Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας σε πρώτο πρόσωπο
1ο.Οι “θεωρητικοί του ευρώ” και οι “γενικοί θεωρητικοί”
Θυμάμαι καλά τις αρχές του 2010. Τότε που ανέβαιναν τα σπρεντ, πύκνωναν τα σύννεφα για την Ελλάδα στις διεθνείς αγορές και ο κ. Παπακωνσταντίνου, με το σακίδιο στην πλάτη, περιφερόταν από πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα παριστάνοντας τον σωτήρα της διεφθαρμένης χώρας του. Με ανησυχία παρακολουθούσε τις διαδρομές του η ελληνική κοινωνία, χωρίς όμως να αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει. Και πως να αντιληφθεί, αν θυμηθεί κανείς τι της έλεγαν οι ταγοί της και οι πνευματικοί της φορείς.
Από τη μια είχαμε αυτούς που μπορούμε να τους ονομάσουμε οι “θεωρητικοί του ευρώ”. Δεν ήταν βέβαια ακριβώς αυτό τότε, ήταν μάλλον οι θεωρητικοί της υποτιθέμενης ελληνικής διαφθοράς και διπροσωπίας. Η κρίση ήταν ελληνική υπόθεση γιατί το στραβό ελληνικό δημόσιο είχε καταστρέψει τον υγιή ιδιωτικό τομέα και προκάλεσε αναταραχή εκ του μη όντος στην ΟΝΕ. Χρειαζόταν τιμωρία, εξυγίανση και πειθαρχία. Αυτά έλεγαν οι Γερμανοί προκαθήμενοι της ΟΝΕ και υπερθεμάτιζε ο κ. Παπανδρέου με την κυβέρνησή του. Πλήθος οι πανεπιστημιακοί, πνευματικοί άνθρωποι, δημοσιογράφοι, ο ανθός της ελληνικής πνευματικής ζωής, που επικροτούσαν. Η ΟΝΕ ήταν το απάνεμο λιμάνι, η ασφαλής προστασία για τη χώρα μας κι έπρεπε να ντρεπόμαστε που της δημιουργήσαμε τέτοια κρίση. Θα αφήσω κατά μέρος την προπέτεια να κουνάνε το δάχτυλο στον ελληνικό λαό άνθρωποι όπως ο κ. Παπακωνσταντίνου. Σημασία έχει ότι η συνομοταξία του γρήγορα μετατράπηκε στην “παράταξη του ευρώ”, χωρίς όμως να χάσει τον αρχικό πυρήνα των ιδεών της, ότι δηλαδή φταίει ο ελληνικός λαός και κυρίως ο δημόσιος τομέας της οικονομίας του.
Από την άλλη είχαμε τους “θεωρητικούς γενικώς”. Αυτοί προέρχονταν κυρίως από τον χώρο της Αριστεράς και άρα παρακολουθούσαν την κρίση από την σχετικά ασφαλή απόσταση όσων δεν έχουν αποφάσεις ευθύνης να λάβουν. Γενική κουβέντα περί καπιταλιστικών κρίσεων από το ΚΚΕ, με κεραυνούς μάλιστα εναντίον όσων τόνιζαν τη σημασία του χρέους κι επέμεναν ότι ούτε πρέπει, ούτε γίνεται να πληρωθεί. Οι προλετάριοι δεν είναι μπαταχτσήδες. Απόλυτο κομφούζιο στον ΣΥΡΙΖΑ, που αρχικά έλεγε ότι δεν υπάρχει κρίση κι ότι δεν κινδυνεύουμε με πτώχευση, μέχρι που οι οικονομικοί του εγκέφαλοι ανακάλυψαν ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε τέσσερις κρίσεις που συνέβαιναν ταυτοχρόνως, αλλά η χώρα μπορούσε να επιλέξει ποιαν από όλες θα αντιμετώπιζε. Απεραντολογία περί κρίσεων σε άλλα κομμάτια της Αριστεράς. Καμία συναίσθηση της απειλής που μόλις είχε σηκώσει κεφάλι.
