Η ΝΕΑ ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (ΚΑΠ) ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΒΟΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑ ΑΓΡΟΤΙΑ

Του ΤΑΣΟΥ ΚΑΝΤΑΡΑ*

Μια εβδομάδα πριν την προθεσμία (1/8), που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποβολή των προτάσεων της χώρας μας και που αφορούν τη νέα ΚΑΠ 2015-2020, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης παρουσίασε στην επιτροπή της Βουλής, τονΕθνικό Φάκελο. Παρά τη ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι προτάσεις αυτές για τουςπαραγωγούς της χώρας μας- δεδομένου του μεγάλου μεγέθους που κατέχουν οι ενισχύσεις στο αγροτικό ΑΕΠ- κατατέθηκαν, χωρίς ουσιαστική συζήτηση με τους αρμόδιους παραγωγικούς και κοινωνικούς φορείς. Είναι φανερή η προσπάθεια της κυβέρνησης να περάσει στα κρυφά και όσο πιο ανώδυνα γίνεται, ένα τέτοιο κρίσιμο ζήτημα. Και σε κάθε περίπτωση, να μη βαρύνει περισσότερο την ατζέντα των καυτών προβλημάτων που αντιμετωπίζει, με ένα επί πλέον, πουαφορά μάλιστα το 10% περίπου του ενεργού πληθυσμού. Η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησηςκινείται στα πλαίσια των περιοριστικών δεδομένων του κοινοτικού προϋπολογισμού (-11,2%), ο οποίος σαφώς επηρεάζεται από την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και τις διμερείς και πολυμερείςσυμφωνίες της ΕΕ, στα πλαίσια του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Συμφωνίες που «τροφοδοτούν»ελλείμματα στο πλεονεκτικό κλιματολογικά νότο και πλεονάσματα στον μειονεκτικό κλιματολογικά βορά.

Έτσι και η νέα ΚΑΠ θα λειτουργήσει ως εργαλείο περαιτέρω συρρίκνωσης της εγχώριας παραγωγής,αύξησης του ελλείμματος του ισοζυγίου αγροτικών συναλλαγών, άνοιγμα της ψαλίδας παραγωγού-καταναλωτή, περαιτέρω εγκατάλειψης της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης, όξυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων, επιδείνωσης της θέσης των μικρομεσαίων παραγωγών. Σαν συνέπεια των εφαρμοζόμενων κοινών αγροτικών κατευθύνσεων, έχουμε πολλά οδυνηρά παραδείγματα. Ζούμε ήδη αυτές τις μέρες, το κλείσιμο της μεγαλύτερης αγροτικής βιομηχανίας, της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης, ως αποτέλεσμα των επιλογών της σημερινής ΚΑΠ και της ανικανότητας των κυβερνήσεων του δικομματισμού να προστατέψουν στο ελάχιστο, τα εθνικά συμφέροντα. Προηγήθηκε η απαξίωση, το κλείσιμο και το ξεπούλημα των συνεταιριστικών επιχειρήσεων, που έδωσαν την χαριστική βολή στη σχέση της παραγωγής, με την μεταποίηση και την εμπορία. Προηγήθηκε το ξεπούλημα της Αγροτικήςκαι ο νέος ρόλος που ανατέθηκε στον Όμιλο Πειραιώς, για τον συνολικό έλεγχο, όλων των σταδίων της παραγωγικής διαδικασίας (βλέπε συμβολαιακή γεωργία).

Στην ΚΑΠ 2015-2020 οι μειωμένες κατά 300 εκατ. ευρώ επιδοτήσεις σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο, ο τρόπος κατανομής των κονδυλίων, που βασίζεται αποκλειστικά στο μέγεθος των δηλωμένων εκτάσεων και όχι στην παραγωγή και την ποιότητα των προϊόντων, θα ευνοήσει τους μεγάλους παραγωγούς και τις επιχειρήσεις του αγροτοδιατροφικού τομέα, θα έχει ως συνέπεια την παραπέραεπιδείνωση των κρισιακών φαινομένων στον πρωτογενή τομέα. Σε συνδυασμό με την εκτίναξη του κόστους παραγωγής (σπόροι, φάρμακα, λιπάσματα, πετρέλαιο, ρεύμα, φορολογία κ.α), σε συνδυασμό με την συνεχή μείωση των τιμών αγοράς αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, η εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, θα δώσει τη χαριστική βολή στην ελληνική ύπαιθρο και θα επιτείνει τα φαινόμενα εγκατάλειψης της παραγωγικής διαδικασίας, ιδιαίτερα σε μια στιγμή που η πατρίδα μας διέρχεται συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης και η παραγωγική ανασύνταξη του πρωτογενούς τομέα, θα αποτελούσε σημαντική ασπίδαπροστασίας.

Με τη εφαρμογή των προτεινόμενων κανόνων της νέας ΚΑΠ θα οδηγηθούμε σε μια χώρα με πρωτογενή τομέα κάτω του 3%! Και με τεράστια διατροφικά ελλείμματα.  Οι απασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα συναισθανόμενοι το μέγεθος των κινδύνων για τους ίδιους και τη πατρίδα μας, πρέπει να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Να οργανώσουν την συλλογική τους αντίσταση. Να συντονιστούν σε νέους αγώνες, με τα πληττόμενα λαϊκά στρώματα. Για να αποκρουστούν οι συνέπειες της εφαρμογής τηςνέας ΚΑΠ. Για να συμβάλλουν με τους αγώνες τους και με τους αγώνες των αγροτών και των λαών της υπόλοιπης Ευρώπης, στη ριζική ανατροπή των κατευθύνσεων της ΚΑΠ.

*O ΤΑΣΟΣ ΚΑΝΤΑΡΑΣ είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ υπεύθυνος για θέματα Αγροτικής Πολιτικής

iskra.gr

ΠΡΟΣΟΧΗ: Ολιγοπωλιακή βιομηχανική γεωργία αποφασίστηκε στο Eurogroup για την Ελλάδα

Την ώρα που η συγκυβέρνηση και η αντιπολίτευση σκιαμαχούν για το σημαντικό θέμα της «μικρής ΔΕΗ» μία πολύ σοβαρή εξέλιξη περνά στα… ψιλά.

Σύμφωνα με το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της Γεωργίας Παπαγεωργίου (εφημερίδα ΑΥΓΗ), στο Eurogroup αποφασίστηκε η προώθηση της ολιγοπωλιακής βιομηχανικής γεωργίας.

Η ουσία του πολύ σοβαρού ρεπορτάζ, που ειλικρινά θεωρώ πως χρήζει της προσοχής μας, συνίσταται στην προοπτική «…σε δέκα χρόνια να υπάρχουν μόνον 4 μεγα-εταιρείες, που θα αναλαμβάνουν την καλλιέργεια, παραγωγή, επεξεργασία των αγροτικών και των γεωργικών προϊόντων τα οποία θα διοχετεύουν σε ΜΟΝΟ ΜΙΑ εταιρεία με σκοπό να τα εξάγει. Εξουδετερώνοντας έτσι κάθε παραγωγό και αγρότη που δεν συνεργαζόταν θα λέγατε ότι είναι θεωρίες συνωμοσίας».

Και όμως η σχετική μελέτη υποβλήθηκε και εγκρίθηκε ήδη από το Eurogroup της 5ης Μαΐου (δεν είναι μόνο η υποτιθέμενη… διαπραγμάτευση του χρέους «εθνική υπόθεση», όπως θέλουν να παρουσιάσουν οι Σαμαράς- Βενιζέλος).

Είναι η αρχή και προς επίρρωσιν της αποκάλυψης της Γ. Παπαγεωργίου θα ξετυλίξω τη θεωρία συνωμοσίας περισσότερο προσθέτοντας πως για την υλοποίηση του σχεδίου θα αντληθούν κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, την ΕΤΕπ, και το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο στο οποίο θα συμμετάσχει η γνωστή μας γερμανική αναπτυξιακή τράπεζα KfW.

Για όποιον δεν έχει κάτι καλύτερο να κάνει παραθέτω ενδεικτικά 3-4 αναφορές για αυτήν τη γνωστή μας γερμανική αναπτυξιακή τράπεζα.

• Ελλάδα, η πρώτη γερμανική αποικία στην δυτ. Ευρώπη (Ελευθεροτυπία, 3 Σεπτ. 2011)
• Σφίγγει ο κλοιός της «αξιοποίησης» πλούτου (Euro2day, 26 Οκτ. 2012)
• KfW, το μακρύ οικονομικό χέρι του Βερολίνου (Ελευθεροτυπία, 21 Ιουλ 2013)
• KfW, και με τη βούλα γερμανική αποικία (Ελευθεροτυπία, 24 Απρ. 2014)

Ολιγοπωλιακή βιομηχανική γεωργία αποφασίστηκε στο Eurogroup για την Ελλάδα

Της Γεωργίας Παπαγεωργίου

Αν σας έλεγαν, ότι σε δέκα χρόνια από τώρα θα υπάρχουν μόνο τέσσερις εταιρείες, που θα αναλαμβάνουν την καλλιέργεια, παραγωγή, επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων, τα οποία θα διοχετεύουν σε μία μόνο εταιρεία, με σκοπό να τα εξάγει, εξουδετερώνοντας κάθε παραγωγό ή αγρότη, που δεν συνεργαζόταν, θα λέγατε, ότι συνωμοσιολογούμε. Αν σας παραθέταμε τη σχετική μελέτη, που εγκρίθηκε (εκτός από την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους) στο Eurogroup της 5ης Μαΐου 2014;

Για την υλοποίηση του σχεδίου, θα αντληθούν κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο, στο οποίο θα συμμετάσχει και η γερμανική αναπτυξιακή τράπεζα KfW

Πριν λίγο καιρό οι παραγωγοί των λαϊκών απήργησαν. Κάθε φορά, που ένας κλάδος αντιδρά, θεωρείται, ότι το κάνει για να μη χάσει τη βολή του. Έτσι επικρατεί ο απαραίτητος για τη διακυβέρνηση των Ελλήνων εσωτερικός διχασμός. «Αιτία της απεργίας δεν ήταν μόνο οι θέσεις στις λαϊκές, όπως όλα τα συστημικά Μέσα δείξανε», εξηγεί ο Λεωνίδας, παραγωγός που πουλάει τα προϊόντα του σε λαϊκές της Αθήνας, «αλλά η εξαφάνιση των παραγωγών», προσθέτει.

«Mέχρι τις αρχές του ’90, όταν έβγαινες από σταθμούς του ΗΣΑΠ ή του Μετρό, έβλεπες κάποιους πλανόδιους πωλητές, που είχαν στους πάγκους διάφορα φρούτα. Αυτοί εξαφανίστηκαν. Τώρα μάλλον θέλουν να κάνουν το ίδιο. Αυτή τη φορά όμως τον έλεγχο θα έχουν μεγάλες αλυσίδες, για παράδειγμα… αρτοποιείων. Ούτως ή άλλως όλο και περισσότερες αλυσίδες τέτοιων ξεφυτρώνουν κοντά σε σταθμούς του ηλεκτρικού ή του μετρό, γιατί να μην επεκταθούν και στον τομέα αυτό; Και ποιος θα τους ελέγχει εκείνους; Εμάς τους «μικρούς» εύκολα μας γραπώνουν και μας «βγάζουν απ’ τη μέση», διαπιστώνει εξαγριωμένος ο Λεωνίδας. «Αυτοί θέλουν να μας εξοντώσουν», φωνάζουν κι άλλοι παραγωγοί σε διπλανούς πάγκους, που άκουσαν τη συζήτηση.

Εν ολίγοις «λαϊκές στο στόχαστρο», είναι το πόρισμα των παραγωγών. Είναι όμως μόνο οι λαϊκές; Ή το σχέδιο είναι μεγαλύτερων βλέψεων από ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε;

Το μεγαλόπνοο σχέδιο και ο δρόμος για την “Ανάπτυξη” στα χέρια τεσσάρων εταιρειών

Στο Eurogroup της 5ης Μαΐου ο τότε υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας, πέραν της διαπραγμάτευσης του χρέους πήγε εφοδιασμένος με έναν οδηγό ανάπτυξης για την Ελλάδα με άξονα τα επόμενα 10 χρόνια! Το σχέδιο βασίστηκε στη μελέτη “Greece 20/20″ της εταιρείας McKinsey (του 2012 με χρηματοδότες τον ΣΕΒ και την Εθνική Τράπεζα) καθώς και σε μελέτη του ΙΟΒΕ.*

Μάλιστα ένας τετρασέλιδος οδηγός του σχεδίου αυτού παρουσιάστηκε κατά τη συνεδρίαση του EuroWorking Group στις Βρυξέλλες από τον πρόεδρο του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ), Πάνο Τσακλόγλου, ενώ για την υλοποίησή του τα κεφάλαια θα αντληθούν από το ΕΣΠΑ, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο, στο οποίο θα συμμετάσχει και η γερμανική αναπτυξιακή τράπεζα KfW. Η KfW (δια του εκτελεστικού αντιπροέδρου της Λ.Κ. ΦΟΥΝΚΕ) υπέγραψε τη συμμετοχή της στο Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο για τον σκοπό αυτό μαζί με τον τότε υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα και τον τότε υπουργό Ανάπτυξης, Κωστή Χατζηδάκη στις 23 Απριλίου 2014.

«Στόχος η ενοικίαση κενής-αδρανούς δημόσιας γης σε τέσσερις μεγάλες εταιρείες προκειμένου να εγκαταστήσουν μονάδες για παραγωγή, επεξεργασία και εξαγωγή προϊόντων βασισμένες πάντα σε νέες μεθόδους. Έτσι και η εξασφάλιση νέων θέσεων εργασίας θα επιτευχθεί και η Ελλάδα δίνοντας σημασία στη μαζική παραγωγή προϊόντων με τη χρήση της εξελιγμένης τεχνολογίας θα αναδειχθεί σε μεγάλη εξαγωγική δύναμη».

Φυσικά αναφέρεται και στην παροχή κινήτρων στους παραγωγούς για να εξάγουν τα προϊόντα τους, καλύτερη εκπαίδευση στον τομέα της γεωργίας, αλλά και τη θέσπιση βελτιωμένου συστήματος πιστοποίησης των προϊόντων των παραγωγών.

Τα ερωτήματα που εγείρονται

Έστω ότι τίθεται σε εφαρμογή:

Α) Ποιος θα δίνει στις τέσσερις μεγάλες εταιρείες που θα ασχοληθούν την πιστοποίηση; Ποιος θα τις ελέγχει; Και κυρίως… ποιοι θα είναι οι ιδιοκτήτες αυτών των εταιρειών;

Β) Οι αγρότες θα παράγουν και οι τέσσερις εταιρείες θα αγοράζουν για επεξεργασία τα προϊόντα. Πώς θα εξασφαλιστεί, ότι οι παραγωγοί δε θα θιγούν πωλώντας για ένα κομμάτι ψωμί τη σοδειά τους, όταν οι τέσσερις θα διαμορφώνουν τις τιμές μεταξύ τους δημιουργώντας συνθήκες μονοπωλίου; Εκ των πραγμάτων εάν επιτρέπεται μόνο σε τέσσερις εταιρείες η εξαγωγή των προϊόντων, ένας παραγωγός, που μόνος του καλλιεργεί και εξάγει τα τρόφιμα, δε θα έχει άλλη επιλογή παρά να αποταθεί σε αυτές.

Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι άνθρωποι στράφηκαν στη γη, έκαναν συνεταιρισμούς, καλλιεργούν κρόκο, σπαράγγια, ελιές, παράγουν παραδοσιακά προϊόντα, όπως χυλοπίτες, ελαιόλαδο και παράγωγα των ελιών, και πλήθος άλλων τροφίμων, τα οποία και εξάγουν, παρουσιάζουν σε εκθέσεις διατροφής στο εξωτερικό. Όταν όμως τέσσερις θα καθορίζουν τις τιμές εξαγωγής, οι άνθρωποι αυτοί, μόνοι τους, δε θα μπορούν να σταθούν σε μια αχανή αγορά.

Την ίδια στιγμή οι εν λόγω εταιρείες θα μπορούσαν να αναλάβουν αποκλειστικά την παραγωγή προϊόντων εξαλείφοντας έτσι και τη γεωργία, εκτός κι αν αυτή πραγματοποιείται μόνο στο πλαίσιο των δικών τους παραγωγικών αναγκών. Ο κάθε παραγωγός αντί να πουλάει αντί πινακίου φακής τη σοδειά του, θα πηγαίνει κατ’ ευθείαν σε αυτές να εργαστεί. Και η γεωργία, ως βασικός πυλώνας της ελληνικής ανάπτυξης θα λάβει μορφή βιομηχανίας. Όμως ο απλός πολίτης, που σκέφτεται τη γη ως το μόνο σίγουρο μέσο εξασφάλισης των προς το ζην; Απλώς ξεχνάει αυτή την επιλογή.

Ένα ερώτημα ακόμη: Καλύτερη εκπαίδευση στον τομέα της γεωργίας: Αυτό σημαίνει, ότι θα εκπαιδεύονται οι γεωργοί να χρησιμοποιούν μεταλλαγμένα, επειδή κοστίζουν λιγότερο και παράλληλα έτσι επιτυγχάνεται μαζικότερη παραγωγή; Η ποιότητα, η θρεπτική αξία των τροφίμων θυσία στον βωμό του κέρδους!

Μία εταιρεία διαχείρισης της διανομής και αποθήκευσης

Στη συνέχεια κάνει λόγο για μια μόνο δημόσια ή ιδιωτική εταιρεία (και εδώ γεννάται βέβαια το ερώτημα σε ποιον θα ανήκει), την Εταιρεία Ελληνικών Τροφίμων (Greek Food Company), που μεταξύ άλλων:

«…Α) Θα καθορίζει το δίκτυο των παραγωγικών μονάδων και θα αποτελεί δεξαμενή τροφίμων προς εξαγωγή… Β) Θα διαχειρίζεται τη διανομή και αποθήκευση των προϊόντων εντός της χώρας»…

Δηλαδή αυτά που θα παράγουν οι τέσσερις μόνο εταιρείες παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων, θα πηγαίνουν στη μία μόνο εταιρεία, από όπου θα προγραμματίζεται η διανομή.

Ποιος όμως θα διασφαλίζει, ότι θα καταμετρώνται σωστά οι εσωτερικές ανάγκες κατανάλωσης, και ότι δε θα κρατούν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής για να το εξάγουν δημιουργώντας ελλείψεις σε προϊόντα, που τώρα αυτονόητα υπάρχουν στο καθημερινό τραπέζι μας; Κάτι αντίστοιχο είχαν κατά νου και με το παράλληλο εμπόριο φαρμάκων, αλλά οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες εξάγουν το μεγαλύτερο ποσοστό, με αποτέλεσμα να λείπουν από τα ράφια των φαρμακείων σωρεία φαρμάκων, όπως εξηγούν και οι φαρμακοποιοί, που ζητούν ξανά και ξανά την παύση του παράλληλου εμπορίου. Οι υπογραφές μπήκαν! Βασικός άξονας υλοποίησης η προαναφερθείσα μελέτη. Πρόκειται για προγράμματα, που θα πραγματοποιηθούν! Όχι για θεωρίες συνωμοσίας!

