχεια μιας συλλογιστικής που είχε ήδη αναπτύξει ο Rousseau, υποστήριζε ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν εμπεριέχει μόνο θετικά στοιχεία αλλά και πολλά αρνητικά.

Αυτά έχουν να κάνουν τόσο με τον προσανατολισμό που της προσδίδει το κεφάλαιο όσο και με την εκ μέρους του αξιοποίησή της, αλλά και γενικότερα με το γεγονός ότι αυτή δεν είναι δυνατόν να μετατρέπεται σε αυτοσκοπό εις βάρος των ανθρώπων και της φύσης.

Ετσι λοιπόν για τον Benjamin η επιστημονική, τεχνολογική ανάπτυξη, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων μπορεί να προσλάβει και ένα καταστροφικό χαρακτήρα, κάτι που άλλωστε αποδείχτηκε μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα με τα πυρηνικά ατυχήματα και με την οικολογική καταστροφή.

Μάλιστα από αυτήν την τελευταία σκοπιά μπορούμε να πούμε ότι ο Benjamin υπήρξε μεταξύ άλλων και ένας πρωτοπόρος, οικολόγος στοχαστής, ο οποίος δεν αντιμετώπιζε τη φύση ως στοιχείο προς εκμετάλλευση από τον άνθρωπο, αλλά ως διαλεκτικά και αναπόσπαστα συνδεδεμένη μαζί του.

Αν λοιπόν για τους κλασικούς του μαρξισμού οι επαναστάσεις αποτελούσαν τις ατμομηχανές της ιστορίας, για τον Benjamin αυτές θα έπρεπε να λειτουργούν ταυτόχρονα σαν το χειρόφρενο εκείνο του τρένου της ιστορίας που έχει μπει αλόγιστα στις ράγες της προόδου.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την κρίση; Αμεσότατη. Και τούτο διότι αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη των σύγχρονων παραγωγικών δυνάμεων είναι αδύνατον να χωρέσει στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και ως εκ τούτου η επιμονή διατήρησης αυτών των σχέσεων προσδίδει σε αυτήν την ανάπτυξη έναν αρνητικό χαρακτήρα, κυρίως μέσω της ανεργίας που αυτή προκαλεί.

Ταυτόχρονα όμως, πέρα από την αναγκαιότητα της αλλαγής των παραγωγικών σχέσεων και μιας διαφορετικής χρήσης των υπαρχουσών υλικών παραγωγικών δυνάμεων, στο πλαίσιο της απαραίτητης παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας μας, τίθεται επί τάπητος τόσο ένας ποιοτικά διαφορετικός προσανατολισμός της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων όσο κι ένας διαφορετικός ρυθμός, που δεν θα καθορίζονται από το κυνήγι του κέρδους.

Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει μια απάρνηση της τεχνολογικής προόδου, ανάλογη του κινήματος των λουδιστών, οι οποίοι κατέστρεφαν τις μηχανές για να σώσουν τις θέσεις εργασίας τους, αλλά μια διαφορετική ανάπτυξή τους.

Αν λοιπόν το επίπεδο της σύγχρονης ανάπτυξης μπορεί να αξιοποιηθεί για να οδηγηθούμε σε μια κοινωνία όπου θα κυριαρχεί η ελεύθερη δραστηριότητα-αυτοσκοπός, απέναντι στην καταναγκαστική εργασία, και σε μια κοινωνία η οποία δεν θα έχει σαν κύριο μέλημά της την κούρσα της τεχνολογικής προόδου, όπως συνέβαινε με την καθυστερημένη Σοβιετική κοινωνία, αυτό κάθε άλλο παρά σημαίνει ότι θα πρέπει να παραμείνουμε στην ίδια αναπτυξιακή ρότα και τους ρυθμούς με τον καπιταλισμό.

Αντίθετα, θα πρέπει να αναζητήσουμε τόσο διαφορετικά καταναλωτικά μοντέλα ή και μοντέλα αναγκών, από εκείνα που εντέχνως προωθούνται σήμερα και τα οποία ανταποκρίνονται στις ψευτοανάγκες αποξενωμένων ανθρώπων, όσο και διαφορετικά παραγωγικά μοντέλα που θα υπόκεινται στην ανάπτυξη της κοινωνικής προσωπικότητας και στην ισορροπία ανθρώπων-φύσης. Προς αυτή την κατεύθυνση η κριτική που άσκησε ο Walter Benjamin στην καπιταλιστική τεχνολογική ανάπτυξη αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για όλους όσοι αδογμάτιστα και κριτικά αξιοποιούν όλο τον πλούτο τής, σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητης ακόμη, μαρξιστικής παράδοσης.

* Γιώργος Ρούσης καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου                Ελευθεροτυπία

