Ο Κόσμος Κρατών/Κεφαλαίου και η Κοινωνική Αντιεξουσία: Δύο Κόσμοι σε Σύγκρουση - ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ!!!!!

Αντώνης Μπρούμας

Η κοινωνική αναμέτρηση διεξάγεται σήμερα με πολεμικούς όρους. Στον έναν πόλο της σύγκρουσης, τον κυρίαρχο, βρίσκεται ο κόσμος των κρατών και του κεφαλαίου. Στον αντίπαλο πόλο τοποθετούνται οι σύγχρονες κοινωνίες σε κίνηση, ο κόσμος της κοινωνικής αντιεξουσίας και της αυτονομίας. Πρόκειται για δύο κόσμους διαμετρικά αντίθετους, ως προς τους τρόπους κυκλοφορίας και συσσώρευσης της κοινωνικής τους δύναμης αλλά και ως προς τις προοπτικές που ανοίγουν για τις κοινωνίες. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο αυτών κόσμων θα καθορίσει σε ποιες κοινωνίες θα ζήσουμε τον 21ο αιώνα, αν αυτές θα είναι καπιταλιστικές, αν θα είναι απελεύθερες ή αν θα έχουν εξοκείλει στον ολοκληρωτισμό.

Ο Κόσμος Κρατών / Κεφαλαίου: Ένας Κόσμος σε Διαρκή Κρίση

Το κεφάλαιο έχει καταστεί σε πλανητικό επίπεδο η ηγεμονική μορφή κοινωνικής εξουσίας. Απέκτησε αυτή τη δυνατότητα, αναπτύσσοντας σταδιακά πανίσχυρες δομές για την αποτελεσματική κυκλοφορία και συσσώρευση της δύναμής του και για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας και της φύσης σύμφωνα με τα δικά του πρότυπα και ανάγκες. Τα κράτη και οι διακρατικοί οργανισμοί είχαν αναπόσπαστο ρόλο στην πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Χάρη στην κρατική και διακρατική βία, η κυριαρχία του κεφαλαίου επιβλήθηκε πάνω στις κοινωνίες, θέτοντας στο περιθώριο κάθε άλλη απτή εναλλακτική.

Η σημερινή πλανητική ηγεμονία του κεφαλαίου δεν είναι, λοιπόν, αποτέλεσμα της λειτουργίας ενός δήθεν αόρατου χεριού της καπιταλιστικής αγοράς αλλά της πολύ ορατής επιβολής από τα κράτη πάνω στις κοινωνίες του καπιταλισμού, αλλά και της σύγχρονης προγραμματικής εκδοχής του, του άκρως πολιτικού εγχειρήματος του νεοφιλελευθερισμού. Η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη του καπιταλισμού είναι μια εξαιρετικά βίαιη διαδικασία απόλυτης υπαγωγής των κοινωνιών και της φύσης στις διαδικασίες μεταβολισμού του κεφαλαίου μέσα από τον εξαναγκασμό της οργανωμένης στρατιωτικής βίας των κρατών. Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες, ο νεοφιλευθερισμός διαμόρφωσε τις κατάλληλες συνθήκες για την άρση κάθε ορίου, φυσικού ή κοινωνικού, στην κυκλοφορία και στη συσσώρευση της κοινωνικής εξουσίας του κεφαλαίου. Εντούτοις, η απόπειρα για την πλήρη απελευθέρωση του κεφαλαίου δεν υπήρξε χωρίς αντίτιμο για τον καπιταλισμό, αφού έχει οδηγήσει σε μία άνευ προηγουμένου πύκνωση και εμβάθυνση των κρίσεων και των αντιφάσεών του. Έχοντας υπαχθεί σε μεγάλο βαθμό στον μεταβολισμό του κεφαλαίου και βαθιά εξαρτημένες από τις μεταλλάξεις του, οι κοινωνίες βιώνουν τέτοιες κρίσεις, όχι πια ως κρίσεις του κεφαλαίου αλλά ως δικές τους κρίσεις, όπως και τελικά είναι, ως μία κρισιακή κατάσταση που από εδώ και πέρα θα τείνει να γίνεται διαρκής.

Κοινωνική Αντιεξουσία, Κρίση, Προοπτική

Οι περίοδοι καθεστωτικής κρίσης αποτελούν στιγμές κοινωνικού ανταγωνισμού, όπου οι θέσεις των αντιτιθέμενων κοινωνικών δυνάμεων ρευστοποιούνται. Στην παρούσα κρίση, τα αυτόνομα κοινωνικά κινήματα αναδύονται μέσα από τις σύγχρονες αντιφάσεις του καπιταλισμού ως τα κύρια συλλογικά υποκείμενα με δυνατότητες για ριζοσπαστικές συνθέσεις και κοινωνικές αλλαγές. Αποτελούν τον βασικό αντίπαλο της καπιταλιστικής κυριαρχίας στη σύγχρονη κοινωνική αναμέτρηση, με τις εξελίξεις στα κοινοβούλια, αλλά και οπουδήποτε αλλού, να αποτελούν ουσιαστικά αντανάκλαση της άμπωτης ή της παλίρροιας των κινημάτων.

Ως κοινωνική αντιεξουσία κατανοούμε τη συλλογική δύναμη της κοινωνίας: (α) να αγωνίζεται ενάντια στο σύμπλεγμα κρατών – κεφαλαίου όπως και ενάντια σε όλες τις άλλες μορφές εξουσίας διαχωρισμένης από το κοινωνικό σώμα καθώς και (β) να προάγει την άσκηση της κοινωνικής εξουσίας ως εμμενούς μέσα στην κοινωνία. Η κοινωνική αντιεξουσία ενυπάρχει ως δυνατότητα στην κοινωνία, όπως το αυτεξούσιο ενυπάρχει ως δυνατότητα στα άτομα. Αποτελεί προοπτική, που κάθε φορά πραγματώνεται μέσα από τους αγώνες. Είναι ροή, όχι καθεστώς. Η κοινωνική αντιεξουσία δεν έχει επαναστατικά υποκείμενα ούτε στοχεύει σε χιλιαστικές ουτοπίες, γιατί δεν έχει καμία καβάτζα ούτε κανένα μέλλον. Το υποκείμενο της κοινωνικής αντιεξουσίας είναι το αυτεξούσιο άτομο. Κόντρα στις διπολικότητες “φίλου – εχθρού”, στην κοινωνική αντιεξουσία αποφασίζει όλη η κοινωνία, που τίθεται σε κίνηση.

Η σύγχρονη κοινωνική αντιεξουσία παίρνει διάφορες επιμέρους μορφές συλλογικής οργάνωσης, όπως τη “μορφή – κίνημα”, “μορφή – συνδικάτο”, “μορφή – πλήθος”, “μορφή – κοινότητα”, “μορφή – παραγωγική δομή”, “μορφή – κοινά”, όχι όμως τη “μορφή – κόμμα”. Έχει τα χαρακτηριστικά κοινοτήτων αγώνα ή καλύτερα κοινωνικών κομματιών σε κίνηση. Συναρθρώνεται σε αυτόνομα κοινωνικά κινήματα και μορφές κοινωνικότητας. Οι σύγχρονες αυτές μορφές της κοινωνικής αντιεξουσίας δεν αυτοτοποθετούνται μέσα στα διαρθρωμένα δίκτυα αλληλεξάρτησης του υπάρχοντος πλαισίου κυριαρχίας, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι οι διάφορες μορφές του συσχετισμού δυνάμεων δεν είναι δεδομένες. Με την πράξη τους, οι συλλογικές μορφές κοινωνικής αντιεξουσίας αποπειρώνται τη συγκρότηση εναλλακτικών κοινωνικοτήτων, που προεικονίζουν τις κοινωνικές σχέσεις του αύριο. Διαρρηγνύουν τις ταυτότητες που συγκροτούνται μέσα από το υπάρχον πλαίσιο κυριαρχίας, και μέσω αυτών αναδύονται νέα συνεκτικά συλλογικά νοήματα, τα οποία δίνουν λιγότερο έμφαση σε ιδεολογίες και περισσότερο έμφαση σε κουλτούρες, κοινωνικότητες, αξίες και τρόπους ζωής. Οργανώνονται με τη μορφή οριζόντιων δικτύων στον χώρο και ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες και δεν παρουσιάζουν τη λειτουργική διαφοροποίηση ανάμεσα σε αντιπρόσωπους και αντιπροσωπευόμενους. Διαφοροποιούν τις δομές τους και καταμερίζουν εργασίες, συγκροτώντας συντονιστικά, επιτροπές, ομάδες εργασίας με κανόνες αποθεσμοποίησης της εξουσίας, όπως μικρή διάρκεια θητείας σε καίριες θέσεις, εναλλαγή των ρόλων, λογοδοσία, ανακλητότητα. Επικεντρώνουν στην αποδόμηση της συμβολικής διάστασης της κυριαρχίας και στη δημιουργία χώρων αυτονομίας.

Ιστορικά, οι σύγχρονες μορφές κοινωνικής αντιεξουσίας πατάνε στις καλύτερες παραδόσεις των ιστορικών μαζικών κινημάτων, αναδύονται όμως στην πρώτη γραμμή της σύγκρουσης με την κυριαρχία, με τη χρεοκοπία των λογικών της πρωτοπορίας μέσα στα κοινωνικά κινήματα. Έτσι, την πρώτη Ιανουαρίου του 1994, μια ομάδα ιθαγενών, μέχρι τότε στο περιθώριο της κοινωνίας, ξεσηκώνονται στα δάση του Μεξικού, όχι για να διεκδικήσουν την συμπερίληψή τους στον κορμό της κοινωνικής ζωής, αλλά για να απαιτήσουν τον σεβασμό στη διαφορετικότητά τους, να υπερασπιστούν τα αυτόνομα εδάφη τους και το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση. Ακολουθούν το altermondialiste κίνημα, έρχονται τα ιθαγενικά κινήματα στο προσκήνιο, η Αργεντινή ανοίγει τον δρόμο για τη διάδοση μαζικών κινημάτων λαϊκής εξουσίας [poder popular] σε όλη την Λατινική Αμερική, οι εξεγέρσεις στη Δύση πληθαίνουν, μία νέα κοινωνικότητα συγκλονίζει τον αραβικό κόσμο, το κίνημα για πραγματική –για άμεση– δημοκρατία κινητοποιεί παγκοσμίως εκατομμύρια ανθρώπους για μήνες και έπεται συνέχεια. Δεν ωφελεί όμως μία ιστορική περιοδολόγηση στα ξεσπάσματα της κοινωνικής αντιεξουσίας, για να αντιληφθούμε τι ακριβώς συμβαίνει. Αντίθετα, σε όλη αυτή την χρονική περίοδο, ένας ολόκληρος κόσμος εργάζεται στη βάση της κοινωνίας, υφαίνοντας εναλλακτικές κοινωνικές σχέσεις κάτω από το κέλυφος του παλιού. Ο κόσμος της κοινωνικής αντιεξουσίας δεν αγωνίζεται πια για τη συμπερίληψή του στις παροχές του κράτους πρόνοιας, με αντάλλαγμα την αναγνώριση της νομιμότητας του κράτους, αλλά για την υποκατάσταση των κρατικών δομών με κοινοτικές/αυτοδιαχειριζόμενες δομές για την καθημερινή διακυβέρνηση των ζωών μας. Παράλληλα, επιζητά την αυτάρκεια και τη διαφοροποίηση της παραγωγής, με σκοπό τη σταδιακή απεξάρτηση τόσο από την αγορά, όσο και από τον καπιταλιστικό χρόνο και τους ρυθμούς παραγωγής που αυτός επιβάλλει.

Η κοινωνική αντιεξουσία αποτελεί την απάντηση των κοινωνιών κόντρα στη γιγάντωση και αποχαλίνωση της κοινωνικής εξουσίας του κεφαλαίου, όπως αυτή κατέστη δυνατή με τη βίαιη επιβολή των κρατών. Είναι ο σύγχρονος αντίπαλος πόλος απέναντι στο σύμπλεγμα κρατών/κεφαλαίου, που ανοίγει πραγματικές προοπτικές για μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Η κοινωνική αναμέτρηση, ουδέποτε αλλά ούτε και σήμερα, λαμβάνει χώρα ανάμεσα, από τη μία, στο κεφάλαιο και, από την άλλη, στην επαναστατική κυβέρνηση (κράτος) μαζί με τον λαό. Το κράτος συμπλέκεται με το κεφάλαιο και φέρει εγγενώς τα στοιχεία της αστικής κοινωνίας. Έτσι, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε κανενός είδους αντικαπιταλιστική στρατηγική παρά μόνο σε μία αντικρατική στρατηγική αλλαγής των συσχετισμών στην κοινωνία, υποχώρησης της κατασταλτικής δράσης του κράτους πάνω στα κινήματα, αποδιάρθρωσης των δομών και των μονοπωλίων του και κατάληψης του κενού από τις νέες μορφές ζωής της κοινωνικής αντιεξουσίας. Ο χώρος, που πρέπει να επιδιώξουμε να δημιουργηθεί, μπορεί να δώσει έτσι τη δυνατότητα στις συλλογικές μορφές της κοινωνικής αντιεξουσίας να ξεπεράσουν τη μερικότητα των επιμέρους αγώνων, την ανεπαρκή δικτύωση των κινημάτων, τις ελλείψεις υλικής αυτονομίας και το αδύναμο των αυτοθεσμίσεων, που σήμερα τις κατατρέχει. Να δομηθούν, δηλαδή, ως συγκροτημένα συλλογικά υποκείμενα με όρους που είναι δυνατόν να ανοίξουν πραγματικές απελευθερωτικές προοπτικές σε μακρο-κοινωνικό επίπεδο και, τελικά, να σηκώσουν το βάρος της κοινωνικής αναμέτρησης.

Συμπερασματικά, το σύγχρονο διακύβευμα δεν είναι για εμάς η κατάληψη της εξουσίας του κράτους αλλά η αλλαγή συσχετισμών μέσα στην κοινωνία για τη δημιουργία όρων, που θα επιτρέπουν τη διεύρυνση της κοινωνικής αντιεξουσίας μέσα από κοινωνικές σχέσεις/θεσμίσεις που θα αποδιαρθρώνουν τις κρατικές δομές και θα εκτοπίζουν την παντοκρατορία του κεφαλαίου.

Η Κοινωνική Αναμέτρηση Σήμερα

Στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την περιφέρεια της Ευρώπης, η κοινωνική αναμέτρηση μπορεί να παρομοιαστεί με διαδοχή χτυπημάτων ενός αγώνα πυγμαχίας ανάμεσα στο σύμπλεγμα κρατών/κεφαλαίου και στην κοινωνική αντιεξουσία. Κάθε χτύπημα του συμπλέγματος κρατών/κεφαλαίου απαντάται με τις αντιστάσεις των από κάτω. Τέτοια χτυπήματα αποτελούν στιγμές στη συγκρότηση, θέση σε κυκλοφορία, συσσώρευση και μετασχηματισμό της κοινωνικής δύναμης κάθε πόλου της σύγκρουσης. Όπως είναι αναμενόμενο, αντίθετα όμως με τις συνήθεις στενές οπτικές του κοινωνικού πολέμου, τα χτυπήματα δεν εντοπίζονται μόνο στη σχέση κεφαλαίου – εργασίας αλλά διατρέχουν όλο το εύρος του κοινωνικού. Η δική μας, άλλωστε, κριτική της πολιτικής οικονομίας είναι αντιεξουσιαστική, είναι μία μακροκοινωνική πολιτική οικονομία για το πώς τόσο το κεφάλαιο/κράτος όσο και η κοινωνική αντιεξουσία κυκλοφορούν και συσσωρεύουν την κοινωνική τους δύναμη, επομένως μία πολιτική οικονομία που δεν περιορίζεται μόνο στις σχέσεις/δυνάμεις παραγωγής.