 Δείτε την μελέτη της εταιρείας McKinsey, η οποία συντάχθηκε στα αγγλικά, και ειδικά στις σελίδες 55 έως 58 αναφέρεται με στατιστικές και γραφήματα σε όσα αναφέρθηκαν στο ρεπορτάζ.
 http://www.mckinsey.com/locations/athens/greeceexecutivesummary_new/pdfs/executive_summary_english_new.pdf

 anemosantistasis

Οργή και αποφασιστικότητα των μικρομεσαίων...

Επαγγελματοβιοτέχνες, έμποροι, αυτοκινητιστές, μεταφορείς, εκατομμύρια πολίτες καλούν και τους υπόλοιπους να συστρατευθούν για να αλλάξει η ασκούμενη πολιτική.

Για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες μέρες η...
κυβέρνηση βρίσκεται απομονωμένη από την ευρεία κοινωνική πλειοψηφία. Στη λαϊκή απόγνωση και αποδοκιμασία που προκάλεσε το φιάσκο με τον ΕΝΦΙΑ προστίθεται τώρα η οργισμένη αντίδραση του συνόλου των μικρομεσαίων επαγγελματικών τάξεων. Πρόκειται για τη ραχοκοκαλιά της μεταπολεμικής ανάπτυξης, που συντρίβεται από το Μνημόνιο και την ύφεση.

Επαγγελματοβιοτέχνες, έμποροι, αυτοκινητιστές, μεταφορείς, εκατομμύρια πολίτες καλούν και τους υπόλοιπους να συστρατευθούν για να αλλάξει η ασκούμενη πολιτική. "Χαροκαμένοι" από τα πιστωτικά της εφορίας, από τις κατασχέσεις, από τα ειδοποιητήρια για καθυστερούμενες ασφαλιστικές εισφορές, από τα "κόκκινα δάνεια", με άνεργα μέλη οικογένειας, χωρίς ορατό μέλλον, έτοιμοι να εκποιήσουν όσο - όσο την απαξιούμενη περιουσία τους, δεν παραμυθιάζονται από την "περήφανη διαπραγμάτευση" της κυβέρνησης στο Παρίσι και ζητούν εδώ και τώρα αλλαγή πολιτικής.

Δεν έχουν ψευδαίσθηση ότι αυτή η κυβέρνηση μπορεί να αποποιηθεί τον μνημονιακό εαυτό της. Γι' αυτό της στέλνουν "χαμπέρι": Να φύγετε!

Οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι δεν ζητούν χαριστικές ρυθμίσεις. Αξιώνουν η πολιτεία να προλάβει την εξάπλωση της ανθρωπιστικής κρίσης και την ανεπανόρθωτη παραγωγική καταστροφή. Πολλοί αναζητούν διέξοδο στη μετανάστευση των μικρομεσαίων επιχειρήσεών τους, π.χ. στη Βουλγαρία. Μετά την αιμορραγία της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων έρχεται και η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων με υγιείς προδιαγραφές.

Η κυβέρνηση ενδιαφέρθηκε για τη σωτηρία των τραπεζιτών και άφησε τους παραγωγούς στη μοίρα τους. Χθες ο υπ. Ανάπτυξης Ν. Δένδιας θυμήθηκε ότι πρέπει να ιδρυθεί ειδική τράπεζα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Όταν το πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση το αγνοούσε ή και το λοιδορούσε. Το ενδιαφέρον της ήταν και είναι για το μεγάλο, τραπεζικό κεφάλαιο.

Η οργή των μικρομεσαίων δεν είναι ρητορική. Προειδοποιούν για κινητοποιήσεις στο τέλος Σεπτεμβρίου. Έχουν ξεπεράσει το όριο της όποιας οικονομικής και ψυχολογικής αντοχής. Έχουν συνειδητοποιήσει ότι το δίλημμα είναι: Ή εμείς ή αυτοί! Τουτέστιν: Ή θα πέσει η κυβέρνηση ή θα πέσουν όλοι οι πολίτες μέχρις εσχάτων...
left.gr

Nonews-NEWS: ‘‘Σαλπίσατε σιτηρέσιο!’’...

Nonews-NEWS: ‘‘Σαλπίσατε σιτηρέσιο!’’...: Σύμφωνα με το ιστορικό αφήγημα, ήταν γύρω στα 1914, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν σε ένα οχηματαγωγό πλοίο της εποχής επ...

Η νομισματική μάστιγα της Ευρώπης

Του Κώστα Λαπαβίτσα
Πολιτική αναταραχή λοιπόν στη Γαλλία, καθώς η κρίση του κέντρου της Ευρωζώνης γίνεται όλο και βαθύτερη. Ο πρόεδρος Ολάντ αντιδρά σπασμωδικά στη γερμανική πίεση, χωρίς ξεκάθαρη κατεύθυνση και χωρίς να διαφαίνεται ότι υπάρχει αντίληψη της πραγματικής κατάστασης της χώρας. Το πρόβλημα της Γαλλίας δεν είναι απλώς η λανθασμένη πολιτική λιτότητας που εκπορεύεται από το Βερολίνο. Η κρίση της Γαλλίας έχει δομικά αίτια που προέρχονται από την ίδια τη φύση της Ευρωζώνης.
Αξίζει να αφιερώσετε λίγα λεπτά στο διάγραμμα που παραθέτω από μια σχετικά αξιόπιστη πηγή του διαδικτύου. Πρόκειται για μια παραλλαγή ενός διαγράμματος που αρχικά δημοσίευσε ο Nicholas Crafts, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Warwick, στο έγκριτο VoxEU το Δεκέμβριο του 2013. Είναι φυσικά απαραίτητο να υπάρχει μια επιφυλακτικότητα – ακόμη και σε μετρήσεις που κάνει κανείς μόνος του – αλλά αυτό που απεικονίζεται στο διάγραμμα ταιριάζει απόλυτα με ό,τι ζούμε και με ό,τι δείχνουν άλλα στατιστικά στοιχεία που συνεχώς δημοσιεύονται στο ευρωπαϊκό κέντρο.
Το αρχικό διάγραμμα του Crafts περιλάμβανε τρεις περιοχές: το λεγόμενο Μπλοκ της Στερλίνας (1929-1938), το λεγόμενο Μπλοκ του Χρυσού (1929-1938) και την Ευρωζώνη μετά το 2007. Συνέκρινε το βάθος και τη διάρκεια της κρίσης που βίωσαν αυτές οι τρεις πολύ σημαντικές νομισματικές ζώνες σε δύο καθοριστικές περιόδους κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού, δηλαδή τη δεκαετία του 1930 και την περίοδο μετά το 2007. Το διάγραμμα που παραθέτω απλώς περιλαμβάνει και την Ιαπωνία (1992-2001).
Το συμπέρασμα; Η κρίση της Ευρωζώνης είναι καταφανώς η χειρότερη. Δεν είχε ποτέ το βάθος της κρίσης του Μπλοκ της Στερλίνας και του Μπλοκ του Χρυσού τη δεκαετία του 1930, αλλά τις έχει ξεπεράσει κατά πολύ σε διάρκεια και ήδη βαθαίνει ξανά, αντί να τελειώνει. Πρόκειται για ιστορική αποτυχία χωρίς προηγούμενο για μια νομισματική ένωση τέτοιου μεγέθους.

Γιατί γίνεται αυτό; Οι παράγοντες είναι φυσικά πολλοί και εδράζονται στην πραγματική οικονομία, όχι μόνο στις διαφορές κυβερνητικής πολιτικής. Αλλά όσοι πιστεύουν ότι το νομισματικό σύστημα δεν έχει σημασία είναι είτε αδαείς, είτε πάσχουν από το σύνδρομο του ταμπού του ευρώ. Δυστυχώς και τα δύο απαντώνται συχνότατα στην ελληνική Αριστερά.
Το Μπλοκ της Στερλίνας απαρτίζονταν κυρίως από τη Βρετανία που εγκατέλειψε τον Κανόνα του Χρυσού το 1931 και υποτίμησε το νόμισμα. Το Μπλοκ του Χρυσού απαρτίζονταν κυρίως από τη Γαλλία (που κατείχε μεγάλα αποθεματικά) και επέμεινε στον Κανόνα του Χρυσού μέχρι το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930, διατηρώντας σκληρές ισοτιμίες και επιβάλλοντας αυστηρή λιτότητα. Με άλλα λόγια, πήρε το δρόμο της “εσωτερικής υποτίμησης’, όπως επιτάσσει η λογική του Κανόνα του Χρυσού. Το αποτέλεσμα ήταν να αντιμετωπίσει πολύ βαθύτερη κρίση από το Μπλοκ της Στερλίνας, μέχρι τελικά να σπάσει η πρόσδεση με το χρυσό το 1936. Το φετίχ του κίτρινου μετάλλου, βλέπετε, πληρώνεται ακριβά.
Η Ευρωζώνη δεν εφαρμόζει τύποις τον Κανόνα του Χρυσού, αν και η ΕΚΤ κατέχει τεράστιες ποσότητες του μετάλλου. Η λειτουργία της ΟΝΕ όμως αναπαράγει τη βασική λογική του Κανόνα επιβάλλοντας “εσωτερική υποτίμηση” και αυστηρή λιτότητα σε μια περίοδο βαθύτατης οικονομικής κρίσης. Το αποτέλεσμα φαίνεται στο διάγραμμα: η Ευρώπη έχει τυλίξει μια θηλειά στο λαιμό της και τη σφίγγει όλο και πιο πολύ.
Η σύγκριση είναι ακόμη χειρότερη αν αναλογιστούμε τη βασική διαφορά ανάμεσα στη δεκαετία του 1930 και στο τώρα. Ο Κανόνας του Χρυσού ήταν ένα σύστημα που λειτουργούσε τυφλά και αυτόματα στη βάση της κατοχής του χρηματικού μετάλλου. Η Ευρωζώνη είναι ένα σύστημα που συνειδητά αναπαράγει τις χειρότερες αδυναμίες του Κανόνα του Χρυσού τη στιγμή που το κύριο μέσο πληρωμής πλέον δημιουργείται από τις κεντρικές τράπεζες με τη στήριξη του κράτους.
Γιατί κυριάρχησε αυτός ο παραλογισμός που αντιβαίνει την ιστορική εμπειρία; Το χαρακτηριστικό της αστικής τάξης – σε αντίθεση με τα εργατικά και λαϊκά στρώματα – είναι ότι μαθαίνει από την ιστορία. Έχει δημιουργήσει θεσμούς, όπως τα πανεπιστήμια και τα διάφορα ερευνητικά κέντρα, που αποθηκεύουν και αξιοποιούν τη μνήμη. Πρόκειται για ένα από τα κυριότερα μυστικά της ανθεκτικότητας της αστικής εξουσίας διαχρονικά. Γιατί στην περίπτωση της Ευρωζώνης έχουμε τέτοια αποτυχία ιστορικού μεγέθους;
Υπάρχει φυσικά η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού που κυριαρχεί στα κέντρα εξουσίας και ειδικά στο Βερολίνο με τη σκληρή μορφή του Ορντολιμπεραλίσμους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γερμανική ισχύς έχει επιβάλει τις δικές της εμμονές στους μηχανισμούς της ΕΕ. Πλανώνται πλάνην οικτράν όμως όσοι πιστεύουν ότι είναι απλώς θέμα ιδεολογίας και ότι, αν εκλείψει η κ. Μέρκελ και επικρατήσουν άλλες αντιλήψεις, θα επιστρέψει η ΕΕ και η ΟΝΕ σε κάποιον παράδεισο λογικής. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η πλάνη ορισμένων δυνάμεων της Αριστεράς στην Ελλάδα που φαίνεται να πιστεύουν ότι αντιπαλεύοντας το νεοφιλελευθερισμό θα “αλλάξουν την Ευρώπη’.
Ο ακρογωνιαίος λίθος του παραλογισμού της ΟΝΕ είναι η ανελέητη ταξική και εθνική πραγματικότητα της σημερινής Ευρώπης. Το μεγάλο εξαγωγικό και τραπεζικό κεφάλαιο στη Γερμανία συνεχίζει να κρατάει τους μισθούς σχετικά χαμηλά αποσπώντας έτσι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και κυριαρχώντας στην ΕΕ. Το γεγονός ότι η πολιτική αυτή είναι κοντόφθαλμη, αφού έχει καταστρέψει την περιφέρεια, σταδιακά βουλιάζει τη Γαλλία, και κρατάει ολόκληρη την Ευρώπη (και τη Γερμανία!) σε στασιμότητα, δεν αρκεί για να αφαιρέσει τις ταξικές και εθνικές παρωπίδες. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό στην ιστορία του καπιταλισμού.
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι δυστυχώς η Ευρώπη δε θα μπορέσει να απαλλαγεί από το ζουρλομανδύα της ΟΝΕ χωρίς ταξική και εθνική αντιπαράθεση κατά μήκος και πλάτος της Ένωσης. Η περιφέρεια έχει για την ώρα αποδεχθεί τη γερμανική επιβολή, αλλά η Γαλλία και η Ιταλία βρίσκονται στα πρώτα στάδια της σύγκρουσης. Τα κόμματα της Αριστεράς στην περιφέρεια και ειδικά στην Ελλάδα έχουν καθήκον να προετοιμάζονται και όχι να καλλιεργούν ψευδαισθήσεις.
Πηγή costaslapavitsas.blogspot.co.uk

Nonews-NEWS: Ο "Ιντιάνα Τζόουνς" και "εθνικιστική παράκρουση".....

Nonews-NEWS: Ο "Ιντιάνα Τζόουνς" και "εθνικιστική παράκρουση".....: "Πύρινο" άρθρο της κόρης του αρχαιολόγου Λαζαρίδη που ξεκίνησε τις ανασκαφές στην Αμφίπολη... "Κανείς δεν γνώριζε την Αμφ...

Τα μνημόνια μας σκοτώνουν! - ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ

Τα μνημόνια μας σκοτώνουν! - ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ

Χαλι-φάτε τους τώρα στην μάπα

Η Ελλάδα, με ένα σημαντικό κομμάτι των διαπρεπέστερων επιχειρηματιών της να έχει ανδρωθεί μέσα από το λαθρεμπόριο και με ένα ευρύ δίκτυο αξιωματούχων που έχουν ενσωματωθεί στα δίκτυα σωματεμπορίας που εκμεταλλεύονται επί δεκαετίες το φαινόμενο της μετανάστευσης, μοιάζει ένας καλός αφετηριακός τόπος για εξαγωγή τζιχαντιστικής επιρροής εκτός Μέσης Ανατολής.

Γράφει ο Πέτρος Αργυρίου στα agriazwa.blogspot.gr

Αποκεφαλισμοί, μαζικές κλειτοριδεκτομές, γενοκτονίες, κομμάτι των πληθυσμών της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στο έλεος του Προφήτη και της Ισλαμικής Θεοκρατίας. 

Το παρελθόν που ποτέ δεν μας άφησε εκδικείται τον αποχαυνωτικό οπτιμισμό της Νεωτερικότητας.

Τα παιδιά του G.W.Bush και του Barrak Obama, οι τζιχαντιστές, αυξάνονται και πληθύνονται.

Για χρόνια μάταια προσπαθούσαμε να περιγράψουμε πως η Αλ Κάιντα όπως περιγράφηκε από την διακυβέρνηση Bush ποτέ δεν υπήρξε: Η Αλ Κάιντα δεν υπήρξε ποτέ ως μια κεντρική οργανωτική δύναμη του ισλαμικού εξτρεμισμού παρά μονάχα ως μια περιφερειακή ομάδα που δημιουργήθηκε αρχικά για να χρηματοδοτεί τον ισλαμικό εξτρεμισμό κατά της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, ως μαριονέτα δηλαδή της αμερικανικής υπονόμευσης και κατασκοπείας και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι για να επιδιωχθούν οι αυτοκρατορικές βλέψεις των νεοσυντηριτικών στη νέα χιλιετία.

Είχαμε προειδοποιήσει πως το κυνήγι μαγισσών της κυβέρνησης Bush, μια μαζική επιχείρηση παγκόσμιας τρομοκρατίας, εισβολών, αντισλαμικών απαγωγών και βασανιστηρίων, ήταν αυτό που θα ενθάρρυνε τη δημιουργία πραγματικών ομάδων τύπου Αλ Κάιντα, όπως και έγινε.
Είχαμε προειδοποιήσει πως η πολιτική αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Ομπάμα που ξεκίνησε με το μπλοκμπάστερ «Αραβική Άνοιξη», μια υπερπαραγωγή που έτερψε τα φιλοπρόοδα συναισθήματα των μεγάλων δημοκρατικών μαζών της Δύσης θα οδηγούσε στο να τραφεί ακόμη περισσότερο το θηρίο του ισλαμικού εξτρεμισμού.
Είχαμε προειδοποιήσει πως η Συρία ήταν το τελευταίο οχυρό της σταθερότητας και πως η αποσταθεροποίηση της και ακόμη χειρότερα, η πλήρης διάλυσή της θα οδηγούσε σε φαινόμενα διάχυσης του ισλαμικού εξτρεμισμού.
Είχαμε περιγράψει πως το project Αραβική Άνοιξη χρηματοδοτούνταν από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της στην περιοχή, τη βασιλευόμενη θεοκρατία της Σαουδικής Αραβίας και του του Κατάρ και με έμμεση εμπλοκή πιθανώς του Ισραήλ και της Τουρκίας.
Είχαμε περιγράψει πως οι εμφύλιοι στην Λιβύη και τη Συρία ήταν υποκινούμενοι και πως η κυρίαρχη δύναμη ανατροπής δεν ήταν δημοκράτες αλλά φανατικοί ισλαμιστές.

Είχαμε επίσης περιγράψει πως μέσω των αποσταθεροποιητικών δραστηριοτήτων τους και της ώσμωσης τους μέσω σε ένα κοινό πλαίσιο, οι διάφορες ένοπλες ισλαμικές ομάδες σχημάτισαν δίκτυα όχι μόνο στρατιωτικής δράσης και τρομοκρατίας αλλά και αμιγώς εγκληματικά δίκτυα όπου ξέπλεναν ή διοχέτευαν προϊόντα λαθρεμπορίου και σωματεμπορίου σε παρόμοια εγκληματικά δίκτυα, ισλαμιστικά κυρίως αλλά και μη.
Ομάδες όπως η ISIS που ήδη έχουν σημειώσει σοβαρά εδαφικά κέρδη, πρώτα στη Συρία και έπειτα στη Ιράκ χάρη στην πολιτική των αμερικάνων και των συμμάχων τους, τώρα πλέον ελέγχουν κομβικά γεωπολιτικά και οικονομικά σημεία, κάτι που επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία και κερδοφορία στα δίκτυα λαθρεμπορίας και σωματεμπορίας τα οποία σταδιακά θα μπορούν να λαδώνουν κυβερνητικούς αξιωματούχους και «επιχειρηματίες» και άλλων χωρών. Η Ελλάδα, με ένα σημαντικό κομμάτι των διαπρεπέστερων επιχειρηματιών της να έχει ανδρωθεί μέσα από το λαθρεμπόριο και με ένα ευρύ δίκτυο αξιωματούχων που έχουν ενσωματωθεί στα δίκτυα σωματεμπορίας που εκμεταλλεύονται επί δεκαετίες το φαινόμενο της μετανάστευσης, μοιάζει ένας καλός αφετηριακός τόπος για εξαγωγή τζιχαντιστικής επιρροής εκτός Μέσης Ανατολής.

