http://takseis-ithikh.blogspot.gr
Στην αρχή είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα σαν επώδυνη επαφή ενός συστήματος με την ετερότητά του, με το άλλο του, μια επαφή του συστήματος με το Είναι ή περιβάλλον του, που είναι και δεν είναι στο σύστημα. Η επαφή αυτή ασκεί πιέσεις επιλογής στο σύστημα που καλείται να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του. Πρώτα από όλα να το αναγνώσει, να το μεταγλωττίσει, σχηματίζοντας αρχικά το ανάγλυφο του προβλήματος με βάση τον κώδικά του. Τί νόημα έχει το πρόβλημα για το σύστημα; Αυτό θα κριθεί με βάση το νόημα του ίδιου του συστήματος. Η επαφή με το πρόβλημα δεν είναι μόνο αισθητηριακή αλλά και ''νοηματική''. Το πρόβλημα όμως είναι πρόβλημα, υπάρχει αντικειμενικά, εφόσον εισάγεται αναγκαστικά σαν τέτοιο. Μια παραγνώριση του προβλήματος (''κανένα πρόβλημα δεν υπάρχει!'') είναι η ίδια ένας τρόπος ''αντιμετώπισης'' ή καλύτερα μετάθεσής του.
Σίγουρα μια δομική κρίση είναι για το καπιταλιστικό σύστημα ένα πρόβλημα. Αυτό ασκεί πιέσεις επιλογής και καλεί προς στρατηγική επίλυσή του. Η στρατηγική επίλυσή του, εφόσον το πρόβλημα είναι δομικό, εντοπίζεται δηλαδή σε δεδομένα της οργανωτικής διάρθρωσης του συστήματος που δεν μπορούν να ταξινομηθούν και να καναλιζαριστούν από την ίδια την οργανωτική του διάρθρωση, πρέπει να είναι και η ίδια δομική, μια δομική αναδιάρθρωση. Aκούμε συνεχώς για ''διαρθρωτικές αλλαγές'' που απαιτούνται για να ''πάρει εμπρός'' η (καπιταλιστική) οικονομία.
Πρέπει στο σημείο αυτό να διακρίνουμε δύο ειδών ''δομικά προβλήματα''. Υπάρχουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ιστορική διάρθρωση του συστήματος. Προβλήματα στην αρχιτεκτονική του ελληνικού καπιταλισμού ή του ευρωπαϊκού, λιγότερο ή περισσότερο ''χαλαρού'', καπιταλιστικού πολιτικο-οικονομικού συστήματος. Υπάρχουν και προβλήματα που αναφέρονται στη λογική διάρθρωση και οργάνωση του συστήματος. Πρωτοπόρος στη διάγνωση αυτού του είδους των δομικών προβλημάτων υπήρξε ο Κάρλ Μάρξ. Τα προβλήματα που αφορούν τη λογική οργάνωση ενός συστήματος δεν μπορούν να επιλυθούν οριστικά υπό οποιαδήποτε ιστορική εκδοχή του. Πιο σωστά, και τα δύο είδη προβλημάτων, τα λογικά και τα ιστορικά, είναι και τα δύο ''Ιστορικά'', με μια ευρύτερη έννοια. Αυτό που ονομάσαμε ''λογικά'' προβλήματα βασίζονται στη ριζική ιστορική θεμελίωση του συστήματος όπου αυτό αναδύεται ως ''όλον'', και κάθε εδραίωσή του μέσα σε συγκεκριμένες χωροχρονικές συνθήκες ως τέτοιου συστήματος, ''αναπαράγει'' αυτή αυτή τη ριζική ιστορική θεμελίωση ή ''συνάντηση'' των βασικών συστατικών του στοιχείων, αν θέλετε. Ενώ τα ''ιστορικά'' με την στενή έννοια προβλήματα είναι προβλήματα των διάφορων ιστορικών-συγκυριακών ''ενσαρκώσεων'' του γενικού λογικού σκελετού, που προέκυψε με εκείνη τη ριζική ιστορική θεμελίωση και έκτοτε στέκεται σαν ''a priori'', σαν συμπαγές Αξίωμα στη βάση κάθε ομοειδούς ιστορικού συστήματος. Μια τέτοια σχέση υπάρχει ανάμεσα στο ''γενικό'' Κεφαλαιοκρατικό Σύστημα και τη λογική διάρθρωσή του (με τις αντικειμενικές τάσεις και κανονικότητές του, τα μικρά ή μακρά κύματα κ.ο.κ), και στους ''ειδικούς'' συγκεκριμένους ''κοινωνικοοικονομικούς'' καπιταλιστικούς σχηματισμούς, με τους πραγματικούς και όχι αφηρημένους ανθρώπους, την πραγματική ταξική πάλη που δεν είναι λογικό σχήμα, με τις ζωντανές κοινωνικές του σχέσεις και πρακτικές.