Υπήρχαν βέβαια, οικονομολόγοι στις ΗΠΑ και αλλού που έλεγαν ότι τα πράγματα στην ΟΝΕ είναι πολύ πιο μπλεγμένα. Υπήρχαν και μεμονωμένες φωνές θαρραλέων ανθρώπων στην Ελλάδα, όχι απαραίτητα οικονομολόγων, που πολύ σωστά έλεγαν ότι το ελληνικό χρέος είναι μη βιώσιμο, αλλά αυτές κι αν ήταν περιθωριακές.
2ο.Οι μελέτες του RMF και τα βαθύτερα αίτια της ελληνικής κρίσης
Τον Μάρτιο του 2010 δημοσίευσα στο Λονδίνο, από κοινού με τους συνεργάτες μου στο RMF, μία μελέτη για την κρίση που είχε αρχίσει να διαφαίνεται. Ακολούθησαν άλλες δύο τους επόμενους δεκαοκτώ μήνες.
Οι μελέτες αυτές έδειχναν και θεμελίωναν εμπειρικά ότι άλλα είναι τα αίτια της ελληνικής κρίσης. Συγκεκριμένα, ότι πρόκειται για κρίση ολόκληρης της Ευρωζώνης και όχι μόνο της Ελλάδας. Η περιφέρεια, δηλαδή η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, δεν θα αργούσαν να ακολουθήσουν. Ο λόγος ήταν το άνοιγμα της ψαλίδας ανταγωνιστικότητας με το κέντρο, κυρίως με τη Γερμανία, γεγονός που έφερνε τεράστια ελλείμματα στις διεθνείς συναλλαγές της περιφέρειας και άρα πλεονάσματα για τη Γερμανία. Τα ελλείματα απαιτούσαν δανεισμό για να χρηματοδοτηθούν και άρα η περιφέρεια βούλιαζε στα χρέη, δημόσια και ιδωτικά. Γιατί όμως είχε ανοίξει η ψαλίδα; Διότι οι ονομαστικοί γερμανικοί μισθοί είχαν παγώσει, ενώ αυτοί της περιφέρειας συνέχισαν να αυξάνονται, έστω και με χαμηλούς ρυθμούς. Μέσα στα δέκα χρόνια της ΟΝΕ η διαφορά είχε γίνει δυσθεώρητη. Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν πλέον εθνικά νομίσματα, ώστε να πέσει η αξία τους και να εξισορροπηθεί η κατάσταση, οι χώρες της περιφέρειας είχαν πιαστεί στη γερμανική παγίδα.
Τα βαθύτερα αίτια της κρίσης, συνεπώς, είναι ταξικά και εθνικά.Η ΟΝΕ έχει άνισο και εκμεταλλευτικό χαρακτήρα που εξυπηρετεί πάνω απ΄ όλα, τα συμφέροντα του μεγάλου γερμανικού εξαγωγικού κεφαλαίου και των μεγάλων τραπεζών. Μετατρέπεται δε σε όχημα γερμανικής κυριαρχίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
3ο.Οι εκδοχές επίλυσης
Στο πλαίσιο αυτό τρεις ήταν οι εκδοχές για την επίλυση της κρίσης που καταδείκνυαν οι μελέτες του RMF. Η πρώτη ήταν να επιβληθεί σκληρή λιτότητα με ιδιωτικοποιήσεις και απελευθέρωση των αγορών. Η δεύτερη ήταν να γίνει μετάλλαξη της ΟΝΕ δημιουργώντας ένα “καλό ευρώ” υπέρ των εργαζομένων και των περιφερειακών χωρών. Η τρίτη ήταν η έξοδος από την ΟΝΕ με αθέτηση πληρωμών στο χρέος και αναδόμηση της εθνικής οικονομίας.
