Θέση για τη δημοκρατία

Η τάση --κεντρικής σημασίας στο έργο του Καστοριάδη, της Άρεντ, του Χάμπερμας και των σύγχρονων επιγόνων τους-- να κατασκευάζεται μία αποϊστορικοποιημένη φιλοσοφική ουσία της δημοκρατίας, να συντηρείται η αντίληψη πως η δημοκρατία είναι κάποιου είδους αέναη πλατωνική ιδέα, είναι μια αντιδραστική και πολιτικά επικίνδυνη τάση. Χωρίζοντας απόλυτα την πολιτική από την οικονομία, αναγάγει το "πολίτευμα" σε μεταφυσική αρχή, ενθαρρύνοντας το λαό στην αυταπάτη πως η δημοκρατία ως ουσία διασχίζει τους αιώνες, ανεξάρτητα από τις τεράστιες αλλαγές στον τρόπο παραγωγής τον οποίο εκφράζει, από την αρχαία δουλοκτησία, εν προκειμένω, στον βιομηχανικό και αργότερα τον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό. 

Οι σοσιαλδημοκράτες ήταν αυτοί στην πολιτική που δηλητηρίασαν περισσότερο από όλους τις μάζες με το ψεύδος πως η δημοκρατία μπορεί ποτέ να συλληφθεί εννοιολογικά ως "πολίτευμα", ως ουρανοκατέβατο σύστημα θεσμών, πρακτικών και ηθικής, ανεξάρτητα από τον τρόπο παραγωγής και τις συνεπαγωγές του για τις μεταμορφώσεις της πολιτικής. Μ' αυτόν τον τρόπο έκλεισαν τα μάτια των μαζών στην δυνατότητα της σύγχρονης, καπιταλιστικής δημοκρατίας στην εποχή του ιμπεριαλισμού να μεταμορφωθεί άκοπα και ομαλά σε κάτι που για την αρχαία δημοκρατία δεν είχε κανένα νόημα ως δυνητική μετάλλαξη: τον φασισμό. 

Οι φιλόσοφοι και οι ιστορικοί ολοκλήρωσαν την απάτη: κατασκευάζοντας το ιδεολόγημα του "ολοκληρωτισμού" και προβάλλοντάς το αναδρομικά πίσω στην αρχαιότητα (Πόππερ), αφομοίωσαν εκ νέου τον φασισμό σε αυτό το οποίο η αρχαία δημοκρατία μπορούσε να μεταμορφωθεί, την τυραννία. Με άλλα λόγια, πρόσθεσαν στην σοσιαλδημοκρατική τύφλωση των μαζών για τον κίνδυνο που ενεχόταν στην εποχή του μονοπωλιακού κεφαλαίου την αναδρομική, ιστοριογραφική τύφλωση για το τι σήμαινε η μετάλλαξη της καπιταλιστικής δημοκρατίας σε φασισμό: η ανάλυση του Πλάτωνα για τον τρόπο με τον οποίο η δημοκρατία μεταλάσσεται σε τυραννία έγινε το σιωπηλό μοντέλο για τις ψευδοαναλύσεις του φασισμού με όρους λαοφιλών ηγετών που μετατρέπονται σε αιμοσταγείς τυράννους, ψευδοανάλυση που παρουσίαζε το αξιοζήλευτο για την αστική τάξη πλεονέκτημα ότι όχι μόνο συσκότιζε πλήρως τη σημασία του μονοπωλιακού κεφαλαίου για την άνοδο του φασισμού, αλλά επέτρεπε και την ενσωμάτωση του φασισμού στην ευρύτερη κατηγορία του "ολοκληρωτισμού", του οποίου η άλλη εκδοχή (η άλλη εκδοχή της "τυραννίας" που ακυρώνει και εξαλείφει τη δημοκρατία εκ των ένδον) ήταν πάντα ο "σταλινισμός" και ο υπαρκτός σοσιαλισμός εν γένει.

Οι εργατικές μάζες πρέπει να καταλάβουν ότι οι "κατακτήσεις" τους δεν αφορούν σε τίποτε την "δημοκρατία" ως μεταφυσικοποιημένη και ανιστορική θεσμική ουσία· αφορούν την πολιτική τους δύναμη ως οργανωμένη τάξη --τη δύναμή τους να επιβάλλουν τα ταξικά τους συμφέροντα-- και τίποτε άλλο. Για αυτό και οι "κατακτήσεις" αυτές εξαλείφονται χωρίς ίχνος όταν η δύναμη αυτή υποχωρήσει, όταν δηλαδή οι μάζες εξαπατηθούν από την αστική διανόηση και τους αστούς πολιτικούς αρκετά ώστε να πιστέψουν πως δήθεν προστατεύονται από το "πολίτευμα" της δημοκρατίας -- από το φάντασμα που δημιούργησε στο μυαλό τους η ιδεολογική ονείρωξη των αστών για τον αιώνιο χαρακτήρα της θεσμικής αποκρυστάλλωσης μίας περιορισμένης φάσης στην ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Η πίστη στη μεταφυσική ουσία και αξία αυτού του φαντάσματος που λέγεται "δημοκρατία" είναι ο βασικός λόγος που οι μάζες αδυνατούν να πιάσουν στα χέρια τους τη φευγαλέα υπόσχεσή του: την εξουσία των πολλών. Αυτό που ιστορικά κέρδισε το όνομα "δημοκρατία", είτε στην αρχαιότητα, είτε στην νεωτερικότητα, δεν ήταν ποτέ "η εξουσία των πολλών." Για τον λόγο αυτό, ήταν πάντα κάτι που μπορούσε να μεταλλαχτεί "φυσικά", χωρίς κάποιου είδους καταστροφική αλλαγή στους βασικούς νόμους της κοινωνικής ζωής και των κοινωνικών σχέσεων, στο τύποις αντίθετό του, δηλαδή στην τυραννία κατά την δουλοκτητική αρχαιότητα, και στον φασισμό στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού.

Αντί να αφήνονται να εξαπατηθούν παίρνοντας στα χέρια τους όχι την εξουσία αλλά μια λέξη που δηλώνει ότι την έχουν ήδη, οι εργατικές μάζες θα πρέπει να διεκδικήσουν το περιεχόμενο περισσότερο από τη λέξη. Γι αυτό είναι πολύ προτιμότερο σήμερα για τις μάζες να σκέφτονται με όρους "λαϊκής εξουσίας" από ό,τι με όρους "δημοκρατίας", κι ας είναι οι λέξεις ουσιαστικά συνώνυμες: γιατί η δεύτερη λέξη έχει προ πολλού περιέλθει στον έλεγχο των αφεντών του κράτους και της κοινωνίας, όπου παίζει το ρόλο ενός φτηνού μπιχλιμπιδιού με του οποίου τη λάμψη τυφλώνονται και υπνωτίζονται οι μάζες.

PRAXIS