Το πρόβλημα του καπιταλιστικού συστήματος είναι πρόβλημα για όλους τους φορείς του συστήματος, στο βαθμό που αυτοί είναι φορείς, γιατί ποτέ δεν είναι απόλυτα (υπάρχει μια διάσταση των φορέων που είναι ''χαοτική'' σε σχέση με το σύστημα-για παράδειγμα, η ''ανθρωπινότητα'' της εργασιακής δύναμης στο οικονομικό σύστημα, το μη αναγώγιμο δηλαδή ενός ανθρώπου σε απλή εργασιακή δύναμη). Έτσι το πρόβλημα της καπιταλιστικής κρίσης είναι πρόβλημα τόσο για την αστική όσο και για την εργατική τάξη. Η διαφορά είναι πως η τάξη η οποία προωθεί τη στρατηγική ''επίλυσης'' του προβλήματος είναι η αστική τάξη. Οι διαρθρωτικές αλλαγές που προωθεί, ιδιωτικοποιήσεις, μειώσεις μισθών, περικοπή συντάξεων, ανεργία κ.α, συμπιέζουν προς τα κάτω την εργατική τάξη, σε σχέση με την οποία τα συμφέροντα της αστικής τάξης είναι σε τελική ανάλυση απολύτως ανταγωνιστικά.
Το ερώτημα είναι σε σχέση με τις ''διαρθρωτικές αλλαγές'' (Μνημόνια, ΔΝΤ, ''σύμφωνο σταθερότητας'', αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα, φορολόγηση κλπ κλπ), πέρα από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι σακατεύουν την εργατική τάξη (το παντοτινό θύμα της ανθρώπινης αλλοτρίωσης και της εκμετάλλευσης), αν θα έχουν κάποιο ''αποτέλεσμα'' για το καπιταλιστικό σύστημα, αν θα αποτελέσουν στρατηγική επίλυση του προβλήματος. Η απάντηση κρίνεται στο αν αυτές οι μεταβολές στοχεύουν στην καρδιά της λογικής, ή της ιστορικής (υπό στενή έννοια) διάρθρωσης. Δεν βλέπω πώς αυτές οι ''μεταρρυθμίσεις'' του καπιταλισμού πάνω στον εαυτό του θα μας σώσουν από τα προβλήματα της λογικής οργάνωσής του, ούτε πως για παράδειγμα ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ θα αντεπεξέλθει σε αυτά, που εμφανίζονται ιδιαίτερα οξυμένα σε περίοδο κρίσης. Εκ των πραγμάτων ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ θα λειτουργήσει σαν κυβερνητική μηχανή προώθησης συγκυριακών ''λύσεων'', που δεν μπορούν να είναι λύσεις αν δεχτούμε πως η καπιταλιστική κρίση οφείλεται σε προβλήματα λογικής διάρθρωσης (σε αντίθεση τις τοποθετήσεις στην Πλατεία Συντάγματος διάφορων τσαρλατάνων-μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, που τόνιζαν εμφατικά τη μείωση της φορολογίας από Σημίτη και έπειτα ως βασικό συντελεστή της ελληνικής εκδήλωσης της καπιταλιστικής κρίσης). Το σίγουρο είναι πως, όσον αφορά το ''μαύρο κυβερνητικό μέτωπο'' (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΔΗΜ.ΑΡ), την ''εσωτερική τρόικα'' όπως έχει αποκληθεί, αλλά και όσον αφορά κάθε επίδοξο συνεχιστή της, το πρόγραμμα που αυτό εκτελεί είναι προς το παρόν το ''βέλτιστο'' και πλέον ακίνδυνο για την αστική τάξη, μεταξύ ελάχιστων εναλλακτικών επιλογών, όλων στρωμένων με γαϊδουράγκαθα.