Οι τζιχαντιστές δεν διέλυσαν μόνο τη Λιβύη. Το προφανές της επιρροής τους διέλυσε και τη συγκάλυψη που για τόσο καιρό τους παρείχαν τα δυτικά μήντια τα οποία τους προστάτευαν από την κοινή γνώμη παρουσιάζοντας τους ως δημοκράτες επαναστάτες ενώ παρουσίαζαν τους λιγοστούς αναλυτές που αποκάλυπταν την υποκινούμενη δράση των τζιχαντιστών από την Αραβική Άνοιξη και μετά ως συνομοσιολόγους. Η πραγματικότητα διέλυσε την προπαγάνδα. Το ψέμα αποδομήθηκε. Μα η ζημιά έχει ήδη γίνει.
Σήμερα, ακόμη και τα προπαγανδιστικά δυτικά μήντια ομολογούν ανοιχτά πως οι αντάρτες στο μεγάλο κομμάτι τους ήταν ισλαμιστές τρομοκράτες και μισθοφόροι που χρηματοδοτούνταν από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ (παραλείπουν εντέχνως φυσικά την Μητέρα της Διαφθοράς, της υπονόμευσης, της αποσταθεροποίησης και της κρατικής τρομοκρατίας, τις ΗΠΑ), ενώ αναγνωρίζουν ακόμη και τη δημιουργία ισλαμικών λαθρεμπορικών δικτύων με δραστηριότητα αρκετών δις ευρώ.

Υπάρχει μονάχα μια λύση για το γεωπολιτικό χάος: Ο πρωταίτιος του, οι ΗΠΑ να σταματήσουν την υπονόμευση Συρίας και Ρωσίας και να δεχτούν το γόητρο τους να τραυματιστεί ερχόμενοι σε συμβιβασμό με αυτούς που μονομερώς διακήρυξαν ως εχθρούς τους: Τους Άσαντ και Πούτιν.
Η Αυτοκρατορική λογική που διέπει όμως τις ΗΠΑ δεν πρόκειται να επιτρέψει μια τέτοια «διπλωματική» ήττα και το πιο πιθανό είναι να επαναλάβει τις πετυχημένες αποτυχίες της, την πρόκληση ακόμη περισσότερου χάους:
Ήδη σκέφτονται πως για αντιμετωπίσουν την ISIS θα πρέπει να κάνουν το ολέθριο ντου στη Συρία που με την παρέμβαση της Ρωσίας είχε ευτυχώς αποφευχθεί το 2013, αλλιώς σήμερα θα βλέπαμε ένα πολύ πιο ισχυρό και εκτεταμένο ισλαμικό χαλιφάτο.

Η λογική των αμερικάνων είναι καταστροφικά ανέφικτη: Πρώτον, δεν μπορούν να στρέψουν τους φιλελεύθερους αντάρτες κατά των τζιχαντιστών χωρίς τουλάχιστον ανακωχή μεταξύ ανταρτών και Άσαντ όχι μόνο γιατί οι «μετριοπαθείς αντάρτες» υστερούν μαχητικά κατά πολύ των τζιχαντιστών αλλά και γιατί ο Άσαντ θα βρει την ευκαιρία να φέρει καίρια πλήγματα και σε τζιχαντιστές και αντάρτες.
Δεύτερον, αν δεν έχει προηγηθεί συμφωνία με τον Άσαντ, αεροπορικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο έδαφος της Συρίας θα σημάνει αυτόματα σύγκρουση της Συριακής Αεροπορίας με την αμερικάνικη που θα μετατραπεί σε άτυπο πόλεμο των ΗΠΑ κατά της Συρίας. Μια τέτοια αποδυνάμωση του συριακού στρατού θα κάνει τη Συρία ξέφραγο αμπέλι για τους τζιχαντιστές, χειρότερα ακόμη και από τη σημερινή Λιβύη, κόσμημα κάποτε της περιοχής επί του Σοσιαλιστή «Δικτάτορα» Καντάφι- άλλωστε και η Συρία ήταν ένα πολυπολιτισμικό κόσμημα πριν την Αραβική Άνοιξη σε σχέση με τα δεδομένα της περιοχής.

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, οι τζιχαντιστές στη Λιβύη έχουν ήδη βομβαρδίσει το αεροδρόμιο της Τρίπολης και διεκδικούν με αξιώσεις την κυριότητα της Λιβύης. Αν την πάρουν, το χαλιφάτο αποκτά ευρύτερα σύνορα.
Ήδη, στη Νιγηρία, οι αδερφοί ισλαμιστές της Μπόκο Χαράμ έχουν διακηρύξει την ίδρυση χαλιφάτου στην Νιγηρία ενώ ένοπλοι ισλαμιστικοί θύλακες έχουν φουντώσει σε πολλά άλλα σημεία της Αφρικής.
Είναι η πρώτη φορά στη μοντέρνα ιστορία που οι τζιχαντιστές ελέγχουν όχι μόνο περιοχές αλλά ολόκληρα τμήματα πάλαι πότε χωρών. Και αν συνεχίσει η υπονόμευση των χωρών της Μ.Α από τους αμερικανούς και τους συμμάχους τους, αυτά τα «χαλιφάτα» μπορούν να συνενωθούν και να σχηματίσουν ένα στρατιωτικά ασθενές αλλά πολύ υπαρκτό τζιχαντίστικο τόξο που θα αλλάξει την εικόνα της περιοχής για πολλές δεκαετίες- προς το πολύ χειρότερο φυσικά.
Ο υπουργός αμύνης των ΗΠΑ Chuck Hagel έχει δίκιο όταν δηλώνει για τηνISIS πως «είναι πέρα από ότι έχουμε δει μέχρι σήμερα». Και δεν έχουμε δει ακόμη τίποτε.
Η λύση στην τζιχαντίστικη απειλή δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει τον Άσαντ και τη Συριακή κυβέρνηση όπως ακριβώς η λύση στην Ουκρανική κρίση δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει τον Πούτιν και τη Ρωσική Συνομοσπονδία.
Παρά ταύτα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους επιμένουν να θέλουν να βγάλουν τον Άσαντ από τη μέση «αλά Καντάφι» και χωρίς καμία αμφιβολία το ίδιο θα επιδίωκαν να κάνουν και με τον Πούτιν αν τους ήταν εφικτό, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερο χάος στην υφήλιο.


Αλλά ας μη ξεγελιόμαστε. Η Ουκρανική κρίση και η κρίση στη Μέση Ανατολή δεν απειλεί άμεσα τις ΗΠΑ παρά μονάχα την έννοια της αμερικάνικης παντοκρατορίας: Αυτός που απειλείται περισσότερο είναι η ίδια η Ευρώπη, λόγω κοινών γεωγραφικών συνόρων, ενεργειακής εξάρτησης και διάχυσης ισλαμικών στοιχείων στο εσωτερικό της:
Οι συνέπειες των κρίσεων είναι ήδη ορατές: Πολιτική στροφή προς ένα ερμητικά κλειστό συντηρητισμό, απειλή για τζιχαντιστικές προβοκάτσιες, απειλές για περισσότερα αυτονομιστικά φαινόμενα από τις ρωσόφωνες κοινότητες της Ευρώπης με σημαντικότερο όλων η απειλή του ενεργειακού αποκλεισμού της ενεργειακά εξαρτώμενης Ευρώπης…
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, με την ευρωπαϊκή κρίση να μην αντιμετωπίζεται, βλέπουμε και την πρώτη συρρίκνωση της υποτιθέμενα θωρακισμένης Γερμανικής Οικονομίας.
Το τονίζω, μην έχετε αυταπάτες: Περαιτέρω αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής καθώς και περεταίρω κλιμάκωση της σύγκρουσης Ρωσίας ΕΕ θα έχει δραματικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή οικονομία. Και είναι κυβερνήσεις τύπου Μέρκελ και Σαμαρά, των θυρωρών της πολυκατοικίας των μεγάλων συμφερόντων, που διασφαλίζουν την ευρωπαϊκή επιδείνωση.
Όσο για τις ίδιες τις ΗΠΑ, παρότι οι κλυδωνισμοί θα είναι σημαντικοί και για αυτές, προτιμούν να καταστρέφουν πρώην συμμάχους τους από το να μην μπορούν να τους ελέγχουν πλέων, όπως έχουν καταστήσει σαφές με τις εισβολές στον Κόλπο και με την αραβική άνοιξη.
Άμεσα πρέπει η Ευρώπη να χαράξει πολιτικές απεξάρτησης από τον Αμερικάνικο καταστροφισμό και την πρόκληση χάους και πολιτικές αποκλιμάκωσης και πολυμερούς διπλωματίας. Και για να γίνει αυτό χρειάζεται επειγόντως αλλαγή της γραφειοκρατικής και ανίκανης πολιτικής της ελίτ.
Είδαμε πως επηρεάζει την ελληνική οικονομία, την πραγματική οικονομία η Ουκρανική κρίση και η στάση αυτής της σχιζοφρενικά επικίνδυνηςελληνικής κυβέρνησης, των τζιχαντιστών του χρηματοπιστωτισμού
Αυτή είναι μόνο η αρχή. Η Ελλάδα είναι εξαιρετικά ευάλωτη ενεργειακά. Έχοντας ήδη καταφέρει να αποκλειστεί και από τα πετρέλαια του Ιράν, ένα ρωσικό εμπάργκο και επέκταση της αστάθειας στη Μέση Ανατολή θα σημάνει τον ενεργειακό θάνατο της ελληνικής οικονομίας.
Δε λέμε ότι θα συμβεί. Λέμε ότι μπορεί να συμβεί.
Και οι κίνδυνοι είναι πολλαπλοί. Παρά την μακαριότητα των πληρωμένων δολοφόνων που απαρτίζουν την κεντρική πολιτική σκηνή του τόπου σήμερα, είναι οι ίδιες οι ΗΠΑ που ανησυχούν για την εξαγωγή του τζιχαντισμού μέσα από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης,. Όπως δήλωσε ο επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού των ΗΠΑ, Martin Dempsey, «η μεγαλύτερη άμεση απειλή θα στοχεύει στη Νότια Ευρώπη, όπου τα ανοιχτά σύνορα μπορούν να επιτρέψουν σε μαχητές με δυτικά διαβατήρια να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους και να διεξάγουν επιθέσεις», ένα ζήτημα που είχαμε περιγράψει σε προηγούμενα άρθρα μας.
Είναι μια τέτοια ανησυχία βάσιμη; Φυσικά και είναι και για πολλούς περισσότερους από έναν λόγους: α) Τα ανοιχτά σύνορα, β) την αυξημένη ύπαρξη κυκλωμάτων λαθρεμπορίας και σωματεμπορίας στα οποία συμμετέχουν ήδη από τη δεκαετία του 1980 κυβερνητικοί αξιωματούχοι και μεγάλοι επιχειρηματίες, γ) την οικονομική διείσδυση σαουδαραβικών και καταριανών συμφερόντων στην οικονομική ζωή της χώρας, δ) την ύπαρξη ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο της Βοσνίας και του Κοσόβου ισλαμιστικώνεξτρεμιστικών δικτύων όπως περιγράφονται από τον εξαιρετικό αναλυτή Ιωάννη Μιχαλέτο. ε) την προσπάθεια συγκάλυψης όλων των παραπάνω δικτύων απόριζοσπάστες της αριστεράς που κρίνουν πως μπορούν να ριζοσπαστικοποιήσουν ταξικά ισλαμικές μειονότητες και προπαγανδιστικά ταυτίζουν εύλογες ανησυχίες για τη δράση τρομοκρατικών και εγκληματικών δικτύων με ισλαμοφοβία και ρατσισμό.
Το ζήτημα είναι εξαιρετικά λεπτό: από τη μία δεν πρέπει να υποτιμηθεί η πιθανή επιρροή ισλαμιστικών εγκληματικών δικτύων σε μια χώρα που κυβερνά ο κανόνας της διαφθοράς, από την άλλη, άμετρος ζήλος στην αντιμετώπιση των υπαρκτών φαινομένων μπορεί να ρίξει κομμάτια των μουσουλμανικών μειονοτήτων στα χέρια του ισλαμικού εξτρεμισμού και να δημιουργήσει κλιμάκωση που μπορεί να οδηγήσει σε κοσοβοποίηση περιοχών της Ελλάδας.
Δε λέμε ότι θα συμβεί. Λέμε ότι μπορεί να συμβεί.
Το μόνο σίγουρο, είναι με το παρόν σύστημα εξουσίας, οι υπαρξιακές απειλές κατά της Ελλάδας και τα εκφυλιστικά φαινόμενα θα διογκώνονται.
Όσα, χρόνια τώρα, σε πείσμα των λογικών των ιδεοληψιών, των κομματικών γραμμών και των οικονομικών συμφερόντων με συνέπεια προβλέπουμε και περιγράφουμε, αποτελούν πλέον αναντίρρητη πραγματικότητα. Ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του.

Πηγή: http://anemosantistasis.blogspot.com

Πίσω από τον ΕΝΦΙΑ...

Η επιδρομική φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, σε συνθήκες γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας, προκαλεί πρόσθετη κοινωνική αδικία και πόνο.

Η προαναγγελθείσα "βελτίωση" του ΕΝΦΙΑ κατέληξε σε...
φιάσκο. Σε επιβεβαίωση του κοινωνικά άδικου και εξοντωτικού φόρου. Είναι ένα απτό δείγμα της κυβερνητικής ρητορικής για τις "φοροαπαλλαγές" που... έρχονται!

Με τον ΕΝΦΙΑ μονιμοποιείται (και μάλιστα επαυξημένος) ένας έκτακτος φόρος που είχε μπει για δύο χρόνια -το περιβόητο "χαράτσι". Και μόνον αυτή η εξέλιξη φανερώνει τη δικαιολογημένη κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος.

Η κυβέρνηση διατυπώνει επιχειρήματα και η πραγματικότητα τα καταρρίπτει. Υποστηρίζει ότι η εκτίναξη των δημοσίων εσόδων είναι δυνατή, παρότι συρρικνώνεται το ΑΕΠ και εξανεμίζεται η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών. Δεν κάνει τίποτα για τη σύλληψη της προκλητικής φοροδιαφυγής των πλουσίων και των καταθετών των διαφόρων "λιστών Λαγκάρντ". Φορολογεί το συνεχώς μειούμενο εισόδημα και τη συνεχώς απαξιούμενη ακίνητη περιουσία της μεγάλης πλειονότητας του πληθυσμού.

Κάθε μήνα προστίθενται νέα δισ. ανείσπρακτων χρεών προς το Δημόσιο. Ο ιδιωτικός δανεισμός, που αφορά και τα στεγαστικά δάνεια, οδηγείται ολοένα και περισσότερο στο κόκκινο. Πολλά σπίτια είναι ξενοίκιαστα και δεν αποφέρουν προσόδους, ενώ το εισόδημα έχει κάνει βουτιά κατά 30% την εποχή της κρίσης και η ανεργία προκαλεί πολλαπλές πιέσεις σε κάθε νοικοκυριό. Η θεωρία ότι με τον ΕΝΦΙΑ φορολογείται πλούτος που υπάρχει είναι υποκριτική και φανταστική.

Η επιδρομική φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, σε συνθήκες γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας, προκαλεί πρόσθετη κοινωνική αδικία και πόνο. Γι' αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και άλλα κόμματα, καθώς και μεγάλες κοινωνικές οργανώσεις ζητούν να καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ και να υπάρξει δίκαιη φορολογική μεταρρύθμιση. Δεν πρόκειται για αντιπολιτευτική στάση, αλλά για θέση που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Γενικότερα, η υπερφορολόγηση σε συνθήκες ύφεσης δεν οδηγεί στην αύξηση των δημοσίων εσόδων. Μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της λιτότητας και της ύφεσης δεν υπάρχει διέξοδος. Γι' αυτό η αντιστροφή της δυσπραγίας προϋποθέτει γενναίο κούρεμα του δημόσιου χρέους και ρήτρα ανάπτυξης για την αποπληρωμή του, ώστε με τα χρήματα που θα εξοικονομηθούν να χρηματοδοτηθεί η στοιχειώδης λειτουργία του κράτους πρόνοιας καθώς και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, για να ξεκινήσει η σταδιακή ανάπτυξη. Κάτι τέτοιο, όμως, προϋποθέτει πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα και αναζήτηση συμμαχιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου μόλις προχθές δύο Γάλλοι υπουργοί, τους οποίους ο Ολάντ "παραίτησε", ζήτησαν να τελειώνει η "γερμανική λιτότητα"...
avgi.gr

Η προεδρολογία και το plan Β του Σαμαρά ...

Η κλεψύδρα αδειάζει για τη Ν.Δ. και είναι αυταπάτη για τον Σαμαρά αν πιστεύει ότι θα τη γλιτώσει.