SLEEPING WITH THE ENEMY

Μπουρδέλα για τους ναζί. Πόρνες στο Παρίσι. Καταδικασμένες στη μνήμη όλου του κόσμου. Κανάκευαν τις ορμές των κατακτητών. Μετά την απελευθέρωση, διασύρθηκαν. Τελείωσαν. Ίσως έμειναν χορτάτες για λίγο καιρό, ίσως είχαν ειδικά δελτία κυκλοφορίας, ίσως δεν ένιωσαν πόλεμο, αλλά ήταν οι χειρότερες πόρνες στην Ιστορία. Οι πόρνες των ναζί.
Ποτέ δεν έλειψαν αντίστοιχες πόρνες σε όλους τους πολέμους. Και στο Βιετνάμ και στην Ινδία και στη Βοσνία και στην Ελλάδα του 2013. Αυτές οι τελευταίες, δεν άνοιξαν ακόμη τα πόδια στους κατακτητές. Έκαναν κάτι χειρότερο, άνοιξαν το στόμα τους και φώναξαν «Σφάξτε την Κύπρο».
Βρώμα και δυσωδία από τις πόρνες της καθημερινότητας. Παίρνουν γραμμή από τις τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές τσατσάδες που προσεύχονται νυχθημερόν να τελειώσει η Κύπρος. Να σβήσει η οικονομία της. Να πεινάσουν οι πολίτες της.
Εύχονται να νικήσουν και εκεί οι Γερμανοί. Αυτές οι πόρνες, είναι οι αλεπούδες με την κομμένη ουρά που θέλουν να επιβάλουν τη φρίκη τους ως μονόδρομο. Ως αναγκαιότητα. Ως μόνη σωτηρία. Είναι κουφάρια δίχως ψυχή.
Είναι οι πόρνες που χαίρονται όταν γιγαντώνεται το αδιέξοδο της Κύπρου. Αυτές που ηδονίζονται να βλέπουν τους Κύπριους να παλεύουν ολομόναχοι. Εγκαταλειμμένοι από Ελλάδα, Ρωσία και Ευρώπη. Είναι οι ίδιες πόρνες που κρυφά χαίρονταν όταν οι Τούρκοι έπαιρναν το μισό νησί. Και τώρα φανερά χαίρονται που οι Γερμανοί προσπαθούν να πάρουν το υπόλοιπο.
Ευτυχώς αυτές οι πόρνες δε ζούσαν όταν έμπαιναν στην Αθήνα οι Γερμανοί ναζί. Θα είχαν βγει στους δρόμους να τους υποδεχθούν ολόγυμνες. Να παράσχουν τις υπηρεσίες τους. Να κανακέψουν κι αυτές τις ορμές των κατακτητών.
Εκείνη τη χαμένη ευκαιρία τους αναπληρώνουν τώρα. Πανηγυρίζουν που, εύχομαι προσωρινά, οι Κύπριοι τιμωρούνται για τα «όχι» που έτριψαν στα μούτρα των Γερμανών. Στην υποκρισία των Βρυξελλών. Στους οικονομικούς στρατούς της τρόικας. Απολαμβάνουν οι πόρνες, το θέαμα των Κυπρίων στα ΑΤΜ.
Θέλουν να δουν αίμα στην Κύπρο. Λουκέτα. Θανάτους από ελλείψεις φαρμάκων. Στραγγαλισμό της ανεξαρτησίας. Για να δικαιωθούν επειδή στήριξαν τους μονόδρομους των κατακτητών. Μονόδρομοι που γέμισαν με αίμα την Ελλάδα, με λουκέτα, με άνεργους, με έλλειψη φαρμάκων, με εκτέλεση της ανεξαρτησίας.
Δεν έχουν άλλα επιχειρήματα για να στηρίξουν την προδοσία τους οι πόρνες. Η καταστροφή της Κύπρου θα ήταν το καλύτερο επιχείρημά τους. Δε μπορούν να υποστηρίζουν άλλο ότι ο μονόδρομος που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από τη Γερμανία έσωσε κάτι, αλλά θα μπορούν να δείχνουν την Κύπρο και να λένε «ορίστε τι παθαίνει όποιος δεν υπακούει στον κατακτητή».
Λες κι εμείς που υπακούσαμε, δεν τα ζήσαμε. Δε δυστυχούμε. Δε χανόμαστε. Δεν καταστραφήκαμε. Και τα χειρότερα έρχονται για εμάς. Για την Κύπρο ό,τι κι αν έρθει, θα έχει δώσει τη μάχη της. Θα έχει αφήσει το αποτύπωμά της. Θα γίνει σημείο αναφοράς με θετικό πρόσημο. Πολύ σωστά το είπε ο κύπριος βουλευτής Αδάμος Αδάμου «Γιορτή δική μας παραμονή δική σας», εννοώντας ότι αν περάσει το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο, η Ελλάδα έχει σειρά.
Και φυσικά δε θα την πληρώσουν όσοι έχουν τα εκατομμύριά τους στην «έντιμη» Ελβετία, στην «πάναγνη» Γερμανία, στο «αθώο» Λιχτενστάιν, αλλά όσοι μάζεψαν κάτι ψιλολόγια και τα έχωσαν σε ελληνικές τράπεζες. Ό,τι απέμεινε δηλαδή. Αυτά τα ολίγα. Αλλά ακόμη κι όταν αυτά χαθούν, οι πόρνες θα χαρούν. Θα πανηγυρίσουν.
Θα μιλήσουν για τη σωτηρία της πατρίδας. Θα αποθεώσουν το «ναι σε όλα» τα βίτσια των κατακτητών. Θα μας κατηγορήσουν πάλι για την πλαστή ευημερία που ζήσαμε και θα υποστηρίξουν ξανά ότι τώρα πρέπει να τιμωρηθούμε. Λες και οι πόρνες είναι ο Θεός που μας τιμωρεί. Λες και το να ζεις αξιοπρεπώς είναι έγκλημα. Λες και το να μην πεινάς είναι κολάσιμο. Λες και το να γελάς απαγορεύεται.
Έτσι θέλουν τους Κύπριους τώρα. Να γίνουν όπως κι εμείς. Στημένοι στην ουρά όχι των ΑΤΜ αλλά με τα χέρια ψηλά για μια σακούλα τρόφιμα. Είναι οι πόρνες ανάμεσά μας. Οι πόρνες που βαφτίζουν επένδυση τη λεηλασία στις Σκουριές Χαλκιδικής. Οι πόρνες που είναι έτοιμες να υπερασπιστούν κάθε κατοχή, κάθε λεηλασία. Τότε, αν νικήσουν, εκτός από το στόμα τους θ’ ανοίξουν και τα πόδια τους για να κερδίσουν το κάτι τις παραπάνω.
Ευτυχώς, όμως, που δεν υπάρχουν μόνο πόρνες. Ευτυχώς που υπάρχουν ντουβάρια σ’ αυτή τη γη και ευτυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιοι που γράφουν πάνω τους…

Πόρνες, να φοβάστε. Κάποια στιγμή η νύχτα αυτή θα τελειώσει. Κάποια στιγμή θα ξημερώσει…

Ο Έμπορος της Βενετίας reloaded

«Τι ματωμένο τέλος!»