Το ζήτημα όμως δεν είναι τόσο απλό. Η εισαγωγή του προβλήματος της κεφαλαιοκρατικής κρίσης στο εσωτερικό της εργατικής τάξης, βρίσκει την εργατική τάξη πολυδιασπασμένη, χωρίς κοινή γλώσσα και αναλυτικά εργαλεία ώστε να αποκωδικοποιήσει το πρόβλημα και να το απομυστικοποιήσει έτσι όπως αυτό το αναπαριστά το Κράτος, οι ιδεολογικοί μηχανισμοί κ.α. Ας θέσουμε για λίγο ''εντός παρένθεσης'' την εργατική τάξη με τη ''σωματικότητά'' της. Η Αριστερά (αριστερά της αριστεράς της αριστεράς...), κομμουνιστική, μαρξιστική, αναρχική, ελευθεριακή, αντισυστημική ή αντικαπιταλιστική, είναι προφανές ότι δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να διαδραματίσει το ρόλο της ''πνευματικής'' συνιστώσας αυτής της εργατικής σωματικότητας. Αν είναι ικανοποιημένη από τη μέχρι σήμερα κατάσταση, ενδεχομένως καλύπτει αυτές τις πνευματικές-αναλυτικές ανάγκες, μάλλον όμως ενός άλλου ''σώματος''. Ενός εργατικού σώματος της πρώτης και ένδοξης σοσιαλιστικής επανάστασης των αρχών του προηγούμενου αιώνα, ενός ''φοιτητικού'' και γενικά εξεγερμένου σώματος του Μάη του '68, ενός ελπιδοφόρου αλλά τελικά ασυλλόγιστου σώματος της ''Πολιτιστικής Επανάστασης''.
Το πρόβλημα που εισάγεται δεν είναι της κεφαλαιοκρατίας γενικά. Είναι της κεφαλαιοκρατίας όπως είναι σήμερα, της εργατικής τάξης όπως είναι σήμερα, στην ιδιαίτερη συνάρθρωσή της με άλλα λαϊκά στρώματα, με τις παραλλαγές που το πρόβλημα αυτό διακρίνεται ανά τόπους. Εδώ μάλλον πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα: Όχι μόνο τα ''ιστορικά'', όπως ονομάστηκαν, αλλά ούτε τα ''λογικά'' προβλήματα κεφαλαιοκρατικής οργάνωσης δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα. Δεν πρόκειται απλώς για τους πατροπαράδοτους ''νόμους της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης''. Η κεφαλαιοκρατική κοινωνία έχει μια λογική ζωής η οποία μέχρι τώρα είναι μάλλον άγνωστη. Αδυνατούμε για αυτόν τον λόγο να διακρίνουμε τα λογικά από τα ιστορικά-συγκυριακά προβλήματα. Αδυνατούμε να δούμε ποιά είναι τα σημεία που το καπιταλιστικό σύστημα πονάει, όχι συγκυριακά, αλλά βαθιά και ''λογικά''. Ποιές είναι οι δέσμες πολιτικών αιτημάτων, οι οποίες αντιφάσκουν με τη βιο-λογία δηλαδή τη λογική του βίου του κεφαλαιοκρατικού σώματος, και μπορούν παράλληλα να γίνουν αιτήματα μαζικά και αιχμή του δόρατος της εργατικής τάξης, που θα την εμπνεύσουν αλλά και θα οδηγούν προοπτικά, και όχι μία και έξω, στη σοσιαλιστική-κομμουνιστική κοινωνία. Μην ξεχειλώσουμε αυτό το ''προοπτικά''. Παραδοσιακά στο σημείο αυτό χωράει όσος εμπειρισμός και όση τυχαιότητα θέλει ο καθένας. Είναι ζήτημα (και!) ''εγκεφαλικής'' δλδ στρατηγικής ανάλυσης, όσο και πολιτικής-πρακτικής αντιπαράθεσης, να ηγεμονεύσει ένα πρόγραμμα υπέρ των συμφερόντων της εργατικής τάξης, που θα την οδηγήσει στο να αναβαθμίσει η ίδια το πρόγραμμά της, με τη συμβολή των πολιτικών εκφραστών της.