Ποιά ήταν η πιθανότερη; Δεν υπάρχουν “προφητείες” και “μαντεψιές”, Κασσάνδρες και άλλα μυθικά πρόσωπα στην πολιτική οικονομία. Μόνο εκτιμήσεις υπάρχουν, όπως σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Τι έλεγαν λοιπόν οι καταγεγραμμένες εκτιμήσεις του RMF; Ότι το πιθανότερο είναι να επιλεγεί η εκδοχή της σκληρής λιτότητας, μαζί με την απελευθέρωση των αγορών και τις ιδιωτικοποιήσεις, που θα έχουν τραγικά αποτελέσματα για τις κοινωνίες. Η οποία επιλογή μάλιστα θα είναι και αντιφατική διότι δεν θα λύσει το κεντρικό πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας, παρά το εξαιρετικά υψηλό κοινωνικό κόστος, κι έτσι θα υποσκάψει κι άλλο το ευρώ. Ακόμη, οι εκτιμήσεις του RMF συνηγορούσαν στο ότι οι πιθανότητες να δημιουργηθεί ένα “καλό ευρώ” ήταν περίπου τόσες όσες να χιονίσει στην Αθήνα τον Αύγουστο. Τέλος, ότι η εκδοχή της εξόδου σαφώς υφίσταται και θα γίνει πιθανότερη μέσω της λιτότητας, αλλά μπορεί να είναι είτε συντηρητική, είτε προοδευτική.
4ο.Η συντηρητική έξοδος και η προοδευτική έξοδος
Η προοδευτική έξοδος ήταν η δική μου πρόταση. Και το σκεπτικό ήταν απλό. Από τη μια, η λιτότητα διαφαινόταν ότι θα είχε τραγικό κόστος και θα αποδεικνυόταν τελικά αδιέξοδη. Από την άλλη, η παύση πληρωμών στο χρέος παράλληλα με την έξοδο θα ήταν ένα μεγάλο σοκ για την ελληνική κοινωνία. Κρίνοντας όμως από παρόμοιες περιπτώσεις, όπως της Αργεντινής, το κόστος θα ήταν μικρότερο και η ανάκαμψη ταχύτερη και δυναμικότερη από την εκδοχή της λιτότητας.Το πιο σημαντικό από όλα όμως, ήταν ότι η λύση αυτή άνοιγε την προοπτική της κοινωνικής αλλαγής. Διότι, αντίθετα από ότι συνήθως πιστεύουν οι γενικώς θεωρητικολογούντες, η αλλαγή του νομίσματος μπορεί να έχει βαθύτατες επιπτώσεις στην κοινωνία.
Η Ελλάδα δε θα μπορούσε να γυρίσει στη δραχμή χωρίς εσωτερική κοινωνική σύγκρουση, χωρίς ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, χωρίς εθνικοποίηση των τραπεζών, χωρίς δημόσια παρέμβαση κατά μήκος και πλάτος της κοινωνίας. Άνοιγε έτσι το πεδίο, για να απαλλαγεί η χώρα από τον εσμό των διεφθαρμένων και διαπλεκόμενων στρωμάτων που την είχαν φέρει στην καταστροφή. Τα οποία στρώματα, αν επικρατούσε η πολιτική της λιτότητας, σίγουρα θα διατηρούσαν τον έλεγχο και άρα θα την χρησιμοποιούσαν υπέρ εαυτών. Με την έξοδο, θα μπορούσε να γίνει πράξη ένα αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα που θα άλλαζε τα πράγματα δραστικά υπέρ των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων. Ούτε φυσικά θα μπορούσε η Ελλάδα να γυρίσει στην δραχμή χωρίς σύγκρουση με τους δανειστές της, πάνω απ΄όλα, την κυρίαρχη Γερμανία. Θα μπορούσαν έτσι να προστατευτούν τα κυριαρχικά, αλλά και τα δημοκρατικά δικαιώματα του ελληνικού λαού. Το προαπαιτούμενο για όλα αυτά ήταν βέβαια η μετωπική λαϊκή συσπείρωση υπό την ηγεσία της Αριστεράς. Αυτό ακριβώς αποδείχτηκε η μεγαλύτερη δυσκολία, εν μέρει γιατί η Αριστερά άργησε τραγικά να κατανοήσει την σημασία του ευρώ στην κρίση.