Της  Άννας Χατζησοφιά «Κάτι κακό μου μαγειρεύεται     γιατί είδα στον ύπνο μου σακούλια με χρυσάφι»                                 Σάυλωκ Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Ο Βασάνιος θέλει να έχει την ευκαιρία του με την Πόρσια. Τώρα για τα μάτια της, για τα ψυχικά της χαρίσματα,  θα σας γελάσω, πάντως περιγράφοντας τις αρετές της στον Αντόνιο ξεκινάει λέγοντας, «Είναι μια πλούσια κληρονόμα στο Μπελμόντο». Άλλους τους είπαν προικοθήρες για λιγότερα, αλλά ούτε στις παλιές ελληνικές ταινίες δεν το έπαιρναν το κορίτσι ξεβράκωτο, πάντα κάποιος στο τέλος βρίσκονταν να το προικίσει το δόλιο και έτσι να θριαμβεύσει ο άδολος έρως. Ο Βασάνιος λοιπόν, είναι ζεν μεν και το ξέρει, αλλά είναι και αφράγκου δεν, και το ξέρει επίσης. Η άσωτη ζωή πάνω από τις δυνάμεις του κι ο επιδεικτικός βίος, τον έχουν αφήσει με μεγάλα χρέη. Την πέφτει λοιπόν πλαγίως στον φίλο του τον Έμπορο της Βενετίας, να τον χρηματοδοτήσει για άλλη μια φορά, για να κερδίσει την ωραία πάμπλουτη και να καθαρίσει δια βίου. Ο Έμπορος, παρ ότι ο νεαρός του χρωστάει ήδη τα κέρατα του, του χει μεγάλη αγάπη, δεν εξετάζουμε τι είδους, αλλά όλο και κάτι σποντίτσες αφήνει ο βάρδος ότι του τα μάσαγε χοντρά το νιάτο. Όμως δεν έχει ρευστό, κι έτσι αναγκάζεται να δανειστεί για να δανείσει. Και ο μόνος που δανείζει, με διάφορο βέβαια, είναι ο Σάϋλωκ, ο Εβραίος που ο Έμπορος μισεί περισσότερο κι από τις αμαρτίες του και που πάμπολλες φορές τον έχει φτύσει μέσα στο Ριάλτο. Ο Σάϋλωκ παραδόξως, για να κερδίσει λέει την «αγάπη» του τον δανείζει χωρίς τόκο, γιατί «πότε πήρε μέταλλο τόκο η φιλία απ τον φίλο της;». Και του ζητάει να υπογράψει ομόλογο, για τους τύπους βρε αδελφέ, με ρήτρα μία λίβρα από την σάρκα του, έτσι για αστείο. Ο επαρμένος και στην ανάγκη Βενετσιάνος δέχεται και το συμβόλαιο κλείνει. Μπορεί να είχε και μερικά περιττά κιλά και να το είδε σαν ευκαιρία για μία πλαστικούλα, εκεί στη μέση που του περίσσευε η σάρκα από την καλοπέραση και την πολυφαγία. Εν τω μεταξύ ενώσω ο Βασάνιος με δανεικά το παίζει πλούσιος πλαίυ- μπόι στην αυλή της Πόρτσια, ο κολλητός του Λορέντζο κλέβει την κόρη του Σάϋλοκ, που την αγαπάει αγνά και αυτός, και μαζί της σουφρώνει μερικά σακούλια με φλουριά και σμαράγδια απ την κάσα του πατέρα της. Να χουν να χτίσουν ένα φτωχικό παλάτσο για να στεγάσουν τον έρωτα τους τα παιδιά. Κάντε τώρα μια σούμα τι έχουμε; Δύο «άδολους» εραστές, δυο πλούσιες κόρες, ένα μισαλλόδοξο ρατσιστή έμπορο και έναν τοκογλύφο. Ο ελισαβετιανός μαέστρος υποταγμένος στην μόδα και την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής χρεώνει την φιλαργυρία στον άπιστο, αλλά επειδή είναι μέγιστος ποιητής του χαρίζει έναν από τους σπουδαιότερους μονολόγους που γράφτηκαν στο θέατρο. «…Είμαι Εβραίος. Δεν έχει ο Εβραίος μάτια; Δεν έχει ο Εβραίος χέρια, όργανα, ανάστημα, αίσθησες, συμπάθειες, πάθη; ….Αν μας τρυπήσετε δεν ματώνουμε, αν μας φαρμακώσετε δεν πεθαίνουμε; Κι αν μας αδικήσετε να μην εκδικηθούμε; Αν σας μοιάζουμε σ όλα τ’ άλλα θα σας μοιάσουμε και σ αυτό!» Έτσι αποφασισμένος να βελτιώσει το μάθημα που έχει διδαχθεί, ακονίζει το μαχαίρι του και ζητάει την καρδιά του οφειλέτη. Αλλά το παλιό τζάκι είναι αλλιώς και η αρχόντισσα Πόρτσια σπουδαγμένη νομικά στο Χάρβαρντ της εποχής, του την κάνει γυριστή και ενώ επιφανειακά τον δικαιώνει,  του απαγορεύει να χύσει έστω μία σταγόνα αίμα. Αλλά πως θα ξεριζώσεις καρδιά χωρίς να ματώσει; Ο Σάϋλωκ ηττάται κατά κράτος κι ενώ στόχος του από την αρχή ήταν το οφθαλμόν αντί οφθαλμού και ο θάνατος του  εχθρού του, η νέα γενιά, βελτιωμένο μοντέλο αρπαχτικών, δεν θέλει την ζωή του αντιπάλου της παρά μόνο όλη του την περιουσία, την ταπείνωση του και την απόλυτη υποταγή. Ο Σάϋλωκ πρέπει να τιμωρηθεί παραδειγματικά γιατί έπραξε αυτό που μόνο τα κυρίαρχα αφεντικά μπορούν και πρέπει να πράττουν και διάολε έχει και πολλά λεφτά για κατώτερη ράτσα. Ο Έμπορος της Βενετίας  ξαναπαίζεται αυτές τις μέρες,  σε σύγχρονη διασκευή, με νέα σκηνοθεσία, πιο cyborg. Η δράση έχει μεταφερθεί στις Βρυξέλες, οι ήρωες φοράνε Πράντα και Αρμάνι και ο ρυθμός είναι καταιγιστικός. Τα λεφτά αλλάζουν χέρια γρήγορα και  η Πόρτσια είναι επικεφαλής του  Eurogroup. Απόφαση να αφαιρεθεί η καρδιά του αντίδικου χωρίς να χυθεί μια σταγόνα αίμα. Μόνο που αυτό, ότι χειρουργικό νυστέρι λέιζερ και να χρησιμοποιήσεις, δεν είναι εφικτό. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν γίνει πολλές τέτοιες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, αλλά καμία δεν ήταν αναίμακτη. Ούτε η εγχείρηση επέτυχε ούτε ο ασθενής επέζησε. Αν μετρήσεις τους θανάτους αθροίζεις μία κωμόπολη θύματα. Αλλά η Πόρτσια αδιαφορώντας για τις παράπλευρες απώλειες ή και επιζητώντας τες, ετοιμάζει τις Louis Vuitton  βαλίτσες της κι αναχωρεί για το  επόμενο έργο του Σαίξπηρ Οθέλος. Τόπος: Κύπρος, αποικία της Βενετίας. Χρόνος: Παραμονή της ναυμαχίας με τον Οθωμανικό στόλο.  Ρόλος: Ιάγος. «Τι ματωμένο τέλος!»

H πανωλεθρία της Κύπρου

Εμείς διασώζουμε τις τράπεζες. Εμάς ποιος θα μας σώσει;