Με άλλα λόγια, η εργατική τάξη και τα πολιτικά μορφώματά της, αυτά που υπάρχουν και αυτά που θα γεννηθούν, πρέπει να προβάλλουν κοινωνιοοντολογικές αξιώσεις απέναντι στο καπιταλιστικό σύστημα. Θέλω να πω ότι, αν την εποχή του ''μοντερνισμού'', των ολιστικών θεωρήσεων και των σφοδρών ταξικών συγκρούσεων διαδέχτηκε μια εποχή κεφαλαιοκρατικής νηνεμίας για τον δυτικό κόσμο (γιατί πόλεμοι γίνονταν και γίνονται συνεχώς, μακριά από την ''αυλή'' μας), η οποία εκφράστηκε με το λεγόμενο ''μεταμοντέρνο'', δλδ με την εξάλειψη των ολιστικών κοινωνικοπολιτικών θεωρήσεων, με τη στροφή σε όμορφες αλλά κοινωνικά αδιάφορες αναλύσεις για διάφορα ''Κείμενα'', σχετικοποίηση των πάντων, δυστοπικές προσεγγίσεις, εξάλειψη της ιστορικότητας και των παραδοσιακών δεσμών, αποδυνάμωση των προσωπικών σχέσεων και βαθιά εξατομίκευση, τώρα είναι ο καιρός για ένα νέο κίνημα πραγματικά ''μοντέρνο'', σύγχρονο με την εποχή του, αλλά και τοποθετημένο πάνω στον άξονα της διαχρονίας. Που θα αντλεί την ποίησή του από το μέλλον πατώντας στο παρελθόν. Που θα ενοποιήσει την εργατική τάξη μέσα στον κατακερματισμό της, δείχνοντας πως η πολλαπλότητα των θέσεων στον καταμερισμό της κοινωνικής παραγωγής αποδίδει σε τελική ανάλυση δύο στρατόπεδα που συγκροτούνται στην πολιτική τους ρεαλιστικότητα πάνω στο πεδίο της μάχης. Προβάλλω ''κοινωνιοντολογικές αξιώσεις'' σήμερα σημαίνει αναλύω και περιγράφω μετά λόγου γνώσεως την όντως ούσα κεφαλαιοκρατική κοινωνία, διαγιγνώσκω τις κανονικότητες και τις τάσεις, χαράζω στρατηγική προοπτική εφάμιλλη των συμμετεχόντων που θα κριθεί η ζωή τους από αυτήν, και όχι εφάμιλλη των δικών μου προκατασκευασμένων εντυπώσεων.
Το ''μεταφυσικό'' σχήμα της ''άρνησης της άρνησης'' είναι ο τρόπος της επαναστατικής σκέψης που θέλει να αρνηθεί το υπάρχον, εκμαιεύοντας παραστάσεις του μη υπάρχοντος από μια κατάσταση όπου το παρόν καθεστώς δεν υπήρξε, παραπέμποντας, ελλείψει αυτοδύναμης παράστασης, αναγκαστικά σε ''δάνειες εικόνες'' από το παρελθόν (ακριβώς γιατί εκείνο που δεν είναι παρόν, είναι το παρελθόν ή μέλλον). Πολύ απλά, δεν είναι τυχαίο που κάθε μετακαπιταλιστική αφήγηση έχει εξωτερικές ομοιότητες με μορφές προκαπιταλιστικές. Δείτε τις ''μορφές που προηγούνται της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίες'' του Μάρξ στα ''Grundrisse'', και θα δείτε πως στο πρότυπο της μεσαιωνικής-γερμανικής κοινότητας, της Ρώμης, της αρχαίας Αθήνας, των σλαβικών κοινοτήτων, του ασιατικού τρόπου παραγωγής κ.ο.κ, αναγνωρίζονται στο γενικό τους περίγραμμα τα μόνα νοητά σήμερα οργανωτικά πρότυπα μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας του μέλλοντος, που εμφανίζεται σαν μίξη, σε διάφορες δοσοληψίες, όλων αυτών. Δεν είναι άλλο η ''άμεση δημοκρατία'', ο ''ελευθεριακός δημοτικισμός'', οι μικρές ελεύθερες κοινότητες συνεταιρισμών με εμπορευματοχρηματικές σχέσεις μεταξύ τους, ο κεντρικός σχεδιασμός, παρά μια μίμηση περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένη, προκαπιταλιστικών κοινωνιών, αναβαφτισμένη στη χρονικότητα της ιστορικής συγκυρίας του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτό δεν αρκεί. Η μετάβαση πέρα από τη κεφαλαιοκρατία και πέρα από το σύστημα της μισθωτής εργασίας είναι ριζικά πρωτότυπη, για αυτό και δεν χωράει αριστερίστικες σκανδαλιές και ψευτοεπαναστατικές προχειρότητες. Το ''άλμα'' δεν ισοδυναμεί με άρνηση της άρνησης ούτε με μιμητική επανάληψη του παρελθόντος. Κανείς δεν θα θελήσει να πάρει το δρόμο της μεγάλης ανατροπής και να διαβεί το επικίνδυνο κατώφλι, ξέροντας πως δεν έχει σημαντικές πιθανότητες επιτυχίας, εκτός από τον ''ήδη πεισμένο''. Ή αισιοδοξία πηγάζει και από τη λογική, εκτός από το συναίσθημα.
Έχω τη βαθιά πεποίθηση ότι με πολλούς από εσάς, που μας απασχολεί η ίδια πραγματικότητα και μας ταλανίζουν τα ίδια προβλήματα (αν και δεν πλήττονται υλικά όλοι το ίδιο), θα βρεθούμε μαζί για να μιλήσουμε την ίδια ''γλώσσα'' και να βαδίσουμε στο ίδιο ''πρόγραμμα''. Μέχρι τότε, θα πρέπει να αρθούν όλα τα ιστορικά εμπόδια που μας κρατάνε χώρια.