Έτσι, για να επιλύσει την κρίση του, το σύμπλεγμα κρατών/κεφαλαίου χτυπά κατά μέτωπο τις κυριαρχούμενες τάξεις με τη μείωση των μισθών και τους άλλους τρόπους αύξησης της άντλησης της υπεραξίας. Τα κοινωνικά υποκείμενα των κυριαρχούμενων ανταπαντούν με χτυπήματα γενικών απεργιών και λοιπών τρόπων ανυπακοής γύρω από την αναπαραγωγή της μισθωτής εργασίας. Επιπλέον, το σύμπλεγμα κρατών/κεφαλαίου χτυπά κάτω από τη μέση, απαλλοτριώνοντας μικρή ιδιοκτησία και αυξάνοντας τη φορολογία των κυριαρχούμενων τάξεων. Η κοινωνική αντιεξουσία ανταπαντά με κινήματα υπεράσπισης της μικρής ιδιοκτησίας και άρνησης πληρωμών. Περαιτέρω, το σύμπλεγμα χτυπά πλαγίως, απαλλοτριώνοντας δημόσιους χώρους και αναγκαίους για την κοινωνική αναπαραγωγή φυσικούς πόρους. Η κοινωνική αντιεξουσία ανταπαντά με κινήματα υπεράσπισης/αποκατάστασης του δημόσιου χαρακτήρα του κοινωνικού πλούτου. Το σύμπλεγμα επιτίθεται με την καταστολή, την κατάσταση εξαίρεσης για τα επικίνδυνα κοινωνικά υποκείμενα και τον σύγχρονο ολοκληρωτισμό. Η κοινωνική αντιεξουσία αντεπιτίθεται με την από τα κάτω επιβολή συλλογικών αντιεξουσιαστικών/δημοκρατικών de facto δικαιωμάτων και την προσπάθεια ανατροπής των κρατικών δομών από θεσμίσεις άμεσης δημοκρατίας. Το κεφάλαιο/κράτος επιτίθεται διαδίδοντας το εμπόρευμα σε κάθε πτυχή της ζωής. Η κοινωνική αντιεξουσία ανταπαντά με τη διάδοση των κοινών και των νέων μορφών ζωής που αναδύονται μέσα από τα κινήματα. Μπορούμε να προσθέσουμε σειρά άλλων χτυπημάτων σε όλες τις πλευρές του κοινωνικού. Το ότι μέχρι τώρα τρώμε ξύλο πολύ περισσότερο από όσο δίνουμε, δεν αποτελεί λόγο απογοήτευσης αλλά συνθήκη της κυριάρχησής μας. Θα ξέρουμε ότι σημειώνουμε κάθε φορά νίκες, όταν ζούμε όλο και περισσότερο σε χώρους συλλογικής απελευθέρωσης και αυτονομίας, όταν καλύπτουμε όλο και περισσότερες από τις ανάγκες μας από τη σφαίρα των κοινών.

Έτσι μαίνεται σήμερα ο κοινωνικός πόλεμος. Και η σημερινή συγκυρία αποτελεί κρίσιμη καμπή της κοινωνικής σύγκρουσης, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, καθώς τώρα κορυφώνονται όλες οι αντιφάσεις και τα αδιέξοδα του συστήματος. Η εύρεση των νέων ισορροπιών αποτελεί ακόμη ζητούμενο, που θα απαντηθεί με την αλλαγή ή μη των συσχετισμών δύναμης από την είσοδο των από κάτω στο προσκήνιο της πολιτικής. Σε αυτό το κοινωνικό – ιστορικό πλαίσιο, συνεπεία της αντιπαράθεσης, αναδύεται στην Ευρώπη το ενδεχόμενο κυβερνήσεων της αριστεράς, με προμετωπίδα την Ελλάδα (ΣΥΡΙΖΑ) και την Ισπανία (Podemos), ως αντιπαραβολή στο ενδεχόμενο ενός νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού, κοινωνικά παγιωμένου σε εθνικιστικές βάσεις. Σε αυτή τη συγκυρία, οι επερχόμενες βουλευτικές εκλογές θα αποτελέσουν μια μόνο στιγμή στη συμπύκνωση του κοινωνικού ανταγωνισμού. Αμέσως μετά ξεκινά μία πυκνή χρονική περίοδος, όπου οι νέες συνθέσεις θα γίνουν σε κλίμα μεγάλης κοινωνικής πόλωσης.

Επίλογος – Σημείωμα από το Μέλλον

Έχουν περάσει 22 χρόνια από τότε που ο Francis Fukuyama προφήτευσε το τέλος της ιστορίας και ακόμη δεν έχουμε καταφέρει να αρθρώσουμε μία τελική απάντηση σε αυτή την ψευδοπροφητεία του νεοφιλελευθερισμού. Μπορεί οι εξεγέρσεις μας απανταχού της γης να αποδεικνύουν διαρκώς πως οι καπιταλιστικές κοινωνίες είναι κάθε άλλο παρά ελεύθερες και επιθυμητές. Ωστόσο, έχουμε μέχρι σήμερα αποτύχει να δώσουμε μία συνεκτική προοπτική για μία ζωή με νόημα πέρα από τον καπιταλισμό.

Οι συγκρούσεις του αύριο ανάμεσα στα κυρίαρχα συστήματα εξουσίας και τις ριζοσπαστικές δημοκρατίες των εξεγερμένων θα είναι δριμύτερες. Την ίδια ώρα, οι δομικές κρίσεις του συστήματος θα οδηγήσουν σε μία μόνιμη κατάσταση απώλειας νοήματος, ανασφάλειας και φόβου για την ανθρώπινη ύπαρξη. Σε αυτό το μέλλον που μας επιφυλάσσουν, η κοινωνική αλλαγή σε αντιεξουσιαστική κατεύθυνση ισοελευθερίας μπορεί να γίνει ζητούμενο και αιτία κινητοποίησης για εκατομμύρια ανθρώπους. Εντούτοις, η απελευθερωτική προοπτική δεν θα αφεθεί χωρίς απάντηση από τους κυριάρχους αλλά θα βρίσκεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τους μονόδρομους ενός σωτηριολογικού ολοκληρωτισμού νέας κοπής. Στο κενό, λοιπόν, κοινωνικής αναπαραγωγής, που θα γίνεται από εδώ και πέρα όλο και πιο πιεστικό, η κυριαρχία θα απαντά όχι με κάποιου είδους κοινά αποδεκτές λύσεις αλλά με χομπσιανούς όρους. Θα διατρανώνει, δηλαδή, την αναγκαιότητα περιστολής κάθε δικαιώματος απέναντι στον τρόμο ενός πολέμου όλων εναντίον όλων μέσα σε έναν διαλυμένο και στερημένο από τις υλικές και διανοητικές συνθήκες της αυτονομίας του κοινωνικό ιστό.

Απέναντι στην προοπτική του ολοκληρωτισμού τυχαίνει ο κλήρος στις δικές μας γενιές να αντιπαρατάξουμε την προοπτική της απελευθέρωσης. Στις κατευθύνσεις και στις πρακτικές των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων βρίσκονται οι σπόροι των δικών μας απαντήσεων. Απέναντι στις παρωχημένες συλλήψεις στρατηγικών σχεδίων για την ανατροπή από τα πάνω του υπάρχοντος, που χαρακτηρίζουν τις πρωτοπορίες, αντιπαραβάλλουμε τη συγκρότηση νέων μορφών κοινωνικότητας, που μέσα από τα κινήματά μας θέτουν ολόκληρες κοινωνίες σε δημιουργική κίνηση, προεικονίζοντας το αύριο. Απέναντι σε μία στενή κυκλική σύλληψη της διαλεκτικής αντιπαράθεσης με το υπάρχον, που εγκλωβίζει τις απελευθερωτικές δυνάμεις μέσα στο ίδιο το καπιταλιστικό πλαίσιο, προτάσσουμε τη διαρκή εκδίπλωση και ανάπτυξη από τα κάτω εμβόλιμων αντάρτικων δικτύων και συστημάτων αντιεξουσίας με στόχο την αντίθεση από καλύτερες οργανωτικά θέσεις και τη σύνθεση, όχι στη βάση της κατάληψης του κράτους αλλά στη βάση της αποσάρθρωσης/κατάργησης όλων των λειτουργιών του. Απέναντι στις δυνάμεις της καπιταλιστικής αγοράς ξεκινάμε να συγκροτούμε αντικαπιταλιστικά κοινά ολόκληρης της κοινωνικής αναπαραγωγής, που θα διασφαλίζουν τις υλικές συνθήκες της αυτονομίας μας και την εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον. Και απέναντι στις χιλιαστικές αντιλήψεις πλήρους υπαγωγής του ατόμου στο σύνολο, επεξεργαζόμαστε μία διαλεκτική προσώπου/κοινότητας, που να είναι αξιοβίωτη και να δίνει ουσιαστικές διεξόδους στη δημιουργικότητα του ανθρώπου.

Τα ανταγωνιστικά κινήματα, κομμάτι των οποίων αποτελούμε, μπορεί μέχρι σήμερα να μην στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων αλλά σίγουρα δεν έχασαν ευκαιρία να αναμετρηθούν με την κυριαρχία και μπόλιασαν αποφασιστικά την κοινωνία με τον σπόρο της ελευθερίας. Στις συγκρούσεις που έπονται, τα κινήματα καλούνται να ανασυγκροτηθούν, να πάρουν θέσεις μάχης, να εκμεταλλευθούν στο έπακρο όλες τις αντιφάσεις και τις ρωγμές του συστήματος για τη διεύρυνση της συλλογικής μας δύναμης έναντι του κεφαλαίου και του κράτους και να καθορίσουν τις εξελίξεις σε απελευθερωτική κατεύθυνση. Σύντροφοι, αυτός ο αγώνας δεν τελειώνει ποτέ. Τώρα όμως δεν υπάρχει χρόνος να κοιτάξουμε πίσω. Τώρα είναι η στιγμή της ανασυγκρότησης, της επίθεσης, της εξόδου προς το μέλλον.

www.babylonia.gr

"Οι αντιφάσεις της υπερνεωτερικής κουλτούρας" των Ζιλ Λιποβετσκί και Ζαν Σερουά

Η αισθητικοποιημένη ηθική της υπερνεωτερικότητας ταυτίζεται με το ηδονιστικό ιδεώδες περί ψυχαγωγίας, αποδίδοντας καθ’ αυτόν τον τρόπο μια μαζική νομιμοποίηση σε ό,τι αφορά στις απολαύσεις και στην αναζήτησή τους στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Αλλά αυτός ο πολιτιστικός ηδονισμός, όσο πηγαίος κι αν είναι, δε αγωνίζεται μόνος του: μια σειρά άλλων προτύπων ορθώνουν ένα μέτωπο απέναντι στα ιδανικά της απόλαυσης και της άμεσης προσωπικής ολοκλήρωσης. Μεταξύ αυτών, η υγεία, η οικολογία, η εκπαίδευση, η εργασία ή ακόμα και οι επιδόσεις, καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος. Οι ηδονιστικές αξίες έρχονται, έτσι, κόντρα στις επιταγές του υγιεινισμού, της οικολογίας, της εκπαίδευσης και της προσωπικής απόδοσης: οι εντάσεις αυτών των αντιθέσεων αποτελούν τον πυρήνα των αντιφάσεων της υπερνεωτερικής κουλτούρας. Τις συνέπειες αυτών των αντιθέσεων, τις βιώνουμε καθημερινά.

Ηδονιστικές αξίες και «ιατρικοποίηση» της ζωής

Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε επαρκώς την εποχή μας, αν δεν λάβουμε υπόψιν τη σημασία που αποδίδεται στην έννοια της υγείας, γεγονός που αποδεικνύεται από την αύξηση των ιατρικών δαπανών, τον πολλαπλασιασμό των επισκέψεων σε γιατρούς καθώς και των κάθε λογής εξετάσεων. Με διαρκώς αυξανόμενο τρόπο, η αναφορά στην έννοια της υγείας συνδέεται με διάφορους τομείς εμπορικής προσφοράς που σχετίζονται με τη στέγη-κατοικία, την ψυχαγωγία, τον αθλητισμό, τον καλλωπισμό και τη διατροφή: αυτοί οι συγκεκριμένοι τομείς επαναπροσδιορίζονται, λίγο έως πολύ, από τις επιταγές της μοντέρνας υγιεινής. Πλέον δεν αρκεί κάποιος να είναι απλά υγιής, αλλά και να μπορεί να αναγνωρίζει τους κινδύνους για την προσωπική του υγεία, καθώς και τους παράγοντες που τους προκαλούν. Επίσης, θα πρέπει να υποβάλλεται συνεχώς σε διαγνωστικά τεστ και να αλλάξει τον τρόπο ζωής του έτσι ώστε να συμβαδίζει με τα προτεινόμενα μοντέλα υγείας και υγιεινής. Ζούμε στην εποχή, λοιπόν, όπου η πρόληψη πραγματοποιείται μέσω ενός συνόλου αθλητικών, διατροφικών και υγειονομικών πρακτικών (π.χ. η αποφυγή λιπαρών τροφών, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η καθημερινή άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος). Ταυτόχρονα, μέσα από μια συνεχή προβολή ιατρικών συμβουλών, τα ΜΜΕ προειδοποιούν διαρκώς το κοινό τους για τους κινδύνους που ενέχει ένας μη υγιεινός τρόπος ζωής. Συνέπεια αυτού, είναι η κυριαρχία θεμάτων που σχετίζονται με την υγεία, την υγιεινή διατροφή και την καλή φυσική κατάσταση στο επίπεδο των καθημερινών συζητήσεων.

Παρατηρούμε λοιπόν μια διαδοχή του απελευθερωτικού ηδονισμού από έναν ηδονισμό της υγιεινής, o οποίος είναι αγωνιώδης, «ιατρικοποιημένος» και βρίσκεται υπό την αιγίδα μιας όλο και αυξανόμενης έγνοιας για την υγεία. Αν και οι αξίες παραμένουν ηδονιστικές, δε σταματούμε στην πραγματικότητα να απομακρυνόμαστε συνεχώς από τις απολαύσεις του carpe diem, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η αγωνία για την υγεία μας η οποία συνδυάζεται με μια αδιάκοπη καμπάνια ενημέρωσης, πρόληψης και ελέγχου. Ο homo aestheticus διολισθαίνει όλο και πιο πολύ προς την κατάσταση του homo medicus παρατηρώντας και διαμορφώνοντας τις «κακές» του συνήθειες. Απόλαυση, υγεία: βρισκόμαστε εμφανώς στη στιγμή όπου το αισθητικό μοντέλο το οποίο βασίζεται στίς υπαρξιακές απολαύσεις υποχωρεί μπροστά στην άνοδο της κυριαρχίας ενός προληπτικού και υγειονομικού μοντέλου, το οποίο καθορίζεται από τον φόβο.