Του James Meek Πριν από χρόνια, στις πρώτες μέρες της κρίσης, η Κύπρος ήταν μια από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που καθησύχαζε τους  μικρομεσαίους καταθέτες εγγυόμενη τις καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ. Αυτό σήμαινε πως η κυβέρνηση έδινε μια υπόσχεση: Οτιδήποτε μπορούσε να συμβεί σε μια τράπεζα. Μπορούσε να πτωχεύσει. Τα υποκαταστήματά της μπορούσαν να θρυμματιστούν σε βουναλάκια απο μπετόν και θραύσματα απο γυαλί, οι σέρβερ να εκραγούν μέσα σε ένα συντριβάνι από σπίθες, οι ταμίες και οι σύμβουλοι δανείων να πηδήξουν φλεγόμενοι απ τα παράθυρα του τέταρτου. Και πάλι, οι μικροκαταθέτες θα έπαιρναν τα λεφτά τους πίσω.   Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, μια κυπριακή τράπεζα που έχει υιοθετήσει αθέμιτες πρακτικές. Ας υποθέσουμε πως δέχθηκε καταθέσεις αξιόπιστων μικροκαταθετών, τις ανακάτεψε με χρήματα αβέβαιης προέλευσης από την Ανατολική Ευρώπη -βαλίτσες με μετρητά ήταν αποδεκτές- και τα χρησιμοποίησε για να τζογάρει, δανείζοντάς τα σε επισφαλείς επιχειρήσεις.  Ας υποθέσουμε ότι αυτές οι αθέμιτες πρακτικές αδυνάτισαν την τράπεζα σε σημείο που κατέρρευσε. Σύμφωνα με το πλάνο εγγύησης καταθέσεων, αυτό δεν θα ήταν καταστροφή.  Μια κακή επιχείρηση θα είχε υποκύψει στην πίεση της αγοράς. Οι μεγάλοι χαμένοι θα ήταν οι τραπεζίτες και τα μεγάλα ψάρια με εκατομμύρια κατατεθειμένα στις τράπεζες: θα έχαναν πολλά, αλλά τι κάναν με τόσα πολλά χρήματα, αν δεν ήξεραν πως να τα προσέχουν; Οι μικρομεσαίοι καταθέτες με 100.000 ευρώ ή λιγότερα, θα έβγαιναν από τον χαμό χωρίς ούτε μια γρατζουνιά, χωρίς να χάσουν ούτε σεντ. Και τότε, γιατί όταν πραγματικές τράπεζες στην Κύπρο αντιμετωπίζουν πραγματική οικονομική κατάρρευση ως αποτέλεσμα της συμπεριφοράς τους, δεν είναι οι ίδιες οι τράπεζες που υποφέρουν, ούτε οι ηλίθιοι πλούσιοι που έκρυβαν εκεί τα χρήματά τους, αλλά οι μικρομεσαίοι καταθέτες στους οποίους είχαν υποσχεθεί οτι τα χρήματά τους είναι ιερά; Αυτοί που πίστευαν οτι ήταν ασφαλείς λόγω της εγγύησης βάλλονται τώρα με έναν φόρο 6,75 ευρώ για κάθε εκατό που έχουν ως κατάθεση, για να σώσουν τις τράπεζες  που τους εξαπάτησαν. Είναι αλήθεια πως εκείνοι με καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ αναγκάζονται να πληρώσουν περισσότερα -9.90 για κάθε 100 ευρώ- αλλά το παιχνίδι με τα ποσοστά είναι απο μόνο του ένα παιχνίδι για τους πλούσιους, ενώ οι λιγότερο εύποροι ζούνε σε έναν κόσμο απόλυτων αριθμών. Ένας καταθέτης του ενός εκατομμυρίου ευρώ έχει ακόμα 901.000 ευρώ μετά την είσπραξη. Αν αποταμιεύσεις για ένα αεροπορικό εισιτήριο των 200 ευρώ, και οι αποταμιεύσεις σου πάνε από τα 200 στα 186,50 ευρώ, δεν πετάς.  Καθώς γράφω, κύπριοι και γερμανοί πολιτικοί κατηγορούν ο ένας τον άλλο για τους όρους της συμφωνίας. Μου φαίνεται ότι αυτό χάνει εντελώς το νόημα. Είτε ήταν η Γερμανία αυτή στην οποία πρέπει να ρίξουμε το φταίξιμο, επειδή επέμεινε  οι πελάτες των τραπεζών  να βοηθήσουν την πληρωμή ενός δανείου για την αναδιάρθρωση των τραπεζων της Κύπρου, είτε η Κύπρος, επειδή δεν ήθελε να υπερ-φολορογήσει τους ρώσους που έχουν ρίξει τόσο χρήμα στο νησί, το δεδομένο είναι πως καμία απ τις δυο πλευρές δεν ήταν προετοιμασμένη να επιμείνει στην τήρηση της συμφωνίας να προστατευθούν οι λιγότερο εύποροι. Ούτε κάποια απ τις πλευρές, όπως φαίνεται, τόλμησε να εξετάσει το ενδεχόμενο να ζητήσει απ τα μεγάλα, ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ήταν αρκετά ανόητα ώστε να δανείσουν στις κυπριακές τράπεζες 1,7 δισεκατομμύρια όλα αυτά τα χρόνια να υποστούν απώλειες γι αυτή την επένδυση.   Η πιο προβλέψιμη στιγμή  της πανωλεθρίας της Κύπρου ήταν όταν ο Τζώρτζ Όσμπορν προσπάθησε να την παρουσιάσει σαν μια τρομερή προειδοποίηση προς την Βρετανία να συνεχίσει στον δρόμο της λιτότητας, αλλιώς θα αντιμετωπίσει την καταστροφή. Οτιδήποτε κακό συμβαίνει στην Ευρώπη είναι για τον Τζωρτζ Όσμπορν μια τρομερή προειδοποίηση προς την Βρετανία να συνεχίσει στον δρόμο της λιτότητας, αλλιώς θα αντιμετωπίσει την καταστροφή. Τα πρόσφατα γεγονότα της Κύπρου δεν έχουν καμία σχέση με τις συνήθεις κρατικές δαπάνες, με την λιτότητα ή τα κίνητρα, και έχουν απόλυτη σχέση με όσα συνέβησαν στην Βρετανία, την Ιρλανδία και την Ισλανδία πριν από περίπου πέντε χρόνια.  Αυτό που συμβαίνει στην Κύπρο δεν είναι, στον πυρήνα του, ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να πληρώσει τα έξοδά της, αλλά οτι οι τράπεζες δεν μπορούν να πληρώσουν και πρέπει να σωθούν από την κυβέρνηση. Αν υπάρχει μια κυβερνητική αποτυχία, δεν έγκειται στο ότι ξόδευε πέρα από τις δυνατότητές της, αλλά το οτι επέτρεψε στον τραπεζικό τομέα να φουσκώσει σε αλλόκοτα, μη-βιώσιμα μεγέθη, σαν ένα περίεργο όργανο που πρηζόταν ως το σημείο που δεν μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να καταστρέψει τον άνθρωπο, και όλες οι λειτουργίες του σώματος αφιερώνονταν σε αυτό. Στην Κύπρο οι λιγότερο εύποροι είναι αντιμέτωποι με έναν φόρο καταθέσεων για την διάσωση των τραπεζών τους από την Ευρώπη και το ΔΝΤ. Στην Βρετανία συνεχίζουμε να υπομένουμε περικοπές, υψηλότερο ΦΠΑ και τον κρυφό φόρο ενός αδυνατισμένου νομίσματος ως συνέπεια της διάσωσης των τραπεζών που συντελέστηκε με δικούς μας πόρους. Εμείς διασώζουμε τις τράπεζες. Εμάς ποιος θα μας σώσει; Μετάφραση: Ντίνα Τζουβάλα Πηγή: London Review of Books blog

Η απάτη για την Ε.Ε.

ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Η καταστροφή των  λαϊκών στρωμάτων στην Κύπρο που μόλις ξεκίνησε—ενώ η καταστροφή των αντίστοιχων στρωμάτων στην Ελλάδα εντείνεται—θα ήταν ανέφικτη, εάν δεν υπήρχε μια μαζική εξαπάτηση (εσκεμμένη ή μη) για τις πραγματικές αιτίες της και τον τρόπο εξόδου από αυτή. Και αυτό, γιατί και στις δύο περιπτώσεις, το δίλημμα που έβαλαν οι ξένες και ντόπιες ελίτ, το δέχτηκαν, ρητά ή σιωπηρά, όχι μόνο τα πολιτικά κόμματα που τις εκπροσωπούν («μνημονιακά»), αλλά και τα κόμματα και οργανώσεις που υποτίθεται εκπροσωπούν τα λαϊκά στρώματα («αντιμνημονιακά» κ.λπ.)—εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις που απορρίπτουν μεν αυτό το ψευτοδίλημμα αλλά υιοθετούν συγχρόνως πολιτικές λύσεις που καταδικάζουν τα στρώματα αυτά στην επ’ αόριστο αναμονή για τη  λαϊκή εξουσία. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η μαζική εξαπάτηση είναι η βασική αιτία που δημιούργησε μια απίστευτη σύγχυση στα στρώματα αυτά, τα οποία δεν βλέπουν πια για ποιο πραγματοποιήσιμο στόχο να παλέψουν για να βγουν από την καταστροφική κρίση. Έτσι, ο καθημερινός αγώνας για την επιβίωση στον οποίο έχουν καταδικάσει τα λαϊκά στρώματα οι ελίτ σήμερα, σε συνδυασμό με τη σύγχυση, έχουν οδηγήσει σε μια πρωτόγνωρη παραίτηση μπροστά στην μαζική επίθεση που αντιμετωπίζουν, η οποία εντείνεται όσο ολοκληρώνεται  η διαδικασία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
Το ψευτοδίλημμα που έβαζαν οι ελίτ  στα λαϊκά στρώματα, τόσο στην Ελλάδα πριν τρία χρόνια, όσο και στην Κύπρο σήμερα, είναι το εξής: άτακτη χρεοκοπία και οικονομική (αν όχι και εθνική) καταστροφή ή μια επώδυνη «λύση» που θα αποτρέψει την καταστροφή. Στην πραγματικότητα βέβαια τα λαϊκά στρώματα ήδη ζουν μια οικονομική καταστροφή, έστω και αν η χρεοκοπία τους δεν είναι «άτακτη» αλλά πολύ «τακτική», αφού ξέρουν εκ των προτέρων πότε και πώς θα χάσουν το μισό εισόδημα ή την σύνταξή τους, ή τη δουλειά και τη στέγη τους, ή κάθε πραγματική ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, ενώ άλλοι διερωτώνται εάν αξίζει μια πανάθλια ζωή που τους καταστρέφει κάθε ελπίδα. Όσον αφορά τον κίνδυνο  εθνικής καταστροφής, φαίνεται κάποιοι ξέχασαν ότι Ελλάδα και Κύπρος ανήκαν στη Δύση τον καιρό του Αττίλα!
Και είναι ψευτοδίλημμα, γιατί βασίζεται σε μια μεγάλη απάτη: ότι δεν υπάρχει ζωή παρά μόνο μέσα στην ΕΕ και την Ευρωζώνη, ή γενικότερα μέσα στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Όμως, πριν μόλις 40 χρόνια, ο κάθε λαός είχε πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα από σήμερα (όχι βέβαια πλήρη δυνατότητα που είναι αδύνατη μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα οικονομίας της αγοράς) να ελέγχει τι και πώς και για ποιον παράγει και αν θα έχει κοινωνικές υπηρεσίες που καλύπτουν βασικές ανάγκες για όλους, και όχι μόνο για τους προνομιούχους. Σήμερα, είναι η παγκόσμια αγορά που δίνει απαντήσεις σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα για τη ζωή μας: δηλαδή, βασικά, μερικές εκατοντάδες πολυεθνικές επιχειρήσεις που ελέγχουν το παγκόσμιο εμπόριο, τις επενδύσεις και την παραγωγή, έχουν επιβάλλει το άνοιγμα και την απελευθέρωση των αγορών εμπορευμάτων και κεφαλαίου (με αποτέλεσμα τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις) και την Κινεζοποίηση της εργασίας (που την βαφτίζουν «ελαστικοποίηση»). Όμως, ούτε η Ελληνική ούτε η Κυπριακή οικονομία ήταν έτσι παρασιτικές, όπως σήμερα, πριν την ενσωμάτωση τους στην παγκοσμιοποιημένη αγορά και την ΕΕ.

Αυτό σημαίνει ότι εάν ένας λαός δεν έχει τη δύναμη να αποκοπεί από τη ραγδαία παγκοσμοποιούμενη αγορά, ξεπερνώντας τις ελίτ του που βολεύονται μέσα σε αυτήν, και να στηριχτεί στις δικές του και μόνο δυνάμεις για να δώσει τις βασικές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, τότε θα χάσει τελικά κάθε οικονομική και εθνική κυριαρχία. Και αυτό, γιατί εκτός από τα μητροπολιτικά κέντρα που είναι τα μόνα που βρίσκονται σε σχέσεις πραγματικής αλληλεξάρτησης μεταξύ τους, εφόσον εκεί εδράζονται οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι υπόλοιπες χώρες και λαοί έχουν καταδικαστεί στη θέση των τυπικών ή άτυπων προτεκτοράτων.[1] Ο Ισραηλινός πρόεδρος Πέρες περιέγραψε γραφικότατα πριν λίγες εβδομάδες, καταχειροκροτούμενος από το Ευρω-κοινοβούλιο, πώς θα λειτουργεί η παγκοσμιοποιημένη οικονομία που θα διαχειρίζεται μια παγκόσμια διακυβέρνηση (δηλ. η υπερεθνική ελίτ). Την ίδια στιγμή βέβαια κάποιοι παλαιολιθικοί «Μαρξιστές», οι οποίοι προφανώς ζουν κάπου στις αρχές του περασμένου αιώνα, μιλούν ακόμη για «ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις», μην έχοντας πάρει είδηση ότι σήμερα η βασική σύγκρουση είναι μεταξύ θυτών και θυμάτων της παγκοσμιοποίησης, σε Βορρά και Νότο!

Τέλος υπάρχουν και αυτοί στην «Αριστερά» που όχι μόνο δεν αναγνωρίζουν το ψευτοδίλημμα, αλλά και εξαπατούν συνειδητά ότι είναι δυνατή μια «άλλη» πολιτική που θα μπορούσαν να επιβάλουν στην «κακή» Μέρκελ οι σοσιαλιστές μαζί με τους λαούς του Νότου. Προφανώς, «δεν είδαν» ότι στη καταστροφή της Κύπρου συνέβαλαν αποφασιστικά οι σοσιαλιστές, Οικολόγοι κ.λπ. του Βορρά, σε αγαστή σύμπνοια με τους εκπρόσωπους του Νότου! Τέλος, όσον αφορά στην αποπροσανατολιστική θέση τμήματος της Αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΕΠΑΜ, ΕΛΕ, Αλαβάνος, Λαπαβίτσας, Βατικιώτης κ.α.) για έξοδο μόνο από το Ευρώ αλλά όχι και από την ΕΕ,  αντικειμενικά, δεν είναι παρά άλλη μια απόπειρα εξαπάτησης των λαϊκών στρωμάτων, αφού το άνοιγμα και η απελευθέρωση των αγορών επιβλήθηκαν από την ίδια την ΕΕ. Η έξοδος επομένως από το Ευρώ, χωρίς παράλληλη μονομερή έξοδο από την ΕΕ, θα ήταν καταστροφική τόσο βραχυπρόθεσμα, αφού δεν θα επέτρεπε τις απαιτούμενες αλλαγές για ριζική οικονομική αναδιάρθρωση, όσο και μακροπρόθεσμα αφού θα απέκλειε την οικονομική αυτοδυναμία—δηλαδή την προϋπόθεση απεξάρτησης από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. 

[1] Βλ. Η Ελλάδα ως προτεκτοράτο της Υπερεθνικής Ελίτ (Γόρδιος , 2010)
 Δημοσιεύεται στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 31 Μαρτίου 2013

Γερμανικό έγκλημα και τιμωρία

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου - "Επίκαιρα"

Ανεξάρτητα από την έκβαση τον κυπριακού δράματος, το Βερολίνο θα πληρώσει βαρύτατο τίμημα για την αλαζονεία τον, παρασύροντας την Ευρωζώνη με τη μορφή που γνωρίζουμε σε διάλυση

 Στις 21 Μαρτίου ενώ η Μέρκελ έβγαζε καπνούς απ' το "ΟΧΙ" της κυπριακής βουλής, η Βελγική L'Echo, κάτω απ' τον τίτλο "Σε αναζήτηση των υπευθύνων" έριχνε ευθύνη για τη νέα απροσδόκητη κρίση της Ευρωζώνης όχι στη Λευκωσία αλλά στο Βερολίνο.