Στην αρχή είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα σαν επώδυνη επαφή ενός συστήματος με την ετερότητά του, με το άλλο του, μια επαφή του συστήματος με το Είναι ή περιβάλλον του, που είναι και δεν είναι στο σύστημα. Η επαφή αυτή ασκεί πιέσεις επιλογής στο σύστημα που καλείται να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του. Πρώτα από όλα να το αναγνώσει, να το μεταγλωττίσει, σχηματίζοντας αρχικά το ανάγλυφο του προβλήματος με βάση τον κώδικά του. Τί νόημα έχει το πρόβλημα για το σύστημα; Αυτό θα κριθεί με βάση το νόημα του ίδιου του συστήματος. Η επαφή με το πρόβλημα δεν είναι μόνο αισθητηριακή αλλά και ''νοηματική''. Το πρόβλημα όμως είναι πρόβλημα, υπάρχει αντικειμενικά, εφόσον εισάγεται αναγκαστικά σαν τέτοιο. Μια παραγνώριση του προβλήματος (''κανένα πρόβλημα δεν υπάρχει!'') είναι η ίδια ένας τρόπος ''αντιμετώπισης'' ή καλύτερα μετάθεσής του.
Σίγουρα μια δομική κρίση είναι για το καπιταλιστικό σύστημα ένα πρόβλημα. Αυτό ασκεί πιέσεις επιλογής και καλεί προς στρατηγική επίλυσή του. Η στρατηγική επίλυσή του, εφόσον το πρόβλημα είναι δομικό, εντοπίζεται δηλαδή σε δεδομένα της οργανωτικής διάρθρωσης του συστήματος που δεν μπορούν να ταξινομηθούν και να καναλιζαριστούν από την ίδια την οργανωτική του διάρθρωση, πρέπει να είναι και η ίδια δομική, μια δομική αναδιάρθρωση. Aκούμε συνεχώς για ''διαρθρωτικές αλλαγές'' που απαιτούνται για να ''πάρει εμπρός'' η (καπιταλιστική) οικονομία.
Πρέπει στο σημείο αυτό να διακρίνουμε δύο ειδών ''δομικά προβλήματα''. Υπάρχουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ιστορική διάρθρωση του συστήματος. Προβλήματα στην αρχιτεκτονική του ελληνικού καπιταλισμού ή του ευρωπαϊκού, λιγότερο ή περισσότερο ''χαλαρού'', καπιταλιστικού πολιτικο-οικονομικού συστήματος. Υπάρχουν και προβλήματα που αναφέρονται στη λογική διάρθρωση και οργάνωση του συστήματος. Πρωτοπόρος στη διάγνωση αυτού του είδους των δομικών προβλημάτων υπήρξε ο Κάρλ Μάρξ. Τα προβλήματα που αφορούν τη λογική οργάνωση ενός συστήματος δεν μπορούν να επιλυθούν οριστικά υπό οποιαδήποτε ιστορική εκδοχή του. Πιο σωστά, και τα δύο είδη προβλημάτων, τα λογικά και τα ιστορικά, είναι και τα δύο ''Ιστορικά'', με μια ευρύτερη έννοια. Αυτό που ονομάσαμε ''λογικά'' προβλήματα βασίζονται στη ριζική ιστορική θεμελίωση του συστήματος όπου αυτό αναδύεται ως ''όλον'', και κάθε εδραίωσή του μέσα σε συγκεκριμένες χωροχρονικές συνθήκες ως τέτοιου συστήματος, ''αναπαράγει'' αυτή αυτή τη ριζική ιστορική θεμελίωση ή ''συνάντηση'' των βασικών συστατικών του στοιχείων, αν θέλετε. Ενώ τα ''ιστορικά'' με την στενή έννοια προβλήματα είναι προβλήματα των διάφορων ιστορικών-συγκυριακών ''ενσαρκώσεων'' του γενικού λογικού σκελετού, που προέκυψε με εκείνη τη ριζική ιστορική θεμελίωση και έκτοτε στέκεται σαν ''a priori'', σαν συμπαγές Αξίωμα στη βάση κάθε ομοειδούς ιστορικού συστήματος. Μια τέτοια σχέση υπάρχει ανάμεσα στο ''γενικό'' Κεφαλαιοκρατικό Σύστημα και τη λογική διάρθρωσή του (με τις αντικειμενικές τάσεις και κανονικότητές του, τα μικρά ή μακρά κύματα κ.ο.κ), και στους ''ειδικούς'' συγκεκριμένους ''κοινωνικοοικονομικούς'' καπιταλιστικούς σχηματισμούς, με τους πραγματικούς και όχι αφηρημένους ανθρώπους, την πραγματική ταξική πάλη που δεν είναι λογικό σχήμα, με τις ζωντανές κοινωνικές του σχέσεις και πρακτικές.