Την τακτική της παρατεταμένης ονοματολογίας για υποψήφιο Πρόεδρο της Δημοκρατίας έχει επιλέξει ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Προ ολίγων εβδομάδων είχε...
δηλώσει στο "Βήμα" ότι η πλειοψηφία των 180 βουλευτών υπάρχει, ώστε η παρούσα Βουλή να εκλέξει Πρόεδρο. Αυτή η πεποίθηση του Σαμαρά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά συνιστά απόπειρα να δημιουργηθεί μια "νέα πραγματικότητα".
Με όχημα την επίτευξη προεδρικής πλειοψηφίας, ο Σαμαράς επιχειρεί να δημιουργήσει την "Ελιά της Δεξιάς". Με διαπιστωμένο στις ευρωεκλογές ότι η Ν.Δ. είναι πλέον δεύτερο κόμμα, (ενώ ο συνεταίρος Βενιζέλος δεν μπορεί να σώσει ούτε τον εαυτό του, πόσω μάλλον τον Σαμαρά στο Μαξίμου), ο πολιτικός σχεδιασμός του πρωθυπουργού κατευθύνεται στην με κάθε τρόπο ενίσχυση της Ν.Δ. Γνωρίζει ότι δεν θα κατορθώσει να βγει πρώτος στις εκλογές. Δουλεύει, όμως, με plan Β. Μεθοδεύει τη μετάλλαξη της Ν.Δ. σε δεξιό - ακροδεξιό κόμμα, ώστε να μπορεί να ελέγξει, κατά το δυνατόν, τις μετεκλογικές διεργασίες, όταν η εκλογική ήττα της Ν.Δ. θα θέσει διλήμματα στη συντηρητική παράταξη και θα ενεργοποιήσει φυγόκεντρες τάσεις.
Ο Σαμαράς θέλει να καθυποτάξει την όποια πολιτική αυτονομία διεκδικούν τμήματα του αντιμνημονιακού χώρου της Κεντροδεξιάς. Γι' αυτό ευνοεί τη διάλυση των ΑΝ.ΕΛΛ., ακόμη και με ανοιχτή αποστασία βουλευτών. Επίσης στοχεύει στον επαναπροσηλυτισμό των ψηφοφόρων της Χ.Α. Σ' αυτόν τον σχεδιασμό κεντρικό ρόλο διαδραματίζει ο Τ. Μπαλτάκος, ο οποίος συστηματικά "ρίχνει" δίχτυα στους ψηφοφόρους της Χ.Α., ενώ αποφεύγει να καταδικάσει την ηγεσία της, με την οποία παλαιότερα είχε θητεύσει μαζί στα ακροδεξιά γκρουπούσκουλα, όπως αποκάλυψε στη Βουλή ο Ν. Μιχαλολιάκος. Ο Μπαλτάκος, μάλιστα, δείχνει να επιδιώκει ευρύτερο ρόλο ανασυγκόλλησης των κοινωνικών ερεισμάτων και των ιδεολογικών μηχανισμών του συντηρητικού χώρου, παρεμβαίνοντας για να ακυρώσει και πάλι την ψήφιση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου και προσβλέποντας σε επιστροφή της Ιεραρχίας στην εποχή Χριστόδουλου Παρασκευαΐδη. Η ιδεολογικοπολιτική μετατόπιση της Δεξιάς επιχειρείται με όρους ακροδεξιάς πολιτικοποίησης ενός σκληρού τμήματος της Ιεραρχίας, καθώς και την επανένταξη της πλειοψηφίας των ενστόλων στη Ν.Δ. Το σχέδιο Σαμαρά - Μπαλτάκου είναι απλοϊκό και πονηρό. Αφού δεν έχουμε να δώσουμε επιδόματα και μισθούς, ας "ταΐσουμε" τους αξιωματικούς με εθνικοφροσύνη!
Με την παρατεταμένη προεδρολογία, ο Σαμαράς επίσης επιχειρεί να αναζωπυρώσει τις εσωτερικές διαφωνίες στη ΔΗΜ.ΑΡ., που εν όψει μάλιστα του συνεδρίου της μπορεί να προσλάβουν εκρηκτικό χαρακτήρα. Αν η ΔΗΜ.ΑΡ. μείνει μετέωρη στην αντιπολιτευτική μετακίνησή της, εξ αντικειμένου δίνει στο Μαξίμου τη δυνατότητα να διαχειρίζεται το "ενδεχόμενο υποψηφιότητας Κουβέλη" και να υπονομεύει την όποια πολιτική φερεγγυότητά της.
Η πολύμηνη προεδρολογία, συνδυαζόμενη με ονοματολογία, εξυπηρετεί κι άλλες επικοινωνιακές κυβερνητικές επιδιώξεις. Υποβαθμίζει στον δημόσιο διάλογο τα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα, με πιο σημαντική την αναστάτωση των πολιτών από τη φοροεπιδρομή και τον ΕΝΦΙΑ. Με έναν υποψήφιο Πρόεδρο... ξεχνιόμαστε! Γύρω από την προεδρολογία χτίζεται η επικείμενη δήθεν έξοδος της χώρας από το Μνημόνιο και προσδίδεται άρωμα πολιτικής "αλλαγής" στη διατηρούμενη βάναυση λιτότητα, που μετατρέπεται σε καθεστώς.
Η κοινωνία εξουθενώνεται. Η κλεψύδρα αδειάζει για τη Ν.Δ. και είναι αυταπάτη για τον Σαμαρά αν πιστεύει ότι θα τη γλιτώσει. Τα ψέματα έχουν κοντά ποδάρια!

avgi.gr

Τα καλά παιδιά pitsirikos

Κάθε φορά που διαπράττεται μια εγκληματική ενέργεια από νεαρούς ανθρώπους, οι κατηγορούμενοι, οι δικηγόροι τους και το περιβάλλον τους επικαλούνται το καθαρό ποινικό μητρώο και τον πρότερο έντιμο βίο , λες και είναι κάνα κατόρθωμα να μην έχεις σκοτώσει κάποιον μέχρι τα 18 σου.

Επίσης, οι κατηγορούμενοι και οι δικηγόροι τους επικαλούνται τους καλούς βαθμούς στο σχολείο, την αγάπη για την πατρίδα και το έθνος, τις συχνές επισκέψεις στην εκκλησία, μετάλλια σε κολυμβητικούς αγώνες και άλλα τέτοια.

«Κύριε πρόεδρε, δολοφόνησα δυο ανθρώπους αλλά είχα πολύ καλούς βαθμούς στα Μαθηματικά. Αν δεν με πιστεύετε, βάλτε μου καμιά εξίσωση να σας την λύσω».

«Κύριε πρόεδρε, μαχαίρωσα δυο Πακιστανούς στην Κυψέλη αλλά πάω κάθε Κυριακή στην εκκλησία και ψέλνω».

«Κύριε πρόεδρε, μαχαίρωσα έναν νεαρό ομοφυλόφιλο στο Γκάζι αλλά το έκανα από την αγάπη μου για την πατρίδα που είναι εντελώς στρέιτ».

Και βέβαια, όλοι αυτοί οι νεαροί που κάνουν εγκληματικές ενέργειες είναι -σύμφωνα με τους δικούς τους ανθρώπους- «πολύ καλά παιδιά».

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι λόγοι για τους οποίους η χώρα έχει γεμίσει από νεαρούς Έλληνες που είναι φασίστες, ρατσιστές και σεξιστές είναι οι λόγοι τους οποίους επικαλούνται για να ελαφρύνουν την θέση τους.

Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια, πρόσθεσε και τους ατελείωτους εθνικούς μύθους για την ανωτερότητα των Ελλήνων και του «ελληνικού DNA» και έτοιμος ο δολοφόνος που είναι πολύ καλό παιδί.

Γέμισε η χώρα από ανεγκέφαλους νεαρούς με φουσκωμένα μπράτσα και από αμόρφωτα κορίτσια που το κύριο μέλημά τους είναι τα νύχια τους και τα φρύδια τους.

Αγαπημένη μου Ελλάδα, έχεις μεγάλο πρόβλημα.

Τα παιδιά σου έχουν γίνει φασίστες.

Κι εσύ ψάχνεις τον τάφο του Μεγαλέξανδρου.

Ο οποίος ήταν πολύ καλό παιδί.

Νέα συγκλονιστικά ευρήματα στο εσωτερικό του αρχαίου τάφου της Αμφίπολης!

Άφωνους έχουν αφήσει ακόμα και τους ίδιους τους αρχαιολόγους τα ευρήματα που έχουν έρθει στην επιφάνεια τις τελευταίες ώρες από τις έρευνες στον τάφο της Αμφίπολης. Η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη και η ομάδα της μετά τις δύο ακέφαλες Σφίγγες οι οποίες αποκαλύφθηκαν πλήρως και βρίσκονται σε άψογη κατάσταση μαζί με τις σκαλιστές βάσεις τους, έδωσε στην δημοσιότητα και φωτογραφίες από το εσωτερικό του τάφου. Συγκεκριμένα βρέθηκε επιγραφή ακριβώς πάνω από τον τάφο η οποία εικάζεται ότι έγραψε ο ίδιος ο σχωρεμένος λίγο πριν τινάξει τα πέταλα, ή ακόμα και ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος θέλοντας να δείξει την αγάπη του, την πίστη του, και την εκτίμησή του προς τον υπεύθυνο προσωπικού του Μουσείου Ακρόπολης, πιτσαδόρο που έσκισε, ηγέτη της σύγχρονης Ελλάδας και διάδοχο του Μέγα στρατηλάτη.

Η Κατερίνα Περιστέρη σε δηλώσεις της εξέφρασε τον εντυπωσιασμό της για την προφητεία του συντάκτη της επιγραφής, ο οποίος 2.300 χρόνια πριν γνώριζε ότι η ανακάλυψη του τάφου θα συνέπιπτε χρονικά με εθνικές εκλογές και θέλησε μέσω αυτής να περάσει μήνυμα για το καλό του έθνους, της πατρίδας, και της Digea.

Ο υπουργός πολιτισμού, Κώστας Τασούλας, δήλωσε εκστασιασμένος και σεξουαλικά ερεθισμένος μετά την αποκρυπτογράφηση της επιγραφής από ειδική ομάδα που κατέφθασε στην Αμφίπολη από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με επικεφαλής τον καθηγητή Ρόμπερτ Λάνγκτον. Ο κ. Τασούλας χαρακτήρισε το εύρημα "megalicious" και απηύθυνε έκκληση προς τον χελινικό λαό να σεβαστεί την τελευταία επιθυμία του αρχαίου νεκρού για ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ , ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ, ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΑΛΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΤΩΝ και ΕΚΦΑΣΙΣΜΟ της κοινωνίας, και να κάνει το καθήκον του στις επικείμενες εκλογές.

Υ.Γ. Το νέο συγκλονιστικό, εντυπωσιακό, πάρα πολύ ωραίο νέο αρχαίο εύρημα, χαρετiσαν και οι: Νίκος Ρογκάκος, Γιάννης Πρετεντέρης, Όλγα Τρέμη, Μπάμπης Παπαδημητρίου, Άρης Πορτοσάλτε, Ράνια Τζίμα και Κωνσταντίνος Ζούλας.
 projector-revolt

Selfie με τον Μ. Αλέξανδρο αποκαλύπτει ο Σαμαράς στη ΔΕΘ

Είναι τέτοια η αγωνία του Σαμαρά να έχει κάτι αρχαίο ελληνικό να φορέσει στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, που με το ζόρι άφησε τους αρχαιολόγους να κάνουν ένα διάλειμμα στις ανασκαφές για να γιορτάσουν την Παναγία. Μάλιστα κατά την ανάπαυλα των ανασκαφών συνέχισε το σκάψιμο μόνος του, γι’ αυτό και δεν εμφανίστηκε στην εκκλησία κατά τις εορταστικές ημέρες. Η ισχιαλγία που τον ταλαιπώρησε, βασανίζει τους αρχαιολόγους στο βάθος των αιώνων, όπως η ορθοστασία τους θυρωρούς τη δεκαετία του ’60 στην Αθήνα.
Οι ανασκαφές σταμάτησαν για να ξεσκάσουν λίγο τον 15Αύγουστο και οι αρχαιολόγοι που έχουν κάνει μαύρισμα οικοδόμου (που νομίζω πως έχω να δω χρόνια αλλά κρίνοντας από το μαύρισμα τους, έχω την υποψία πως πολλοί από αυτούς έχουνε γίνει ταξιτζήδες).
Ο πρωθυπουργός για να ευχαριστήσει τους αρχαιολόγους που του ψάχνουν με τόση ζέση και επιμονή κάτι αρχαίο για να αντιπαραβάλει στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, έστειλε στο πλευρό τους και τον αρχιτέκτονα Λεφαντζή, που θα ενημερώσει το κοινό εν καιρώ. Δηλαδή πολύ γρήγορα.
Σε αντίθεση με την αρχαιολόγο Περιστέρη που παρέμενε για χρόνια “σφήκα”, για να τα ξεράσει όλα όταν θα το αποφασίσει ο πρωθυπουργός.
Ο Σαμαράς επιθυμεί να επισκιάσει την ΔΕΘ με ένα σπουδαίο εύρημα της Αμφίπολης, ώστε να δώσει το μήνυμα πως έννοιες όπως δημόσιο, δικαιοσύνη, ισονομία, κοινωνική πολιτική, εξασφάλιση βασικών αγαθών, δωρεάν πρόσβαση στην υγεία και την παιδεία και λοιπά γραφικά συνθήματα του ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο ξεπερασμένα ακόμα και από το μύθο της γοργόνας και του Αλέξανδρου.
Στις αρχές του Σεπτέμβρη ο πρωθυπουργός θα επιχειρήσει το γύρο του κόσμου σε επτά ημέρες, παίζοντας το “Βρες τον Αντώνη”.
Τη μία στιγμή ο Αντώνης θα βρίσκεται στις Βρυξέλλες για την έκτακτη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την επόμενη στην Ουαλία για τη σύνοδο του ΝΑΤΟ και την αμέσως επόμενη στο Παρίσι για να βρεθεί με την τρόικα.
Μέχρι τότε, υπό αυστηρή αστυνομική φύλαξη, μπορείς να τον βρεις στις ανασκαφές της Αμφίπολης όπου συνεχίζει την αναζήτηση, ψάχνοντας το ιερό δισκοπότηρο των εκλογών. Άλλωστε η αστυνομία εγγυάται την πορεία των ανασκαφών.
Όσοι γνωρίζουν την ιστορία του Θησαυρού των Αηδονιών της Νεμέας, ξέρουν καλά πόση εμπειρία έχει η αστυνομία στις ανασκαφές. Όσοι δεν την γνωρίζουν, αξίζει μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, αλλά κυρίως τον τύπο της εποχής.
Το γεγονός πως τα προηγούμενα χρόνια, με διάφορα άρθρα (όπως αυτό και αυτό) στις εφημερίδες τους οι νταβατζήδες επέμεναν πως ο τύμβος της Αμφίπολης δεν κρύβει κάτι το σπουδαίο, μάλλον επιβεβαιώνει πως σήμερα απλώς “έτυχε” να έρθει στο φως και αυτή η ανακάλυψη.
Προς θεού, όχι πως μέχρι σήμερα δεν είχε “έρθει ακόμα η ώρα της”.
Έτσι κι αλλιώς, μέχρι να ανακαλύψει και πάλι κάποιος φιλέλληνας σημαντικά ελληνικά αρχαία σε κάποια γκαλερί,  κάποια δημοπρασία ή το ebay θα έχουν περάσει χρόνια και κανείς δεν θα θυμάται ούτε τον Σαμαρά, ούτε και την Αμφίπολη.
Προς το παρόν, ο πρωθυπουργός προετοιμάζεται ακόμα και για το χειρότερο σενάριο.
Στην περίπτωση που δεν έχει μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου βρεθεί κάποιο σπουδαίο εύρημα, θα παρουσιάσει ανέκδοτη φωτογραφία του από τις αξέχαστες εποχές Ψωμιάδη, με τον Πανίκα μεταμφιεσμένο σε Μέγα Αλέξανδρο.
 http://rebeliskos.wordpress.com

Πιερ Ντιμενίλ – Στοχαζόμενοι την οικονομία με τον Κορνήλιο Καστοριάδη *

Μετάφραση: Νίκος Γιαννίκας για το 5ο τεύχος του περιοδικού Πρόταγμα (σ.145-165)

* Pierre Dumesnil, «Penser l’economie avec Cornelius Castoriadis». Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εξαμηνιαία επιθεώρηση του M.A.U.S.S. (Mouvement anti-utilitariste dans les sciences sociales [Αντι-ωφελιμιστικό κίνημα στις κοινωνικές επιστήμες]), ν. 15, 2000, σσ 171-185.

Προοίμιο

Είμαστε δίχως αμφιβολία πολλοί εμείς που θυμόμαστε τα φοιτητικά μας χρόνια ως μια μελαγχολική περίοδο, διακοπτόμενη από μερικές στιγμές διανοητικής απόλαυσης, των οποίων η ένταση μεγάλωνε με την επίγνωση της σπανιότητάς τους. Καταλύτες τους μερικοί καθηγητές ή ενίοτε κάποιοι συμμαθητές. Τα ονόματά τους υπάρχουν στις αναμνήσεις μας. Πίστευα, αφελώς, πως το Πανεπιστήμιο ήταν ο τόπος της άνθησης του πνεύματος. Έχοντας επιλέξει να σπουδάσω οικονομικά όχι για να γίνω επιχειρηματίας αλλά για να κατανοήσω τον κόσμο και-γιατί όχι;-να μάθω πώς θα μπορούσαμε να τον αλλάξουμε, κατάλαβα πολύ νωρίς ότι δεν βρισκόμουν μπροστά στους κατάλληλους ανθρώπους: οι καθηγητές, στην πλειοψηφία τους και σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι στο λύκειο, μιλούσαν και σκέφτονταν σαν επιχειρηματίες.

Η διαφώτιση ήρθε από εξωτερικούς παράγοντες. Κάποιοι «ξαναμμένοι» στη Ναντέρ είχαν ανοίξει, χωρίς να το ξέρουν, το κουτί της Πανδώρας. Ξαφνικά, τα ταμπού και οι περιορισμοί χαλάρωσαν. Οι αναζητήσεις κάθε είδους ήταν νομιμοποιημένες. Ωστόσο αρκετά γρήγορα -όλοι το ξέρουν- κάποιοι, οι οποίοι είχαν αρχικά βρεθεί στην αντίπερα όχθη, θέλησαν να δώσουν την αντίθετη εντύπωση και ήλθαν να μας πουν πως οι ορθές ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους βρίσκονταν στον Μαρξ ή στο Μάο και πως αυτοί τις γνώριζαν. Σχετικά με τον Μαρξ, τα κείμενά του ήταν γνωστά· βαθειά, δυσνόητα, εντυπωσιακά. Λίγοι τα είχαν πραγματικά διαβάσει. Σχετικά με τον Μάο, επρόκειτο για κοινότοπους αφορισμούς και, το σημαντικότερο, η καταπιεστική και αιματηρή πραγματικότητα της Κίνας εθεωρείτο εκ του μακρόθεν ως η νέα Γη της Επαγγελίας. O Σιμόν Λέ γιουχαϊζόταν ως «χυδαίος» συγγραφέας τη στιγμή που η Μαρία Αντονιέτα Μακιότσι[1] πλασαριζόταν ως σινολόγος.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, στο οποίο εγώ διέκρινα μια μεγάλη διανοητική σύγχυση και στο οποίο συνυπήρχαν η υποτιθέμενα ορθολογική κριτική της «αστικής κοινωνίας» στο όνομα του «επιστημονικού σοσιαλισμού» και η ειδωλολατρική υπακοή στα ιερά κείμενα, η δημοσίευση, από το 1978 και έπειτα στη συλλογή «10/18» των γραπτών ενός συγγραφέα που μου ήταν παντελώς άγνωστος ήταν κάτι το εντυπωσιακό. Διαβάζοντας λοιπόν, για πρώτη φορά, τον Κορνήλιο Καστοριάδη, εντυπωσιάστηκα από την ευρύτητα και την σιγουριά της σκέψης του. Ανακάλυπτα έναν δηλωμένο επαναστάτη, με αφετηρία μια πολιτική δράση που αγνοούσα, εκείνην της ομάδας Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα και ο οποίος δεν δίσταζε να θέσει εαυτόν ως συγγραφέα, ξεκαθαρίζοντας από το Α ως το Ω αυτά που είχε να πει και να πράξει, αναλαμβάνοντας πλήρως την σχετική ευθύνη. Ήταν αυτό που περίμενα.

Η συνέντευξη που μου παραχώρησε για το πρακτορείο τύπου Λιμπερασιόν της Κάτω Νορμανδίας[2] στο οποίο ανήκα, επιβεβαίωσε μια εντύπωση που είχα ήδη, δηλαδή πως μαζί του θα μάθαινα πολλά. Παρόλο που τυπικά δεν υπήρξα μαθητής του, μέσα από τα κείμενά του και τις σπάνιες συναντήσεις μας συνέβαλε περισσότερο από κάθε άλλον στην παιδεία μου. Του είμαι απεριόριστα ευγνώμων. Για μια ζωή.