Η σύνταξη της έγκυρης εφημερίδας δεν δίστασε μάλιστα να παρομοιάσει το γερμανικό σχέδιο προμελετημένης οικονομικής καταστροφής της νήσου με τον τούρκικο "Αττίλα". Από κει και το απόσπασμα: "Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι η Κύπρος που αντιπροσωπεύει μόλις το 0,3% της Ευρωζώνης θα αναστάτωνε τόσο την Ευρώπη και πρωτεύουσες όπως η Μόσχα και το Λονδίνο;

Οι κάτοικοι του νησιού θα θυμούνται πάντα δυο ημερομηνίες: το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974 όταν ο τούρκικος στρατός εισέβαλε στο βόρειο τμήμα του νησιού, διχοτομώντας το σε ελληνική και τούρκικη ζώνη. Και εκείνο το άλλο Σάββατο, στις 16 Μαρτίου 2013, όταν αποφασίστηκε η δέσμευση και ο ακρωτηριασμός των καταθέσεων, ακόμη και των μικρών καταθετών. (...)

Η αμφιβολία φωλιάζει πλέον στο νου πολλών: η Ευρώπη, σε περίπτωση σοβαρών δυσκολιών οποιασδήποτε χώρας, έχει πλέον μισάνοιχτη την πόρτα για την υποχρεωτική φορολόγηση των καταθέσεων».

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν το κύριο άρθρο της έγκυρης Le Soir, υπό τον ευθύβολο τίτλο «Η αμέλεια είναι ευρωπαϊκή». Αντιγράφουμε: «Η κυπριακή κρίση είναι τραγική, πρώτα για τους κατοίκους της νήσου, αλλά βαθύτερα λόγω απαξίωσης των ευρωπαϊκών αρχών. Θα ήταν βολικό να ρίξουμε την ευθύνη στους Κύπριους ηγέτες, χαρακτηρίζοντας τους -όπως κάνουν οι Βρυξέλλες- ανίκανους να υλοποιήσουν τις αποφάσεις του Eurogroup. Λάθος! Εκείνες που έσφαλαν ήταν οι ευρωπαϊκές Αρχές που επικύρωσαν ομόφωνα αυτό το σχέδιο, το οποίο υπονομεύει την εμπιστοσύνη στην Ευρωζώνη και στην ικανότητα των Ευρωπαίων ηγετών να σεβαστούν το λόγο τους. Όταν οι υπουργοί Οικονομικών (δηλαδή η Γερμανία) επιβάλλουν με τόσο αμείλικτο τρόπο οδυνηρές αποφάσεις στις "ένοχες" χώρες, θα όφειλαν πρωτίστως να αναλάβουν την ευθύνη των δικών τους λαθών. Ο κίνδυνος που απειλεί την Ευρώπη δεν είναι νομισματικός. Είναι η πλήρης έλλειψη διακυβέρνησης».

Μανιασμένο θηρίο...

Ακόμη και κάθε άλλο παρά φιλελληνικοί ή φιλοκυπριακοί κύκλοι πάγωσαν μπροστά στην εικόνα μιας Γερμανίας-μανιασμένου θηρίου, που δεν διστάζει να προκαλέσει οποιεσδήποτε καταστροφές στους γείτονες του, προκειμένου να εξοντώσει το μικρό κουνούπι που το ενόχλησε. Η Ευρωζώνη δεν μοιάζει με κοινότητα αλληλεγγύης, αλλά με «θάλαμο βασανιστηρίων του κυρίου Σόιμπλε» είχε γράψει, με αφορμή το ελληνικό δράμα, ο αρθρογράφος των Financial Times Βόλφγκανγκ Μινχάου. Με την απόφαση για την Κύπρο «η Ευρωζώνη επιστρέφει στις παλιές της συνήθειες», σχολίαζε αυτή τη φορά η σύνταξη της βρετανικής εφημερίδας, προσθέτοντας: «Αντιμέτωποι με ένα κράτος που πνίγεται, αντί να πετάξουν σωσίβιο, οι ηγέτες προτίμησαν να του δέσουν μια πέτρα στο λαιμό». Όσο για την επίσης βρετανική Daily Mail, είχε το θάρρος να ονοματίσει στον πηχυαίο πρωτοσέλιδο τίτλο της το κατ' ευφημισμόν «σχέδιο διάσωσης» που επέβαλαν οι Γερμανοί στο Eurogroup όπως πραγματικά του άξιζε: «Αυτό λέγεται ληστεία τραπεζών»!

Με την απόφαση του Eurogroup, εντελώς ανεξάρτητα από το «ΟΧΙ» της κυπριακής Βουλής, οι Γερμανοί είχαν ήδη ανατινάξει το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, ακυρώνοντας το ρόλο της ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου και ωθώντας τη στην κοιλάδα των δακρύων μιας βαθιάς, μακρόχρονης ύφεσης.

Σε δεύτερο χρόνο θα έρθει η προσπάθεια του Βερολίνου να βάλει χέρι στους κυπριακούς υδρογονάνθρακες και, πολύ φοβόμαστε, ένα νέο Σχέδιο Ανάν, το οποίο θα συνοδεύεται από το δέλεαρ της ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας, που υποτίθεται ότι θα απαλύνει κάπως το βίαιο ακρωτηριασμό των λαϊκών εισοδημάτων. Ακόμη κι αν πετύχει στο ακέραιο, όμως, αυτούς τους στόχους της, η Γερμανία θα πληρώσει βαρύ τίμημα για την αλαζονεία της, παρασύροντας για άλλη μια φορά ολόκληρη την Ευρώπη.

Αλλάζει ο χάρτης

Η κρίση χρέους που πλήττει εδώ και πέντε χρόνια την ευρωπαϊκή περιφέρεια, με τελευταίο αδύναμο κρίκο την Κύπρο, έχει ήδη αλλάξει δραματικά το γεωπολιτικό χάρτη της Ευρώπης. Επί μισό αιώνα, στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η Γηραιά Ήπειρος ήταν διαιρεμένη σε μια Δυτική Ευρώπη, υποτελή της Αμερικής, και σε μια Ανατολική Ευρώπη, υποτελή της Σοβιετικής Ένωσης. Στη θέση αυτής της «κάθετης» διαχωριστικής γραμμής αναδύεται σήμερα μια «οριζόντια», από πολλές απόψεις βαθύτερη και περισσότερο ταπεινωτική για τους αδύναμους: η διαίρεση ανάμεσα σε έναν πλούσιο και ισχυρό Βορρά, με πυρήνα τη Γερμανία, και σε ένα χειμαζόμενο Νότο, μια ζώνη μισοαποικιών, με ρόλο οικονομικής ενδοχώρας της νέας Αγίας Ρωμαϊκής Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Κι αν μέχρι χθες υπήρχε η Γαλλία να εξισορροπεί τη γερμανική ισχύ, δρώντας σαν γέφυρα ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο, σήμερα αυτή η ιστορική και υπερήφανη χώρα μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε «ελάσσονα εταίρο» της Γερμανίας, όπως η Βρετανία, μετά την απώλεια της Αυτοκρατορίας της, αρκέστηκε στο ρόλο του ελάσσονος εταίρου της Αμερικής.