Πέρα από αυτήν την αντίθεση αρχών παρατηρούνται και άλλες, όπως στη διατροφή. Το τι θα φάμε έχει γίνει ένα ζήτημα ολοένα και πιο πολύπλοκο, με τον καταναλωτή να βρίσκεται ανάμεσα στα ερεθίσματα της γαστρονομίας και στον φόβο να καταναλώσει παραπάνω ζάχαρη, παραπάνω λιπαρά ή παραπάνω χρωστικές ουσίες[1]. Σε αυτόν τον φόβο, προστίθεται και ο φόβος του να πάρει κάποιος βάρος σε μία κοινωνία η οποία προσδίδει μέγιστη σημασία στο να είναι κανείς αδύνατος, την ίδια στιγμή που ζούμε υπό τον φόβο των ενδεχόμενων κινδύνων που εγκυμονεί η κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. H διάδοση αντιφατικών μηνυμάτων (υγιεινής, ηδονισμού, ταυτότητας, αισθητικής), η πίεση από τις διαφημίσεις, η καθημερινή ροή πληροφοριών, έχουν δημιουργήσει μια νέα κατάσταση ανασφάλειας όσον αφορά στη διατροφή[2]. Έχουμε λοιπόν εισέλθει στην εποχή όπου ο καταναλωτής είναι ταυτόχρονα ηδονιστής και αγχώδης, ενώ έχει έντονα απομακρυνθεί από την χωρίς τύψεις δοκιμή των απολαύσεων: παραπάνω από αισθητική, η ηθική μας απεκδύεται συνεχώς του πνεύματος του carpe diem[3].

Σε αυτο το πλαίσιο, υπάρχουν κάποιοι παρατηρητές οι οποίοι μιλούν για τη δημιουργία του καταναλωτή «επιχειρηματία» ή «ειδικού»[4]. Αλλά αυτή είναι η μισή αλήθεια, καθώς έχουμε την ταυτόχρονη απορρύθμιση των διατροφικών συνήθειων και την κακοφωνία των διατροφικών κριτηρίων και ελλείψεων που οδηγεί στην άνοδο μιας πραγματικής «γαστρο-ανομίας»[5]. Ενώ αυξάνεται η προσοχή σχετικά με την υγεία και την ποιότητα ζωής, ταυτόχρονα, αυξάνεται και η απορυθμισμένη κατανάλωση που διακρίνεται από τις εθιστικές αγορές, την υπερβολική χρήση ουσιών σε βαθμό τοξικομανίας και γενικά τις εξαρτήσεις κάθε είδους. Έχουμε λοιπόν, από τη μια πλευρά, την ψύχωση της υγιεινής και του αδύνατου σώματος με τα άτομα να ενημερώνονται ολοένα και περισσότερο για την προληπτική συμπεριφορά· ενώ, από την άλλη πλευρά, την αναρχία των διατροφικών συμπεριφορών που εκφράζεται μέσα από φαινόμενα όπως της βουλιμίας και της παχυσαρκίας τα οποία πολλαπλασιάζονται σε όλον τον κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο αναδύεται και κυριαρχεί το μοντέλο του άνομου και αποδομημένου καταναλωτή εις βάρος του καταναλωτή «ειδικού» που επιδεικνύει μια συντηρητική συμπεριφορά.

Η πληθώρα υλικών που σχετίζονται με την προσφορά τροφής, η ηδονιστική κουλτούρα αλλά και η επιβολή φορολογίας έχουν ευνοήσει την άνθηση ενός τύπου προσωπικότητας ο οποίος έχει απομακρυνθεί από την παράδοση και παρουσιάζει αυξανόμενες δυσκολίες στο να αντισταθεί στις επιθυμίες της αγοράς καθώς και στις παρορμητικές του επιθυμίες. Έτσι λοιπόν προκύπτει ένα σύνολο συμπεριφορών που χαρακτηρίζονται από υπερβολή, εθιστικές καταναλώσεις και παθολογικές διαταραχές. Παράλληλα με το άτομο το οποίο έχει αυτοέλεγχο και προβάλλει ως προτεραιότητα την ποιότητα ζωής και την υγεία, αναπτύσσεται και ένας τελείως διαφορετικός τύπος που προτάσσει την χαοτική αυτοέκφραση του ατόμου η οποία δηλώνει την απορρύθμιση του εαυτού του και την υποκειμενική του αδυναμία[6]. Αυτό λοιπόν είναι το αρνητικό πρόσωπο της αισθητικοποιημένης ηθικής, η οποία δεν έχει καμιά σχέση με τη δημιουργία ενός τρόπου ζωής που βασίζεται στην αρμονία αλλά, αντιθέτως, συμπεριλαμβάνει καινούργιες παθολογίες της ύπαρξης.

Οι οικολογικές αξίες ενάντια στην αισθητική ηθική;

Τα σύγχρονα πρότυπα σωματικής υγείας και ομορφιάς δεν είναι τα μόνα που αμφισβητούν το ιδεώδες παρουσιαστικό της αισθητικής ζωής. Το ίδιο ισχύει και για τις αξίες της οικολογίας, οι οποίες στο όνομα της προστασίας της Γης, η οποία απειλείται από την τρέλα του τεχνο-εμπορευματικού κόσμου, κάνουν έκκληση στο να μπει ένα τέλος στην ανεύθυνη καταναλωτική γιορτή. Απέναντι στους κινδύνους και τις καταστροφές που προμηνύονται, αναπτύσσεται μια ηθική που αποβλέπει στο μέλλον και δηλώνει ως προτεραιότητά της το να μην γίνει καμιά παραχώρηση όσον αφορά στις συνθήκες ζωής των μελλοντικών γενεών. Έτσι, η πρωτοκαθεδρία των καταναλωτικών απολαύσεων του παρόντος, στιγματίζεται στο όνομα μιας ηθικής της υπευθυνότητας με μακρύ χρονικό ορίζοντα[7]. Απέναντι στη σπατάλη που έχει ενορχηστρωθεί από τον καταναλωτικό καπιταλισμό, αντιπαρατίθεται η ανάγκη εξοικονόμησης του ορυκτού πλούτου, μείωσης της εξάρτησης της οικονομίας από τον άνθρακα, ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του περιορισμού της παρέμβασης στο περιβάλλον. 

Στο ίδιο πνεύμα, οι καταναλωτές καλούνται να ευαισθητοποιηθούν γύρω από τις διατροφικές τους συνήθειες, γύρω από τον τρόπο που επιλέγουν την κατοικία τους, που θερμαίνουν το μέρος που κατοικούν, που κινούνται, που αγοράζουν και γύρω από τον τρόπο που παράγουν απορρίμματα. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν κάποιοι περισσότερο ριζοσπάστες, οι οποίοι φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν την αποανάπτυξη, την μετά-ανάπτυξη και την «οικειoθελή λιτότητα», θεωρώντας ότι η αειφόρος ανάπτυξη είναι μία ξεπερασμένη πρόταση που αδυνατεί να επιλύσει τα προβλήματα που προκύπτουν από την απόλυτη αναντιστοιχία ανάμεσα σε μια Γη με πεπερασμένους πόρους και μια ανάπτυξη χωρίς όρια.

H κουλτούρα της οικολογίας, καθώς και η οικονομική κρίση που βιώνουμε, έχουν οδηγήσει έναν μεγάλο αριθμό ειδικών να υποστηρίζουν πως η υπερκατανάλωση, η ασυνειδησία και η επιπολαιότητα που συνδέονται με την αισθητικοποιημένη ηθική, είναι καταδικασμένες να εξαφανιστούν και μάλιστα σύντομα. Είναι όμως τόσο αναπόφευκτη αυτή η εξέλιξη; Στην πραγματικότητα, όχι. Για να είμαστε πιο ακριβείς, θα λέγαμε ότι γινόμαστε μάρτυρες του τέλους της εποχής της ενεργοβόρας υπερκατανάλωσης που μολύνει τον πλανήτη, όχι όμως και του καταναλωτικού ηδονισμού. Στην πραγματικότητα, οι αναπόφευκτες αλλαγές (λιγότερη σπατάλη, μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθαρές μορφές ενέργειας και οικοκατανάλωση) δε συνεπάγονται αυτόματα και την επικράτηση μιας μετα-καταναλωτικής κουλτούρας. Είναι σίγουρο ότι υπάρχει μια εξέλιξη των συνηθειών που συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της οικολογίας, παρά ταύτα δε θα πρέπει να θεωρούμε ότι γεννιέται μια κουλτούρα πρόληψης, αλλά μια κουλτούρα αειφόρου υπερκατανάλωσης. Αλήθεια, θα σταματήσουμε ποτέ να επιθυμούμε τα καινούργια προϊόντα, να αποθηκεύουμε μουσικές, να πηγαίνουμε σε συναυλίες, να πηγαίνουμε στα πάρκα και να περιμένουμε με ανυπομονησία τις καινούργιες ταινίες και τα νέα βιντεοπαιχνίδια; Τίποτα από αυτά δεν θα γίνει. Θα έχουμε λιγότερα ενεργοβόρα προϊόντα, αλλά μεγαλύτερη κατανάλωση υπηρεσιών και άυλων προϊόντων.

Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει αυτήν τη φρενήρη νεοφιλία, και αυτό γιατί έχει τις ρίζες της σε φαινόμενα βαθιά εδραιωμένα τα οποία σχετίζονται με την απομάκρυνση της κουλτούρας από την παράδοση και την εδραίωση μιας οικονομίας που βασίζεται στην αδιάκοπη καινοτομία. Οι συγκεκριμένες δομίζουσες σημασίες μάς «καταδικάζουν» να ζούμε σε μια κουλτούρα που διέπεται από την «αγάπη για την κίνηση καθαυτή». Δεν πρόκειται λοιπόν για μια πιθανότητα αλλά για τη βασική πνευματική δομή των κοινωνιών που βρίσκονται υπό μια διαρκή κίνηση απομάκρυνσης από τη παράδοση. Τι παρατηρούμε λοιπόν; Η αγάπη για τα ταξίδια, τα βιντεοπαιχνίδια και τα είδη πολυτελείας δεν βρίσκεται σε πτώση, τουναντίον συμβαίνει το αντίθετο. Σε ένα περιβάλλον γενικευμένου αποπροσανατολισμού όπου αυξάνεται η απομόνωση του ατόμου και το κακώς-ζην, η κατανάλωση έρχεται να αναπληρώσει το κενό που δημιουργεί το αίσθημα του ανολοκλήρωτου. Η κατανάλωση είναι, επιπλέον, αυτή που μας επιτρέπει να καταπολεμήσουμε μιαν ορισμένη απαρχαίωση της καθημερινότητας, μέσω των μικρών διεγέρσεων και της χαράς των αγορών. Στην αισθητική κοινωνία που κυριαρχεί στον καλλιτεχνικό καπιταλισμό, έχει γίνει ανυπόφορο το να μην «απολαμβάνεις». O υπερκαταναλωτής είναι αυτός που αντιστέκεται στις «νεκρές» στιγμές της ζωής και επιδιώκει να ξανανιώσει την αίσθηση του χρόνου, να την αναζωογονήσει μέσα από τα καινούργια πράγματα που του δίνουν, χωρίς ρίσκο, το άρωμα της περιπέτειας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η άνοδος μιας νέας κουλτούρας της απλότητας και του αγοραστικού πυρετού εμπίπτουν στη σφαίρα της φαντασίας. Η όρεξη για απολαύσεις και για καινούργια πράγματα αποτελεί το βασικό συστατικό της αισθητικοποιημένης ηθικής, και δεν φαίνεται πιθανό να μειωθεί, πόσο μάλλον να ατονήσει. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η ασυμφωνία που υπάρχει ανάμεσα στις ηδονιστικές νόρμες και στις οικολογικές επιταγές είναι απίθανο να ατονήσει.

Η εκπαίδευση ενάντια στην ανοχή

Ένα διαφορετικό σύστημα προτύπων διαμορφώνεται απέναντι στο ρεύμα της κουλτούρας των απολαύσεων: το σύστημα της εκπαίδευσης. Μέχρι τη δεκαετία του ‘60, η κοινωνική λειτουργία της εκπαίδευσης στηριζόταν σε αξίες παραδοσιακές και αυταρχικές: η ανατροφή των παιδιών, που ήταν βασισμένη στην αυστηρότητα, ήταν ισχυρά νομιμοποιημένη καθώς θεωρείτο ο καλύτερος δυνατός τρόπος προκειμένου τα παιδιά να προετοιμαστούν για τη σκληρή πραγματικότητα της ενήλικης ζωής. Αυτός ο τύπος αξιών δέχθηκε διάφορες κριτικές ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα από τα μεταρρυθμιστικά ρεύματα, αλλά μόνο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘60 ο τύπος αυτής της ανεκτικής, ψυχολογικής και κάποιες φορές συγκαταβατικής εκπαίδευσης μπόρεσε να εξαπλωθεί πραγματικά στην κοινωνία. Έτσι, οι αξίες της εκπαίδευσης ευθυγραμμίστηκαν και εντάχθηκαν στην ατομικίστικη-ηδονιστική κουλτούρα, η οποία ενίσχυσε την εξάπλωσή της από την έλευση της εποχής του καταναλωτισμού.

Αυτή η μίξη παρουσιάζει αδιαμφισβήτητα θετικές πλευρές, αλλά στην ακραία της εκδοχή, έχει συνέπειες οι οποίες μπορούν να αποβούν καταστροφικές. Οι γονείς, από την πλευρά τους, είναι εντελώς ανίσχυροι και αδυνατούν να πουν όχι στα παιδιά τους, επειδή τρέμουν στην ιδέα να χάσουν την αγάπη τους και να κατηγορηθούν ότι δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο σ’αυτά. Απ’ την άλλη, τα παιδιά, μέσω μιας εκπαίδευσης που δε θέτει περιορισμούς, ωθούνται στο να αναπτύσσουν επιθετικές συμπεριφορές και να είναι υπερδραστήρια, ανήσυχα και εύθραυστα γιατί έχουν ανατραφεί χωρίς να τους έχουν επιβληθεί κανόνες και όρια, διαθέτοντας δηλαδή απεριόριστες δυνάμεις και προνόμια απόλυτης απόλαυσης. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό παιδιών τα οποία παρακολουθούνται από ψυχολόγους ή χρήζουν ψυχιατρικής βοήθειας. Ο συγκεκριμένος τρόπος εκπαίδευσης στερεί από τα παιδιά που θα ενηλικιωθούν τα απαραίτητα ψυχικά εφόδια ώστε να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής, να διαχειριστούν την αρχή της πραγματικότητας, τις ματαιώσεις και τις αντιξοότητες.