Από την άφιξή του στη Γαλλία το 1945 και μέχρι το θάνατό του το Δεκέμβριο του 1997, ο Κορνήλιος Καστοριάδης ανέλαβε ταυτόχρονα και διαδοχικά πολλές δραστηριότητες: επαγγελματίας οικονομολόγος στον ΟΟΣΑ, συνιδρυτής (με τον Κλωντ Λεφόρ) και βασικό μέλος της ομάδας Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, διευθυντής σπουδών στην Ανωτάτη Σχολή για τις Κοινωνικές Επιστήμες, ψυχαναλυτής, συγγραφέας, φιλόσοφος. Αυτή η πολλαπλότητα περιέχει επίσης και μια ενότητα, εκείνη ενός ανθρώπου κυριαρχημένου από ένα ασίγαστο πάθος για την πολιτική, για την γνώση, για την ανθρωπότητα. Στρατευμένος διανοούμενος; Μάλλον αδέσμευτος. Δημοκρατικός πολίτης, ελεύθερος να λάβει τον λόγο μιλώντας στο όνομά του και πέρα από κάθε υποταγή στην κυρίαρχη Γνώμη. Αυτή η ανυποταξία φανερώνεται σ’ όλη τη διανοητική του διαδρομή μέσα από μια δυνατή πολεμική από την οποία απουσιάζει η επιείκεια. Ταυτόχρονα, αυτή η ανυποταξία είναι επίσης δηλωτική του γεγονότος ότι το «κοινωνικο-ιστορικό», για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία του, δεν ανάγεται στην επιστήμη, όπως έχουν δηλώσει ορισμένοι -εξαπατώντας πολλούς περισσότερους-, αλλά εν τέλει ακριβώς στην γνώμη. Αυτό δεν σημαίνει πως επειδή δεν είναι επιστημονικές, όλες οι γνώμες είναι ισότιμες. Αντιθέτως, η συνοχή τους πρέπει να υποβάλλεται στον διαρκή και ανηλεή έλεγχο της έλλογης 3 συζήτησης και της ιστορίας. Στο σημείο αυτό είναι ίσως προτιμότερο να του δώσουμε το λόγο:

«Ο διανοούμενος πρέπει να θέλει για τον εαυτό του την ιδιότητα του πολίτη όπως όλοι οι άλλοι, ενώ θέλει επίσης το ρόλο του εκπροσώπου, δικαίω, της καθολικότητας και της αντικειμενικότητας. Δεν μπορεί να σταθεί στο πεδίο αυτό παρά μόνο εάν αναγνωρίσει τα όρια που του θέτει η υποτιθέμενη καθολικότητα και αντικειμενικότητά του· οφείλει να αναγνωρίσει, και αυτό όχι απλά στα λόγια, πως αυτό που θέλει να πει είναι μια ακόμη δόξα, μια άποψη και όχι μια επιστημονική θέση. Οφείλει κυρίως να αναγνωρίσει πως η ιστορία είναι ο χώρος στον οποίο εκδιπλώνεται η δημιουργικότητα όλων, ανδρών και γυναικών, μορφωμένων και αναλφάβητων, μιας ανθρωπότητας δίχως την οποία αυτός δεν είναι παρά ένα άτομο. Και μάλιστα αυτό δεν πρέπει να γίνει πρόσχημα για να καταπιεί δίχως κριτική τις αποφάσεις της πλειοψηφίας, για να υποκλιθεί μπροστά στην ισχύ της αριθμητικής υπεροχής» («Οι διανοούμενοι και η ιστορία», από τον τρίτο τόμο της συλλογής, Τα Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου με τίτλο: Ο θρυμματισμένος κόσμος, μτφρ. Ζ. Σαρίκας, Κ. Σπαντιδάκης, Αθήνα, Ύψιλον, 1992, σ. 123).

Η οικονομία ως δόξα.

Η κατάδειξη του ότι το αντικείμενο της πολιτικής οικονομίας ανήκει στο κοινωνικο-ιστορικό και ότι αυτά που πρεσβεύει ανήκουν πρωτίστως στο πεδίο της δόξας, της άποψης, ενίοτε ακόμη και σε εκείνο της τέχνης, υπήρξε κατά κάποιον τρόπο σταθερή του θέση για τουλάχιστον τριάντα πέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου κειμένου της ζωής του[4]. Το γεγονός ότι ο καπιταλισμός δηλώνει ορθολογικός ή ότι ο σοσιαλισμός θεωρήθηκε ως επιστημονικός δεν είναι παρά οι παραλλαγές μιας και της αυτής ιδεολογικής θέσης: μιας οικονομίας που δεν εκδηλώνεται πια ως πολιτική και που θεωρεί εαυτόν επιστήμη. Βεβαίως, έχοντας δουλέψει για 25 χρόνια στην υπηρεσία Στατιστικών και Οικονομικών Μελετών του ΟΟΣΑ, ο Καστοριάδης γνωρίζει πως η πρακτική ποσοτικοποίηση της οικονομίας αποτελεί συστατική μοναδικότητα του αντικειμένου της, αλλά γνωρίζει επίσης πως αυτός ο αριθμητικός αυθορμητισμός είναι ταυτόχρονα μια πραγματικότητα που περιορίζει τον καθένα στην καθημερινή του δραστηριότητα αλλά και μια απάτη.

Πρόκειται για την απάτη της εφεκτικότητας του εξορθολογισμού-μαθηματικοποίησης της οικονομίας συνολικά, με θεμέλιο το υποτιθέμενο χάρισμα του αριθμού και με τις εξής δύο εκφάνσεις: αφενός την «εμπειρική» πλευρά του ζητήματος, με την οικονομετρία 5 ν’ αναλώνεται εις μάτην εδώ και μισό αιώνα -με μέσα υπολογισμού που γίνονται όλα και πιο ισχυρά- στην προσπάθεια να ανακαλύψει σταθερότητες, αμετάβλητες τιμές ή «νόμους»· αφετέρου την θεωρητική πλευρά του ζητήματος και κυρίως το ζήτημα της αξίας· αξίας-εργασίας καθώς και αξίας-χρήσης. Σχετικά με τον «νόμο της αξίας» κυρίως, ο οποίος ισχυρίζεται πως μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα του μέτρου στην οικονομία, η θέση του Καστοριάδη αναπτύσσεται με μαεστρία και καλύπτοντας μεγάλο εύρος του ζητήματος στο κείμενό του «Αξία, ισότητα δικαιοσύνη και πολιτική. Από τον Μαρξ στον Αριστοτέλη και από τον Αριστοτέλη σ’ εμάς»[6]. Δεν μπορώ παρά να σας παραπέμψω σ’ αυτό το κείμενο, καθώς και στα υπόλοιπα «οικονομικά» κείμενά του (αυτή η κατηγοριοποίηση θα πρέπει βεβαίως να ακολουθείται με μέτρο), εφόσον δεν θέλω να παράσχω μια κακή παράφρασή τους υπό το πρόσχημα της ερμηνείας. Και στο πλαίσιο των δικών μου αναζητήσεων στην οικονομία, θ’ αρκεστώ να υποδείξω εδώ αυτό που μου εμπνέει, έχοντας επίγνωση των κινδύνων που ενέχει, μια «συμπαθής» ανάγνωση του έργου του Καστοριάδη, ελπίζοντας πως αυτή η επιλεκτική και περιορισμένη οπτική και η ελευθερία της φαντασίας μου δεν θα τον προδώσουν.

Αξία και θέσμιση. Η περίπτωση της φύσης.

Εν τέλει, τα πράγματα αξίζουν ό,τι αξίζουν, έχουν τη μια ή την άλλη τιμή, ως τελική συνέπεια των πρωταρχικών θεσμισμένων αξιών τις οποίες η κοινωνία θέτει στον εαυτό της και τις οποίες ορίζει με ταυτολογικό τρόπο -αυτό αξίζει γιατί αυτό αξίζει, αυτό αξίζει περισσότερο γιατί αυτό αξίζει περισσότερο κ.λ.π.- αλλά αποκρύβοντας από τον εαυτό της αυτήν την θέσμιση· ως προς το σημείο αυτό είναι ετερόνομη. Αλλά απ’ όπου κι’ αν το πιάσουμε το ζήτημα, είτε από την πλευρά της Αξίας-εργασία είτε από εκείνη της Αξίας-χρήση[7], η έρειση σε τέτοιες θεσμισμένες αξίες, σε τέτοιες Πρώτο-αξίες, είναι αναπόφευκτη. Μεταβάλλοντας αυτές τις αξίες, μεταβάλλεται ακαριαία η γκάμα των ανταλλασσόμενων προϊόντων, το πόσο «επιθυμητά» είναι από την κοινωνία, η «σειρά προτίμησής» τους, η τιμή τους στην «αγορά» και ο υπολογισμός του κόστους παραγωγής τους.

Ας πάρουμε το πιο συνηθισμένο παράδειγμα: Η κοινωνία θεσμίζει σήμερα διαφορετικά τη Φύση απ’ ότι στις απαρχές του καπιταλισμού[8] και έτσι αυτό που ήταν λογιστικά αδιόρατο και δίχως βάρος, δωρεάν, διαφανές και ελαφρύ σαν τον αέρα, αρχίζει να εμφανίζεται στους λογαριασμούς και να αποκτά ένα ανυπολόγιστο βάρος και κόστος. Σ’ αυτή την φαινομενική χαριστικότητα της φύσης αντιστοιχεί η «λησμονιά» της λογιστικής εγγραφής, η παράλειψη υπολογισμού του «κόστους απόσβεσης[9]», η οποία θα ήταν απαραίτητη για την χρηματοδότηση της αποκατάστασης του φυσικού «κεφαλαίου» και της συντήρησής του σε ένα επίπεδο που το καθιστά μεταβιβάσιμο ή, για να παραμείνουμε εντός της λογιστικής ορολογίας, για να επαναφέρουμε τα «πάγια στοιχεία» της φύσης σε μια κατάσταση που επιτρέπει τη μεταβίβασή τους. Ξέρουμε πως ο μη υπολογισμός της απόσβεσης μειώνει τα έξοδα και μπορεί να επιτρέψει την μείωση του κόστους -και επίσης την τιμή πώλησης, δημιουργώντας ή επεκτείνοντας μια βιώσιμη αγορά- για μια συγκεκριμένη περίοδο, όσο τα μηχανήματα συνεχίζουν να λειτουργούν· όμως αργά ή γρήγορα αυτό πληρώνεται με την εξαφάνιση της παραγωγικής κληρονομιάς και έτσι με την -ενίοτε βάναυση- εξαφάνιση της ικανότητας παραγωγής καθεαυτής. Είναι ο βασικός κίνδυνος που διατρέχουμε, εμείς και οι απόγονοί μας, με το να μην επιδιορθώνουμε και να μην διαχειριζόμαστε ορθά την φυσική μεγαμηχανή την οποία κληρονομήσαμε δωρεάν. Οι δικαιολογίες που στηρίζουν αυτή την αδιαφορία αφορούν στην ιδέα μιας φύσης ανεξάντλητης[10] , ή στην αυθόρμητη ή τεχνητή αναγέννησή της σε κάποια μελλοντική στιγμή τεχνολογικής και επιστημονικής παντοδυναμίας· ή ακόμα και στην αντικατάσταση[11] του φυσικού «κεφαλαίου» από το τεχνητό κεφάλαιο. Ωστόσο, ορισμένες βλάβες είναι μη αναστρέψιμες, δίχως δυνατότητα αντικατάστασης και, το γνωρίζουμε ήδη, πολλές άλλες πρόκειται να επέλθουν αναπόφευκτα. Σ’ εμάς εναπόκειται να διαλέξουμε ποια στοιχεία της φυσικής κληρονομιάς θα διαφυλάξουμε, στο μέτρο που αυτό είναι εφικτό· εκτός εάν πούμε κυνικά και ξεκάθαρα -αλλά ποιος τολμά να το κάνει;- πως όλα αυτά έχουν μηδαμινή σημασία ή, με ακόμα μεγαλύτερη υποκρισία, πως «η αγορά» θα κρίνει -το οποίο και αποτελεί το βασικό επιχείρημα και την κοινή πρακτική των «υπερ-φιλελεύθερων» αλλά και την κοινή οπορτουνιστική καθημερινή πρακτική σχεδόν όλων των υπολοίπων ημών.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Σύμφωνα με τους στατιστικούς υπολογισμούς του βιολόγου Εντουαρντ Ουίλσον, η καταστροφή των τροπικών δασών (καλύπτουν το 7% της γήινης επιφάνειας του πλανήτη αλλά φιλοξενούν το 50% των φυτικών και ζωικών ειδών) προκαλούν την εξαφάνιση 17.500 φυτικών και ζωικών ειδών κάθε χρόνο. Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι εάν ο τωρινός ρυθμός εξαφάνισης των ειδών είναι πιο γρήγορος από εκείνον των γεωλογικών περιόδων μαζικής εξαφάνισης -ορδοβίκια, δεβόνια, πέρμια, τριασική και κρητιδική. 12 Η διαφορά με αυτές τις γεωλογικές περιόδους είναι ότι αυτή τη φορά εμείς είμαστε εδώ και εμείς είμαστε υπεύθυνοι για αυτή την εξαφάνιση.

Συνέπεια του τρόπου με τον οποίο θεσμίζουμε τη φύση είναι το γεγονός ότι το Πραγματικά Καθαρό Συνολικό Προϊόν -το οποίο θα μπορούσαμε να το ορίσουμε ως το ΑΕΠ μείον την απόσβεση του τεχνητού κεφαλαίου και την απόσβεση του «φυσικού» κεφαλαίου- μπορεί να είναι ανυπολόγιστα θετικό ή αρνητικό ανάλογα με το εάν θεωρήσουμε το κόστος -και άρα την απόσβεση- των φθορών που δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθούν ως μηδαμινό ή άπειρο.

Οι νεοκλασσικοί οικονομολόγοι θ’ απαντούσαν πως μπορούν να λύσουν ή να ξεδιαλύνουν το ζήτημα αυτό μέσα από υπολογισμούς, δίχως να μιλούν για το κόστος της αποκατάστασης, δηλαδή για την απόσβεση, αλλά για την αξία του φυσικού «κεφαλαίου», οριζόμενη ως επικαιροποιημένο[13] ποσό μελλοντικών κερδών που προέρχονται από τη χρήση αυτού του «κεφαλαίου». Προκειμένου ν’ αποφασίσουμε την καταστροφή ή τη διατήρηση, δίχως να θέτουμε το ζήτημα της απόσβεσης, θ’ αρκούσε λοιπόν να συγκρίνουμε τη συνολική ροή επικαιροποιημένων κερδών τα οποία προέρχονται από τη μία ή την άλλη επιλογή χρήσης. Η αξία του μη αντικαταστάσιμου φυσικού «κεφαλαίου» δεν θα ήταν ανυπολόγιστη αλλά «μόνο» ίση με τη μέγιστη ροή επικαιροποιημένων συνολικών κερδών που προέρχονται από την «καλύτερη» από τις αποκλειστικές δυνατές επιλογές. Αν η καταστροφή μέχρι τη συντέλεια του κόσμου είναι η καλύτερη επιλογή, γιατί να θέσουμε στον εαυτό μας το ζήτημα της αποκατάστασης; Αν η διατήρηση είναι η καλύτερη επιλογή, δεν υπάρχει τίποτα που να πρέπει να αποκατασταθεί μέσα από δομικές παρεμβάσεις. Και στις δύο περιπτώσεις, δεν υπάρχει λόγος να υπολογιστεί το κόστος απόσβεσης. Ετσι, η αξία του κεφαλαίου θα ήταν ίση με:

όπου Pij είναι το αναμενόμενο κέρδος για τη χρονιά i το οποίο αποδίδεται στην επιλογή j -με j=1,…, Ν-, α το ποσοστό επικαιροποίησης και t ο χρονικός ορίζοντας της δραστηριότητας.

Για παράδειγμα, αν τα αναμενόμενα -ύστερα από επικαιροποίηση- συγκεντρωτικά κέρδη των φαρμακευτικών εταιριών από την μη καταστροφική χρήση του «φυσικού εργαστηρίου» του δάσους της Κόστα Ρικα είναι μεγαλύτερα από εκείνα της καταστροφικής χρήσης, τότε αυτό το δάσος πρέπει να διασωθεί. Η διαφορά ανάμεσα στο αναμενόμενο -ύστερα από επικαιροποίηση- κέρδος καθεμιάς από αυτές τις δύο χρήσεις του δάσους συνιστά ένα όριο ανώτερο από την αξία του φυσικού «κεφαλαίου» καθ’ αυτού (άλλες μη καταστροφικές χρήσεις είναι επίσης εφικτές ταυτόχρονα ή σε δεύτερο χρόνο -και οποίες αποτελούν στην ολότητά τους μία επιλογή). Το πρόβλημα περιπλέκεται, καθώς ξέρουμε, από το γεγονός ότι οι υπό εξέταση επιλογές, καταστροφικές ή μη καταστροφικές, δεν ωφελούν πάντα τους ίδιους ενδιαφερόμενους. Κατά γενικό τρόπο, ο πλούσιος Βορράς θρηνεί την καταστροφή της μεγάλης βιοποικιλότητας του Νότου, ο οποίος με τη σειρά του θρηνεί την χαμηλή -σε σχέση με τα αναμενόμενα κέρδη- χρηματική αποζημίωση που ο Βορράς είναι έτοιμος να του παράσχει, θέλοντας να παραιτηθεί από αυτή την καταστροφή και συνεπώς και από τα συνεπαγόμενα έσοδα που διασφαλίζουν την καθημερινή του επιβίωση. Βέβαια, η προτεινόμενη «λύση» και αξιοποίηση έπονται της θέσμισης των Πρώτο-αξιών οι οποίες δεν ανάγονται στους σχετικούς υπολογισμούς.

Καταρχάς, το να ορίζει κανείς ότι η αγορά αποφασίζει, είναι η Πρώτο-αξία του καπιταλισμού. Αυτό πωλείται; Μπορεί να πωληθεί; Τι όφελος μπορεί να αποφέρει η φύση; Αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα. Ας τολμήσουμε να πούμε πως, ακόμα και αν η απάντηση στην ερώτηση αυτή δεν ήταν αδύνατο να καθοριστεί, εφόσον -πρωτίστως- προϋποθέτει μια πλήρη καταγραφή των εμπορικών επιλογών του παρόντος και μια συνολική πρόβλεψη για εκείνες ενός μέλλοντος πιθανολογούμενου -πράγμα ανέφικτο- η θέση της ως πρωταρχικής και μοναδικής προκαλεί αποστροφή. Απ’ την άλλη πλευρά, όπως και σε κάθε υπολογισμό επικαιροποίησης, η επιλογή του χρονικού ορίζοντα, καθώς και του ποσοστού επικαιροποίησης (του ποσοστού μελλοντικής απώλειας αξίας του κεφαλαίου) κουβαλούν το βαρύ φορτίο μιας αντίληψης θεσμισμένης, πολιτισμικής, για τον χρόνο και τους απογόνους μας. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με την τιμή αυτών των παραμέτρων, τα αποτελέσματα ποικίλουν αρκετά (εν δυνάμει, για μια ακόμα φορά, από το μηδέν έως το άπειρο). Υποθέτοντας ότι α=0 και t‒›∞, οι οποίες θα ήταν οι αριθμητικές τιμές της υπερ-διαφύλαξης, ο υπολογισμός χάνει κάθε σημασία. Ωστόσο, ποιες είναι οι αριθμητικές τιμές μιας «λογικής» διαφύλαξης; Αυτό εξαρτάται από τις Πρωτο-αξίες μας[14].