Σε αυτό το περιβάλλον, η Ευρωζώνη αποδεικνύεται όχι μηχανισμός ευημερίας, αλληλεγγύης και σύγκλισης των ευρωπαϊκών οικονομικών, αλλά απόσπασης πλεονάσματος από τους πιο φτωχούς προς όφελος των πιο πλούσιων και πρωτίστως των Γερμανών. Πρόσφατη μελέτη των οικονομολόγων Χόρχε Μπράγκα ντε Μασέντο και Ούρο Λεμπίνεν έδειξε ότι στα δώδεκα πρώτα χρόνια του ευρώ η Γερμανία συσσώρευσε πλεόνασμα 1 τρις ευρώ από τα άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τα οποία τα 750 δις προέρχονταν από τα μέλη της Ευρωζώνης. Τα εν λόγω πλεονάσματα είναι πολύ μεγαλύτερα από οτιδήποτε προσκομίζει η Γερμανία από τις συναλλαγές της με την Κίνα και τον υπόλοιπο κόσμο. Με δυο λόγια, η ευημερία της Γερμανίας, με το σημερινό οικονομικό της μοντέλο, προϋποθέτει τη δυστυχία της περιφέρειας: ο σύγχρονος γερμανικός Μολώχ απαιτεί κι αυτός κάποιου είδους ανθρωποθυσίες.

Με αυτά τα δεδομένα, είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι θα κλιμακωθούν απότομα οι φυγόκεντρες τάσεις μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη. Η Γερμανία σπέρνει τον τρόμο σήμερα, αλλά θα θερίσει τους καρπούς του μίσους αύριο. Ήδη οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Βρετανών θέλει να φύγει η χώρα τους από την ΕΕ και το 91% των Κυπρίων τάσσεται υπέρ της εξόδου από το ευρώ.

Στην Ελλάδα, έρευνα της Metron Analysis, που δημοσιεύτηκε από την Ελευθεροτυπία του προηγούμενου Σαββατοκύριακου, εμφανίζει το ποσοστό των πολιτών που τάσσονται εναντίον του ευρώ να έχει εκτοξευτεί στο μέχρι πρότινος αδιανόητο 45%, ενώ το 40,4% εμφανίζεται να επιθυμεί τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ενδεικτική της ταχύτατης αλλαγής των διαθέσεων είναι η πρόσφατη δήλωση ενός πολιτικού ηγέτη που προέρχεται από μια «πυρηνική» χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Γαλλία, και από έναν πολιτικό χώρο, τη γαλλική Αριστερά, που ουδέποτε είχε θέση εναντίον του ευρώ. Πρόκειται για τον Ζαν-Λικ Μελανσόν πρώην σοσιαλιστή και νυν ηγέτη του Αριστερού Μετώπου, ο οποίος κέρδισε στις τελευταίες προεδρικές εκλογές ποσοστό 11 %, λαμβάνοντας τέσσερα εκατομμύρια ψήφους.

Ιδού τι δήλωσε ο Μελανσόν, με αφορμή τον ωμό εκβιασμό της Κύπρου: «Η απόφαση του κεντρικού τραπεζίτη Μάριο Ντράγκι να διακόψει την παροχή ρευστότητας της Κύπρου μέχρι αυτή να συνθηκολογήσει ελήφθη μετά από κυρίαρχη απόφαση μέσω ψηφοφορίας του εθνικού της Κοινοβουλίου. Πρόκειται για απαράδεκτη, επιθετική πράξη. Δείχνει ότι το ευρώ δεν είναι μόνο μια δαπανηρή μερκελική πολυτέλεια, αλλά επίσης ένα επικίνδυνο μέσο δράσης ενάντια στην κυριαρχία ενός λαού. Πρόκειται ασφαλώς για κατάχρηση εξουσίας αλλά και για σήμα κινδύνου, το οποίο πρέπει να εισακουστεί. Η Γαλλία δεν μπορεί να συνεργήσει σε αυτή τη βία, παρά μόνο αν αποδεχτεί ότι μπορεί να ασκηθεί και εναντίον της, αναλόγως των περιστάσεων. Εάν πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στη λαϊκή κυριαρχία και σε αυτή του ευρώ, πρέπει να επιλέξουμε το λαό. Η απόφαση του κεντρικού τραπεζίτη αποτελεί στροφή στην ιστορία της ΕΕ. Επιβάλλεται να επιλέξουμε: είτε αλλάζουμε το καθεστώς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η κυριαρχία των λαών, είτε εγκαταλείπουμε το ευρω-Μέρκελ».

πύρρειος νίκη της Γερμανίας

Η τελική συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης της Κύπρου και  τρόικας τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Μαρτίου, είναι προφανώς βελτιωμένη ως προς αυτή που απέρριψε το Κοινοβούλιο της Κύπρου, η οποία υπεγράφη στις 16 Μαρτίου. Η πρώτη και πιο σημαντική διαφορά είναι ότι οι καταθέσεις κάτω από € 100.000 δεν θα "κουρευτούν". Όμως, αυτή η συμφωνία επιβεβαιώνει αυτό που ήδη γνωρίζαμε: επιβεβαιώνει την ηγεμονία της Γερμανίας σε όλη τη διαδικασία διάσωσης. Πάνω απ 'όλα, αυτό δημιουργεί ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο. Επιπλέον, η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας θα αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Δεδομένης της φυγής κεφαλαίων που έλαβε χώρα μεταξύ 16 και 25 Μαρτίου, θα πρέπει να οι καταθέσεις πάνω από τα 100.000 ευρώ να κουρευτούν πάνω από 70% (και όχι 30% όπως είχε αρχικά ανακοινωθεί). Αυτή η συμφωνία δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στο σύνολο της ζώνης του ευρώ, αλλά ειδικά την Κύπρο, την καταδικάζει στην πραγματικότητα σε μεγάλη εξαθλίωση.


Η πύρρειος νίκη της Γερμανίας
Η  συμφωνία είναι ένας θρίαμβος της γερμανικής στρατηγικής. Η Γερμανία αντιμετωπίζει όμως την εξής αντίφαση: Κρατάει μεν ζωντανή την ευρωζώνη , από την οποία έχει το μεγαλύτερο όφελος,  με τομικρότερο όμως δυνατό κόστος. Εξ ου και η ιδέα να συμμετάσχουν σε περίπτωση αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα, όχι μόνο οι μέτοχοι (κάτι φυσιολογικό), αλλά επίσης, στο σύνολο τους ή εν μέρει  και οι καταθέτες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Γερμανία ήταν άκαμπτη στις διαπραγματεύσεις. Στη συνέχεια πέτυχε ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων (5,8 δισ. ευρώ 17,5 δισ. ευρώ) να έλθει από το "κούρεμα" των καταθετών. Μπορεί επομένως να συνεχίσει την πολιτική της ότι την κρίση θα πρέπει να την πληρώσουν βασικά οι χώρες που έχουν πληγεί. Να σημειωθεί ότι η πολιτική αυτή έχει πολλά κοινά σημεία,με τη λύση  που ακολούθησε το Ηνωμένο Βασίλειο έναντι της Ιρλανδίας στο λιμό του 1847. Και τότε, προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι τη βοήθεια θα έπρεπε να την πληρώσουν κατά κύριο λόγο οι ιρλανδοί. Την κατάληξη την γνωρίζουμε όλοι (1). 