Ωστόσο, η ηδονιστική-επιτρεπτική κουλτούρα δεν έχει κυριαρχήσει πλήρως. Ευτυχώς, δεν έχει καταφέρει να εξαλείψει πλήρως την ιδέα ότι η εκπαίδευση προϋποθέτει μια αρχή η οποία οριοθετεί τις επιθυμίες. Η εκπαίδευση λοιπόν δεν έχει φτάσει στο σημείο να μην έχει καθόλου πλαίσια, νόρμες και κανόνες, να μην ενέχει και το στοιχείο της απογοήτευσης όσον αφορά την εξέλιξη του μαθητή, ώστε να του μάθει να μεταθέτει την ικανοποίησή του και να αποδέχεται τους διάφορους περιορισμούς του κόσμου. Εξ ου και η πληθώρα συμβουλών, βιβλίων, άρθρων ή ακόμα και εκπομπών στην τηλεόραση που προειδοποιούν για τις συνέπειες της χαλαρότητας της εκπαίδευσης. Μεγάλος αριθμός γονέων αντιστέκεται στις παν-ηδονιστικές Σειρήνες και επιβάλλει στα παιδιά του να κάνουν ιδιαίτερα μαθήματα και να ενασχοληθούν με διάφορες δραστηριότητες ώστε να αποκτήσουν έναν βαθμό πειθαρχίας. Οι δάσκαλοι, επίσης, βρίσκονται πολύ συχνά αντιμέτωποι με τις αυξανόμενες δυσκολίες του επαγγέλματός τους αδυνατώντας να προσαρμοστούν στις νέες εξελίξεις.

Οι εντάσεις και οι αντιφάσεις ασφαλώς υπάρχουν: τίποτα δεν έχει κριθεί. Απέναντι στα αδιέξοδα και στα ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργεί η ριζοσπαστική ηθική της αισθητικοποίησης, δημιουργείται ένας άλλος τύπος απαιτήσεων που έχει ως επιδίωξη το να βρίσκεται κανείς στο ύψος των επιταγών της εκπαίδευσης και να είναι ικανός να μορφωθεί, να ελέγχει τον εαυτό του, να οργανώνει την καθημερινότητά του και να προσαρμόζεται σε έναν κόσμο που συνεχώς κινείται και αλλάζει.

Ηδονισμός και απόδοση

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι αδιαμφισβήτητο: είμαστε μάρτυρες της αυξανόμενης επιρροής των αρχών της ανταγωνιστικότητας και της απόδοσης όσον αφορά στην καθημερινότητα, με αποτέλεσμα να ορθώνεται μια τεράστια πρόκληση που σχετίζεται με την ηθική της αισθητικοποίησης και την αναζήτηση της καλής ζωής. Αρχικά, το παρατηρούμε στον τομέα του επιχειρείν, με τις περισσότερες εταιρείες να θέτουν ως προτεραιότητα την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, την ολοένα και μεγαλύτερη απαίτηση για κέρδη και συνεχή άνοδο της παραγωγικότητας καθώς και για άμεσα αποτελέσματα, τη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού, την ελαστικοποίηση της εργασίας και την εισαγωγή πρακτικών ατομικής αξιολόγησης γύρω από την εργασιακή απόδοση, για την οποία τίθενται ολοένα και υψηλότεροι στόχοι. Οι συγκεκριμένες εξελίξεις έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του άγχους στους χώρους εργασίας, φαινόμενο το οποίο πλέον επηρεάζει κάθε κοινωνικό τομέα και δραστηριότητα. Οι νέες τεχνολογίες, όπως αναπτύσσονται στην εποχή της πληροφόρησης και της παγκοσμιοποίησης, καθιστούν το χάσμα της αισθητικής κουλτούρας διαρκώς διευρυνόμενο: ένα κλίμα φόβου εξαπλώνεται συνεχώς, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας κουλτούρας διαρκώς αυξανόμενου ανταγωνισμού.

Η δια βίου μάθηση, η διαρκής αναβάθμιση των δεξιοτήτων, το να μπορεί κανείς να κάνει όλο και περισσότερα σε όλο και λιγότερο χρόνο και με όσο το δυνατόν λιγότερο προσωπικό, αποτελούν απαιτήσεις της υπερνεωτερικής επιχείρησης που υποβάλλει τους εργαζομένους της σε καθεστώς συνεχούς πίεσης και τους αναγκάζει να δρουν χωρίς καθυστέρηση, να είναι σε διαρκή κινητικότητα, να μπορούν να παρέχουν άμεσα λύσεις καθώς και να μπορούν να αντιδρούν όλο και πιο γρήγορα στις προκλήσεις που τους τίθενται[8]. Αυτές οι νέες μέθοδοι θέτουν σε κίνδυνο το ευ ζην στην εργασία και την ποιότητα της ζωής μέσα στην επιχείρηση και καθιστούν όλο και πιο δύσκολο τον συνδυασμό μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής[9], προκαλώντας συμπτώματα υπερκόπωσης (burn out), φόβου αποτυχίας αναφορικά με τους στόχους που τίθενται, υποτίμησης του εαυτού, κατάθλιψης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοκτονιών. Σε αυτό το πλαίσιο μεγιστοποίησης της απόδοσης παρατηρούνται φαινόμενα όπως τoυ να υποφέρει κάποιος στην δουλειά του. Παρατηρούμε επίσης το συναίσθημα της κακοδιαχείρισης του εργαζόμενου ο οποίος αισθάνεται «παραμελημένος», περιθωριοποιημένος και πιστεύει ότι δεν εκτιμάται η εργασία του.

Ο αθλητισμός αποτελεί μια άλλη σφαίρα με εξέχοντα ρόλο στο ανταγωνιστικό υπερνεωτερικό περιβάλλον, όπου απαιτείται η άριστη φυσική κατάσταση που με τη σειρά της θα φέρει το μέγιστο αποτέλεσμα. Η συγκεκριμένη λογική εξυπηρετείται από την εξάπλωση του ντόπινγκ όχι μόνο στους επαγγελματίες αθλητές αλλά και στους νέους που ασχολούνται ερασιτεχνικά με τον αθλητισμό και, γενικώς, σε όλα τα επίπεδα της αθλητικής δραστηριότητας. Τη στιγμή που τα όρια μεταξύ υγείας, διατροφής, ιατρικής και ντόπινγκ γίνονται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα, η αγορά καταγράφει τεράστιες πωλήσεις προϊόντων που υπόσχονται τόνωση και αύξηση της σωματικής απόδοσης, προϊόντων ενισχυμένων με βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία καθώς και κάθε λογής από «χάπια απόδοσης»: έτσι, για να στέκεται κανείς στο ύψος των απαιτούμενων αποδόσεων πρέπει να ακολουθεί την κουλτούρα της κατανάλωσης φαρμάκων και «χαπιών που εγγυώνται την ευτυχία» και όχι την κουλτούρα της αισθητικοποίησης.

Η ίδια λογική διέπει και την εξωτερική εμφάνιση στην εποχή της «τυραννίας» του αδύνατου σώματος, της νεότητας και των τέλειων αναλογιών. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μια ομορφιά που για να διατηρηθεί απαιτεί συνεχή προσπάθεια, αδιάκοπες στερήσεις με τη μορφή δίαιτας, συντήρηση μέσω της υγιεινής διατροφής, συνεχόμενες διορθώσεις μέσω της πλαστικής χειρουργικής και πρόληψη μέσω της ενυδάτωσης και της αναζωογόνησης του προσώπου. Ουδεμία λοιπόν πρωτοκαθεδρία της αισθητικής της παροντικότητας και των γαστρονομικών απολαύσεων, αλλά αντιθέτως ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από δίαιτες, προσταγές αυτοελέγχου και συνεχούς επιτήρησης της κατάστασης του σώματός μας. Η κανονιστική αισθητικοποίηση της βελτίωσης της εξωτερικής εμφάνισης λειτουργεί σε οριακή, κάποιες φορές, αντίθεση με την αισθητικοποιημένη ηθική της ύπαρξης.

* Lipovetsky Gilles & Serroy Jean, «Les contradictions de la culture hypermoderne», L’esthétisation du monde. Vivre à l’âge du capitalisme artiste, Παρίσι, Gallimard, 2013, σσ. 407-415.

[1] Αυτό είναι κάτι που μεταφράζεται από τη συσκευασία των τροφίμων: στη μια πλευρά χρώματα, σχήματα, ελκυστική τυπογραφία που προωθούν τη χαρά της κατανάλωσης∙ στην άλλη, συστατικά της ονοματολογίας του προϊόντος, χρωστικές ουσίες, έκδοχα και ο πίνακας με την περιεκτικότητα σε λιπαρά, υδατάνθρακες, άλατα, σάκχαρα που υποδεικνύουν την παρακολούθηση της υγιεινής και της υγείας.

[2] Jean-Pierre Poulain, Sociologies de l’alimentation. Les mangeurs et l’espace social alimentaire, Παρίσι, PUF, coll. Sciences sociales et sociétés, 2002, p. 53.

[3] Gilles Lipovetsky, Le Bonheur paradoxal. Essai sur la société d’hyperconsommation, Παρίσι, Gallimard, coll. NRF Essais, 2006, p. 216-220; επανέκδ. coll Folio Essais, 2009, p.268-273.

[4] Robert Rochefort, Le Consommateur entrepreneur. Les nouveaux modes de vie, Παρίσι, Odile Jacob, 1997.

[5] Claude Fischler, L’Homnivore. Le goût, la cuisine et le corps, Παρίσι, Odile Jacob, 1990; επανέκδ. Éditions du Seuil, coll. Points, 1993.

[6] Πάνω σ’ αυτό το ζήτημα βλ. Gilles Lipovetsky, Le Bonheur paradoxal, op.cit.

[7] Αν και οι οικολογικές αξίες αντιτίθενται στην αισθητικοποιημένη ηθική, το αντίστροφο είναι εξίσου αληθές, καθότι φαίνεται να συγκροτούν οργανώσεις κατά των κατασκευαστικών έργων δημιουργίας αιολικών πάρκων ακριβώς εξαιτίας της υπεράσπισης της αισθητικής του τοπίου.

[8] Nicole Aubert, Le Culte de l’urgence. La société malade du temps, Paris, Flammarion, 2003; επανέκδ. coll. Champs, 2004.

[9] Ο φορητός υπολογιστής και τα smartphones παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο σ’ αυτήν την υποβάθμιση επειδή δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ανά πάσα στιγμή διαθεσιμότητα προκαλώντας μια ολοένα μεγαλύτερη καταπάτηση της ιδιωτικής ζωής από την εργασία: το ένα τέταρτο των εργαζομένων θεωρεί ότι η ισορροπία μεταξύ οικογενειακής ζωής και εργασίας δεν είναι ικανοποιητική (Le Monde, 7 Aπριλίου, 2012). (respublica)

 http://rembazw.blogspot.gr

Έμβρυα εργαστηρίου

Ώρα Κοινής Ανησυχίας

Ο καθηγητής Μάρτιν Πέρα, του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης σε άρθρο του, το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, αναφέρει ότι πολύ σύντομα οι επιστήμονες θα έχουν τη δυνατότητα να παράγουν έμβρυα τριών ή τεσσάρων εβδομάδων, χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τα λεγόμενα αδιαφοροποίητα κύτταρα, δηλαδή τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Η ομάδα του πραγματοποίησε πειράματα από κύτταρα ρεζοπιθήκων με τα οποία αποδεικνύεται ότι είναι δυνατή η κατασκευή εμβρύου, το οποίο αναπτύσσεται καθώς τα αδιαφοροποίητα κύτταρα μπορούν να μιμηθούν το σχέδιο ανάπτυξης ενός εμβρύου που βρίσκεται στη μήτρα. Εκτός από την πρόοδο στην «τεχνητή» δημιουργία ζωής στο εργαστήριο, το πείραμα συνετέλεσε και στην κατανόηση της διαδικασίας του γήρατος. Ο καθηγητής είναι μέλος της ομάδας Steering Group of the International Stem Cell Initiative. Δείτε τι δηλώνει σε συνέντευξη του στον δημοσιογράφο Tom Nightingale:
 

T.N.: Οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο χαιρετούν αυτήν την ανακάλυψη από Αμερικανούς και Ιάπωνες ερευνητές. Ο καθηγητής Μάρτιν Πέρα από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης λέει ότι είναι μια σημαντική ανακάλυψη.
 

Μ.Π.: Λοιπόν, εργάζομαι σ’ αυτό το τμήμα πάνω από 30 χρόνια. Αυτή η ανακάλυψη είναι πραγματικά αξιοσημείωτη και έχει δώσει πραγματικά πολύ εκπληκτικά συμπεράσματα.
 

T.N.: Οι ερευνητές εξέθεσαν ενήλικα κύτταρα ποντικών σε οξύ. Ανακάλυψαν ότι άλλαξαν σε εμβρυακό στάδιο.
 

M.Π.: Αυτά είναι τα κύτταρα που είμαστε σε θέση να μετατρέψουμε σε οποιοδήποτε τύπο ιστού, νομίζω ότι πρόκειται για πολύ σημαντικό εύρημα.
 

T.N.: Αυτό σημαίνει το ενδεχόμενο χρήσεως για ιατρική θεραπεία;
 

M.Π.: Αν αυτό ισχύει και για τα ανθρώπινα κύτταρα πράγμα που εμείς δεν γνωρίζουμε ακόμη, θα πρόκειται για έναν εξαιρετικά άμεσο και απλό τρόπο λήψης κυττάρων από τον ασθενή, μετατροπή τους σε οποιοδήποτε τύπο κυττάρων και στη συνέχεια μεταμόσχευσή τους και πάλι πίσω στο εν λόγω άτομο.
 

T.N.: Αν είναι τόσο απλό, γιατί δεν έχει γίνει αυτό πριν;
 

M.Π.: Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Νομίζω ότι σαν ιδέα είναι εντελώς ενάντια στην διαίσθηση. Και το εκπληκτικό είναι ότι πολλά κύτταρα του σώματος, όπως το εσωτερικό του στομάχου για παράδειγμα, εκτίθενται σε αυτά τα είδη των όξινων συνθηκών και έτσι δεν θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος ότι η έκθεση σε σχετικά ήπιες συνθήκες θα οδηγούσαν σε αυτές τις δραματικές αλλαγές. Γι’ αυτό υποθέτω ότι τα ευρήματα αυτά είναι τόσο εκπληκτικά και ο λόγος που το φαινόμενο αυτό δεν είχε ανακαλυφθεί στο παρελθόν είναι ότι, πιθανόν, οι άνθρωποι απλά δεν είχαν ψάξει για αυτό.
 

T.N.: Τα βλαστικά κύτταρα θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντική θεραπεία και ήδη δοκιμάζονται για τη θεραπεία της καρδιάς, των οφθαλμών και του εγκεφάλου. Αλλά είναι αμφιλεγόμενο το αν θα μπορούν οι γιατροί να προμηθεύονται κύτταρα από έμβρυα και επί πλέον η έρευνα  αυτή έχει απαγορευτεί σε ορισμένα μέρη του κόσμου.
 