Καταλαβαίνουμε γιατί επίσημα αρκούμαστε με σύνεση στο ΑΕΠ, το οποίο αγνοεί την απόσβεση του τεχνητού κεφαλαίου, αδυνατώντας να την υπολογίσει πραγματικά (η φορολογική του αναγνώριση, θεμελιωμένη στο ιστορικό κόστος και άρα στην απουσία της τεχνολογικής μεταβολής στην γκάμα των προϊόντων και των μέσων παραγωγής είναι μια σύμβαση -μη πραγματική από οικονομικής απόψεως)· αγνοεί επίσης την απόσβεση ή απαξίωση του φυσικού «κεφαλαίου». Βεβαίως, αυτή η χρηματιστική ή λογιστική σύνεση αντιστοιχεί σε μια ασύνετη πραγματική στάση, μια αδρά-
νεια η οποία επιταχύνει τον «αργό θάνατο» της φύσης. Αυτή η λογιστική «παράλειψη» βαθιά απωθημένη σε κοινωνικό επίπεδο, αποτελεί μια άρνη-
ση πολιτικής διαβούλευσης.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης δεν υπήρξε ούτε ο πρώτος ούτε ο μοναδικός -σκέφτομαι εδώ τον Νικολά Γκεορκέσκου-Ρέγκεν- που επεσήμανε την ασύνετη στάση μας απέναντι στην φύση· αλλά πιστεύω πως η ευρύτητα της ανθρωπολογικής του οπτικής είναι ασυναγώνιστη. Για τον Καστοριάδη, αυτό το συλλογικό θράσος που προσιδιάζει στην ύβρη, στην αμετροέπεια του ήρωα της αρχαίας τραγωδίας 15 είναι μια «τάση [16] » προς την «απεριόριστη επέκταση της ορθολογικής κυριαρχίας» η οποία αποτελεί την «πυρηνική κοινωνική φαντασιακή σημασία του καπιταλισμού» και η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια «ψευδο-ορθολογική ψευδο-κυριαρχία [17] ». Αυτή η τάση δεν γνωρίζει όρια και αποτελεί ένα παραλήρημα παντοδυναμίας το οποίο, από μόνο του, μας οδηγεί στο χάος.

Αξίες, καταλογισμός, απόδοση

Το πραγματικά καθαρό συνολικό προιόν -ΠΚΣΠ 18 -, το οποίο θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως την πραγματικά προστιθέμενη αξία στον κόσμο όπως τον παραλαμβάνουμε και αφότου αφαιρέσουμε τις βλάβες που προκαλούμε στον κόσμο που παραδίδουμε, είναι ένα μετρήσιμο μέγεθος το οποίο εξαρτάται αναπόφευκτα από τις Πρωτο-αξίες που θέτει η κοινωνία στον εαυτό της. Αυτό καταδεικνύεται από τον «απλό» μηχανισμό απόσβεσης ή διαφύλαξης της φύσης. Ωστόσο, αν εγκαταλείψουμε αυτή τη συνολική οπτική στα πράγματα, τότε η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο.

Η ιδέα πως το σύνολο του σύγχρονου οικονομικού «συστήματος» είναι μια σύνθεση διακριτών ενοτήτων και πως είναι εφικτό να καταλογίσουμε ορθολογικά την συνεισφορά καθεμίας στο συνολικό προϊόν προκειμένου να της κατανείμουμε ισότιμα ένα μέρος αυτού, είναι σύμφωνα με
τον Καστοριάδη μια «απόλυτη απάτη»[19] .

Το σχήμα της σύνθεσης-αποσύνθεσης βασίζεται στην ταύτιση της ιδιοκτησίας ή ατομικότητας με την διακριτότητα. Ταύτιση στην οποία βασίζεται η «αυθόρμητη» λογιστική της αγοράς, των συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων[20] ή μεταξύ ενδιαμέσων γενικότερα (αντιπροσώπων, χρηματιστών, μεσολαβητών κ.λπ.). Με άλλα λόγια, παρόλο που υπάρχει κτηματολόγιο, ή γενικότερα μια τοπολογία της ιδιοκτησίας, δεν υπάρχει τοπολογία της οικονομίας· ή, τουλάχιστον, αυτά τα δύο δεν συμπίπτουν αυθόρμητα: οι «εξωτερικότητες» ή οι εξω-λογιστικές ροές υπάρχουν παντού, και όχι μόνο στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος. Η πλήρης καταγραφή τους δεν θα μπορούσε ποτέ να ολοκληρωθεί. Η ιδέα της ιδιοκτησίας ως στεγανού τόπου παραγωγής ή κατανάλωσης, η οποία θα ήταν διαπερατή μόνο από λογιστικά εντοπίσημες εμπορικές συναλλαγές και θα επηρεαζόταν μόνο από αυτές, είναι ψευδής. Δεν υπάρχει φυσική στεγανότητα της ιδιοκτησίας, οι «διαρροές» είναι πολλαπλές· η διασπορά και η διάδοση εκτός αγοράς στοιχείων που παράγουν κόστος ή όφελος αποτελεί κανόνα. Οι κάθε είδους μολύνσεις του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν τα πιο γνωστά αρνητικά παραδείγματα. Έτσι, και παρά την ευνοϊκή βροχόπτωση, η Βρετάνη, το έδαφος της οποίας παρουσίασε ευτροφία εξαιτίας της χρήσης λιπασμάτων, δεν θα καταφέρει να παράγει πραγματικά πόσιμο νερό αν δεν επενδύσει μαζικά στην επεξεργασία του[21] .

Ακόμα πιο σημαντική, καθώς και πιο δύσκολη να εντοπιστεί, είναι και η απουσία στεγανότητας της παραγωγικής μονάδας και των ατόμων που περιλαμβάνει σε σχέση με το «κοινωνικο-ιστορικό» περιβάλλον. Αυτή η συνθήκη, σε μια πρώτη προσέγγιση, θα μπορούσε να ορισθεί ως ένας τρόπος γενίκευσης αυτού που οι εφημερίδες αποκαλούν διαρροή εγκεφάλων· ή, συμμετρικά, brain-drain. Στη διαρροή αυτή αντιστοιχεί κλασσικά η -οπορτουνιστική ως αποτέλεσμα τύχης ή συνειδητά παροτρυνόμενη- χρήση, από μια άλλη χώρα, ανθρωπίνων ικανοτήτων που χρηματοδοτήθηκαν και αποκτήθηκαν στην χώρα προέλευσης, δίχως πραγματικό εμπορικό αντάλλαγμα. Αυτή η «αποστράγγιση» δίχως ακριβή λογιστική καταγραφή και υπολογισμό, που ισχύει για όλες τις χώρες, ισχύει επίσης και για το εσωτερικό της κάθε χώρας, από τη μια επιχείρηση στην άλλη, από το σχολείο στην επιχείρηση, από τη δημόσια σφαίρα στην ιδιωτική κ.λπ.· ωστόσο πρόκειται εδώ για μια δευτερεύουσα πλευρά αυτής της γενίκευσης.

Κατά τρόπο πιο ριζικό, πέρα από κάθε μεταφορά, θα τολμούσα να πω πως και ο ίδιος ο εγκέφαλος, βυθισμένος διαρκώς μέσα στο κοινωνικο-ιστορικό, δεν είναι στεγανός. Ασταμάτητα, από τον νου και από το σώμα, η κοινωνία διαπερνά το άτομο. Αναβλύζει από μέσα του. Πριν από τη γέννηση, μέσα από τη φωνή της μητέρας, και μετά την παιδική ηλικία, μετά το σχολείο, το λύκειο, το πανεπιστήμιο κ.λπ. Ουσιαστικά, ακόμα και μέχρι τα πιο βαθιά γεράματα, η κοινωνία διαμορφώνει, παραμορφώνει και μεταμορφώνει το άτομο, διασφαλίζοντας έτσι, προς το καλύτερο και προς το χειρότερο, την παιδεία του. Μέσα από τη γλώσσα 22 , από την κουλτούρα, από τα καθημερινά αντικείμενα, τα μνημεία, τις αξίες που προάγει ή που απορρίπτει, τις φαντασιακές σημασίες που την συνιστούν ως μοναδική, η κοινωνία κατακλύζει το άτομο. Και απ’ την άλλη, στο βαθμό που του αναλογεί και δίχως να το θέλει, δίχως να το γνωρίζει και δίχως να μπορεί να απαιτήσει αποζημίωση, έξω από κάθε είδους εμπορική σχέση, το άτομο κατακλύζει την κοινωνία στην οποία ανήκει.

Ωστόσο, είναι αυτό ακριβώς το κοινωνικό άτομο, το συνεχώς «διαπερατό», που εισέρχεται και εξέρχεται κάθε μέρα από το εργαστήρι του, το κτήμα του, το γραφείο του, την κατοικία του κ.λπ. παράνομα, χωρίς τελωνειακούς δασμούς· και όχι ένα εμπόρευμα ταξινομημένο και τιμολογημένο από κάποιο εργοστάσιο που παράγει παραγωγούς και καταναλωτές. Το άτομο, όντας πάντοτε ολοκληρωτικά κοινωνικό, είναι ως τέτοιο μια διαρκής εξωτερικότητα για την οικονομία, ή μια πηγή -παραγωγής ή κατανάλωσης- η οποία ξεπερνά κάθε εφικτό λεπτομερή λογιστικό εντοπισμό. Ωστόσο, αυτό το ξεπέρασμα που προσφέρει το άτομο λόγω της «κοινωνικο-ιστορικής» διάστασής του είναι εκείνο που του επιτρέπει να προσαρμοστεί στην παραγωγική[23] συλλογικότητα στην οποία ανήκει, αποτελώντας ταυτόχρονα συστατικό στοιχείο της. Πέρα από τους ρητούς κανόνες συντονισμού, οι οποίοι είναι σημαντικοί αλλά δευτερεύοντες, το συνανήκειν στην ίδια κοινωνία -ή σχεδόν στην ίδια, για την περίπτωση της εκ των υστέρων μύησης-, στην καπιταλιστική κοινωνία, εξασφαλίζει τη συνοχή[24], την ενότητα και την εύπλαστη προσαρμοστικότητα της συλλογικότητας, δίχως τις οποίες η σύγχρονη παραγωγή θα ήταν ως τέτοια αδύνατη.

Η ακρίβεια και η εξατομίκευση της εγχρήματης αμοιβής -αυτός ο μισθός ή αυτό το εισόδημα με ακρίβεια λεπτού- δεν θα πρέπει συνεπώς να παραπέμπουν ούτε να παρομοιάζονται με την ακρίβεια της ατομικής απόδοσης η οποία υποτίθεται πως ακολουθεί την λογιστική ακρίβεια του καταλογισμού του προϊόντος (της «προστιθέμενης αξίας»). Στην πράξη ισχύει το αντίθετο, αλλά το καμουφλάρει η θεωρία. Η εγχρήματη απόδοση -τόσα στην ιδιοκτησία του κεφαλαίου, τόσα στην εργασία γενικά, τόσα σε κάθε συγκεκριμένη κατηγορία μισθωτού- προηγείται και «δικαιολογεί» τον καταλογισμό[25]. Η απόδοση και συνεπώς ο καταλογισμός είναι στην πραγματικότητα κυρίως πολιτικό ζήτημα και δευτερευόντως οικονομικό. Μπορεί να είναι οικονομικό ζήτημα βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, εξαιτίας της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού σε κάποιες κατηγορίες επαγγελμάτων ή κάποιου «συγκεκριμένου στοιχείου του ενεργητικού», αλλά πηγάζει κατ’ ουσίαν από μια ιστορική αδράνεια που έχει θεσμισθεί ως «φυσιολογική»: την άνιση αναδιανομή των μισθών και των εισοδημάτων, την οποία αναπαράγει πολλαπλασιάζοντας την, μειώνοντάς την ή μεταβάλλοντας τους εκάστοτε επωφελούμενους ανάλογα με τον συσχετισμό δυνάμεων και τις σχετικές με την κερδοφορία και την απόδοση συνθήκες σε κάθε δεδομένη στιγμή.

Επιπλέον, αντίθετα με την δογματική και παράδοξη οπτική του ακραίου φιλελευθερισμού, ακριβώς επειδή το χρήμα δεν κυριαρχεί απόλυτα στο δημόσιο και ιδιωτικό χώρο -με άλλα λόγια, επειδή δεν είναι ακόμα όλα προς πώληση ή τιμολόγηση 26 -, καταφέρνει η κοινωνία και η οικονομία να υπάρχει. Όμως, μήπως αυτόν τον δωρεάν κοινωνικό πόρο τον καταστρέφει ο σύγχρονος καπιταλισμός μέσα από την επέκτασή του; Σε κάθε περίπτωση, αυτό πιστεύει ο Καστοριάδης όταν γράφει για παράδειγμα:

«Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε καταστρέφοντας οριστικά μια ιστορική κληρονομιά που δημιουργήθηκε κατά τις προηγούμενες εποχές και την οποία είναι ανίκανος να αναπαράγει. Αυτή η κληρονομιά περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την τιμιότητα, την ακεραιότητα, την ευθύνη, την καλοκαμωμένη δουλειά, τον σεβασμό προς τους άλλους κ.λπ. Ωστόσο, σε ένα καθεστώς που δηλώνει συνεχώς, έργω και λόγω, πως το χρήμα είναι η μόνη αξία και πως η μόνη τιμωρία είναι εκείνη που ορίζεται από τον ποινικό κώδικα, για ποιους λόγους οι δικαστές δεν θα έβγαζαν στο σφυρί τις αποφάσεις τους;[27]»

Ολιγάρκεια, ισότητα και παιδεία

Ο Τόμας Μόρ, θεμελιωτής του όρου -αν όχι και του είδους- «Ουτοπία»[28] είχε, απ’ ότι θυμόμαστε, δομήσει τον συλλογισμό του αντιστρέφοντας συστηματικά τις θεσμισμένες αξίες του εμπορικού καπιταλισμού του 16 ου -17 ου αιώνα, όπου συνυπήρχαν η ακραία χλιδή για ένα μικρό αριθμό ανθρώπων και η ακραία φτώχεια για τη μεγάλη πλειοψηφία. Στο νησί της Ουτοπίας τα παιδιά παίζουν με παιχνίδια φτιαγμένα από υλικά τα οποία θεωρούνταν πολύτιμα την εποχή του Ερρίκου του 8 ου της Αγγλίας και μαθαίνουν, αφού μεγαλώσουν, ν’ απαξιώνουν ή να θεωρούν ως κάτι ευτελές τον χρυσό, τον άργυρο, τα διαμάντια και όλες τις θεσμισμένες μορφές του «πλούτου». Για ποιο λόγο επικαλούμεθα, έπειτα από 450 χρόνια, τον Μόρ, ενώ μιλάμε για τον Καστοριάδη; Νομίζω πως η συσχέτιση των δύο συγγραφέων δεν είναι εντελώς άτοπη. Η διαπίστωση πως, και για τους δύο, η επιθυμητή ανατροπή της υπάρχουσας κοινωνίας περνά από την αντιστροφή των ίδιων κεντρικών αξιών είναι όντως ανησυχητική.

Ισότητα 29 και ολιγάρκεια είναι μεταξύ των αξιών της Ουτοπίας και είναι επίσης, για τον Καστοριάδη, συνθήκες μιας «αυτόνομης κοινωνίας». Ωστόσο, εδώ ακριβώς βρίσκεται η απόσταση μεταξύ των δύο συγγραφέων: το να χαρακτηρίσουμε το έργο του Καστοριάδη ως ουτοπία είναι λάθος, όχι επειδή θέλω να το «υπερασπιστώ» απέναντι στην απαξίωση με την οποία -από τον Μαρξ και έπειτα- αντιμετωπίζουν ορισμένοι τον όρο αυτό, αλλά για λόγους ουσίας.

Ο πιο σημαντικός εξ αυτών είναι δίχως αμφιβολία, πέρα από την τεράστια ιστορική απόσταση που χωρίζει την βιομηχανική καπιταλιστική κοινωνία με τις αλλοτινές ουτοπίες, η ρητή απουσία από το έργο του μιας σχολαστικής περιγραφής της λειτουργίας του οίκου, της ιδιωτικής σφαίρας. Αυτή η περιγραφή, στην πλειοψηφία των ουτοπιών, παίρνει τη μορφή πουριτανικών ηθικών συνταγών οι οποίες -πρωτίστως στον Μορ- είναι ανησυχητικές και, για να πούμε την αλήθεια, μέσα από μια σύντηξη της ιδιωτικής με τη δημόσια σφαίρα, πρόδρομοι του «ολοκληρωτισμού». Η ουτοπία δεν κινδυνεύει λοιπόν να είναι «η χώρα του πουθενά», περίπτωση κατά την οποία θα διατηρούσε, σαν λογοτεχνικό της είδος, την κριτική και ανατρεπτική της δύναμη, αλλά μια χώρα πραγματικά υπαρκτή, με την αστυνομία και την λογοκρισία της.

Στον τομέα αυτό, η ιστορία κατέστησε ορισμένους, άλλοτε κριτικούς και ενίοτε «επαναστάτες», τόσο «συνετούς» που να αποκηρύσσουν κάθε ιδέα ριζικής κοινωνικής αλλαγής. Για τον Καστοριάδη, αυτή η αποκήρυξη δεν είναι παρά μια υποταγή στην «αγία Πραγματικότητα», ένας εκβιασμός του είδους «η την κυρία Θάτσερ ή τα Γκουλάγκ» 30 , τον οποίο κατήγγειλε αμέτρητες φορές. Ισότητα και ολιγάρκεια, για αυτόν, δεν μπορούν να επενδυθούν ως θετικές φαντασιακές σημασίες, και όχι απλά ως αντεστραμμένες σημασίες, παρά με τρόπο ελεύθερο, από υποκείμενα τα οποία απελευθερώνονται αφ’ εαυτά από την σχεδόν ψυχαναγκαστική εξάρτησή τους από την οικονομία, επειδή έχουν κατανοήσει πως «[...] το τίμημα της ελευθερίας είναι η καταστροφή της οικονομίας ως κεντρικής και, ουσιαστικά, μοναδικής αξίας»[31]. Η ισότητα και η ολιγάρκεια θα ήταν, ανάμεσα σε άλλα, σημάδια και μέσα απελευθέρωσης· όμως αυτό που συνεπάγεται αυτή η απελευθέρωση ως προς τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής είναι ένα ζήτημα που οφείλει να παραμείνει ανοικτό, καθότι εξαρτάται από την ανθρώπινη δημιουργικότητα μιας αυτόνομης κοινωνίας, της οποίας η ιστορική πορεία είναι εκ των προτέρων άγνωστη.

Δεν διέφυγε βεβαίως της προσοχής του Καστοριάδη το γεγονός ότι η ψυχική επένδυση[32] σε τέτοιου είδους αξίες είναι αντίθετη από τις «επιθυμίες των σύγχρονων ανθρώπων». Αρκεί να θίξουμε δημοσίως το ζήτημα της ισότητας των μισθών ή των εισοδημάτων για να χαρακτηριστούμε στην καλύτερη ως παράλογοι και ακόμα περισσότερο το ζήτημα της ολιγάρκειας για να διαπιστώσουμε την απωθητική του επίδραση σε σχεδόν όλους, συμπεριλαμβανομένων και των «προοδευτικών οικολόγων». Υπήρξα προσωπικώς μάρτυς όλων αυτών. Προφανώς, αυτά τα ζητήματα δεν είναι της μόδας και αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Όλη η παιδεία μας, ολόκληρη η ψυχική μας δόμηση μέσα από τον διαποτισμό μας από το κοινωνικο-ιστορικό και κυρίως από τον ακραίο καθημερινό εκθειασμό της αντι-ολιγάρκειας, της κατανάλωσης για την κατανάλωση, κυρίως μέσα από την περίφημη διαφήμιση, συμβάλλουν στην τωρινή κατάσταση. Για να πούμε την αλήθεια, αυτή η αντι-ολιγάρκεια είναι συστατικό στοιχείο του σύγχρονου καπιταλισμού 33 και τρέφεται ακριβώς από την ανισότητα για να θεμελιώσει την ιδεολογική της δικαίωση, απαξιώνοντας την ολιγάρκεια ως σύνθημα των «πλουσίων». Στο σημείο αυτό ο Καστοριάδης θα συναντούσε εκ νέου την Ουτοπία, με ένα άλλο νόημα, «ακίνδυνο» στα μάτια των επιτιμητών της, μιλώντας για την «χώρα του ποτέ και του πουθενά» καθότι υπερβολικά μακρινή από την τωρινή.