5ο.Ποιος κατάλαβε πρώτος και τι
Οι υπάρχοντες μηχανισμοί εξουσίας το κατανόησαν πολύ γρηγορότερα και προχώρησαν στη διαμόρφωση της “παράταξης του ευρώ”. Μέσα στο 2010 η κρίση χτύπησε την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, δείχνοντας ότι το πρόβλημα ήταν όντως η δομή της Ευρωζώνης και όχι η υποτιθέμενη ελληνική διαφθορά. Οι χώρες του κέντρου της Ευρωζώνης έθεσαν την ελληνική άρχουσα τάξη και τις αντίστοιχες της περιφέρειας προ ενός εκβιαστικού διλήμματος: ή παίρνετε όλο και σκληρότερα μέτρα λιτότητας, ή βγαίνετε από την ΟΝΕ. Αντιμέτωπο με αυτόν τον εκβιασμό, το ελληνικό μπλοκ εξουσίας τάχιστα αντιλήφθηκε τους κοινωνικούς κινδύνους της εξόδου. Σε κλειστούς κύκλους διαβούλευσης ακούστηκε ακόμη και ότι θα έμπαινε σε αμφισβήτηση το κοινωνικό καθεστώς που επικράτησε μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο! Επιπλέον, η έξοδος κινδύνευε να αποκόψει την ελληνική άρχουσα τάξη από τους προστάτες της στη Δυτική Ευρώπη. Δεν υπήρχε επιλογή. Η Ελλάδα έπρεπε να παραμείνει στο ευρώ υπό οποιοδήποτε κόστος. Συνεπώς, γην και ύδωρ στη Γερμανία, με την προϋπόθεση ότι θα κρατούσε την Ελλάδα μέσα στην ΟΝΕ. Ταυτόχρονα, επιβολή βάρβαρης λιτότητας στο εσωτερικό και καθεστώς Άγριας Δύσης στην αγορά εργασίας.
Η παράταξη του ευρώ ουσιαστικά διαμορφώθηκε το 2011 με την αμέριστη συμπαράσταση των “θεωρητικών του ευρώ”, πανεπιστημιακών και άλλων, που συχνά ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που οδήγησαν την Ελλάδα στην ΟΝΕ και έπαιξαν καίριο ρόλο κατά τη διεφθαρμένη δεκαετία του 2000. Δύο παράγοντες έδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωσή της. Απο τη μιά, η συστηματική κατατρομοκράτηση του λαού και κυρίως των μικρομεσαίων στρωμάτων για τις επιπτώσεις της εξόδου και κυρίως για την αξία των αποταμιεύσεων. Από την άλλη, ο ποταμός αοριστολογιών για «μεταρρυθμίσεις» που θα έβαζαν τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα σε άλλη βάση, κάνοντας την Ελλάδα παραγωγική και πλούσια. Η μεγαλύτερη ιδεολογική επιτυχία της “παράταξης του ευρώ” ήταν η απήχηση του επιχειρήματος: φανταστείτε τι θα γίνει αν φύγουμε. Όσο πιο τραγικά γίνονταν τα κοινωνικά πράγματα το 2011-12, όσο πιο απίστευτη η φτώχεια και η ανεργία, τόσο πιο πολύ χρησιμοποιούσαν το επιχείρημα αυτό οι “θεωρητικοί του ευρώ”. Αβάσιμο, αναπόδεικτο και αναμφίβολα γελοίο, αλλά δυστυχώς αποτελεσματικό.
Οι “γενικοί θεωρητικοί” κατάλαβαν τι συνέβαινε αργοτερα από τους “θεωρητικούς του ευρώ” και μόνο αφού το κυρίαρχο μπλοκ εξουσίας άρχισε στην πράξη να εκβιάζει τον ελληνικό λαό με το επιχείρημα “μέτρα ή δραχμή”. Μέχρι τότε, οι κυρίαρχες φωνές της Αριστεράς διατείνονταν ότι «το νόμισμα» δεν είναι παρά ένα επιφαινόμενο της κρίσης. Πως είναι δυνατόν οι μαρξιστές να του δίνουν σημασία; Και πως μπορεί η προοπτική της εξόδου να αποτελέσει αριστερή πρόταση; Οι πολέμιοί της ήταν δύο ειδών.