M.Π.: Η διαπίστωση αυτή θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα. Θα πρέπει να υπάρχουν πολύ λίγα ηθικά προβλήματα σχετικά με τη λήψη κυττάρων από ένα δείγμα αίματος, για παράδειγμα, και στη συνέχεια με το να ακολουθήσουν οι γιατροί αυτή την διαδικασία, ώστε να επιτευχθεί η δημιουργία μιας εμβρυϊκού τύπου κυτταρικής γραμμής που θα δημιουργήσει τα νέα κύτταρα. Νομίζω, λοιπόν, ότι αυτό θα παραμερίσει μερικά από τα ηθικά ερωτήματα σχετικά με τη χρήση εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς.
 

Μια άλλη ομάδα, υπό τον Φρεντ Κέιτζ, επικεφαλής του Εργαστηρίου Γενετικής στο Ινστιτούτο Βιολογικών Σπουδών Σαλκ, προχώρησε στη δημιουργία κυττάρων που ήδη παρουσίαζαν τις φθορές τού γήρατος, χρησιμοποιώντας ως «πρώτη ύλη» δερματικά κύτταρα που ελήφθησαν από ηλικιωμένους ασθενείς (η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Cell Stem Cell»). Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν πειραματόζωα. Πιο πρόσφατα, αξιοποίησαν για την έρευνά τους βλαστοκύτταρα (που ενίοτε προέρχονται από τον επαναπρογραμματισμό δερματικών κυττάρων). Η τεχνική αυτή όμως είχε σημαντικούς περιορισμούς, καθώς τα εγκεφαλικά κύτταρα που λαμβάνονται με τη συγκεκριμένη μέθοδο δεν διαθέτουν τις ιδιότητες των ηλικιωμένων εγκεφαλικών κυττάρων.
 

Πρόοδος ή τερατουργήματα; Θα λέγαμε, πρόοδος στα τερατουργήματα!

Ο κανόνας του Ευρώ

Προβλέπεται η κυριαρχία των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη, καθώς επίσης η κατάρρευση της Ευρωζώνης, εάν δεν επιλυθούν τα τρία βασικά της προβλήματα: η υπερχρέωση, οι οικονομικές ασυμμετρίες και η μεταναστευτική πολιτική

«Για τις έννοιες «χρέος και ένοχος» οι Γερμανοί έχουν την ίδια λέξη – γεγονός που ταιριάζει με την αυστηρή, προτεσταντική ηθική της χώρας, σύμφωνα με την οποία ο ένοχος (άρα και ο οφειλέτης), πρέπει να τιμωρείται παραδειγματικά και δημόσια.

Αν είναι δυνατόν να αποκεφαλίζεται σε μία «γκιλοτίνα», η οποία να τοποθετείται στο κεντρικότερο σημείο της Ευρώπης, σε υπερυψωμένο βάθρο, έτσι ώστε να μπορούν να την βλέπουν όλοι – για να μην τολμήσουν ποτέ να κάνουν κάτι ανάλογο.

Στα πλαίσια αυτά, εάν περιμένει η κυβέρνηση την αλληλεγγύη ή τη βοήθεια της καγκελαρίου στο θέμα του δημοσίου χρέους, μη υπακούοντας στις εντολές της, αρνούμενη δηλαδή να υποταχθεί γονυπετής στην παράλογη πολιτική που της επιβάλλεται δικτατορικά, κάνει ένα πολύ μεγάλο λάθος.

Ακόμη όμως και αν υποταχθεί, αποδεχόμενη τα πάντα, δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτα – απλά θα συνεχίσει να κρέμεται η δαμόκλειος σπάθη επάνω από τα κεφάλια των Ελλήνων στο διηνεκές, αφού τόλμησαν να αμαρτήσουν» (πηγή).

. 

Άρθρο

Ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, όλες οι κυβερνήσεις που ήταν στην εξουσία κατά τη διάρκεια μίας οικονομικής κρίσης αντικαθίσταντο από άλλες, με την ακριβώς αντίθετη ιδεολογία – σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα (πηγή), η οποία μελέτησε πάνω από 800 δυτικές εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων 150 ετών, κατά τη διάρκεια 100 περίπου χρηματοπιστωτικών κρίσεων.

Το βασικό της συμπέρασμα είναι εντυπωσιακό: μετά τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις, η πολιτική κατεύθυνση είναι σε μεγάλο βαθμό προς τα δεξιά – ενώ τα πρώτα πέντε χρόνια, αφού προηγηθεί μία συστημική τραπεζική κρίση, αυξάνονται οι ακροδεξιές ψήφοι κατά περίπου 33%.

Το πλέον προφανές και τρομακτικό παράδειγμα είναι η Μεγάλη Ύφεση του 1930, η οποία ακολούθησε το χρηματιστηριακό κραχ της Wall Street το 1929 – ενώ μία ανάλογη εξέλιξη διαπιστώθηκε ακόμη και στις πολύ δημοκρατικές χώρες της Σκανδιναβίας, μετά την τραπεζική κρίση στην αρχή της δεκαετίας του 1990.

Το δεύτερο συμπέρασμα της μελέτης είναι το ότι, η κυβερνητική λειτουργία γίνεται πολύ πιο δύσκολη μετά από χρηματοπιστωτικές κρίσεις, για τους εξής δύο λόγους: Η άνοδος της ακροδεξιάς συμβαίνει σε ένα προβληματικό πολιτικό περιβάλλον, το οποίο είναι κατακερματισμένο, διαθέτοντας περισσότερα κόμματα. Εκτός αυτού, οδηγείται ένα πολύ μικρότερο μέρος των ψήφων στο κυβερνών κόμμα, είτε είναι δεξιό, είτε αριστερό.

Ταυτόχρονα, παρατηρείται μία μεγαλύτερη εξωκοινοβουλευτική δραστηριότητα – με περισσότερες απεργίες, καθώς επίσης με πιο πολλές και ισχυρότερες διαδηλώσεις. Ο μέσος αριθμός δε των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων τριπλασιάζεται, η κυβέρνηση χάνει σε μεγάλο βαθμό τον έλεγχο των δρόμων, η συχνότητα των βίαιων αναταραχών διπλασιάζεται, ενώ οι γενικές απεργίες κλιμακώνονται κατά τουλάχιστον 30%.

Στο γράφημα που ακολουθεί απεικονίζονται τα παραπάνω πριν (αριστερά)  και μετά από μία κρίση (δεξιά), σε ετήσια βάση – με γαλάζιο οι γενικές απεργίες, με μαύρο οι βίαιες αναταραχές, με λευκό οι διαδηλώσεις, ενώ με γκρίζο το σύνολο όλων των συμβάντων.

.

.

Περαιτέρω, το μοναδικό καθησυχαστικό συμπέρασμα της μελέτης είναι το ότι, με την πάροδο του χρόνου οι κοινωνικές αντιδράσεις περιορίζονται – όπου, κατά μέσον όρο, παύουν μετά από πέντε έτη.

Εν τούτοις, δεν φαίνεται να συμβαίνει σήμερα κάτι τέτοιο, κρίνοντας από την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στην Αυστρία, στη Γαλλία, στη Φινλανδία ή στην Πολωνία – ενώ οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να αλλάζουν, όπως διαπιστώθηκε πρόσφατα στην Ισπανία. Η αιτία του γεγονότος αυτού είναι ίσως το ότι, τα πέντε χρόνια ξεκινούν μετά το τέλος της εκάστοτε χρηματοπιστωτικής κρίσης – κάτι που δεν χαρακτηρίζει την Ευρώπη.

Ακόμη χειρότερα, η οικονομική και η τραπεζική κρίση επιδεινώνονται, ενώ συνοδεύονται από μία μεταναστευτική, η οποία προκαλεί τεράστια προβλήματα σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη – ενώ είναι γνωστό πως τέτοιου είδους συμβάντα ενισχύουν ακόμη περισσότερο τα ακροδεξιά κόμματα, κάτι που παρατηρείται σήμερα ακόμη και στη Γερμανία.

Εύλογα λοιπόν συμπεραίνει κανείς πως η Ευρώπη θα καταρρεύσει, ενώ θα κυριαρχήσουν τα ακροδεξιά κόμματα, εάν δεν καταφέρει να επιλύσει έγκαιρα τα τρία βασικά της προβλήματα: την υπερχρέωση, το ευρώ (τις οικονομικές της ασυμμετρίες ευρύτερα)  και τη μεταναστευτική της πολιτική, απαραίτητη προϋπόθεση της οποίας είναι το τέλος του πολέμου στη Μέση Ανατολή, καθώς επίσης των αναταραχών στη Β. Αφρική, προϊόν κυρίως της φτωχοποίησης των λαών της.

Η υπερχρέωση

Όσον αφορά το πρώτο, την υπερχρέωση, η λεηλασία των υπερχρεωμένων κρατών μέσω του ESM και της πολιτικής λιτότητας που επιβάλλει η Γερμανία, η υιοθέτηση δηλαδή της πρότασης της, επιδεινώνει κατά πολύ τις συνθήκες – πόσο μάλλον σε συνδυασμό με το μερκαντιλισμό που τη χαρακτηρίζει, μέσω του οποίου αυξάνονται συνεχώς τα πλεονάσματα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών της, εις βάρος όλων των άλλων κρατών. Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνεται η αλαζονική πολιτική της Γερμανίας σε σχέση με τη Γαλλία, όσον αφορά τα εμπορικά πλεονάσματα (ελλείμματα) – γεγονός που συναντάται στις σχέσεις της με όλα τα υπόλοιπα κράτη.

.

.

Ειδικότερα, μετά το 2000 η Γαλλία εξελίχθηκε στη χώρα με τις μεγαλύτερες εισαγωγές στην Ευρώπη, ενώ η Γερμανία στη νούμερο ένα εξαγωγική οικονομία του πλανήτη – προφανώς όχι μόνο με το μισθολογικό dumping που υιοθέτησε το 2000 αλλά, επίσης, με απάτες, όπως τεκμηριώθηκε από τη Volkswagen, με τις δωροδοκίες πολιτικών (διαφθορά) που βιώσαμε στην Ελλάδα, έχοντας τη βοήθεια της δικής της «Διεθνούς Διαφάνειας» (ανάλυση) κοκ.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το έλλειμμα της Γαλλίας το 2014 ανήλθε στα -53,8 δις €, όταν το πλεόνασμα της Γερμανίας εκτοξεύθηκε στα +291,94 δις €. Παράλληλα, οι μέσες ονομαστικές αμοιβές των Γάλλων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εισφορών στους ανταγωνιστικούς εξαγωγικούς τομείς, κυρίως δηλαδή στη βιομηχανία, αυξήθηκαν μεταξύ των ετών 1993 και 2012 κατά 70%, ενώ στον τομέα των υπηρεσιών κατά 52% – κάτι που ισοδυναμεί με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, οπότε ήταν φυσιολογικές.

Αντίθετα, οι μέσες ονομαστικές αμοιβές (μαζί με τον πληθωρισμό) στη βιομηχανία της Γερμανίας αυξήθηκαν κατά 51%, ενώ στις υπηρεσίες μόλις κατά 10% – με αποτέλεσμα το κόστος ανά μονάδα προϊόντος στη Γερμανία να είναι χαμηλότερο, συγκριτικά με τη Γαλλία. 

Ως εκ τούτου, οι Γάλλοι συμπεραίνουν πως η Γερμανία είναι ένοχος για τις ασυμμετρίες που επιδείνωσαν τα οικονομικά μεγέθη της χώρας τους, η οποία διατηρήθηκε έντιμα στο μέσον όρο της Ευρωζώνης – με αποτέλεσμα να αυξάνουν οι διαμαρτυρίες, εκτρέφοντας την άνοδο του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει ουσιαστικά σε πολλές άλλες χώρες, ειδικά στην υπερχρεωμένη Ιταλία – οπότε, εάν δεν βρεθεί κάποιος τρόπος να καταπολεμηθούν οι ασυμμετρίες, καθώς επίσης να επιλυθεί το πρόβλημα του χρέους όπως, για παράδειγμα, μία ευρωπαϊκή σύσκεψη με στόχο τη διαγραφή μέρους των χρεών ή το πάγωμα τους με τη βοήθεια της ΕΚΤ (ανάλυση), με την ταυτόχρονη υιοθέτηση ευρωομολόγων, η Ευρώπη θα διαλυθεί.

.

Το ευρώ

Όπως έχουμε αναφέρει πολλές φορές στο παρελθόν, ουσιαστικά το ευρώ μοιάζει με την υιοθέτηση του κανόνα του χρυσού από μία σειρά χωρών, οι οποίες από μία χρονική στιγμή και μετά αδυνατούν να επιλύσουν τα προβλήματα τους – μη έχοντας τη δυνατότητα άσκησης μίας ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής (άρθρο).

Πρόκειται λοιπόν για ένα ξένο νόμισμα, με το οποίο είναι συνδεδεμένα όλα τα άλλα – πολιτικά για μία ευρωπαϊκή κοινοπολιτεία, η οποία έχει τεράστιες διαφορές με μία ομοσπονδία, όπως στο παράδειγμα της Γερμανίας ή της Ελβετίας.

Επειδή όμως ο αρχικός σχεδιασμός του ευρώ προέβλεπε μία ομοσπονδία, όπου τα πλεονάσματα της μίας χώρας θα εξισορροπούσαν τα ελλείμματα της άλλης μέσω της μεταφοράς πόρων, ενώ η αντιμετώπιση της Ελλάδας τον Ιούλιο του 2015 «έσβησε» εντελώς αυτήν την προοπτική, είναι φανερό ότι έχει ημερομηνία λήξεως – ενώ εκείνη ακριβώς τη στιγμή έγινε φανερό πως το ευρώ είναι ένας μηχανισμός σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, ο οποίος θα πάψει να υπάρχει όταν κάποια χώρα αποχωρήσει.

Περαιτέρω, η αποχώρηση μίας χώρας από έναν μηχανισμό σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, οφειλόταν ανέκαθεν σε οικονομικούς λόγους – όπως είναι τα υψηλά ελλείμματα ή οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Ο πλέον φημισμένος δε μηχανισμός ήταν ο κανόνας του χρυσού, ο οποίος κατέρρευσε κάτω από την πίεση του αποπληθωρισμού τη δεκαετία του 1930.

Επειδή τώρα η σημερινή κατάσταση πολλών χωρών της Ευρώπης θυμίζει αυτήν της δεκαετίας του 1930, με τον αποπληθωρισμό να απειλεί το σύνολο τους, εύλογα θα προσπαθήσουν κάποιες από αυτές να «αποσυνδεθούν» – αφού δεν είναι δυνατή η καταπολέμηση των οικονομικών τους προβλημάτων εντός του ευρώ, όπως φάνηκε καθαρά στο παράδειγμα της Ελλάδας.

Ολοκληρώνοντας, η μοναδική διαφορά του ευρώ με τον κανόνα του χρυσού είναι το ότι, όλες οι χώρες διαθέτουν το κοινό νόμισμα – κάτι που όμως, από οικονομικής πλευράς, είναι εντελώς αδιάφορο, αφού τα υπόλοιπα προβλήματα τους παραμένουν ως έχουν. Επομένως κάποια στιγμή η νομισματική ένωση θα οδηγηθεί στο τέλος της – με τρομακτικά επακόλουθα για ολόκληρο τον πλανήτη, ειδικά εάν συμβεί ανεξέλεγκτα.