Πως μπορεί ν’ αντιστραφεί πραγματικά και με τρόπο ελεύθερο, και όχι μόνο στη φαντασία, η παιδεία μας; Αυτή θα μπορούσε να είναι η αποτύπωση του τεράστιου πολιτικού ζητήματος που θέτει σχετικά με την οικονομία ο Καστοριάδης.

Αντί επιλόγου: Εμπλουτίζοντας την ολιγάρκεια;

Είναι προφανές ότι το ζήτημα της ολιγάρκειας είναι για τον Καστοριάδη στενά συνδεδεμένο με το οικολογικό ζήτημα, με την διαπίστωση ότι το καπιταλιστικό πρόταγμα της απεριόριστης επέκτασης θα προσκρούσει αναγκαστικά -προσκρούει ήδη- σε ένα φυσικό όριο. Είναι επίσης προφανές πως η ολιγάρκεια έχει να κάνει με την «τελική κατανάλωση», εκείνη των «νοικοκυριών» (του οίκου), και άρα με αυτό που αποκαλούμε «επίπεδο ζωής» ή «πλούτο». Πρόκειται βεβαίως για ένα «καυτό» πολιτικό ζήτημα. Η αποφυγή του και η δυσαρέσκεια που προκαλεί η επίκλησή του είναι κατανοητές: κάτω από τον εκλογέα βρίσκεται ο εγωιστής καταναλωτής και όχι ο πολίτης που ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Είναι σημαντικό σχετικά με το ζήτημα αυτό το γεγονός ότι οι επίσημες μελέτες (ΟΟΣΑ, ΕΕ, κυβερνήσεων κ.λπ.) σχετικά με την βιώσιμη ανάπτυξη αφορούν κυρίως την κριτική εξέταση των τεχνικών και των διαδικασιών παραγωγής, δηλαδή την προσφορά, και λιγότερο την οικονομία των κοινωνικών διαδικασιών διαμόρφωσης της τελικής κατανάλωσης: δηλαδή την ζήτηση και το περιεχόμενό της.

Πιστεύω επίσης ότι αυτό το ζήτημα ο Καστοριάδης το αφήνει ανοικτό· ή, το πιθανότερο, για τους λόγους που έθιξα ήδη, εκτιμούσε πως ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα. Ωστόσο, σε διάφορα σημεία -και κυρίως στις συνεντεύξεις που έδωσε- μπορούμε να διακρίνουμε κάποια ίχνη αυτού που θα μπορούσε να είναι, σύμφωνα με την αντίληψή του, η «καλή ζωή». Παραθέτω μερικά από μνήμης: Ένας καινούριος φίλος προτιμότερος από ένα καινούριο αυτοκίνητο· η Γη σαν τους κήπους των σπιτιών στην Αγγλία· η Γαλλία ως εξοχή και όχι ως πεδιάδα γεωμετρικά κατανεμημένη και μολυσμένη από την προσπάθεια μεγιστοποίησης της παραγωγής· η μεσαιωνική πόλη ως ιστορική δημιουργία άξια θαυμασμού· η κουλτούρα του μοιράσματος προτιμότερη από εκείνη της ιδιοποίησης κ.λπ.

Αυτή η σύντομη, ελλιπής και εκτός γενικότερου πλαισίου απαρίθμηση επαρκεί ωστόσο για να υποδείξει μια ερμηνεία του «πλούτου», η οποία δεν θα ήταν αντινομική προς την ολιγάρκεια και για την οποία «αξία χρήσης», δεν θα σήμαινε απαραίτητα ιδιοποίηση και καταστροφή από και για τη χρήση. Ο φόβος της διατροφικής λιτότητας, και συνεπώς της ελάχιστης κατανάλωσης-καταστροφής, τον οποίο προκαλεί η ολιγάρκεια, πρέπει να ξεπεραστεί, παρ’ όλο που δεν διαφεύγει από κανέναν, και σίγουρα ούτε από τον Καστοριάδη, ότι η εξαθλίωση και η πείνα είναι ένα πολιτικό σκάνδαλο για το οποίο είναι υπεύθυνες η ανισότητα και επίσης, για ακόμα μία φορά, η απουσία δημοκρατίας[34].

Βέβαια, υπάρχουν τομείς όπου η κατανάλωση δεν μπορεί παρά να είναι ιδιοποίηση και καταστροφή. Είναι η περίπτωση της κατανάλωσης τροφής και της τελικής κατανάλωσης ενέργειας ή, με πιο ευρεία έννοια, του οτιδήποτε συμβάλλει στην συντήρηση του πεινασμένου, γυμνού και ευαίσθητου στο κρύο ζώου το οποίο είμαστε. Ωστόσο, τίποτε δεν μας υποχρεώνει εκ φύσεως να επεκτείνουμε αυτήν την αναγκαιότητα σε οτιδήποτε μας διαχωρίζει από την ζωώδη κατάσταση -δηλαδή σχεδόν στα πάντα.

Πιο συγκεκριμένα, η πολιτισμική παραγωγή και η πρόσληψή της, ακόμα και στις πιο επεξεργασμένες και εκλεπτυσμένες εκδοχές της, δομείται πάντοτε με αφετηρία κάποιους ελάχιστους υλικούς περιορισμούς οι οποίοι, για να παραφράσουμε ένα παλιό διαφημιστικό σύνθημα, «δεν φθείρονται ακόμα και αν χρησιμοποιούνται από περισσότερους[35]», δηλαδή δεν μπορούν να υπάρξουν ως ερμηνευτικοί περιορισμοί παρά μέσα σε αυτή τη συνθήκη.

Ανάμεσα σ’ όλα αυτά που συνιστούν την ιδιαίτερη ανθρώπινή μας ύπαρξη βρίσκουμε, για παράδειγμα, την απόλαυση μιας συζήτησης, μιας παρτίδας σκάκι, την παρατήρηση ενός τοπίου, ενός πίνακα, την συμμετοχή σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ή την παρακολούθησή του, την παρακολούθηση μιας παράστασης χορού, την γραφή ή την ανάγνωση ενός κειμένου. Η οικονομία των μέσων, η ολιγάρκεια, δεν συνδέεται απαραίτητα με τον πλούτο των τελικών προϊόντων, με το βάθος και την απόλαυση της ερμηνείας τους. Μερικά σημάδια πάνω σ’ ένα κομμάτι χαρτί μπορούν καμιά φορά να εμπλουτίσουν μιαν ολόκληρη ζωή και να δημιουργήσουν μια διαχρονική «κοινότητα ανταλλαγής».

Θα πρέπει να αναλάβουμε το συλλογικό έργο εμπλουτισμού του πολιτισμικού μας «περιβάλλοντος» 36 μεταδίδοντας την απαίτηση μιας πρόσληψής του μέσα από την ανάγνωση-εμπέδωσή του και όχι από την κατανάλωσή-καταστροφή του, ως μια ερμηνευτική πορεία που δεν το καταστρέφει αλλά που αντίθετα παράγει νόημα. Ο άνεμος φυσάει κόντρα, αλλά ο σύγχρονος κυνισμός δεν έχει παρασύρει τα πάντα, ακόμα και αν, για παράδειγμα, η εργαλειοποίηση του σχολείου μέσα από την υποταγή στον οικονομικό εκβιασμό του «χρήσιμου», αυτού που «πουλάει» και κυρίως της νοοτροπίας του «πουλάω αυτό που είμαι», έχει προχωρήσει αρκετά. Ο «στιγματισμός» των αρνήσεων που συνεχίζουν παρόλα αυτά να εμφανίζονται ως «αντιδραστικών» ή ως ελιτίστικης νοσταλγίας της «αστικής» κουλτούρας ανήκει σε μια ενοχοποιητική ρητορική.

Δηλώνω αντιθέτως πως αυτές οι αρνήσεις είναι σπέρματα μιας παιδείας, η οποία, όχι μόνο δεν είναι εγγενώς οπισθοδρομική, αλλά αποτελεί ένα υλικό που πρέπει να θεματοποιηθεί, να αναπτυχθεί, να διαφοροποιηθεί απαλλαγμένο από κάθε δογματισμό και να εμπλουτιστεί με στόχο να συνδυάσει, χωρίς παραδοξότητες, το αναγκαίο και το επιθυμητό, την ολιγάρκεια και τον πλούτο. Στην προσπάθεια αυτή, η απουσία του Καστοριάδη και της μαχητικής του ειρωνείας είναι καταφανής.

_______________________________

1. Σ.τ.μ.: Maria-Antonietta Macciochi (1922-2007). Μέλος του ΚΚ Ιταλίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενεργό μέλος του αντιφασιστικού μετώπου στην Ιταλία και του φεμινιστικού κινήματος τις δεκαετίες ́50 και ́60, εγκαθίσταται στο Παρίσι την δεκαετία του ’70 αφού έρθει σε σύγκρουση με το ΚΚΙ λόγω του θαυμασμού της για το κινεζικό καθεστώς και της επαφής της με τον Αλτουσέρ. Καθιερώθηκε στους κύκλους των αριστερών διανοουμένων του Παρισιού ως σινολόγος -έπειτα από ένα ταξίδι στην Κίνα και ένα σχετικό βιβλίο όπου την περιέγραφε ως «σοσιαλιστικό παράδεισο»- και ως ειδική στη σκέψη του Γκράμσι. Ο Simon Leys (ψευδώνυμο του Pierre Ryckmans) είναι βέλγος συγγραφέας και σινολόγος, που ήδη από τη δεκαετία του ’60 είχε καταγγείλει τον μαοϊσμό και τον μύθο της «Πολιτιστικής Επανάστασης».

2. Συνέντευξη με τον Κ. Καστοριάδη, Φεβρουάριος του 1974. Αυτή η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τελευταίο δελτίο του εν λόγω πρακτορείου και υπήρξε η πρώτη μιας ολόκληρης σειράς. Ένας-ένας, οι Κλωντ Λεφόρ, Ντανιελ Μοτέ, Ανρί Σιμόν- όλοι τους παλαιότερα μέλη του Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα- καθώς επίσης ο Πιερ Κλάστρ και άλλοι «υπέστησαν την ανάκριση» της μικρής μας «ομάδας κρούσης» η οποία εμψύχωνε στην Καν την επιθεώρηση AntiMythes, η οποία ιδρύθηκε μετά την διάλυση του πρακτορείου τύπου Λιμπερασιόν της Κάτω Νορμανδίας, του οποίου το αρκτικόλεξο αποδιδόταν στην περιοχή και ως «Ανάλυση και Διάδοση των Αγώνων» (Σ.τ.μ: απόδοση του αρκτικόλεξου APL-BN – Agence de Presse Liberation de Basse Normandie- ως: Analyse et Popularisation des Luttes.)

3. Αυτό το αίτημα συνοχής οδηγεί τον Καστοριάδη πέρα από τα συνήθη όρια μεταξύ γνωστικών αντικειμένων και τρέφει την εξαιρετική κριτική ικανότητα του. Εξού, πιθανόν, και η «συνετή» πρόσληψη του έργου του: η οπορτουνίστικη χρήση του είναι συχνή, ενώ η παράθεση και ο αντίλογος σπάνιος.

4. Κ. Καστοριάδης, Η «ορθολογικότητα» του καπιταλισμού, μτφρ. Ζ. Καστοριάδη, Κ. Σπαντιδάκης, Αθήνα, Ύψιλον, 1998. Ο Καστοριάδης έκανε τις τελευταίες διορθώσεις στο κείμενο αυτό τον Αύγουστο του 1997. Πέθανε τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.

5. Ενισχυτικά της θέσης αυτής είναι και τα ειλικρινή, αποκαλυπτικά και διαυγή λόγια του Εντμοντ Μαλινβό, ενός διεθνώς αναγνωρισμένου οικονομολόγου-στατιστικολόγου, κλασσικού ακαδημαϊκού και καθόλου «επαναστάτη», παλιού γενικού διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικών Μελετών της Γαλλίας: «Όταν ήμασταν νέοι, πολλοί ανάμεσά μας επέλεξαν να αφιερώσουν τον χρόνο και την ενέργειά τους στην οικονομική έρευνα με σκοπό να βρουν τους νόμους των φαινομένων (η υπογράμμιση δική μου) των οποίων η σημασία για τις κοινωνίες μας είναι προφανής. Πρέπει να πούμε πως υποτιμούσαμε την εποχή εκείνη το εύρος της πρόκλησης: Η ανακάλυψη των νόμων αυτών μοιάζει πολύ πιο δύσκολη απ’ ότι νομίζαμε.» (Edmond Malinvaud, «Pourquoi les économistes ne font pas de découvertes» [«Γιατί οι οικονομολόγοι δεν κάνουν ανακαλύψεις;»], Annales d’économie et de gestion, τ. III, τ. 6, 1996, αναδημοσιευμένο στο Problèmes économiques, τχ. 2515, Απρίλιος 1997.)

6. Κ. Καστοριάδης, Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, μτφρ. Ζ. Σαρίκας, Αθήνα, Ύψιλον, 1991, σσ. 303-385.

7. Είναι αλήθεια πως στο προαναφερθέν κείμενό του, ο Καστοριάδης συζητά ελάχιστα τις «“υποκειμενίζουσες” απόψεις περί αξίας», δηλαδή την οριακή θεωρία της αξίας. Συζητά περισσότερο με τον Μαρξ σχετικά με τον Αριστοτέλη και με τον ίδιο τον Αριστοτέλη. Ωστόσο, είναι προφανές πως είτε μιλάμε για την αξία-εργασία είτε για την οριακή αξία χρήσης, τα αποτελέσματα μένουν ίδια. Θα προσέθετα πως και στις δύο περιπτώσεις, ως ύστατη θεμελίωση, πέρα από το μέτρο της αξίας, προϋποτίθεται ο ορισμός μιας σχέσης τάξης ανάμεσα σε ετερόκλητα «αντικείμενα», μη συγκρίσιμα έξω από ένα κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Από τη σκοπιά της «χρησιμότητας» θεσμίζεται το ότι μπορούμε να αντιστοιχήσουμε κατσίκες και λάχανα· από τη σκοπιά της «αξίας-εργασία», τίθεται ότι μπορούμε να αντιστοιχήσουμε την ώρα εργασίας του κτίστη σε σχέση με εκείνη του τσαγκάρη και τελικά -κατ’ εξοχήν, όπως το λέει ο Αριστοτέλης και με τον οποίο συμφωνεί ο Καστοριάδης ενάντια στον Μαρξ- να αντιστοιχήσουμε τη δουλειά του κτίστη με εκείνη του τσαγκάρη.

8. Με το δικό του ιδιαίτερο ύφος, επηρεασμένο από την παιδαγωγική του μέριμνα και από την άρνησή του προς κάθε ερμητισμό, ο Καστοριάδης συμπυκνώνει την ασυνεπή μας στάση σχετικά με την χρήση των φυσικών πόρων με την ακόλουθη εντυπωσιακή φράση: «Ο άνθρωπος είναι [...] σαν ένα παιδί που βρίσκεται μέσα σε ένα σπίτι του οποίου οι τοίχοι είναι σοκολατένιοι και τους οποίους έχει βαλθεί να τρώει χωρίς να καταλαβαίνει πως σύντομα το υπόλοιπο σπίτι θα του πέσει στο κεφάλι.» (απομαγνητοφώνηση από τον ίδιο της παρέμβασής του με τίτλο «Ποια δημοκρατία;» [ C. Castoriadis, «Quelle démocratie?» (1990), Figures du pensable, Les carrefours du labyrinthe VI, Παρίσι, Seuil, 1999, s. 145-189. (Σ.τ.μ.)] στις 5 Ιουλίου του 1990 στο συνέδριο του Σεριζύ το οποίο ήταν αφιερωμένο στο έργο του).

9. Σ.τ.μ.: Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον όρο απόσβεση με την μία από τις δύο σημασίες του στα ελληνικά, εκείνη της φθοράς ενός παγίου περιουσιακού στοιχείου και όχι εκείνη της αποπληρωμής (π.χ: απόσβεση δανείου). Το κόστος απόσβεσης αναφέρεται προφανώς στον υπολογισμό του κόστους διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος ή διόρθωσης των φθορών που προκαλούνται από την οικονομική δραστηριότητα. Στο κόστος αυτό μπορεί να ανήκουν, για παράδειγμα, επενδύσεις στην οικολογική διαχείριση των αποβλήτων κάποιων βιομηχανικών μονάδων.

10. Στο Δοκίμιο περί της γενικής φύσης του εμπορίου (1755) ο Ρισαρ Καντιγιόν [Richard Cantillon] εκφράζει με εξαίσιο τρόπο αυτή την στάση: «Η τιμή μιας στάμνας νερού από το Σηκουάνα είναι μηδενική, γιατί πρόκειται για μια τεράστια πηγή που δεν στερεύει ποτέ· αλλά στους δρόμους του Παρισιού αυτό το νερό αποκτά μια τιμή, η οποία είναι το μέτρο ή η αξία της εργασίας του νεροκουβαλητή». Ξέρουμε πως εξελίχθηκαν τα πράγματα έκτοτε: Το εν δυνάμει πόσιμο νερό έγινε ένα σχετικά σπάνιο αγαθό και το κόστος παραγωγής του μεγαλώνει συνεχώς. Αυτή η αύξηση του κόστους δεν πρέπει να αποδοθεί στην εργασία του μεταφορέα νερού (στο κόστος των αγωγών ή των αντλιών κ.λπ.) αλλά στην εργασία αποκατάστασης του πόσιμου νερού -στη χρηματοδότηση της απόσβεσης των παγίων κεφαλαίων που επιτρέπουν την αποκατάσταση ενός νερού όλο και πιο μολυσμένου (δες παρακάτω σελ 139,
υποσημείωση 21).

11. Η αισιόδοξη υπόθεση μιας πιθανής αντικατάστασης του φυσικού «κεφαλαίου» από το τεχνητό κεφάλαιο οδηγεί σε αυτό που ορισμένοι αποκαλούν «χαμηλή βιωσιμότητα», ενώ η απαισιόδοξη ή ρεαλιστική υπόθεση της συμπληρωματικότητας ανάμεσα στη φύση και στο τεχνητό κεφάλαιο οδηγεί στην «υψηλή βιωσιμότητα». Ο εισηγητής αυτή της διάκρισης, ο οποίος είναι οπαδός της υψηλής βιωσιμότητας (strong sustainability), φαίνεται πως είναι ο Χέρμαν Ντάλι (H. Daly, Toward a Steady-State-Economy, Σαν Φρανσίσκο, W.H.Freeman & Co, 1973).

12. M. Glacgant, F. Leveque, «Erosion de la diversité génétique et gestion mondiale des ressources vivantes » [«Διάβρωση της γενετικής ποικιλότητας και παγκόσμια διαχείριση των ζωντανών πόρων»], La Recherche, τ. 283, Ιανουάριος 1992.