Είναι εκπληκτικό ότι ακόμη και ένας Γάλλος υπουργός,ο  Pierre Moscovici  έδωσε τη συγκατάθεσή του σαυτή τη στρατηγική. Αλλά αυτή η στρατηγική μπορεί να αποτύχει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Η  δήλωση του Πρόεδρου του Eurogroup, ο οποίος είπε ότι η λύση που δόθηκε για την Κύπρο θα πρέπει να χρησιμεύσει ως πρότυπο και σε άλλες κρίσεις,έδωσε το έναυσμα για μια κατανοητή αντίδραση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Παρά το γεγονός ότι αργότερα πήρε πίσω την αρχική του δήλωση, αν και πολλοί, όπως ο François Hollande, τόνισαν την "ειδική" περίπτωση της Κύπρου και την "έκτακτη" φύση των μέτρων, η ζημιά είχε γίνει. Στο εξης, με κάθε νέα κρίση όλοι θα φοβούνται ότι θα αντιμετωπίζονται ως Κύπριοι, πράγμα που θα καθιστά ολοένα και πιο δύσκολο την εξεύρεση λύσης.

 Οι Γερμανοί τελικά με τη σιδερένια γροθιά τους έθεσαν σε κίνδυνο ό, τι απέμεινε από την εμπιστοσύνη στα τραπεζικά συστήματα της ευρωζώνης. Η Κύπρος, για να αποτρέψει μια μαζική φυγή κεφαλαίων, θα επιβάλει έλεγχο στα κεφάλαια, κάτι που στη ζώνη του ευρώ θεωρητικά απαγορεύεται. Με αποτέλεσμα να είναι υποχρεωμένη  να αποδεχτεί μέτρα που πάντα απέρριπτε επειδή ακύρωναν τα οφέλη του ενιαίου νομίσματος. Προκειται για  ένα παράδοξο, και όχι το λιγότερο σημαντικό, αυτής της κρίσης.

 .

Η αδυναμία του σχεδίου τις 25 Μαρτίου.
Επιπλέον, η επιτυχία του σχεδίου στην περίπτωση της Κύπρου δεν είναι καθόλου εύκολη. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου θα κρατήσει τις τράπεζες κλειστές μέχρι την Πέμπτη.Τοτε, θα δούμε αν θα έχουμε  "bankrun", με άλλα λόγια τραπεζικό πανικό. Ο κόσμος, δεν έχει λόγους να εμπιστεύεται το τραπεζικό σύστημα. Τίθεται και πάλι, το ερώτημα που αφορά την τεχνική επιτυχία αυτού του σχεδίου. Γνωρίζουμε ότι ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων της Λαϊκής Τράπεζας της Κύπρου και της Τράπεζας Κύπρου έφυγε μεταξύ 16 και 25 Μαρτίου. Οι αναλήψεις έγιναν είτε μέσω των θυγατρικών αυτών των τραπεζών (οι οποίες, σε αντίθεση με τις μητρικές δεν έκλεισαν), είτε μέσα από ρήτρες εξαίρεσης που η ΕΚΤ, η οποία είχε οργανώσει τη διακοπή της ρευστότητας στην Κύπρο, αναγκάστηκε να αποφασίσει πολύ γρήγορα. Τα ποσά που έφυγαν ανέρχονται σε τουλάχιστον € 4 δισ. ευρώ και μπορεί να φτάνουν μέχρι και τα 10 δισ. ευρώ. Οι νομισματικές αρχές δεν θα έχουν άλλη επιλογή. Αν θέλουν να βρουν  τα απαραίτητα ποσά (5,8 δισ. ευρώ), όπως προβλέπεται στο σχέδιο, θα πρέπει να αυξήσουν τον φόρο επί των καταθέσεων από  € 100.000 και πάνω. Ετσι,ένα κούρεμα 30% θα μπορούσε να φτάσει και στο 80%. Αυτό θα ισοδυναμεί με κατάσχεση των καταθέσεων και θα προκαλέσει τη φυγή των καταθέσεων κάτω από 100.000 ευρώ, όχι μόνο από την Τράπεζα Κύπρου, αλλά και από άλλες κυπριακές τράπεζες. Ετσι,το σχέδιο, που υποτίθεται ότι  στοχεύει στην αποτροπή της πλήρους κατάρρευσης του τραπεζικού τομέα, στην πράξη θα το οδηγήσει ακριβώς εκεί. Και αυτό που περιμένουμε να  δούμε,θα το δούμε να γίνεται πολύ σύντομα από την Πέμπτη 28 Μαρτίου.Δεν μπορούμε όμως να αποκλείσουμε ότι το σχέδιο είναι ανεπαρκές και ότι την επόμενη εβδομάδα θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για ένα νέο σχέδιο. Αν αυτό γίνει, τότε θα βρισκόμαστε και πάλι στο σημείο εκκίνησης. Τέλος, σημειώστε ότι οι ρωσικές εταιρείες των οποίων οι καταθέσεις είναι σε κατάσταση ομηρίας, θα μπορούσαν να κινηθούν εναντίον της κυβέρνησης της Κύπρου με βάση το διεθνές δίκαιο, αρχίζοντας ένα δικαστικό αγώνα με αβέβαιη έκβαση .

Η κρίση που έρχεται
Τέλος, η κρίση αυτή είναι ένα σοβαρό μήνυμα για την υφέρπουσα κρίση της ευρωζώνης. Το γεγονός και μόνο ότι μια χώρα που αντιπροσωπεύει μόνο το 0,2% του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ μπορεί να αποτελέσει  ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα είναι ένα σύμπτωμα μιας κατάστασης πολύ επιδεινωμένης. Ο Πρόεδρος Francois Hollande θα δαγκώσει τα δάχτυλά του για αυτό που είπε  με σπάνια ελαφρότητα και αφέλεια  ότι " η κρίση του ευρώ είναι πίσω μας." Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η Σλοβενία ​​έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα, με σοβαρή κρίση του τραπεζικού της συστήματος. Ενώ στην Ισπανία η οικονομική κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται, με την ανεργία να υπερβαίνει το 27% του εργατικού δυναμικού και το δημόσιο χρέος γύρω στο 100% του ΑΕΠ, ενώ και η Ιταλία σε λίγες εβδομάδες θα περάσει μέσα από μια σοβαρή κρίση, λόγω των επιπτώσεων της πιστωτικής κρίσης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χρόνος για μεγαλοστομίες δεν υπάρχει. Η μέθοδος που ακολουθείται στην  Κύπρο περιέχει όλα τα απαραίτητα συστατικά για να κάνει τους ισπανούς και ιταλούς καταθέτες να πανικοβληθούν. Η διαδικασία μετάδοσης στις δύο αυτές χώρες θα σήμαινε μια έκρηξη στη ζώνη του ευρώ μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η καλύτερη λύση εξακολουθεί να είναι, εφ 'όσον υπάρχει χρόνος, να προχωρήσουν με συντονισμένο τρόπο στη διάλυση του ενιαίου νομίσματος και στη διατήρηση των μηχανισμών συντονισμού μεταξύ των νέων  εθνικών νομίσματων, για παράδειγμα στο πλαίσιο ενός κοινού νομισματικού συστήματος.

  (1)  Ο Grada, Cormac, Ο Μεγάλος Λιμός της Ιρλανδίας: μια επισκόπηση, UCD Κέντρο Οικονομικών Ερευνών ,WP04/25, University College του Δουβλίνου, Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, 2004. Ομοίως, και Black ’47 and beyond: ο μεγάλος ιρλανδικός λιμός στην ιστορία, την οικονομία, και τη μνήμη, Princeton, NJ : Princeton University Press, 2000.

niko demo