.

Επίλογος

Υπενθυμίζουμε πως εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς τι ακριβώς σχεδιάζει η Γερμανία για την Ελλάδα, καθώς επίσης για την υπόλοιπη Ευρώπη. Φυσικά δεν αναφερόμαστε στους Γερμανούς Πολίτες, αλλά σε εκείνη τη βιομηχανική ελίτ, η οποία κυβερνάει τη χώρα απολυταρχικά, κρυμμένη στο  παρασκήνιο.

Πρόκειται σε πολλές περιπτώσεις για απογόνους των ναζί, αρκετοί από τους οποίους απέκτησαν τις ιδιοκτησίες τους με τα κλεμμένα χρήματα κατακτημένων λαών, τα οποία είχαν «φυγαδεύσει» έγκαιρα εκτός Γερμανίας – μεταφέροντας τα αργότερα προσεκτικά στη χώρα τους. Τα βασικά σχέδια της Γερμανίας είναι επιγραμματικά τα εξής:

(α) Η ανάκτηση της εθνικής της κυριαρχίας, η ανεξαρτητοποίηση της καλύτερα από τις Η.Π.Α. – μέσω την κατάκτησης μίας ηγεμονικής θέσης στην Ευρωζώνη, κατ’ επέκταση στην Ευρώπη, με οικονομικά μέσα.

(β) Η εξασφάλιση της εξόφλησης των απαιτήσεων του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα της, από τις χώρες-οφειλέτες της, μέσω των κατασχέσεων της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας τους, καθώς επίσης της επιβολής υψηλών φόρων. Διαφορετικά θα χρεοκοπήσει η Γερμανία, αφού δεν θα μπορούν να πληρώσουν πολλές χώρες και θα ζητήσουν διαγραφή χρεών.

(γ) Η δημιουργία ζωνών φθηνού εργατικού δυναμικού και χαμηλού κόστους στο Νότο, καθώς επίσης στην Ανατολική Ευρώπη – έτσι ώστε να παράγονται προϊόντα ανταγωνιστικά των κινεζικών και λοιπών ασιατικών.

(δ) Οι επενδύσεις των γερμανικών χρηματικών πλεονασμάτων στις περιοχές αυτές (εξαγορά των κερδοφόρων κοινωφελών επιχειρήσεων, οικοπέδων κλπ.),  υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι ασφαλείς – γεγονός που σημαίνει ότι, θα πρέπει να ελέγχονται ασφυκτικά όλες οι χώρες-αποικίες.

(ε)  Ο έλεγχος των Γερμανών Πολιτών, όσον αφορά τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό – αφενός μεν από φορολογικής πλευράς, αφετέρου για να ενισχύονται οι δικές της ξένες επενδύσεις.

(στ) Ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο, πλήρης έλεγχος με στόχο την εξασφάλιση πρόσβασης στα ενεργειακά αποθέματα τους – επίσης, καλύτερη πρόσβαση στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής, έτσι ώστε να αποφευχθεί η πλήρης σχεδόν ενεργειακή εξάρτηση της Γερμανίας από τη Ρωσία.

Εν τούτοις, θεωρούμε πολύ δύσκολο εάν όχι απίθανο να επιτύχει τα σχέδια της – αφενός μεν επειδή «τέμνονται» με αυτά των Η.Π.Α. (άρθρο), αφετέρου λόγω της αντίδρασης των Ευρωπαίων Πολιτών, οι οποίοι φυσικά δεν θέλουν να υποταχθούν στη Γερμανία. Όπως και να είναι όμως, η ώρα του λογαριασμού πλησιάζει – οπότε πρέπει να είναι κανείς έτοιμος για κάθε ενδεχόμενο.

Τα αδιέξοδα της αντιπολίτευσης...

Σε έναν ξένο παρατηρητή μπορεί να φαίνεται σαν πολιτικό παράδοξο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει αντιπολίτευση στην κυβέρνηση (λχ στηρίζοντας την πρώτη πανεργατική απεργία). Για όποιον έχει γνώση της ελληνικής πολιτικής κατάστασης αυτό είναι το μόνο δυνατό, από τη στιγμή που ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι, τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα της αντιπολίτευσης, δεν μπορούν να συνδεθούν με την κοινωνική διαμαρτυρία.

Δεν τους βγαίνει το αντιμνημόνιο, όχι μόνο γιατί υπάρχει ανακολουθία με τις πράξεις τους, αλλά...
επίσης επειδή δεν καταθέτουν καμία σοβαρή εναλλακτική πρόταση συνολικά ή σε επιμέρους θέματα. Παράλληλα, έχουν βυθιστεί στην εσωστρέφεια και χάνονται σε ένα παιχνίδι νομής της εσωκομματικής εξουσίας που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη απομάκρυνση από τη λαϊκή βάση. Ειδικότερα:

ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Μετά την δήλωση στήριξης του Μ. Βορίδη στον Απ. Τζιτζικώστα η αναμέτρηση για την ηγεσία αποκτά περισσότερο ιδεολογικά χαρακτηριστικά, αφού ο Ευ. Μεϊμαράκης προβάλλεται ως καραμανλικός εκφραστής του λεγόμενου «μεσαίου χώρου».

Το γεγονός ότι οι 4 διεκδικητές της ηγεσίας δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν ούτε στη διοργάνωση μιας κομματικής συνδιάσκεψης, πόσο μάλλον σε ντιμπέιτ, δημιουργεί την εντύπωση ενός ενδοπαραταξιακού διχασμού που δύσκολα θα επουλωθεί την επόμενη μέρα. Όλοι ορκίζονται στην ενότητα, αλλά στο παρασκήνιο η κουβέντα αφορά το ενδεχόμενο διάσπασης, ενώ η Ν. Τζαβέλα «τιτίβισε» ότι με τη συμμαχία Βορίδη -Τζιτζικώστα προετοιμάζεται η μεθεπόμενη μάχη ηγεσίας, άποψη που συμμερίζονται και άλλοι στο εσωτερικό της ΝΔ θεωρώντας ότι η λύση που θα δοθεί με την εκλογή της 22ης Νοεμβρίου θα είναι μεταβατική.

ΠΑΣΟΚ: Η δυναμική επιστροφή του Ευ. Βενιζέλου στο προσκήνιο κάνει δύσκολη τη ζωή της Φ. Γεννηματά, που τελευταία ακούγεται λιγότερο από τον προκάτοχό της. Στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ είναι ζωντανή η συζήτηση για ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ στο ορατό μέλλον, κάτι που, αν συνέβαινε, θα προκαλούσε εσωκομματικούς κραδασμούς, μπορεί και σεισμό.

Το γεγονός ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, από τον Ιανουάριο 2016 ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας θα μετάσχει ως παρατηρητής στις συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (χωρίς να φεύγει ο ΣΥΡΙΖΑ από την ευρωπαϊκή ομάδα της Αριστεράς) θα είναι σε συμβολικό και ουσιαστικό επίπεδο ισχυρό πλήγμα για τη Χ. Τρικούπη που διαπιστώνει ότι οι ευρωσοσιαλιστές προσπαθούν να φέρουν κοντά τους το κυβερνών κόμμα, αδιαφορώντας για τις δικές τους ενστάσεις.

ΠΟΤΑΜΙ: Αν ο Σταύρος Θεοδωράκης κάνει το βήμα της συνεργασίας με την ευρωπαϊκή ομάδα των Φιλελεύθερων, τότε η συνέχεια του κόμματός του δεν θα είναι καθόλου αυτονόητη.

Στελέχη της δεξιάς πτέρυγας πιστεύουν ότι αυτό θα γίνει, ενώ στελέχη της αριστερής πτέρυγας το θεωρούν casus belli. Είναι ενδεικτικό ότι ο βουλευτής Σπύρος Λυκούδης δεν παρέστη στη συνάντηση του Στ. Θεοδωράκη με τον Γκυ Φέρχοφστατ των ευρω - φιλελεύθερων, παρόλο που είχε προσκληθεί. Κατά τα άλλα, η προετοιμασία για το συνέδριο (αναβλήθηκε από Δεκέμβριο για Φεβρουάριο) γίνεται με δυσκολία καθώς υπάρχει κλίμα αποστασιοποίησης στελεχών, ενώ αρκετοί βουλευτές «ψάχνονται» για την επόμενη μέρα (δηλαδή για το επόμενο κόμμα…).

tvxs.gr

Κουραδοκόφτες

by ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ



Αν θες να αποφύγεις τη γελιοποίηση θα πρέπει πρώτα να την ασπασθείς. Το χιούμορ υπήρξε πάντα η κατάρα των λεγόμενων και φερόμενων ως σοβαρών δημιουργών, που, μονοσήμαντα και ερασμιακά αποθέωσαν το ψυχοπλάκωμα. Ο πόνος αρκετών καλλιτεχνών υπήρξε πλαστός και δυσκοίλιος. Πόνος που πουλήθηκε ακριβά στους ευσπλαχνικούς και φιλότεχνους πλουτοκράτες.

Πόνος και κραυγές και επιθανάτια τραγουδάκια ενός πληγωμένου κύκνου που σπαρταρούσε ανάμεσα στους λατρευτούς μηρούς μιας πλουσίας κυρίας, συζύγου εφοπλιστού ή βιομηχάνου, η οποία φιλότεχνος ούσα, αγόραζε μαζί με τα τελάρα και την ψυχή του δημιουργού.

Ακροκέραμα, μπεκάτσες και τσουτσούνες από αγγελάκια στόλισαν τα βελούδινα και πλουμιστά σαλονάκια, σιγοντάροντας το άσεμνο μουρμουρητό του πλούτου που δεν έχει τι να κάνει τα πλούτη του. Του πλούτου που γαμεί και δέρνει επί οχταώρου το ηρωικό προλεταριάτο για να βγάλει απ’ τη μύγα ζεστό ξύγκι.

Νεόπλουτοι που με την πρώτη ηλιαχτίδα καλοζωίας αγόρασαν Μυταρά και Φασιανό. Πέντε εκατομμύρια δολάρια για την κουρούνα που ξεσπυρίζει ένα καλαμπόκι βγαλμένο απ’ το μουνί της Μαρίας Αντουανέτας. Σαράντα εκατομμύρια ευρώ για τη μάχη στο Βατερλό και τη μάχη στα Γαυγάμηλα, εκεί όπου η βροντή των πυροβολαρχιών με το άσεμνο σχήμα των κανονιών τους στεφάνωνε τα κορμάκια των λαών στα λασπερά χαρακώματα.

Μαικήνες και χρηματιστήρια. Βιομηχανία του θεάματος και ουράνιος μηχανική των σαστισμένων ψυχών. Το νικηφόρο τραγούδι του Μαικήνα. Μακριά από εκεί όπου εγώ βρίσκω ζωτικότητα και χυμούς. Μακριά απ’ τις λέξεις και τα βογγητά, αλλά εκεί στα υπερώα όπου ανθεί η σοβαροφάνεια και τα φουλάρια.

Η τέχνη δεν πουλιέται και δεν αγοράζεται. Ένα παιδί που ζωγραφίζει δεν κάνει τέχνη για να την πουλήσει. Ένας ποιητής δε γράφει ποιήματα για να βγάλει λεφτά. Ένας αληθινός άνθρωπος δεν είναι καλός και δεν κάνει καλές πράξεις για να πάει στον παράδεισο των παπάδων. Δυο κορμιά που αγκαλιάζονται δεν αγκαλιάζονται για να τα κονομήσουν.

Ο κόσμος είναι αυτός που είναι και δεν χρειάζεται απ’ την κορφή ως τα νύχια να μυρίζει ροδοπέταλα. Μην προσπαθείτε να διακοσμήσετε τον κόσμο. Μην πιστεύετε τη γλυκερή ποίηση που θέλει το μουνί να μυρίζει ροδοπέταλα. Το μουνί μυρίζει μουνί, σύντροφοι και συντρόφισσες, γραφειοκράτες της καπιταλιστικής μηχανής και δάσκαλοι του μεταμοντέρνου μεσαίωνα.

Μην προσπαθείτε να κάνετε όλο τον κόσμο να μυρίζει αποσμητικό τουαλέτας και εξωτικό κήπο. Μην κάνετε κολπικά ντους στα δημιουργήματά σας με άρωμα βροχής, λουλουδιών ή βατόμουρου. Αμήν.

Η παγίδα του αποπληθωρισμού

Οι δανειστές της Ελλάδας, ο κ. Σόιμπλε για να είμαστε ακριβείς, έχουν τα σχέδια τους, επιβάλλοντας την πολιτική των μνημονίων – αντίθετα, η κυβέρνηση δεν έχει κανένα απολύτως σχέδιο, οδηγώντας την πατρίδα μας στο γκρεμό

«Έχουμε αναφέρει πολλές φορές ότι, τα κράτη δεν χρεοκοπούν. Αυτοί που χρεοκοπούν είναι οι Πολίτες τους, ειδικά εάν δεν επιλέξουν έγκαιρα τη στάση πληρωμών – κάτι που δυστυχώς συνέβη στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να έχουν κλείσει σταδιακά οι δανειστές της όλες τις εξόδους κινδύνου, με αφετηρία το PSI, καθώς επίσης με τέρμα τον πρόσφατο, στυγερό εκβιασμό της ΕΚΤ.

Η τελευταία ελπίδα της πατρίδας μας να τα καταφέρει, με τις μικρότερες δυνατές απώλειες για τους κατοίκους της, ήταν στα τέλη του 2014 – όπου δυστυχώς εκβιάστηκαν οι εκλογές από ένα κόμμα που, ακούσια ή εκούσια, παραπλάνησε τους Έλληνες οδηγώντας τους σε μία παγίδα, ανάλογη με αυτήν που οδηγήθηκε ο Λεωνίδας από τον Εφιάλτη, έχοντας τότε απέναντι του τους πανίσχυρους Πέρσες».

.

Ανάλυση

Ο πληθωρισμός, καθώς επίσης το αντίθετο του, ο αποπληθωρισμός, είναι πολύ σημαντικά μεγέθη για την οικονομία – ενώ καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τη νομισματική πολιτική μίας κεντρικής τράπεζας. Το γεγονός αυτό φαίνεται σήμερα καθαρά από τον προβληματισμό τόσο της ΕΚΤ, όσο και της Τράπεζας της Ιαπωνίας, σε σχέση με το χαμηλό ύψος του πληθωρισμού – όπου προσπαθούν με όλα τα μέσα που διαθέτουν να τον αυξήσουν τουλάχιστον στο 2%.

Η αιτία των προσπαθειών τους είναι το πραγματικό επιτόκιο, το οποίο αποτελεί τον κεντρικό τους στόχο – όπου το πραγματικό επιτόκιο είναι το ονομαστικό (βασικό), αφαιρουμένου του εκάστοτε πληθωρισμού ή των μελλοντικών πληθωριστικών προσδοκιών. Στο σχήμα που ακολουθεί, όταν το ονομαστικό επιτόκιο είναι 3%, ενώ ο πληθωρισμός 2%, τότε το πραγματικό επιτόκιο είναι μόλις 1% (3-2=1).