Από τη μια, υπήρχαν καθαρόαιμοι ευρωπαϊστές, οι γεννήτορες του είδους στη χώρα μας, που δεν μπορούσαν να φανταστούν οποιαδήποτε ρήξη με την “Ευρώπη”. Τους πλαισίωναν νεόκοποι ευρωπαϊστές, που ειδικεύονταν σε επαναστατικές ρητορείες περί διεθνισμού και παγκόσμιων εργατικών συμφερόντων, αλλά στην ουσία ήταν πειθήνιοι σοσιαλδημοκράτες. Τρόμαζαν και μόνο στην ιδέα της κοινωνικής αναταραχής που πραγματικά θα έθετε εν αμφιβόλω τα κυριαρχικά δικαιώματα του κεφαλαίου στην Ελλάδα.
Από την άλλη, υπήρχαν παραδοσιακοί αντιευρωπαϊστές που είχαν από νωρίς διαβλέψει την αντιφατικότητα του Μάαστριχτ. Όταν όμως έφτασε η ώρα της κρίσης, υποτίμησαν συστηματικά την σημασία και του χρέους και του ευρώ. Μόλις δε κατάλαβαν πόσο σοβαρά ήταν τα πράγματα για τις ελληνικές δομές εξουσίας, δεν τρόμαξαν λιγότερο από τους ευρωπαϊστές. Φρόντισαν κι αυτοί να κρυφτούν πίσω από προπέτασμα καπνού αφηρημένης επαναστατικότητας.
6ο.Το κρίσιμο 2011 – 12
Το 2011-12 έγινε ξεκάθαρο ότι η κοινωνία έπρεπε να διαλέξει ή τα μέτρα λιτότητας που θα κρατούσαν την χώρα στην ΟΝΕ, ή την απόρριψή τους με έξοδο και ότι αυτό συνεπάγονταν. Η άρχουσα τάξη έθεσε το ζήτημα πεντακάθαρα, ωμά και εκβιαστικά. Η απάντηση της Αριστεράς ήταν ανεπαρκέστατη. Ένα κομμάτι των ευρωπαϊστών, η ΔΗΜΑΡ, έκανε την επιλογή του και πήγε με την άρχουσα τάξη και την παράταξη του ευρώ. Το μεγαλύτερο κομμάτι έμεινε στον ΣΥΡΙΖΑ και καθόρισε την επίσημη γραμμή του, την ιδέα δηλαδή ότι το εκβιαστικό δίλημμα είναι πλαστό. Μια κυβέρνηση της Αριστεράς, η οποία θα στηρίζεται στο λαϊκό κίνημα και θα έχει γενικότερη ευρωπαϊκή στήριξη, θα μπορέσει να προχωρήσει σε ακύρωση των Μνημονίων αναιρώντας την λιτότητα, καθώς και σε επιθετική αναδιαπραγμάτευση που θα διαγράψει το χρέος, κρατώντας παράλληλα τη χώρα μέσα στην ΟΝΕ. Τέλος, το ΚΚΕ φρόντισε επανειλημμένως να ανακοινώσει στον ελληνικό λαό και στην άρχουσα τάξη του, ότι είναι μεν υπέρ της λαϊκής εξουσίας, της απαλλοτρίωσης των καπιταλιστών και της εξόδου από την ΕΕ, αλλα όχι υπέρ της εξόδου από την ΟΝΕ. Μόνο όταν λυθεί συνολικά το κοινωνικό, πολιτικό και εθνικό πρόβλημα της χώρας, θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να φύγει η Ελλάδα από την νομισματική ένωση που την πνίγει.
Η παράταξη του ευρώ κέρδισε τις εκλογές και συνέχισε την αμείλικτη πολιτική της λιτότητας. Ο πραγματικός νικητής ήταν όμως ο ΣΥΡΙΖΑ κι αυτό γιατί ήταν το μόνο κομμάτι της Αριστεράς που φάνηκε έτοιμο να αναλάβει την κυβέρνηση, ενώ παράλληλα υποσχέθηκε ότι θα άλλαζε δραστικά τα πράγματα χωρίς να βγάλει τη χώρα από την ΟΝΕ. Η υπόσχεση αυτή, για τους λόγους που ήδη ανέφερα, είναι αδύνατον να κρατηθεί στην πράξη. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ θα το διαπιστώσει πηγαίνοντας προς τις επόμενες εκλογές, καθώς θα πιέζεται να πάρει όλο και πιο συντηρητικές θέσεις που θα τη φέρνουν πιο κοντά στην παράταξη του ευρώ, όπως ίσως γίνει με αναδίπλωση στο θέμα της ακύρωσης των Μνημονίων. Αν δε αναλάβει την κυβέρνηση, τότε θα βρεθεί όντως αντιμέτωπη με την αδήριτη πραγματικότητα της γερμανικής ΟΝΕ και θα διαπιστώσει με τα ίδια της τα μάτια τα πραγματικά περιθώρια διαπραγμάτευσης.
