Η ανάλυση
(εάν μπορεί κανείς να την χαρακτηρίσει έτσι) του David Graeber έζησε
το δικό το διάσημο “πεντάλεπτο” στον παγκόσμιο κυβερνοχώρο -
αναδημοσιεύτηκε ή σχολιάστηκε επίσης και σε χαρτί. Δεν γνωρίζουμε τις
διεθνείς αντιδράσεις, ωστόσο στα μέρη μας αντιμετωπίστηκε με ευμενή
έκπληξη: αποψάρα! Κανονικά θα έπρεπε να συμβεί το αντίθετο: μα τι λέει ο
μαλάκας; Δεν σκοπεύουμε να υποτιμήσουμε τη νοημοσύνη του Graeber,
συνεπώς του αποδίδουμε δόλο. Δυστυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο
για τη νοημοσύνη όσων διάβασαν ή αναδημοσίευσαν το συγκεκριμένο πόνημα,
χωρίς να το καταγγείλουν.
Ο Graeber (υποτίθεται ότι) ενδιαφέρεται για την δραστική μείωση του χρόνου εργασίας· ή, τουλάχιστον, αυτός είναι ο εισαγωγικός του προσανατολισμός. Οπότε ξεκινάει με έναν ισχυρισμό το λιγότερο εξωφρενικό: εάν δεν έχουν μειωθεί οι ώρες εργασίας (λέει...) αυτό οφείλεται στο πλήθος των “παπαροδουλειών” που το σύστημα εφευρίσκει προκειμένου να μας κρατάει σκλαβωμένους. Η συσχέτιση του (γενικού ή του ειδικού) χρόνου εργασίας στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο με τον καταμερισμό εργασίας, και μάλιστα με την αξιολόγηση διαφόρων ειδών δουλειάς μέσα σ’ αυτόν τον καταμερισμό, δεν αποδεικνύεται ωστόσο. Ο Graeber δεν κάνει κανένα κόπο να αποδείξει οτιδήποτε επ’ αυτού. Αντίθετα, ξεδιπλώνει ένα μισο-παραληρηματικό σύνολο παρατηρήσεων, λίγων σωστών εκτιμήσεων και πάμπολων αυθαίρετων συνεπαγωγών (εάν μπορεί κανείς να τις θεωρήσει τέτοιες) για να καταλήξει εν είδει (μεταφυσικού) συμπεράσματος εκεί που ξεκίνησε: φταίνε οι παπαροδουλειές που δουλεύουμε πολύ... Κατόπιν αυτού η μόνη ελπίδα (εάν υπάρχει τέτοια...) είναι να εξαφανιστούν με κάποιον τρόπο “οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι λομπίστες, οι ερευνητές δημόσιων σχέσεων, οι εκτιμητές, οι τηλεπωλητές, ή οι νομικοί σύμβουλοι”. Και όχι μόνον αυτοί.
Όμως αυτό το υποτιθέμενο σκεπτικό που ελίσσεται σα χέλι, βρωμάει απ’ το κεφάλι. Ποιός άραγε είναι αυτός που θα μείωνε τον χρόνο εργασίας; Η τεχνολογική ανάπτυξη σαν τέτοια; Ο καπιταλισμός ο ίδιος; Ο Graeber παριστάνει ότι δεν ξέρει. Αν και αμερικάνος (και μάλιστα κατά δήλωσή του “αναρχικός”) φαίνεται να αγνοεί και την απεργία στο Σικάγο, και την έκβασή της· και, επιπλέον, το γεγονός ότι μετά από εκείνη την απεργία η εργατική απαίτηση του ημερήσιου 8ωρου υιοθετήθηκε παγκόσμια απ’ τα συνδικάτα, σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθιερωθεί η 1η Μάη σαν παγκόσμια ημέρα απεργίας με στάνταρ αίτημα αυτό: το 8ωρο.
Μήπως άραγε η σταδιακή υποχώρηση των αφεντικών, στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, και η σταδιακή καθιέρωση του 8ωρου από κράτος σε κράτος, είχε σχέση με την έλλειψη “παπαροδουλειών”; Ή μήπως είχε σχέση με αγώνες, συγκρούσεις, και την νικηφόρα επανάσταση των μπολσεβίκων; Κανένας σοβαρός αναρχικός δεν θα υποτιμούσε τους εργατικούς αγώνες και τις ένοπλες εργατικές επαναστάσεις που συντάραξαν την ευρώπη για χρόνια και σε ότι αφορά τις υποχωρήσεις των αφεντικών και τους μετασχηματισμούς που αναγκάστηκαν να κάνουν (και γρήγορα αξιοποίησαν) σε σχέση με τον χρόνο εργασίας. Κανένας σοβαρός αναρχικός δεν θα παπαρολογούσε επι θεμάτων ποτισμένων με αίμα. [...]