.

.

Περαιτέρω, το πραγματικό επιτόκιο αποτελεί θεωρητικά εκείνο το μέγεθος, το οποίο είναι σημαντικό για τις αποφάσεις που αφορούν τη λήψη πιστώσεων, καθώς επίσης τις επενδύσεις – επειδή, σε τελική ανάλυση, αυτό που μετράει είναι η απόδοση των επενδύσεων ή το κόστος των δανείων, μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού.

Οι κεντρικές τράπεζες τώρα δεν καθορίζουν τη νομισματική τους πολιτική από τις στατιστικές του παρελθόντος, αλλά από τις μελλοντικές τους προβλέψεις – επειδή τόσο για τις πιστώσεις, όσο και για τις επενδύσεις, αυτό που έχει σημασία δεν είναι το παρόν, αλλά το μέλλον.

Εάν λοιπόν προβλέπουν πως ο πληθωρισμός θα αυξηθεί, τότε υπολογίζουν ότι το πραγματικό επιτόκιο θα μειωθεί – οπότε προσαρμόζουν ανάλογα το βασικό, όπως πρόσφατα η Fed, η οποία το αύξησε κατά 0,25% ευχόμενη να ακολουθήσει πληθωρισμός (άρθρο). Στην περίπτωση της ΕΚΤ, εάν ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη αυξανόταν στο 2% τότε, με βασικό επιτόκιο 0%, το πραγματικό θα διαμορφωνόταν στο -2%, οπότε θα διευκολύνονταν σημαντικά τόσο ο δανεισμός, όσο και οι επενδύσεις.

Στα πλαίσια αυτά, κατά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση, το πραγματικό επιτόκιο έφτασε στις Η.Π.Α. ακόμη και στο 6% στα τέλη του 2008 – με αποτέλεσμα να ενταθούν τα προβλήματα στην οικονομία τους, βυθίζοντας τη χώρα στην ύφεση. Επειδή τώρα η αιτία δεν ήταν το ονομαστικό (βασικό) επιτόκιο, «ένοχος» ήταν ο αποπληθωρισμός – όχι όμως αυτός που καταγραφόταν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά εκείνος που προβλεπόταν για το μέλλον.

Στο γράφημα που ακολουθεί, η κόκκινη καμπύλη αναφέρεται στο πραγματικό επιτόκιο των Η.Π.Α. (αποδόσεις δεκαετών ομολόγων αφαιρουμένου του πληθωρισμού) –  ενώ οι σκιασμένες περιοχές αφορούν τις υφέσεις μετά το 1960.

.

.

Περαιτέρω, για να μπορέσει να αντιστρέψει την τάση η Fed, υιοθέτησε για πρώτη φορά τα πακέτα ποσοτικής διευκόλυνσης (QE) – στόχος των οποίων ήταν να αυξηθεί η προσφορά χρήματος. Επομένως, να μειωθούν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια της αγοράς, τα οποία ουσιαστικά δεν μπορεί να επηρεάσει η νομισματική πολιτική – αφού καθορίζονται από τους συμμετέχοντες (εμπορικές τράπεζες, επιχειρήσεις κλπ.).

Η ενέργεια αυτή της Fed οδήγησε σε προσδοκίες ενός υψηλότερου πληθωρισμού στο μέλλον, οι φόβοι αποπληθωρισμού εξαφανίσθηκαν και το πραγματικό επιτόκιο μειώθηκε – με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν το παράδειγμα της πολλές άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, αυξάνοντας με τη σειρά τους την ποσότητα χρήματος.

Με απλά λόγια, όταν η ανάπτυξη είναι αδύναμη, οι μελλοντικές προσδοκίες όσον αφορά την εξέλιξη του πληθωρισμού μπορούν να την αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο – οπότε, όταν τα βασικά επιτόκια έχουν φτάσει πλέον στο μηδέν, όπως συνέβη σε όλες τις βιομηχανικές χώρες, ήταν ευχής έργο να αυξηθεί ο πληθωρισμός τουλάχιστον στο 2%. Εν τούτοις, στις Η.Π.Α., στην Ευρωζώνη, καθώς επίσης στην Ιαπωνία και αλλού, ο πληθωρισμός δεν υπερέβαινε το 1% – ενώ οι χαμηλές τιμές της ενέργειας επιδείνωσαν την εξέλιξη του.

Για ορισμένες άλλες χώρες, όπως η Ελβετία ή η Σουηδία, το πρόβλημα επικεντρώνεται στην ισχυρή ανατίμηση των νομισμάτων τους – ενώ και σε αυτήν την περίπτωση ο πληθωρισμός είναι η μοναδική λύση, επειδή οι αγορές συναλλάγματος επηρεάζονται επίσης από τα πραγματικά επιτόκια.

Στο παράδειγμα της Ελβετίας, παρά το ότι τα βασικά της επιτόκια είναι αρνητικά (-0,75%), λόγω του αποπληθωρισμού (-1%) το πραγματικό επιτόκιο είναι θετικό (0,25%) – αφού ισχύει ο εξής μαθηματικός τύπος: πραγματικό επιτόκιο = ονομαστικό + αποπληθωρισμός. Επομένως, η τοποθέτηση στο νόμισμα της είναι συμφέρουσα για το διεθνές κεφάλαιο, το οποίο συνεχίζει να εισρέει αυξάνοντας την ισοτιμία του νομίσματος της – με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν οι εξαγωγές της, οπότε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κοκ.

Σε κάθε περίπτωση, για τις κεντρικές τράπεζες πρόκειται για ένα παιχνίδι προσδοκιών – όπου, εάν πείσουν τις αγορές πως θα αυξήσουν τον πληθωρισμό με όλα τα μέσα που διαθέτουν, τότε το πραγματικό επιτόκιο μειώνεται και κερδίζουν τη μάχη. Εάν όχι, τότε χάνουν το παιχνίδι – ειδικά όταν τα βασικά επιτόκια ευρίσκονται στο μηδέν, ενώ η αύξηση της ποσότητας χρήματος δημιουργεί φούσκες στις αγορές παγίων, χωρίς να καταλήγει στην πραγματική οικονομία.

.

Η Ελλάδα

Με βάση τα παραπάνω κατανοεί κανείς τα προβλήματα μίας νομισματικής ένωσης, όπως η Ευρωζώνη – με την έννοια πως η κάθε επί μέρους χώρα απαιτεί μία δική της νομισματική πολιτική, αφού πρόκειται για οικονομίες με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Ειδικά όσον αφορά τα χρέη, εάν εκείνες οι χώρες που είναι ήδη υπερχρεωμένες βυθιστούν στον αποπληθωρισμό, μειώνεται ταυτόχρονα η ποσότητα χρήματος ενώ οι μελλοντικές τους  προοπτικές δεν φαίνεται να αλλάζουν, τότε δεν υπάρχει καμία απολύτως δυνατότητα να ξεφύγουν από την παγίδα – οτιδήποτε και αν κάνουν.

Στο παράδειγμα της Ελλάδας, όπου συμβαίνουν όλα τα παραπάνω, ενώ είναι βυθισμένη  για πολλοστή χρονιά σε έναν καταστροφικό αποπληθωρισμό της τάξης του -2% (γράφημα), το πραγματικό επιτόκιο δανεισμού της από το ΔΝΤ είναι περί το 6% (4% + 2%) – ενώ αντίστοιχα υψηλό είναι επίσης το επιτόκιο των άλλων δανειστών της, παρά το ότι το ονομαστικό είναι χαμηλότερο από το 2%.

.

.

Περαιτέρω η τραπεζική κρίση, καθώς επίσης η μείωση των μισθών και των συντάξεων στα πλαίσια της εσωτερικής υποτίμησης που της έχει επιβληθεί, εντείνουν τα προβλήματα της – ενώ φυσικά αυξάνεται συνεχώς το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος της, οδηγώντας την απ’ ευθείας στο γκρεμό.

Με απλά λόγια, η νομισματική πολιτική που εφαρμόζεται στην Ελλάδα είναι η ακριβώς αντίθετη από αυτήν που χρειάζεται η οικονομία της, ενώ ακολουθείται από όλες τις υπόλοιπες χώρες – γεγονός που επεξηγεί τη συνεχή αύξηση του δημοσίου χρέους της το οποίο, από 264,6 δις € το 2008 θα φτάσει στα 343,3 δις € στα τέλη του 2015, παρά το ότι έχει μεσολαβήσει η διαγραφή του 2011 (PSI), καθώς επίσης του 2012 (επαναγορά ομολόγων με χαμηλότερες τιμές).

Ένα μέρος του οφείλεται βέβαια στη διάσωση του τραπεζικού συστήματος, αφού όμως προηγουμένως οδηγήθηκε στη χρεοκοπία (PSI) – ενώ η πολιτική των μνημονίων εκτόξευσε στα ύψη τις επισφάλειες (κόκκινα δάνεια). Εν τούτοις, ο κύριος υπεύθυνος είναι η πολιτική που επιβλήθηκε στη χώρα μας, η οποία δεν χαρακτηρίζεται από καμία απολύτως λογική – έχοντας, μεταξύ άλλων, οδηγήσει στην πλήρη καταστροφή του παραγωγικού μας ιστού.

.

Επίλογος

Οι δανειστές της Ελλάδας, ο κ. Αδόλφος Σόιμπλε για να είμαστε ακριβείς, έχουν τα σχέδια τους, επιβάλλοντας τη συγκεκριμένη πολιτική. Ουσιαστικά επιδιώκουν έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, έτσι ώστε η Ελλάδα να μπορεί να έχει έξοδα αντίστοιχα με τα έσοδα της – οπότε, κάθε φορά που τα έσοδα θα μειώνονται, λόγω της ύφεσης, του αποπληθωρισμού κλπ. που προκαλούν τα μνημόνια, θα ζητούν τη λήψη νέων μέτρων. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται τα ελλείμματα της χώρας μας από το 2009 έως το 2015, καθώς επίσης τα μέτρα που επιβλήθηκαν.

.

‘Έτος	Ύψος ελλειμμάτων	Μέτρα μνημονίων
2009	-36,0	8,3
2010	-25,3	19,1
2011	-21,2	18,2
2012	-16,9	11,5
2013	-22,5	10,2
2014	-6,3	3,8
2015	-8,0	1,6
Σύνολα	-136,2	72,7

Σημείωση: Η διαφορά ύψους -63,5 δις € επιβάρυνε το δημόσιο χρέος

.

Περαιτέρω, προγραμματίζουν την εξόφληση των δανείων τους μέσω της εκποίησης της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας – στις εξευτελιστικά χαμηλές τιμές που έχει διαμορφώσει η πολιτική των μνημονίων.

Υπολογίζουν δε πως από κάποιο σημείο και μετά, αφού προηγουμένως θα έχουν εξασφαλίσει την εξαγορά της χώρας, θα μπορεί η Ελλάδα να συμμετέχει στα προγράμματα ποσοτικής διευκόλυνσης της ΕΚΤ – οπότε να ανακυκλώνει το χρέος της από τις αγορές, χωρίς να χρειάζεται νέα δάνεια από την Τρόικα.

Όσον αφορά το ΔΝΤ, ήδη εξοφλούνται σταδιακά οι απαιτήσεις του, χωρίς να παρέχει κανένα νέο δάνειο – αφού ουσιαστικά δεν συμμετέχει στο νέο πακέτο των 86 δις € (λιγότερο, αφού στις τράπεζες δεν δόθηκαν τα 25 δις € που υπολογιζόταν).

Αντίθετα, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει κανένα απολύτως σχέδιο, ενώ ακόμη και τα έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής (λίστες με καταθέσεις στο εξωτερικό κλπ.), θα οδηγηθούν στο χρέος – στα ταμεία δηλαδή της Γερμανίας, καθώς επίσης των υπολοίπων δανειστών μας.

Το μέλλον της αποικίας λοιπόν (άρθρο), η οποία οδηγήθηκε στην παγίδα των μνημονίων, είναι προδιαγεγραμμένο – παρά τα μεγάλα λόγια των συγκυβερνητών, ο βασικότερος στόχος των οποίων δεν είναι άλλος από την παραμονή τους στην εξουσία, αδιαφορώντας για οτιδήποτε άλλο.

Next Floor, ένα αριστουργηματικό μικρού μήκους για την απληστία

dithen2010

Κατά τη διάρκεια μιας πλούσιας και πολυτελής δεξιώσης, με υπερόπτες καλεσμένους και προσωπικούς υπηρέτες, οι έντεκα χαϊδεμένοι επισκέπτες συμμετέχουν σε ένα ταξικό, τελετουργικό γαστρονομικό μακελειό. Σε αυτό το παράλογο και γκροτέσκο σύμπαν, μια απροσδόκητη σειρά γεγονότων υπονομεύει την ατέρμονη συμφωνία της αφθονίας, και το «eat the rich» με έναν τρόπο δικαιώνεται.

 Μια μικρού μήκους ταινία του Denis Villeneuve που παίχτηκε και βραβεύτηκε σε φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο

Ευρώπη-οχυρό υπό το πρόσχημα της ανάσχεσης της τρομοκρατίας

Σε μέτρα περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών προχωρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι χώρες μέλη της οποίας οχυρώνονται απέναντι στην ισλαμική τρομοκρατική απειλή μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι.

Από την 1η Ιανουαρίου του 2016 αναμένεται να ξεκινήσει να λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Αντιτρομοκρατικό Κέντρο (ECTC) της Europol, με στόχο να εντατικοποιηθούν οι έρευνες για τον εντοπισμό τζιχαντιστών.

Το νέο αυτό κέντρο της Europol θα κληθεί να απαντήσει και σε ερωτήματα γύρω από τις μετακινήσεις 5.000 μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, οι οποίοι έφυγαν από την Ευρώπη, ταξίδεψαν στην Συρία και στο Ιράκ και επέστρεψαν στη Γηραιά Ήπειρο.

Αυτοί οι μαχητές, όπως αναφέρει η Deutsche Welle, είναι πιθανόν να πραγματοποιήσουν τρομοκρατικά χτυπήματα σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Κάτι τέτοιο όχι μόνο απίθανο δεν είναι αλλά έχει ήδη συμβεί, καθώς τα τρομοκρατικά του Παρισιού οργανώθηκαν ακριβώς με αυτό τον τρόπο.

Όπως έχει γίνει γνωστό, αρκετοί από τους δράστες είχαν επιστρέψει από τη Συρία ενώ τουλάχιστον δύο από αυτούς πέρασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανάμεσα σε πρόσφυγες και οικονομικούς μετανάστες.

«Στο στόχαστρο της νέας υπηρεσίας θα βρίσκεται και η καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, για την οποία θα συγκεντρώνονται πολύτιμες πληροφορίες σε μια νέα βάση δεδομένων. Στους στόχους της βρίσκεται ωστόσο και το εμπόριο όπλων. Οι αστυνομικές υπηρεσίες γνωρίζουν ότι πολλοί τρομοκράτες έχουν στη διάθεσή τους όπλα, όπως πιστόλια και χειροβομβίδες, τα οποία περνούν στην Δυτική Ευρώπη μέσω Βαλκανίων» δήλωσε στο ραδιοσταθμό Deutschlandfunk ο γερμανός χριστιανοδημοκράτης βουλευτής κ. Αξελ Φος.
Η Deutsche Welle διερωτάται, όμως, τι είναι το Ευρωπαϊκό Αντιτρομοκρατικό Κέντρο. Μια αντίδραση στα τραγικά γεγονότα του Παρισιού ή μια καλοσχεδιασμένη απάντηση στο πρόβλημα της τρομοκρατίας.