Ο επίλογος δεν έχει γραφτεί ακόμα…
Η πρόταση της εξόδου από την ΟΝΕ δεν κατάφερε να κυριαρχήσει πολιτικά την τριετία που πέρασε. Είναι όμως βέβαιο ότι λειτούργησε ως ο άλλος πόλος που ξεκαθάρισε το πρόβλημα και ανάγκασε την παράταξη του ευρώ και τους ευρωπαϊστές να διαμορφώσουν τις θέσεις τους. Είναι επίσης βέβαιο ότι έπεισε ένα πολύ σημαντικό ποσοστό του εκλογικού σώματος, ίσως 20%-30%, παρά την συστηματική εκστρατεία κατατρομοκράτησης από πλευράς άρχουσας τάξης και παρά την αδυναμία διαμόρφωσης πολιτικού φορέα που θα την εκφράζει αξιόπιστα. Το ποσοστό αυτό αυτό περιλαμβάνει τα πιο ριζοσπαστικά κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτικής ζωής. Είναι αυτοί που καταλαβαίνουν ότι η έξοδος είναι όρος για να λυθεί η κρίση υπέρ των λαϊκών συμφερόντων, αλλά και για να υπάρξει ουσιαστική κοινωνική αλλαγή στην Ελλάδα για πρώτη φορά στον Μεταπόλεμο. Χωρίς έξοδο από το ευρώ θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να γύρει η πλάστιγγα υπέρ του κόσμου της εργασίας, να εκδιωχθεί η διαφθορά που νέμεται την κοινωνική και πολιτική εξουσία στη χώρα, να αναζωογονηθεί η κοινωνία από τα κάτω.
Κάθε άλλο παρά έχουν εκλείψει οι δυνάμεις που είναι έτοιμες να αγωνιστούν για την ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή σε αυτήν τη βάση. Βρίσκονται κατεσπαρμένες κατά μήκος του πολιτικού φάσματος, αλλά και ανάμεσα σε πλατιά στρώματα που έχουν απογοητευτεί από τα πολιτικά κόμματα και την πολιτική ζωή. Η νεολαία ιδίως που φέρει τεράστιο το βάρος της ανεργίας είναι έτοιμη να ακούσει νέες ιδέες για πραγματική ριζοσπαστική αλλαγή. Ο κύριος οργανωμένος όγκος των δυνάμεων αυτών βρίσκεται όμως εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί θα δοθεί η πολιτική μάχη που θα καθορίσει την πορεία της Ελλάδας και της κοινωνίας της τα επόμενα χρόνια. Όσο η “παράταξη του ευρώ” επιτείνει τον κοινωνικό όλεθρο, τόσο μεγαλύτερη θα γίνεται η σημασία αυτής της σύγκρουσης.
Είναι απολύτως απαραίτητο να συμπαραταχθούν όσοι δεν φοβούνται την έξοδο από την ΟΝΕ και επιζητούν την ριζοσπαστική αλλαγή της χώρας. Αυτό είναι προς το συμφέρον όλων των πολιτικών δυνάμεων που έχουν τέτοια γενική κατεύθυνση, είτε είναι μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ, είτε όχι, αλλά και όλων των κοινωνικών δυνάμεων που επιζητούν την απαλλαγή της χώρας από το άγος που την βαραίνει. Μόνο έτσι θα μπορέσουν τα εργατικά και λαϊκά στρώματα να κερδίσουν τον ταξικό πόλεμο που ξέσπασε το 2010.