Το πρόβλημα του καπιταλιστικού συστήματος είναι πρόβλημα για όλους τους φορείς του συστήματος, στο βαθμό που αυτοί είναι φορείς, γιατί ποτέ δεν είναι απόλυτα (υπάρχει μια διάσταση των φορέων που είναι ''χαοτική'' σε σχέση με το σύστημα-για παράδειγμα, η ''ανθρωπινότητα'' της εργασιακής δύναμης στο οικονομικό σύστημα, το μη αναγώγιμο δηλαδή ενός ανθρώπου σε απλή εργασιακή δύναμη). Έτσι το πρόβλημα της καπιταλιστικής κρίσης είναι πρόβλημα τόσο για την αστική όσο και για την εργατική τάξη. Η διαφορά είναι πως η τάξη η οποία προωθεί τη στρατηγική ''επίλυσης'' του προβλήματος είναι η αστική τάξη. Οι διαρθρωτικές αλλαγές που προωθεί, ιδιωτικοποιήσεις, μειώσεις μισθών, περικοπή συντάξεων, ανεργία κ.α, συμπιέζουν προς τα κάτω την εργατική τάξη, σε σχέση με την οποία τα συμφέροντα της αστικής τάξης είναι σε τελική ανάλυση απολύτως ανταγωνιστικά.
Το ερώτημα είναι σε σχέση με τις ''διαρθρωτικές αλλαγές'' (Μνημόνια, ΔΝΤ, ''σύμφωνο σταθερότητας'', αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα, φορολόγηση κλπ κλπ), πέρα από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι σακατεύουν την εργατική τάξη (το παντοτινό θύμα της ανθρώπινης αλλοτρίωσης και της εκμετάλλευσης), αν θα έχουν κάποιο ''αποτέλεσμα'' για το καπιταλιστικό σύστημα, αν θα αποτελέσουν στρατηγική επίλυση του προβλήματος. Η απάντηση κρίνεται στο αν αυτές οι μεταβολές στοχεύουν στην καρδιά της λογικής, ή της ιστορικής (υπό στενή έννοια) διάρθρωσης. Δεν βλέπω πώς αυτές οι ''μεταρρυθμίσεις'' του καπιταλισμού πάνω στον εαυτό του θα μας σώσουν από τα προβλήματα της λογικής οργάνωσής του, ούτε πως για παράδειγμα ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ θα αντεπεξέλθει σε αυτά, που εμφανίζονται ιδιαίτερα οξυμένα σε περίοδο κρίσης. Εκ των πραγμάτων ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ θα λειτουργήσει σαν κυβερνητική μηχανή προώθησης συγκυριακών ''λύσεων'', που δεν μπορούν να είναι λύσεις αν δεχτούμε πως η καπιταλιστική κρίση οφείλεται σε προβλήματα λογικής διάρθρωσης (σε αντίθεση τις τοποθετήσεις στην Πλατεία Συντάγματος διάφορων τσαρλατάνων-μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, που τόνιζαν εμφατικά τη μείωση της φορολογίας από Σημίτη και έπειτα ως βασικό συντελεστή της ελληνικής εκδήλωσης της καπιταλιστικής κρίσης). Το σίγουρο είναι πως, όσον αφορά το ''μαύρο κυβερνητικό μέτωπο'' (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΔΗΜ.ΑΡ), την ''εσωτερική τρόικα'' όπως έχει αποκληθεί, αλλά και όσον αφορά κάθε επίδοξο συνεχιστή της, το πρόγραμμα που αυτό εκτελεί είναι προς το παρόν το ''βέλτιστο'' και πλέον ακίνδυνο για την αστική τάξη, μεταξύ ελάχιστων εναλλακτικών επιλογών, όλων στρωμένων με γαϊδουράγκαθα.