...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Sarajevo.
Ο Graeber (υποτίθεται ότι) ενδιαφέρεται για την δραστική μείωση του χρόνου εργασίας· ή, τουλάχιστον, αυτός είναι ο εισαγωγικός του προσανατολισμός. Οπότε ξεκινάει με έναν ισχυρισμό το λιγότερο εξωφρενικό: εάν δεν έχουν μειωθεί οι ώρες εργασίας (λέει...) αυτό οφείλεται στο πλήθος των “παπαροδουλειών” που το σύστημα εφευρίσκει προκειμένου να μας κρατάει σκλαβωμένους. Η συσχέτιση του (γενικού ή του ειδικού) χρόνου εργασίας στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο με τον καταμερισμό εργασίας, και μάλιστα με την αξιολόγηση διαφόρων ειδών δουλειάς μέσα σ’ αυτόν τον καταμερισμό, δεν αποδεικνύεται ωστόσο. Ο Graeber δεν κάνει κανένα κόπο να αποδείξει οτιδήποτε επ’ αυτού. Αντίθετα, ξεδιπλώνει ένα μισο-παραληρηματικό σύνολο παρατηρήσεων, λίγων σωστών εκτιμήσεων και πάμπολων αυθαίρετων συνεπαγωγών (εάν μπορεί κανείς να τις θεωρήσει τέτοιες) για να καταλήξει εν είδει (μεταφυσικού) συμπεράσματος εκεί που ξεκίνησε: φταίνε οι παπαροδουλειές που δουλεύουμε πολύ... Κατόπιν αυτού η μόνη ελπίδα (εάν υπάρχει τέτοια...) είναι να εξαφανιστούν με κάποιον τρόπο “οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι λομπίστες, οι ερευνητές δημόσιων σχέσεων, οι εκτιμητές, οι τηλεπωλητές, ή οι νομικοί σύμβουλοι”. Και όχι μόνον αυτοί.
Όμως αυτό το υποτιθέμενο σκεπτικό που ελίσσεται σα χέλι, βρωμάει απ’ το κεφάλι. Ποιός άραγε είναι αυτός που θα μείωνε τον χρόνο εργασίας; Η τεχνολογική ανάπτυξη σαν τέτοια; Ο καπιταλισμός ο ίδιος; Ο Graeber παριστάνει ότι δεν ξέρει. Αν και αμερικάνος (και μάλιστα κατά δήλωσή του “αναρχικός”) φαίνεται να αγνοεί και την απεργία στο Σικάγο, και την έκβασή της· και, επιπλέον, το γεγονός ότι μετά από εκείνη την απεργία η εργατική απαίτηση του ημερήσιου 8ωρου υιοθετήθηκε παγκόσμια απ’ τα συνδικάτα, σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθιερωθεί η 1η Μάη σαν παγκόσμια ημέρα απεργίας με στάνταρ αίτημα αυτό: το 8ωρο.
Μήπως άραγε η σταδιακή υποχώρηση των αφεντικών, στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, και η σταδιακή καθιέρωση του 8ωρου από κράτος σε κράτος, είχε σχέση με την έλλειψη “παπαροδουλειών”; Ή μήπως είχε σχέση με αγώνες, συγκρούσεις, και την νικηφόρα επανάσταση των μπολσεβίκων; Κανένας σοβαρός αναρχικός δεν θα υποτιμούσε τους εργατικούς αγώνες και τις ένοπλες εργατικές επαναστάσεις που συντάραξαν την ευρώπη για χρόνια και σε ότι αφορά τις υποχωρήσεις των αφεντικών και τους μετασχηματισμούς που αναγκάστηκαν να κάνουν (και γρήγορα αξιοποίησαν) σε σχέση με τον χρόνο εργασίας. Κανένας σοβαρός αναρχικός δεν θα παπαρολογούσε επι θεμάτων ποτισμένων με αίμα. [...]
...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Sarajevo.