Ο ευρωβουλευτής από το κόμμα του Πρασίνων κ. Γιαν Φίλιπ Άλμπρεχτ θεωρεί σε κάθε περίπτωση ότι το νέο κέντρο έχει νόημα: «Το βασικό πρόβλημα στην ΕΕ είναι ότι οι υπηρεσίες των χωρών μελών δεν ανταλλάσσουν πληροφορίες, όπως ίσως θα περίμενε κανείς. Και εδώ ελπίζουμε ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί με τη βοήθεια της Europol. Υπό αυτή την έννοια μπορούμε μόνο να επικροτήσουμε τη νέα προσπάθεια».

Το όλο εγχείρημα θα έχει όμως πιθανότητες επιτυχίας μόνο αν το αντιτρομοκρατικό κέντρο εξελιχθεί σε πραγματικό σημείο καταγραφής και ανταλλαγής πληροφοριών. Μέχρι στιγμής υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στην ετοιμότητα των χωρών μελών να ανταλλάξουν δεδομένα στη στελέχωση αλλά και την χρηματοδότηση της νέας αστυνομικής αρχής. Μόνο εάν λυθούν αυτά τα προβλήματα, το νέο κέντρο θα συμβάλλει ουσιαστικά ώστε η Ευρώπη να καταστεί πιο ασφαλής, εκτιμά ο γερμανός βουλευτής κ. Γιάν Φίλιπ Άλμπρεχτ.

πηγή:

http://www.hitandrun.gr

 anhsyxia.wordpress.com

Μεσοποταμία

Του Γιώργου Λιερού



Από εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ιράκ, ξεκίνησαν όλα: το κράτος, οι κοινωνικές τάξεις, οι πόλεις, η γραφή, οι οργανωμένες θρησκείες. Το ταξίδι στο Ιράκ είναι ταξίδι στις απαρχές του ιστορικού χρόνου, ένα προσκύνημα για οποιονδήποτε ονειρεύεται να ξαναφτιάξει τον κόσμο από την αρχή. Ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη βρισκόταν κατά τη Βίβλο η Εδέμ.

Εκεί, «από μια μοιραία σύμπτωση» που σύμφωνα με τον Ρουσό «δεν θα έπρεπε να είχε ποτέ συμβεί» χάθηκε η εξισωτική κατάσταση, «η πραγματική νεότητα της οικουμένης», «η ευτυχισμένη κατάσταση για την οποία ήταν φτιαγμένο το ανθρώπινο γένος». Η ίδια η Βαγδάτη και η Βασσόρα δεν είναι μόνο ονειρικός τόπος από τα παιδικά μας αναγνώσματα, η γη από τις Χίλιες και μια Νύχτες ή η χώρα του Σεβάχ του Θαλασσινού.

Σε αυτά εδώ τα μέρη η θύελλα που σηκώθηκε πριν από πέντε-έξι χιλιάδες χρόνια «από τη μεριά του παραδείσου» και «ωθεί ακαταμάχητα τον Άγγελο της Ιστορίας προς το μέλλον» δεν έπαψε να λυσσομανά.

Μετά το αεροδρόμιo και τα προάστια, τους δρόμους στους οποίους ανέμιζαν οι μαύρες πένθιμες και οι άλλες σημαίες των σιιτών, οι επόμενες εικόνες ήταν εκείνες από τα σπίτια, τα κανάλια, τις γέφυρες και τα δρομάκια της παλιάς πόλης της Βασσόρα. Άφθονα σκουπίδια παντού, η παλιά εβραϊκή συνοικία όμως με μια στοιχειώδη φροντίδα θα μπορούσε να είναι ένα κόσμημα που να το ζηλεύει η κάθε πόλη. Μόλις αποβιβαζόμαστε από το αυτοκίνητο μια παρέα παιδιών που μόλις έχουν σχολάσει μας πλησιάζουν και μας προσφέρουν τα μανταρίνια που έχουν στα χέρια τους για να φάνε.

Η Βασσόρα μας καλωσορίζει. Επίσκεψη στην Ένωση Συγγραφέων της Βασσόρα. Μοντέρνα τέχνη αξιώσεων στη γκαλερί της ένωσης των Ιρακινών εικαστικών. Χανόμαστε ανάμεσα στο πλήθος στα παζάρια της πόλης. Οσμές και χρώματα Ανατολής και προϊόντα κατά βάση κινέζικα αλλά και ιρανικά, τουρκικά και ινδιακά. Όλες οι γυναίκες είναι ντυμένες στα μαύρα και φορούν μαντήλες. Όταν λέμε ότι είμαστε Έλληνες τα χαμόγελα σχηματίζονται σε όλα τα πρόσωπα.

Βασσόρα 871 μ.Χ. Οι εξεγερμένοι σκλάβοι μετά από πολιορκία καταλαμβάνουν τη Βασσόρα, καταστρέφουν την πόλη και κατασφάζουν τους κατοίκους της. Η εξέγερση των Zahj, των μαύρων σκλάβων (869-883 μ.Χ.), διήρκεσε 14 χρόνια, συσπείρωσε ένα ευρύ κοινωνικό μέτωπο από σκλάβους, απελεύθερους, δουλοπάροικους, φτωχούς αγρότες, μικροβιοτέχνες, βεδουίνους κ.ά., υιοθέτησε τα εξισωτικά κηρύγματα των χαριτζίτων (χαλίφης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε πληροί τα απαραίτητα κριτήρια έστω κι αν είναι γιος δούλου) και με ηγέτη τον Ali Ibn Muhammad έφτασε να απειλήσει την ίδια τη Βαγδάτη.

Οι εξεγερμένοι όχι μόνο απελευθέρωσαν τους σκλάβους αλλά επίσης έχτισαν πόλεις και φρούρια, οργάνωσαν ναυτικό, έκοψαν νομίσματα, επέβαλλαν φορολογία κ.λπ. Πρόκειται για την πιο σημαντική εξέγερση σκλάβων στην ιστορία η οποία δυστυχώς σε αντίθεση με εκείνη του Σπάρτακου είναι σχεδόν άγνωστη σε εμάς. Ακόμα και η ιστορία των υποτελών τάξεων είναι δυτικοκεντρική.

Τις επόμενες τρεις μέρες, αφού αφήσουμε τη Βασσόρα, θα επισκεφτούμε τα έλη του Τίγρη και τα ερείπια από τις σουμεριακές πόλεις Ουρ, Λάγκας και Ουρούκ έχοντας ως βάση τη Νασιρίγια. Ο εύφορος κάποτε τόπος που περπάτησαν τα βήματα του Γκιλγκαμές, του Ουρναμού και του Γουδέα σήμερα με την αλάτωση του εδάφους είναι μια έρημος στην οποία σαν χωμάτινοι λόφοι υψώνονται τα ζιγκουράτ –καθώς διαλύονται οι άψητοι πλίνθοι από τους οποίους κατασκευάστηκαν- και χάσκουν οι τάφροι που άνοιξαν ανασκαφές, τα ευρήματα των οποίων κοσμούν τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά μουσεία (το Λάβαρο της Ουρ στο Βρετανικό Μουσείο, τα αγάλματα του Γουδέα στο Λούβρο κ.λπ.).

Η μετάβαση από τον αρχαϊκό κομμουνισμό στις ιστορικές κοινωνίες ξεκίνησε στη Μεσοποταμία, διήρκεσε περίπου μια χιλιετία (3500-2500 π.Χ.) και ήταν το αποτέλεσμα της ενδεχομενικής σύμπτωσης μιας σειράς ξεχωριστών παραγόντων και όχι μια νομοτελειακή μετεξέλιξη των νεολιθικών κοινωνιών. Ισχυρές οικογένειες, πατριές και χωριά αξιοποίησαν την εξαρτημένη εργασία των γειτόνων τους για να καλλιεργήσουν προσχωσιγενή γη υψηλής παραγωγικότητας και το αυξημένο πλεόνασμα επέτρεψε την υποστήριξη ενός πληθυσμού τεχνιτών και τη δραστήρια συμμετοχή στο εμπόριο μακρινών αποστάσεων. Η ραγδαία αστικοποίηση συνοδεύτηκε από την ανακάλυψη της γραφής, την οικοδόμηση ναών και την ανάδειξή τους σε κέντρα αναδιανομής.

Ο Haji Mohammed al Khushali, ιδιοκτήτης του λογοτεχνικού καφενείου Shahbander, που έχασε και τα πέντε του αγόρια στη βομβιστική επίθεση του 2007

Η Βαγδάτη διατηρεί την αύρα της παλιάς αυτοκρατορικής πρωτεύουσας· πριν τον πόλεμο λένε ότι ήταν το ίδιο όμορφη με την Κωνσταντινούπολη. Θα φτάσουμε στην Βαγδάτη βράδυ. Έχουμε αρχίσει να αναρρώνουμε από μια σοβαρή γαστρεντερίτιδα. Το σύγχρονο εμπορικό κέντρο της Βαγδάτης είναι σχεδόν άλλη χώρα· πολυτελή μαγαζιά, ένα μεγάλο πλήθος προσεγμένα ντυμένων ανθρώπων, ακριβά αυτοκίνητα, οι γνωστές δυτικές αλυσίδες καταστημάτων και οι πρώτες γυναίκες που είδαμε χωρίς μαντήλα.

Το επόμενο πρωί, όμως, η παλιά πόλη ήταν έρημη όλα τα καταστήματα κλειστά. «Έχουμε την αρμπαΐν (arbeen), πήγανε όλοι στην Καρμπάλα για προσκύνημα», μας διαβεβαιώνει ο ξεναγός. Πώς είναι δυνατόν; Χαζεύουμε στα παλιά κτίρια τις αραβικές τεχνοτροπίες να συνδυάζονται με τον νεοκλασικισμό αλλά και μοντερνιστικά στοιχεία και σχεδόν από ένστικτο κατευθυνόμαστε στην οδό Mutanabi. Την βρίσκουμε άδεια. Είναι ο δρόμος με τα βιβλιοπωλεία, το μεγαλύτερο υπαίθριο παζάρι βιβλίου της Μέσης Ανατολής και τα λογοτεχνικά καφενεία (μεταξύ των οποίων το πιο γνωστό, το Shahbander, το βρήκαμε ανοιχτό και γνωρίσαμε τον τραγικό ιδιοκτήτη του Haji Mohammed al Khushali που έχασε και τα πέντε του αγόρια στη βομβιστική επίθεση του 2007).

Το ISIS γεννήθηκε μέσα από το συγχρωτισμό των στελεχών του Μπαάθ με τους ισλαμιστές στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ (αν και η στροφή του Μπαάθ στον σουνιτισμό χρονολογείται ήδη από το 1991).Ο διαχωρισμός των σιιτικών από τους σουνιτικούς πληθυσμούς μοιάζει να είναι πλέον πλήρης. Η κυβέρνηση του Ιράκ εκπροσωπεί, βασικά, την σιιτική κοινότητα, συνεργάζεται στενά με το Ιράν και πρόσφατα έκανε σημαντικά ανοίγματα στη Ρωσία.

Τα σιιτικά σύμβολα είναι παντού, στα δημόσια κτήρια, τους δρόμους, τις αγορές, τα στρατιωτικά οχήματα και τα φυλάκια. Τις τελευταίες εβδομάδες καταργήθηκε η βίζα για τα εκατομμύρια των Ιρανών προσκυνητών. Σήμερα το Ιράκ, το Ιράν, ο Άσαντ και η Χεσμπολά (σιίτες) πολεμούν μαζί με τους Ρώσους το ISIS (σουνίτες) το οποίο υποστηρίζει η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και άλλες σουνιτικές χώρες (αλλά και το Ισραήλ).

Οι πόλεις σφύζουν από ζωή. Ο κόσμος -έχοντας εξοικειωθεί μετά από 35 χρόνια πόλεμο- μοιάζει να αγνοεί τον κίνδυνο από τις βόμβες και αυτό μεταδίδει στον περιηγητή μια δικαιολογημένη ή όχι αίσθηση ασφάλειας.

Μετά τη Βαγδάτη ταξιδεύουμε ξανά για τον Νότο, για τις ιερές πόλεις των σιιτών, Νατζάφ, Κούφα και Καρμπάλα. Κατά τη διαδρομή θα κάνουμε μια πολύωρη στάση στα ερείπια της Βαβυλώνας και το υπερκείμενο παλάτι του Σαντάμ Χουσεΐν, του μοιραίου ανθρώπου για το Ιράκ. Δεκαπέντε εκατομμύρια προσκυνητές έχουν συρρεύσει από όλο τον κόσμο. Τιμούν τις 40 μέρες από τον θάνατο του Χουσεΐν και του Αμπάς, των γιων του Αλί, ανιψιού και γαμπρού του Μωάμεθ, στη μάχη της Καρμπάλα, με την οποία εδραιώθηκε το σχίσμα Σιιτών-Σουνιτών.

Δεκαπέντε εκατομμύρια άνθρωποι! Είναι εκπληκτική η πρωτοβουλία και η κινητοποίηση των κατοίκων για να στηθούν οι αναγκαίες υποδομές και να υποστηριχτεί όλο αυτό το πλήθος. Σε όλο το μήκος των εθνικών δρόμων έχουν στηθεί καλά εξοπλισμένα κέντρα φιλοξενίας με χημικές τουαλέτες, κέντρα δωρεάν διανομής φαγητού, εμφιαλωμένου νερού, ιατρικής φροντίδας κ.λπ. ένα γιγαντιαίο οργανωτικό εγχείρημα με βάση τις αρχές της δωρεάς! Μπορεί να υπάρξει το δώρο σαν ολικό κοινωνικό φαινόμενο έξω από τον μύθο και την τελετουργία;

Το σημαντικό είναι το προσκύνημα, η έκσταση, ο συνωστισμός που γίνεται ασφυκτικός και μαζί ζωογόνος, το σπρώξιμο στην είσοδο του τεμένους (η αγωνία και η ψυχική ευφορία αμέσως μετά), ο διονυσιασμός του πλήθους, το ηδονικό συναίσθημα από την ανάμειξη των λαών και των γλωσσών… Πράγματι, εδώ ξεκίνησαν όλα!

Ο θρήνος για τον θάνατο του Χουσεΐν και του Αμπάς -όπως γράφει ο Γ. Μακρής και ο Μ. Γκλίσμαν- αντιπροσωπεύει την κραυγή αγωνίας των απλών ανθρώπων, των θυμάτων της ιστορίας, είναι η πένθιμη τελετουργία που δίνει στη σιιτική κοινότητα την ελπίδα της αναγέννησης και της νίκης της ζωής έναντι του θανάτου. Η μάχη της Καρμπάλα, ως ιστορικό γεγονός εδώ, είναι αδιάφορη.

Δρόμος