Το ζήτημα όμως δεν είναι τόσο απλό. Η εισαγωγή του προβλήματος της κεφαλαιοκρατικής κρίσης στο εσωτερικό της εργατικής τάξης, βρίσκει την εργατική τάξη πολυδιασπασμένη, χωρίς κοινή γλώσσα και αναλυτικά εργαλεία ώστε να αποκωδικοποιήσει το πρόβλημα και να το απομυστικοποιήσει έτσι όπως αυτό το αναπαριστά το Κράτος, οι ιδεολογικοί μηχανισμοί κ.α. Ας θέσουμε για λίγο ''εντός παρένθεσης'' την εργατική τάξη με τη ''σωματικότητά'' της. Η Αριστερά (αριστερά της αριστεράς της αριστεράς...), κομμουνιστική, μαρξιστική, αναρχική, ελευθεριακή, αντισυστημική ή αντικαπιταλιστική, είναι προφανές ότι δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να διαδραματίσει το ρόλο της ''πνευματικής'' συνιστώσας αυτής της εργατικής σωματικότητας. Αν είναι ικανοποιημένη από τη μέχρι σήμερα κατάσταση, ενδεχομένως καλύπτει αυτές τις πνευματικές-αναλυτικές ανάγκες, μάλλον όμως ενός άλλου ''σώματος''. Ενός εργατικού σώματος της πρώτης και ένδοξης σοσιαλιστικής επανάστασης των αρχών του προηγούμενου αιώνα, ενός ''φοιτητικού'' και γενικά εξεγερμένου σώματος του Μάη του '68, ενός ελπιδοφόρου αλλά τελικά ασυλλόγιστου σώματος της ''Πολιτιστικής Επανάστασης''.
Το πρόβλημα που εισάγεται δεν είναι της κεφαλαιοκρατίας γενικά. Είναι της κεφαλαιοκρατίας όπως είναι σήμερα, της εργατικής τάξης όπως είναι σήμερα, στην ιδιαίτερη συνάρθρωσή της με άλλα λαϊκά στρώματα, με τις παραλλαγές που το πρόβλημα αυτό διακρίνεται ανά τόπους. Εδώ μάλλον πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα: Όχι μόνο τα ''ιστορικά'', όπως ονομάστηκαν, αλλά ούτε τα ''λογικά'' προβλήματα κεφαλαιοκρατικής οργάνωσης δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα. Δεν πρόκειται απλώς για τους πατροπαράδοτους ''νόμους της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης''. Η κεφαλαιοκρατική κοινωνία έχει μια λογική ζωής η οποία μέχρι τώρα είναι μάλλον άγνωστη. Αδυνατούμε για αυτόν τον λόγο να διακρίνουμε τα λογικά από τα ιστορικά-συγκυριακά προβλήματα. Αδυνατούμε να δούμε ποιά είναι τα σημεία που το καπιταλιστικό σύστημα πονάει, όχι συγκυριακά, αλλά βαθιά και ''λογικά''. Ποιές είναι οι δέσμες πολιτικών αιτημάτων, οι οποίες αντιφάσκουν με τη βιο-λογία δηλαδή τη λογική του βίου του κεφαλαιοκρατικού σώματος, και μπορούν παράλληλα να γίνουν αιτήματα μαζικά και αιχμή του δόρατος της εργατικής τάξης, που θα την εμπνεύσουν αλλά και θα οδηγούν προοπτικά, και όχι μία και έξω, στη σοσιαλιστική-κομμουνιστική κοινωνία. Μην ξεχειλώσουμε αυτό το ''προοπτικά''. Παραδοσιακά στο σημείο αυτό χωράει όσος εμπειρισμός και όση τυχαιότητα θέλει ο καθένας. Είναι ζήτημα (και!) ''εγκεφαλικής'' δλδ στρατηγικής ανάλυσης, όσο και πολιτικής-πρακτικής αντιπαράθεσης, να ηγεμονεύσει ένα πρόγραμμα υπέρ των συμφερόντων της εργατικής τάξης, που θα την οδηγήσει στο να αναβαθμίσει η ίδια το πρόγραμμά της, με τη συμβολή των πολιτικών εκφραστών της.
Με άλλα λόγια, η εργατική τάξη και τα πολιτικά μορφώματά της, αυτά που υπάρχουν και αυτά που θα γεννηθούν, πρέπει να προβάλλουν κοινωνιοοντολογικές αξιώσεις απέναντι στο καπιταλιστικό σύστημα. Θέλω να πω ότι, αν την εποχή του ''μοντερνισμού'', των ολιστικών θεωρήσεων και των σφοδρών ταξικών συγκρούσεων διαδέχτηκε μια εποχή κεφαλαιοκρατικής νηνεμίας για τον δυτικό κόσμο (γιατί πόλεμοι γίνονταν και γίνονται συνεχώς, μακριά από την ''αυλή'' μας), η οποία εκφράστηκε με το λεγόμενο ''μεταμοντέρνο'', δλδ με την εξάλειψη των ολιστικών κοινωνικοπολιτικών θεωρήσεων, με τη στροφή σε όμορφες αλλά κοινωνικά αδιάφορες αναλύσεις για διάφορα ''Κείμενα'', σχετικοποίηση των πάντων, δυστοπικές προσεγγίσεις, εξάλειψη της ιστορικότητας και των παραδοσιακών δεσμών, αποδυνάμωση των προσωπικών σχέσεων και βαθιά εξατομίκευση, τώρα είναι ο καιρός για ένα νέο κίνημα πραγματικά ''μοντέρνο'', σύγχρονο με την εποχή του, αλλά και τοποθετημένο πάνω στον άξονα της διαχρονίας. Που θα αντλεί την ποίησή του από το μέλλον πατώντας στο παρελθόν. Που θα ενοποιήσει την εργατική τάξη μέσα στον κατακερματισμό της, δείχνοντας πως η πολλαπλότητα των θέσεων στον καταμερισμό της κοινωνικής παραγωγής αποδίδει σε τελική ανάλυση δύο στρατόπεδα που συγκροτούνται στην πολιτική τους ρεαλιστικότητα πάνω στο πεδίο της μάχης. Προβάλλω ''κοινωνιοντολογικές αξιώσεις'' σήμερα σημαίνει αναλύω και περιγράφω μετά λόγου γνώσεως την όντως ούσα κεφαλαιοκρατική κοινωνία, διαγιγνώσκω τις κανονικότητες και τις τάσεις, χαράζω στρατηγική προοπτική εφάμιλλη των συμμετεχόντων που θα κριθεί η ζωή τους από αυτήν, και όχι εφάμιλλη των δικών μου προκατασκευασμένων εντυπώσεων.