13. Σ.τ.μ.: Η επικαιροποίηση κερδών είναι απλούστατα ο υπολογισμός της σημερινής πραγματικής αξίας μελλοντικών κερδών. Και, αντίστροφα, η επικαιροποίηση μπορεί να είναι και ο υπολογισμός της μελλοντικής απώλειας αξίας του κεφαλαίου. To κρίσιμο ζήτημα εδώ αφορά στον προσδιορισμό του ποσοστού επικαιροποίησης, το οποίο αντιστοιχεί ουσιαστικά στο κόστος του κεφαλαίου. Το ποσοστό επικαιροποίησης μπορεί να είναι, για παράδειγμα, ίσο με το επιτόκιο δανεισμού του αρχικού κεφαλαίου. Ο προσδιορισμός όμως αυτού του ποσοστού, όπως λέει παρακάτω και ο Ντιμενίλ, δεν γίνεται πάνω σε αντικειμενικές βάσεις. Με άλλα λόγια, η οικονομοτεχνική προσέγγιση του ζητήματος από τους νεοκλασσικούς, εκτός από ηθικά καταδικαστέα, είναι και αβάσιμη!

14. Σ.τ.μ.: Στην υπόθεση αυτή θα είχαμε ποσοστό επικαιροποίησης ίσο με το μηδέν, δηλαδή είτε δεν θα υπήρχε επιτόκιο δανεισμού -και άρα απουσία προσδοκίας κέρδους από χρηματιστική δραστηριότητα- είτε (στην περίπτωση που πρόκειται για χρηματοδότηση μόνο με ίδια κεφάλαια) δεν θα υπήρχε προσδοκία κέρδους από παραγωγική δραστηριότητα (για παράδειγμα, στην περίπτωση αυτή το ποσοστό επικαιροποίησης μπορεί να θεωρηθεί ίσο με το ποσοστό με το οποίο θα δανειζόταν ο επιχειρηματίας το εν λόγω κεφάλαιο συν ένα «λογικό» ποσοστό κέρδους). Σε συνδυασμό με την υπόθεση ότι ο χρονικός ορίζοντας της δραστηριότητας είναι άπειρος, αντιλαμβανόμαστε πόσο διαφορετική θα ήταν στην περίπτωση αυτή η θέσμιση της Φύσης και της σχέσης του ανθρώπου με αυτήν, του Χρόνου, της αξίας και του σκοπού της ανθρώπινης εργασίας.

15. Βλ. Καστοριάδης, «Le capitalisme est-il soluble dans la démocratie?», Le Νouvel Observateur, ειδική έκδοση του Ιουνίου του 1992. Η διαφορά με τον αρχαίο ηρωισμό είναι ότι από το «τοπικό» και το ατομικό περάσαμε στο «καθολικό» και το συλλογικό.

16. Με αυτό τον όρο ο Καστοριάδης αποδίδει τον όρο Trieb του Φρόιντ. Ο όρος τάση δεν είναι μια πιο σικ μετάφραση του όρου ορμή, αλλά απλή απόδοση μιας γερμανικής λέξης με την αντίστοιχή της στα γαλλικά.

17. Το ζήτημα της ψευδο-ορθολογικής ψευδο-κυριαρχίας έχει έναν προφανώς κεντρικό ρόλο στην καστοριαδική ανάλυση του καπιταλισμού (με μια ευρεία έννοια). Η τελευταία σχετική αναφορά του βρίσκεται βέβαια στο κείμενο Η «ορθολογικότητα» του καπιταλισμού, ό. π.

18. Αυτή η έννοια και το αρκτικόλεξο που της αντιστοιχεί είναι δικής μου εμπνεύσεως αλλά πιστεύω πως ο Καστοριάδης δεν θα είχε αντιρρήσεις ως προς την ουσία του συλλογισμού. Είμαι επίσης πεπεισμένος, ύστερα από μια σχετική συζήτηση που είχα μαζί του, πως η προσπάθειά μου να προσεγγίσω τα οικονομικά ζητήματα με ένα μέσο τόσο αγνοημένο που έχει σχεδόν ξεχαστεί, εκείνο των λογιστικών πρακτικών στις οποίες θεμελιώνονται, θα τύγχανε της έγκρισής του. Κατ’ αυτό τον τρόπο συνεχίζω εδώ μια συζήτηση που έχει δυστυχώς διακοπεί.

19. Το ζήτημα του μη-διαχωρισμού του καταλογισμού του προϊόντος διατρέχει όλα τα οικονομικά κείμενα του Καστοριάδη: Από την «Δυναμική του καπιταλισμού» (1954) μέχρι την «Ορθολογικότητα» του καπιταλισμού (1997). Στο κείμενο που είχε ετοιμάσει για το συνέδριο του Σεριζύ και από το οποίο -την ώρα της παρουσίασης- αναγκάστηκε να αφαιρέσει τις αναφορές στην οικονομία λόγω περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου, έγραφε: «Είναι το οικονομικό σύστημα συνολικά (μαζί και με την προηγούμενη ιστορία του) που παράγει, και όχι το τάδε εργοστάσιο ή ο δείνα εργαζόμενος. Δεν υπάρχει τοπολογία στην οικονομία, μήτε διακριτή μήτε συνεχής (προφανώς και δεν αναφέρομαι εδώ στο φυσικό περιβάλλον το οποίο υποτείνει την οικονομία και εμπλέκεται σε αυτήν)».

20. Η μη-διακριτότητα είναι επίσης ένα πρόβλημα ενδο-επιχειρησιακό. Πιο συγκεκριμένα, αφήνοντας κατά μέρος την σπάνια περίπτωση της μονοπαραγωγής, σύμφωνα με τις αποδεκτές συμβάσεις της αναλυτικής λογιστικής, τα φανερά μοναδιαία κόστη παραγωγής ποικίλουν αρκετά. Ένα παλιό (1936) αλλά πάντα επίκαιρο άρθρο του Αύγουστου Ντετέφ, «Το ζήτημα του κόστους παραγωγής», εξηγεί ξεκάθαρα γιατί δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Παραδόξως, η επίγνωση αυτής της απαραίτητης ανακρίβειας της εκτίμησης του κόστους μοιάζει να είναι σχετικά περιορισμένη στον στενό κύκλο των λογιστών και στελεχών επιχειρήσεων που στοχάζονται πάνω στα θεμέλια του αντικειμένου τους και δεν απασχολεί το δημόσιο διάλογο. Γιατί;

21. «170.000 τόνοι μεταλλικών λιπασμάτων και 237.000 τόνοι αζώτου (ή νιτρικών αλάτων) ζωικής προέλευσης (εκκρίματα βοοειδών, πουλερικών και χοιρινών) διαχέονται κάθε χρόνο στη Βρετάνη» (Le Monde, 20.02.1999). Μια από τις αιτίες αυτής της διάχυσης -με σεβασμό στα όρια της ιδιοκτησίας- είναι ότι, αδιαφορώντας για τη χωροταξία που επιβάλλει το κτηματολόγιο, τα επιφανειακά ύδατα των 71 καντονιών της Βρετάνης ξεπερνούν κατά τρείς φορές το όριο που έχει οριστεί από τον Π.Ο.Υ. («Παγκόσμιος Οργανοσμός Υγείας»· Σ.τ.μ.), σχετικά με την περιεκτικότητα σε νιτρικά άλατα νερού που δεν έχει υποστεί επεξεργασία, δηλαδή 50 μιλιγκραμ ανά λίτρο. Είναι αδιαμφισβήτητο πως η ιδιοκτησία δεν είναι στεγανή, ωστόσο ο υπολογισμός του κόστους αυτής της διαπερατότητας, σύμφωνα με την αρχή του μολύνω-πληρώνω, ή ακόμα καλύτερα, η διόρθωση της βλάβης που προξενείται, δεν είναι εύκολη υπόθεση!.

22. Φαίνεται πλέον κεκτημένο το ότι αυτή η εσωτερική μεταμόρφωση, μέσα από την κοινωνική εμπειρία, μέρος της οποίας αποτελεί η γλώσσα, φτάνει μέχρι τη συνεχή δια βίου τροποποίηση της λεπτής ανατομικής δομής του εγκεφάλου. Ο γλωσσολόγος Φρανσουά Ραστιέ σημειώνει σχετικά πως αυτή η φυσική πλαστικότητα του εγκεφάλου, στη σύνδεσή της με την διαδικασία μάθησης, επιτρέπει ν’ αναθεωρήσουμε με μεγαλύτερο σκεπτικισμό τις «θεωρίες
περί του έμφυτου της γλώσσας» (Rastier, Sémantique et recherches cognitives [Σημασιολογία κα γνωσιακές έρευνες], Παρίσι, PUF, 1991).

23. Ό, τι ισχύει για τις απαραίτητες συνθήκες προσαρμογής των ατόμων στη διαδικασία παραγωγής ισχύει επίσης και για την προσαρμογή της παραγωγής στην κατανάλωση. Αντιλαμβανόμαστε καμιά φορά τον πρωταρχικό ρόλο του κοινωνικο-ιστορικού συνανήκειν ακριβώς όταν απουσιάζει. Έτσι, η αδιαμφισβήτητη οικονομική σημασία του πρόσφατου παγκόσμιου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου (1998) καταδεικνύει, εκ του αντιθέτου, μέσα από την σχετική υπο-εκπροσώπηση των ΗΠΑ, την ανάγκη μιας κοινωνικής εκμάθησης, ψυχικής και σωματικής ταυτόχρονα, προκειμένου να προσαρμοστούν οι παίκτες μεταξύ τους, καθώς επίσης και οι παίκτες -ή το ίδιο το παιχνίδι- με τους θεατές· παραγωγή και κατανάλωση. Πιστεύω πως
το παράδειγμα αυτό είναι γενικεύσιμο.

24. Κατά την περίοδο που η βιομηχανία του αυτοκινήτου κατανάλωνε σε μαζική κλίμακα την εργασία των μεταναστών, έφτανε μέχρι το σημείο να χρησιμοποιεί συλλογικά εργάτες προερχόμενους από το ίδιο χωριό, ανάμεσα στους οποίους η γλώσσα και οι ιεραρχικές δομές ήταν κοινές, προκειμένου να εξασφαλιστεί αυτή η συνοχή γύρω από τη γραμμή παραγωγής.

25. Οι «φιλελεύθεροι» μας εξηγούν για παράδειγμα πως η διαφοροποίηση των μισθών υποτίθεται πως συνδέεται με την διαφορά της οριακής παραγωγικότητας. Και πως ξέρουμε ότι δυο παραγωγικότητες είναι διαφορετικές; Πώς θα τις υπολογίσουμε; Δείτε τους μισθούς, μας απαντούν.

26. Ο Γκάρι Μπέκερ -βραβείο Νόμπελ το 1992!- είναι δίχως αμφιβολία ο πιο γνωστός εκπρόσωπος αυτού του «πάθους για την οικονομία» σύμφωνα με το οποίο η ολότητα της ψυχικής και κοινωνικής ζωής υποτίθεται πως ρυθμίζεται από την «αγορά». Για μια -αναπόφευκτα ελλιπή- εικόνα των γελοίων και πενιχρών συμπερασμάτων στα οποία οδηγεί μια τέτοια αναγωγή δες: Gary S. Becker, Guitry Nashat Becker, The Economics of Life. From Baseball to Affirmative Action to Immigration. How Real-World Issues Affect our Everyday Life [Τα οικονομικά της ζωής. Από το μπέιζμπολ στη νομοθεσία κατά των διακρίσεων και τη μετανάστευση. Πώς τα ζητήματα του πραγματικού κόσμου επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή], Mc Graw-Hill, 1996.

27. Ανάμεσα στους δωρεάν ιστορικούς πόρους, ο οποίοι απουσιάζουν από τα λογιστικά βιβλία, βρίσκεται επίσης και η εμπιστοσύνη, για την οποία ορισμένοι «φιλελεύθεροι» συγγραφείς ανακαλύπτουν με μια αφοπλιστική κοινωνιολογική αθωότητα -την ευφυΐα της οποίας θα εκτιμούσε ο Καστοριάδης- πως αποτελεί την κεντρική αρετή της κοινωνικής ζωής, πάνω στην οποία βασίζεται η παραμικρή οικονομική δραστηριότητα. Σχολιάζοντας τον «διάσημο» συγγραφέα του Τέλους της Ιστορίας, τον Φράνσις Φουκουγιάμα, σχετικά με ένα πρόσφατο βιβλίο του (Trust : The Social Virtues and the Creation of Prosperity [Εμπιστοσύνη: Οι κοινωνικές αρετές και η δημιουργία της ευημερίας], ο Τζέϊμς Όγκιλβι γράφει: «Γιατί είναι η εμπιστοσύνη τόσο καίριο στοιχείο του κοινωνικού κεφαλαίου; Η διαδεδομένη στην κοινωνία δυσπιστία [...] επιβάλλει ένα είδος φόρου που οι κοινωνίες εμπιστοσύνης δεν είναι υποχρεωμένες να πληρώσουν. Στις ΗΠΑ το ισοζύγιο μεταξύ ατομισμού και εμπιστοσύνης γέρνει όλο και περισσότερο υπέρ του ατομισμού. [...] Έτσι τώρα πληρώνουμε τον φόρο της μειούμενης εμπιστοσύνης στους δικηγόρους» [Ogilvy James, Harvard Business Review, 1995, τ. Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, σσ. 46-47]. Και ποιος θα πληρώσει όταν η εμπιστοσύνη στους δικηγόρους εκλείψει; Άλλοι δικηγόροι; Και όταν εκλείψει και σε αυτούς…;

28. Το πρωτότυπο κείμενο, De optimo reipublicae statu deque nova insula Utopia, εκδόθηκε από τον Έρασμο, φίλο του Μορ, το 1516 στη Λουβαίν. Η αργοπορημένη μετάφρασή του στα αγγλικά (δηλαδή σε μια πιο λαϊκή γλώσσα) το 1551, αφότου είχε μεταφραστεί στα γερμανικά, ιταλικά και γαλλικά, καταδεικνύει ίσως το ότι η Ουτοπία του Μορ δεν ήταν για το αγγλικό βασίλειο στο οποίο ανήκε-πριν την έκπτωση και την εκτέλεσή του- μια «αγνή φαντασιοκοπία» ακίνδυνη για τον ευρύτερο λαό.

29. Επιβιώνει ωστόσο στην Ουτοπία ένα ίχνος σκλαβιάς των αιχμαλώτων πολέμου και των καταδικασθέντων με βάση το κοινό δίκαιο. Οι αλυσίδες τους είναι φτιαγμένες από το πιο ευτελές υλικό της ουτοπικής κοινωνίας, τον χρυσό.

30. Η έκφραση διαφέρει ή παραμετροποιείται ανάλογα με την εποχή. Η παράθεση είναι από ένα κείμενο του 1989.

31. Αυτή η δήλωση προέρχεται από το κείμενο «Fait et à faire» [«Πεπραγμένα και πρακτέα»] του Κορνήλιου Καστοριάδη, περιλαμβανόμενο στον συλλογικό τόμο που εκδόθηκε προς τιμήν του από τον Giovanni Busino (Autonomie et autotransformation de la société. La philosophie militante de Cornelius Castoriadis [Αυτονομία και κοινωνικός αυτομετασχηματισμός. Η αγωνιστική φιλοσοφία του Κ. Καστοριάδη], Γενεύη, Droz, 1989, σ. 512) όπως, στη συνέχεια, και στον ομώνυμο τόμο με δοκίμιά του.

32. Αν και βεβαίως αγνοώ τις πληροφορίες που είχε καταφέρει να συλλέξει ο Καστοριάδης γύρω από αυτό το ζήτημα χάρη στην δραστηριότητά του ως κλινικού ψυχαναλυτή, βλέπω σ’ αυτές, εκ των προτέρων, την πηγή της συνοχής της θέσης του.

33. Βλέπε εν προκειμένω το κεφάλαιο «Ένας εφιάλτης για τους τεχνοκράτες: Τι θα γινόταν αν ο καταναλωτής επέλεγε την ολιγάρκεια;», από το βιβλίο των Guy Roustang, Bertrand Perret, L’économie contre la société [Η οικονομία ενάντια στην κοινωνία], Παρίσι Seuil, 1993.

34. Οι αρκετά λεπτομερείς αναλύσεις του Amartya Sen σχετικά με τις οικογένειες στην Ινδία, οι οποίες δείχνουν πως η ουσία του ζητήματος είναι η αναδιανομή και όχι η παραγωγή, είναι πολύ διαφωτιστικές πάνω σ’ αυτό το ζήτημα.

35. Σ.τ.μ.: Ο συγγραφέας παραφράζει το γνωστό στη Γαλλία σύνθημα που συνοδεύει ως υπότιτλος την έκδοση της εβδομαδιαίας σατιρικής εφημερίδας Le Canard Enchainé. Η πρωτότυπη μορφή του συνθήματος είναι «La libérté de la presse ne s’use que quand on ne s’en sert pas», που σημαίνει: Η ελευθερία του τύπου δεν φθείρεται παρά μόνο όταν πέφτει σε αχρησία.

36. Δανείζομαι αυτόν τον όρο (entour) από τον Φρανσουά Ραστιέ λόγω της πολύ μεγάλης ορθότητάς του. Πρόκειται για μια μεταφορά του όρου Umwelt (περιβάλλον) του φον Ουεξκίλ (von Uexkull). Ο Umwelt είναι για τον βιολόγο ένα τμήμα του Welt (κόσμος), κατασκευασμένο από το έμβιο, έπειτα από επιλογή δεδομένων που προέρχονται από την αντίληψη και τη δράση του. Αυτή η επιλογή περιέχει, κατ’ ελάχιστον, τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την επιβίωση του ιδίου και του είδους του. Η μεταφορά, την οποία είχε προαναγγείλει και ο ίδιος ο φον Ουεξκιλ, προέρχεται από την τεράστια πολιτισμική και ιστορική πλαστικότητα του Umwelt του ανθρώπινου είδους γενικότερα και του κάθε συγκεκριμένου ατόμου ειδικότερα. Το entour είναι ο πολιτισμικός και ιστορικός Umwelt. Παρά το γεγονός ότι το πεδίο εφαρμογής των δύο όρων και η κάθε μία από τις μεθόδους έχουν πολλές διαφορές, παρά την ιδιαίτερη σημασία των κειμένων και την ερμηνευτική προσέγγιση του Φρανσουά Ραστιέ, θεωρώ πως το entour γειτνιάζει με το «κοινωνικο-ιστορικό» του Καστοριάδη. Η ανάλυση, η απόδειξη ή η απόρριψη αυτής της θέσης απαιτεί μια ξεχωριστή μελέτη. Για μια παρουσίαση των λόγων για τους οποίους οι «επιστήμες του πολιτισμού» και οι «επιστήμες της φύσης», κυρίως του «ζωντανού», θα μπορούσαν να συναντηθούν, ως ένα βαθμό, στο πεδίο μιας ανανεωμένης και αποκαθηλωμένης ερμηνευτικής, βλέπε: F. Rastier, J-M. Salanskis, R. Scheps, Hermeneutique. Τextes et sciences [Ερμηνευτική. Κείμενα και επιστήμες], πρακτικά του ομώνυμου συνεδρίου του Σεριζύ (Σεπτέμβριος 1994).

eagainst.com