Το ''μεταφυσικό'' σχήμα της ''άρνησης της άρνησης'' είναι ο τρόπος της επαναστατικής σκέψης που θέλει να αρνηθεί το υπάρχον, εκμαιεύοντας παραστάσεις του μη υπάρχοντος από μια κατάσταση όπου το παρόν καθεστώς δεν υπήρξε, παραπέμποντας, ελλείψει αυτοδύναμης παράστασης, αναγκαστικά σε ''δάνειες εικόνες'' από το παρελθόν (ακριβώς γιατί εκείνο που δεν είναι παρόν, είναι το παρελθόν ή μέλλον). Πολύ απλά, δεν είναι τυχαίο που κάθε μετακαπιταλιστική αφήγηση έχει εξωτερικές ομοιότητες με μορφές προκαπιταλιστικές. Δείτε τις ''μορφές που προηγούνται της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίες'' του Μάρξ στα ''Grundrisse'', και θα δείτε πως στο πρότυπο της μεσαιωνικής-γερμανικής κοινότητας, της Ρώμης, της αρχαίας Αθήνας, των σλαβικών κοινοτήτων, του ασιατικού τρόπου παραγωγής κ.ο.κ, αναγνωρίζονται στο γενικό τους περίγραμμα τα μόνα νοητά σήμερα οργανωτικά πρότυπα μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας του μέλλοντος, που εμφανίζεται σαν μίξη, σε διάφορες δοσοληψίες, όλων αυτών. Δεν είναι άλλο η ''άμεση δημοκρατία'', ο ''ελευθεριακός δημοτικισμός'', οι μικρές ελεύθερες κοινότητες συνεταιρισμών με εμπορευματοχρηματικές σχέσεις μεταξύ τους, ο κεντρικός σχεδιασμός, παρά μια μίμηση περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένη, προκαπιταλιστικών κοινωνιών, αναβαφτισμένη στη χρονικότητα της ιστορικής συγκυρίας του σύγχρονου καπιταλισμού. Αυτό δεν αρκεί. Η μετάβαση πέρα από τη κεφαλαιοκρατία και πέρα από το σύστημα της μισθωτής εργασίας είναι ριζικά πρωτότυπη, για αυτό και δεν χωράει αριστερίστικες σκανδαλιές και ψευτοεπαναστατικές προχειρότητες. Το ''άλμα'' δεν ισοδυναμεί με άρνηση της άρνησης ούτε με μιμητική επανάληψη του παρελθόντος. Κανείς δεν θα θελήσει να πάρει το δρόμο της μεγάλης ανατροπής και να διαβεί το επικίνδυνο κατώφλι, ξέροντας πως δεν έχει σημαντικές πιθανότητες επιτυχίας, εκτός από τον ''ήδη πεισμένο''. Ή αισιοδοξία πηγάζει και από τη λογική, εκτός από το συναίσθημα.
Έχω τη βαθιά πεποίθηση ότι με πολλούς από εσάς, που μας απασχολεί η ίδια πραγματικότητα και μας ταλανίζουν τα ίδια προβλήματα (αν και δεν πλήττονται υλικά όλοι το ίδιο), θα βρεθούμε μαζί για να μιλήσουμε την ίδια ''γλώσσα'' και να βαδίσουμε στο ίδιο ''πρόγραμμα''. Μέχρι τότε, θα πρέπει να αρθούν όλα τα ιστορικά εμπόδια που μας κρατάνε χώρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου