Ξύπνα με όταν τελειώσει ο Σεπτέμβρης

 anhsyxia.wordpress.com

Ενθάδε κείται ένας υπνοβάτης.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Wake me up when September ends
Green Day

~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ετούτο το καλοκαίρι της δυσαρέσκειας και της ζέστης φτάνει στο τέλος του. Μείναμε στην πόλη πιο πολύ απ’ όσο αντέχουν τα νεύρα μας “κι οι ελπίδες μια απάτη μακρινή”. Τα βράδια που πέφταμε ιδρωμένοι κι απογοητευμένοι στο κρεβάτι ψιθυρίζαμε κοιτώντας το ταβάνι: Ας ξυπνήσω όταν τελειώσει ο Αύγουστος.

Τώρα το λέμε και για τον Σεπτέμβρη.

Ο κόσμος γύρω μας απάνθρωπος και παράλογος, όπως συνηθίζει να είναι από καταβολής. Οι πρόσφυγες με τα παιδιά τους τρέχουν να ξεφύγουν, αλλά δεν έχουν πουθενά να πάνε. Η κυβέρνηση παραιτείται λίγες μέρες μετά το σφράγισμα του τρίτου μνημονίου κι οι Θεσμοί επικροτούν. Τόση δημοκρατία έχουμε να δούμε απ’ το ’67.

Οι επερχόμενες εκλογές μοιάζουν πιο πολύ από ποτέ με τσίρκο τεράτων, μ’ ένα καρναβάλι όπου μπορείς να δεις όλους τους ηλίθιους και τους γελοίους με μόνο ένα εισιτήριο.

~~

Περάστε, περάστε να δείτε:

Τον άνθρωπο με τα χίλια πρόσωπα και την ελαστική συνείδηση.

Τον μάγκα τον πολλά βαρύ, που φτιάχνει οδοντόβουρτσες με το μουστάκι του.

Την κυρία που δεν μπορεί να ξεχωρίσει το δεξί της απ’ το κεντρώο της.

Τον εποχιακό επαναστάτη που νομίζει ότι το ΟΧΙ είναι μεταμνημονιακό ταχυφαγείο εξουσίας.

Το παιδί για τα θελήματα που μπορεί να κολυμπάει στο ποτάμι χωρίς μπρατσάκια.

Τον μανιακό Χουντίνι που μπαινοβγαίνει στις φυλακές.

Τον κομμουνιστή που επέζησε απ’ τα Γκούλαγκ και τις εκκαθαρίσεις χωρίς να χάσει την πίστη του στον Πατερούλη.

Και τους κλόουν μας: Τον άνθρωπο με τους φραπέδες, τον Κοβάλσκι δήμαρχο.

Όλοι μ’ ένα εισιτήριο.

Περάστε.

~~

Και στην Αμερική επικρατέστερος υποψήφιος είναι ένα σκουπίδι β’ διαλογής που κάνει τον Ρήγκαν να μοιάζει λογιότατος.

Στην “Ευρώπη των Λαών” σκληροπυρηνικοί νεοφιλελεύθεροι, που θα πουλούσαν και τη μάνα τους για λίγα (δις) ευρώ, αλωνίζουν.

Στην Κίνα έπεσε το χρηματιστήριο κι όλοι πανικοβλήθηκαν. Τόσο καιρό που οι Κινέζοι πέφτουν νεκροί στο τραπέζι εργασίας κανείς δεν φάνηκε να δακρύζει.

~~

Ένας κόσμος παράλογος που λειτουργεί με το αίμα των φτωχών και των μεταναστών, των προσφύγων, των λαθραίων ανθρώπων, των ανέργων, των άστεγων, των ανασφάλιστων και των γέρων που περιμένουν να νυχτώσει για να πάνε στις λαϊκές να ψαρέψουν σάπιες ντομάτες στο σεληνόφως.

Ένας κόσμος παράλογος όπου δοξάζονται οι απατεώνες και οι πόρνες, οι μαφιόζοι και οι οικονομικοί δολοφόνοι, οι διαπλεκόμενοι και τα τσιράκια τους.

Ένας κόσμος παράλογος, στοιβαγμένος σε τενεκεδουπόλεις, που δεν παράγει τίποτα άλλο από υπηρεσίες, σκουπίδια, μιζέρια κι έγκλημα.

Ένας κόσμος παράλογος, τυλιγμένος με τηλεοπτικές κορδέλες, όπου οι σταρ της μιας νύχτας, οι διάττοντες αστέρες, προβάλλονται ως η μόνη διέξοδος.

Ένας κόσμος παράλογος κι ηλίθιος, που τρέφεται απ’ τις σάρκες του, λες κι ο πλανήτης αυτός είναι ένας από τους εκατό που έχει στη διάθεση του.

~~

Σ’ αυτόν τον παράλογο κόσμο, τον παράλογο Αύγουστο, του παράλογου έτους 2015, κλείνεις τα μάτια κι εύχεσαι να ξυπνήσεις όταν τελειώσει ο παραλογισμός, Οκτώβρη, Δεκέμβρη, Μάη, κάποτε, σε δέκα-είκοσι-εκατό χρόνια.

Μετά αντιλαμβάνεσαι ότι τίποτα δεν τελειώνει όσο εσύ εύχεσαι να κοιμηθείς ή όσο εσύ κοιμάσαι.

Αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό ακριβώς θέλουν από σένα οι πεφωτισμένοι δέσποτες: Να υπνοβατείς, να ζήσεις όλη σου τη ζωή κοιμισμένος και πειθήνιος, μόνος.

Να γεννήσεις παιδιά ίδια με σένα, κοιμισμένα κι ανεύθυνα, που θα συνεχίσουν να προσέρχονται στο τσίρκο των τεράτων ή να προσεύχονται σε αιμοσταγείς θεούς και οικονομικά δόγματα.

Να γεράσεις προσηλωμένος στον ύπνο σου, αδρανής κι ανόητος, εχθρός εκείνων που σου μοιάζουν κι όχι εκείνων που σε βιάζουν.

Και μετά να πεθάνεις, νωρίς, ανούσια κι ανέξοδα, για να μην επιβαρύνεις τον κρατικό προϋπολογισμό με έξοδα νοσηλείας.

Κι ως νεκρός δεν θ’ αξίζεις τίποτα παραπάνω από ένα κομμάτι κρέας.

Ενθάδε κείται ένας υπνοβάτης.

~~

Κοιτάω για λίγο το ταβάνι, έπειτα κλείνω τα μάτια.  Όμως αντί για την επωδό ξύπνα-με-όταν-τελειώσει-ο, βγαίνει καθάριο και ατόφιο ένα δε-γαμιέστε, συνοδευόμενο από ένα δισύλλαβο γέλιο.

Δεν μπορώ να καταλάβω από πού ήρθε, αλλά ξέρω σίγουρα σε ποιους απευθύνεται: Δε γαμιέστε.

Σηκώνομαι, βάζω ένα ποτήρι κρασί με πάγο, και κάθομαι στο γραφείο μου, στο μπαλκόνι.

Το φεγγάρι κάνει βόλτες στον ουρανό κι η μουριά αντανακλά το φως του. Απ’ το διπλανό διαμέρισμα ακούγεται ένα μωρό να φωνάζει ντέντα, ντέντα.

Στον δρόμο σεργιανάει ο ογδοντάχρονος κυρ-Βασίλης. Τον προσπερνάει ένας έφηβος που έχει πάρει το κορίτσι του καλικούτσα και γελάνε.

Από απέναντι ακούγεται η πιανίστα που κάνει εξάσκηση στο πρώτο κοντσέρτο για πιάνο του Τσαϊκόφσκι.

Ο αέρας μυρίζει φιδάκια, αλλά τα κουνούπια δεν πτοούνται. Κάποιος φταρνίζεται, ένα μηχανάκι μαρσάρει.

Δεν θα χαραμίσω ούτε ένα λεπτό μεμψιμοιρώντας και υπνοβατώντας. Η ζωή είναι δύσκολη, σπουδαίο νέο. Είναι, όμως, η πρώτη και η τελευταία φορά που θα ζήσουμε.

Θα μείνω ξύπνιος.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Η εικόνα είναι από το γλυπτό του Tony Matelli, “Josh”, 2010

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Γελωτοποιός http://sanejoker.info/

Για το Νόστιμον ήμαρ: Γελωτοποιός

πηγή:

http://www.nostimonimar.gr/wake-me-up-when-september-ends/

Κοινωνική επιτάχυνση και πολική αδράνεια

«Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ δουλεύει γρήγορα – σαν γρασαρισμένη μηχανή. Έτσι θα λειτουργούμε εντός

ολίγου. Γινόμαστε ό,τι ονειρευόμαστε. Θα το κατέχουμε το πράγμα συντόμως. Θα μάθουμε πώς

να ξεπαστρεύουμε όλο τον πλανήτη σε μια στιγμή. Περίμενε και θα δεις.»

Henry Miller (1945)

Fast food, fast drink, καφές take away, καταστήματα δίχως ωράρια· τογιοτισμός και παραγωγή just-in-time, αντικείμενα μιας χρήσης, αγορές προϊόντων από το διαδίκτυο, οικονομικές συνδιαλλαγές σε «πραγματικό» χρόνο· ηλεκτρονική διακυβέρνηση, προληπτικές πολιτικές, μοντέλα προσομοίωσης, τηλεδιασκέψεις· επικοινωνία ανθρώπων σε απ’ ευθείας σύνδεση, cyber-sex, σχέσεις εξ αποστάσεως, «ζωντανή» ενημέρωση όλο το εικοσιτετράωρο. Αυτές οι φαινομενικά άνευ σημασίας όψεις της καθημερινής ζωής αποτυπώνουν με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο μια νέου τύπου αντίληψη για τον χρόνο την οποία αρχίζουμε να αποκτούμε. Χρονική λογική του βραχυπρόθεσμου, του κατ’ επείγοντος, του άμεσου, του βιαστικού, του «όλο και πιο γρήγορα»: η διαδικασία της κοινωνικής επιτάχυνσης είναι γεγονός, μια υπερδιογκωμένη εξοικονόμηση χρόνου που δεν αφορά πλέον μονάχα τις σχέσεις παραγωγής αλλά το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Η αφαίρεση και η οικονομία χρόνου διαχέονται σε όλες τις λεπτομέρειες που τείνουν να καθορίζουν την καθημερινότητά μας. Το γεύμα μας, ο πρωινός καφές, η καλημέρα στους φίλους, το αν θα σκουντήξουμε κάποιον ή κάποια για να πιάσουμε κουβέντα, η ανάγνωση ενός κειμένου, ο ερωτισμός, όλες οι ιεροτελεστίες της κοινωνικότητας απεμπλέκονται απ’ την κατάσταση της διάρκειας, το είναι μας βρίσκεται μονίμως εν κινήσει, εύκαμπτο, διαστέλλεται μέχρι του σημείου η ταχύτητα της τεχνολογίας να το διαχωρίσει απ’ τον αισθητό κόσμο, να το καταστήσει καθαρό θέαμα, αναπαράσταση μιας απουσίας σε απόλυτη διαφάνεια.

Οι αποστάσεις μειώνονται δραματικά· με τις πόλεις ανά την οικουμένη να γίνονται όλο και πιο ομοιόμορφες και να εντάσσονται σ’ ένα αχανές σύμπλεγμα μιας αόρατης παγκόσμιας μεταμητρόπολης, τα αεροπλάνα παίρνουν τα χαρακτηριστικά των αστικών μεταφορών για να μετακινούνται οι πλανητικοί νομάδες, αυτοί οι μακρινοί απόγονοι του ανθρώπου χωρίς ιδιότητες, ενώ ο δημόσιος χώρος σχεδιάζεται αποκλειστικά για τις ανάγκες της κυκλοφορίας, χωρίς στάσεις, μακριά απ’ το ατύχημα της συνάντησης. Οι διαδικασίες επιταχύνονται ιλιγγιωδώς· με τα τρισεκατομμύρια ευρώ να κινούνται με ταχύτητες του φωτός πάνω απ’ τα κεφάλια μας σε μια πλασματική οικονομία που περιπαίζει τον ίδιο τον νόμο της Αξίας, με τις ειδήσεις να διαδίδονται οριακά πριν ακόμα συμβούν τα γεγονότα, εκεί που όλα γίνονται με ένα μόνο click, εκεί που χάρη στην υψηλή τεχνολογία όλοι μπορούν να διαθέσουν την εικόνα τους παντού ανά πάσα στιγμή, με το μεγάλο happening της πανταχού παρουσίας να επεκτείνεται απ’ άκρη σ’ άκρη, πιθανότατα στο εγγύς μέλλον θα είναι δουλειά του αρχαιολόγου να μας εξηγήσει πως έμοιαζε αυτός ο γρήγορος κόσμος την προηγούμενη δεκαετία. Μια υβριδική οικουμένη σε κατάστασης φυγής μέχρι την ολική εξάλειψη των πολιτισμικών διαφορών και της ιδιαιτερότητας των τόπων· κινέζικο στο Λονδίνο, McDonalds στο Λάγος, ανανάδες στον Καναδά, ποδόσφαιρο στη Σαουδική Αραβία, μουσείο του Λούβρου στο Ντουμπάι, εμπορικά κέντρα σε κάθε περιοχή, σούπερ μάρκετ σε κάθε γειτονιά, smartphones σε κάθε τσέπη. Η αυτοκρατορία της μόδας, η επικράτηση του ψηφιακού εκκοινωνισμού, η υιοθέτηση του ίδιου παραγωγικού μοντέλου σε κάθε χώρα, τα πρότυπα των διασημοτήτων, η φιλελευθεροποίηση όλου του πλανήτη και ο ουνιβερσαλισμός του θεάματος, μεταξύ άλλων, κάνουν το όραμα του McLuhan να μοιάζει πραγματικό. Καλώς ήρθατε στο «παγκόσμιο χωριό».

«Ορμή προς τα μπρος», η φράση που αποκρυσταλλώνει με τον πιο διαυγή τρόπο το πνεύμα της εποχής μας. Τα ρολόγια είναι πάντα κουρδισμένα μερικά λεπτά μπροστά. Ένα βροντερό κίνημα νεοφουτουρισμού κάνει την εμφάνισή του, εκθειάζει τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, αποδομεί και ξεριζώνει ήθη, έθιμα, ταυτότητες, κουλτούρες, δεσμούς, όλο εν ολίγοις το υπάρχον απ’ τα πόδια μας, επιστρατεύει έναν στυγνό πραγματισμό με μοναδικό σκοπό τον εκσυγχρονισμό του καπιταλισμού, τη δημιουργία ενός τουρμποκαπιταλισμού όπου όλες οι κοινωνικές σχέσεις θα φθείρονται σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μέσα στις διαδρομές της αποδοτικότητας. Απ’ την άλλη, το μέλλον οδηγείται στην οριστική απομάγευσή του, δεν είναι διακριτή πουθενά πλέον η μεσσιανική και υπερβατική ανάγνωση του μελλοντικού χρόνου όπου μια μέρα, αργά ή γρήγορα, το υποκείμενο θα λυτρωθεί απ’ τα δεινά που είναι αλυσοδεμένο, την εκμετάλλευση, την αποξένωση, την ετερονομία, τους καταναγκασμούς· ο προσανατολισμός προς το μέλλον συμβολίζει τη συμφιλίωση με τις νόρμες του παρόντος. Βρισκόμαστε στο ευτελές σημείο του να προσδοκούμε απ’ το μέλλον απλώς να κάνει λίγο πιο υποφερτό το παρόν χωρίς κάποιο μακροπρόθεσμο όραμα: να εξασφαλίσουμε απλώς την οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση, την κατανάλωση, τη διασκέδαση, την υγεία. Νεοφουτουρισμός ριγμένος στον λάκκο του βραχυπρόθεσμου που ο ίδιος έσκαψε μ’ αυτή τη συμπύκνωση του χρονικού ορίζοντα του μέλλοντος. Ώθηση προς το μέλλον χωρίς ταξίδι, μα εν μέσω μιας τεχνο-επιστημονικής εξομάλυνσης με την υπόσχεση ότι δεν θα πάμε πολύ μακριά, ότι απλώς θα δοκιμάσουμε ξανά και ξανά όλα τα αποτυχημένα σενάρια του παρελθόντος μέχρι τον τελικό υπερκορεσμό των δυνατοτήτων εξυγίανσης του παρόντος.

Ξεπέρασμα όλων εκείνων των αξιών ή των μορφών κοινωνικής θέσμισης που θα αποτελούσαν δυνητικά τροχοπέδη σ’ αυτή την κούρσα. Ως εκ τούτου, το ακραίο, το «εκτός ορίων», το «δίχως φραγμούς» βρίσκονται στον πυρήνα των φαντασιακών σημασιών της σημερινής κοινωνίας. Η αβεβαιότητα, ο κλονισμός, η ανασφάλεια, η τρωτότητα, η σχιζοφρένεια, ο αυτοματισμός έρχονται στο προσκήνιο και διαπερνούν όλη την ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής. Συνεπώς, δεν θα πρέπει να υποπέσουμε στο λάθος να θεωρήσουμε τα αυξητικά ποσοστά των αυτοκτονιών, των κατά συρροήν δολοφόνων, των βουλιμικών, των ανορεκτικών, των κοινωνιο-επικοινωνιακών νευρικών διαταραχών, των καταθλιπτικών, των φαινομένων άσκοπης βίας, του χουλιγκανισμού, του φονταμενταλισμού, της κατανάλωσης ναρκωτικών και των απανταχού δυστυχημάτων ως περιπτώσεις «μη κανονικότητας». Η υπερβολή, η αμετροέπεια, ο εξτρεμισμός απλώς υπερθεματίζουν την τροπή της κανονικότητας, είναι ακραίες εκδηλώσεις της ποιότητας ζωής που διάγουμε και όχι συμπεριφορές εκ διαμέτρου αντίθετες απ’ το πρότυπο που προωθεί η σημερινή κοινωνία. Άλλωστε, αυτά μπορούν να συμβούν στον καθένα, να μας χτυπήσουν την πόρτα ανά πάσα στιγμή. Γι’ αυτό και αυτά τα φαινόμενα έχουν πάψει να σοκάρουν, είναι εσωτερικευμένα στο συλλογικό ασυνείδητο. Μια ολιγόλεπτη συγκινησιακή φόρτιση μπρος στη θέα τους μέχρι την επόμενη είδηση ή διαφήμιση. Η ζωή συνεχίζεται, πρέπει να συνεχιστεί, με κάθε τίμημα, πάντα προς τα μπρος, με γοργούς ρυθμούς προς την κατεύθυνση της προόδου.

Δραματική εντατικοποίηση των ρυθμών, διαρκείς τάσεις φυγής, τουριστική νοοτροπία, κοινωνική κινητικότητα, αποσύνθεση όλων εκείνων των ανθρώπινων δεσμών που υπονοούν σταθερότητα, μονιμότητα, ρίζωμα· στο βασίλειο του κατ’ επείγοντος οι σχέσεις γίνονται φευγαλέες, αυθαίρετες και εφήμερες, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν της πεμπτουσίας της καπιταλιστικής κοινωνίας: της κυκλοφορίας και ανταλλαγής εμπορευμάτων μέσα στην αγορά. Αυτήν την εξατομίκευση των κοινωνικών σχέσεων υποδέχεται η εξουδετέρωση του κοινωνικού χρόνου. Μέσα στον άκρατο ανταγωνισμό οι χρονικότητες παύουν να καταμερίζονται για τη διεκπεραίωση ενός κοινωνικού έργου, ο χρόνος έχει διαιρεθεί σε τέτοιο βαθμό που βιώνεται ατομικά και μοναχικά, χωρίς κάποιο κοινωνικό ανάφορο, χωρίς όλες οι επιμέρους και συγκεκριμένες ατομικές δραστηριότητες να συνέχονται από έναν κοινωνικό ρυθμό ή την εντύπωση ιστορικής σύνδεσης μεταξύ τους. Μέσα στις ξέφρενες συνθήκες της καθημερινής επιβίωσης ο χρόνος του ενός αποτελεί εμπόδιο για τον χρόνο του άλλου. Δαιδαλώδης τρέλα σαν αυτή που περίμενε τον Κ. στονΠύργο του Κάφκα, με τον χρόνο του να αναστατώνεται και να απορρυθμίζεται διαρκώς από τις ανεξήγητες καθυστερήσεις και τις επείγουσες ανάγκες των άλλων, τα κρεβάτια στο ξενοδοχείο όπου διαμένει να παραχωρούνται για λίγη ώρα ώστε να πρέπει να μάθει να κοιμάται πιο γρήγορα.

Ιδού το παράδοξο που καλούμαστε να συνειδητοποιήσουμε: η γενικευμένη επιτάχυνση της ζωής στη σημερινή κοινωνία, που επιφέρει η τεχνολογική πρόοδος, αντί να λύνει το πρόβλημα του χρόνου, το πολλαπλασιάζει. Τη στιγμή που όλα γίνονται όλο και πιο γρήγορα, με την τεχνολογία να απογειώνει όλες τις συντεταγμένες της ανθρώπινης κατάστασης, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το παράδοξο της εξάντλησης των αποθεμάτων του κοινωνικού και ατομικού χρόνου. Ο χρόνος γίνεται ένα σπάνιο αγαθό, όλοι μας διαμαρτυρόμαστε ότι δεν έχουμε χρόνο, κυνηγάμε τον χρόνο, πασχίζουμε να βρούμε λίγο χρόνο. Οι χρονικές δομές της επιτάχυνσης φτάνουν στην κορύφωσή τους, στην κατάσταση της polar inertia, στο σημείο όπου όλος ο χρόνος έχει κατατροπωθεί μέσα στην ταχύτητά του και τίποτα δεν συμβαίνει: οι σοβαρές συζητήσεις μοιάζουν τόσο «μεγάλες» που διαρκώς αναβάλλονται· η διαστολή των εργασιακών ρυθμών ωθεί τους ανθρώπους στο να μην προλαβαίνουν ν’ αγαπήσουν· η ερωτική πράξη είναι υπόθεση μερικών δευτερολέπτων μέχρι να ξαναντυθούμε βιαστικά και να εξαφανιστούμε εκ νέου στη μοναξιά μας· η κοινωνικότητα «σε απ’ ευθείας σύνδεση» κατασκευάζει χιλιόμετρα απομάκρυνσης. Πρόκειται για την κατάρρευση της απόλυτης κίνησης, όπου είμαστε ο ένας πάνω στον άλλον μέσα σ’ έναν απόλυτα θρυμματισμένο χρόνο: αντίφαση μιας μόνιμης εγκατάστασης όπου απ’ την έννοια του «κατοικείν» περνάμε στη λογική του ανεφοδιασμού και στην παρεμπόδιση της διάβασης εξαιτίας της συντόμευσης. Από το πρωινό μποτιλιάρισμα στους δρόμους, τις εφήμερες σιωπηλές «κοινότητες» σε μετρό, λεωφορεία και στις ουρές του ΟΑΕΔ, τη μετάβαση από αεροδρόμιο σε αεροδρόμιο και από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο, την τηλεργασία, τα terrabyte πληροφοριών που κανείς δεν βρίσκει τον χρόνο να επεξεργαστεί, το ίδιο τραγούδι που παίζει ξανά και ξανά, μέχρι τους wifi φίλους και ερωτικούς συντρόφους, το zapping και το scroll down μπορούμε να υποθέσουμε ότι πραγματοποιείται μια συλλογική επένδυση του καθημερινού χρονομετρικού κεφαλαίου στην πολική αδράνεια, την αδράνεια που δημιουργείται μέσα από την κοινωνική επιτάχυνση.

Ο χρόνος μέσα στην polar inertia δεν είναι ο χρόνος που περνάμε, δεν είναι καν ελεύθερος χρόνος ή σχόλη, είναι ο χρόνος που χάνουμε, που σπαταλούμε, είναι η άλλη όψη του υποδουλωμένου χρόνου στην εξουσία της επιτάχυνσης, στη μείωση, τη συστολή, τη συμπίεση· είναι εντροπία και νέμεσις, η περιστολή του κόσμου στο μηδέν. Στο ένα άκρο κινητικότητα, ενεργητικότητα, ευελιξία, ντοπάρισμα, ηδονισμός, υπερεργασία, κίνημα, υπερδιέγερση, ερεθισμός, transit και στο άλλο άκρο στασιμότητα, ύφεση, κατάρρευση, δυσκαμψία, καταστολή, μαζική ανεργία, ανάθεση, αδιαφορία, αναισθησία, εγκλωβισμός. Πρόκειται για τη συντριβή του ατόμου μέσα στους νεκρούς χρόνους, μέσα σε συνθήκες όπου υπάρχει χρόνος και δεν ξέρουμε τι να τον κάνουμε, αδυνατούμε να τον χρησιμοποιήσουμε. Είναι τέτοια η εκγύμνασή μας στη δικτατορία της ταχύτητας όπου η μόνη δυνατή λύση είναι απλώς να ξαναμπούμε στις ροές δικτύων και κυκλωμάτων, στην πτήση της λήθης για ν’ αποφύγουμε την επαφή με τον εαυτό μας, τη συνάντηση με τους άλλους, τη συνέχεια, τη ρύθμιση, τη βραδύτητα και την υπομονή. Ένας αγώνας ενάντια στη μνήμη, τις αγωνίες της ύπαρξης, τον κόσμο εν τέλει της πράξης και κάθε δραστηριότητας που απαιτεί χρόνο, νόστο, διάρκεια προκειμένου να μεστώσει το νόημα. Διέξοδο απ’ το νόημα πάντα είναι έτοιμα να προσφέρουν η βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου, η τηλεόραση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα gadgets που τακτοποιούν την πλήξη που προκαλεί η τυραννία της εμφάνισης του χρόνου έξω απ’ τα δεσμά της επιτέλεσης, της εργασίας, της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, του υπολογισμού, του ανταγωνισμού. Εκεί, με άλλα λόγια, που επιτάχυνση και αδράνεια δεν έχουν ούτε αρχή ούτε τέλος.

Μικρό δοκίμιο περί βιβλιογραφίας

Η φράση του Χένρι Μίλλερ περιέχεται στο βιβλίο του Κλιμαζόμενος Εφιάλτης (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2009), μια κατάθεση ψυχής, inter alia, ενάντια στην πρόοδο, την αστική κοινωνία και τον πόλεμο εν μέσω περιπλανήσεων στα σοκάκια μιας άλλης Αμερικής. Αναφορικά με την κοινωνική επιτάχυνση ο αναγνώστης μπορεί να εμπιστευτεί το κείμενο του Ζιλ Λιποβετσκί, «Χρόνος εναντίον χρόνου ή η υπερνεωτερική κοινωνία» στο Παγκοσμιοποίηση και υπερνεωτερικότητα. Κοσμοπολιτισμός και Δυτικός πολιτισμός (μτφρ. Βασίλης Τομανάς, Θεσσαλονίκη: Νησίδες, 2012). Στην πλευρά των υπέρμαχων της επιτάχυνσης καταλογίζονται οι Ντελέζ, Γκουατταρί, Λυοτάρ και Νέγκρι· βλέπε Robin Mackay και Armen Avanessian (επιμ.), #ACCELERATE: The Accelerationist Reader (Αγγλία: Urbanomic, 2014). Τα τελευταία χρόνια αρχίζει να χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ο όρος ακόμη και στη συμβατική κοινωνιολογία και ανθρωπολογία. Κλασικά παραδείγματα είναι τα βιβλία του Hartmut Rosa: βλ. Hartmut Rosa, Social Acceleration: A New Theory of Modernity (μτφρ. στα αγγλικά, Jonathan Trejo-Mathys, Νεα Υόρκη: Columbia University Press, 2013) και Hartmut Rosa και William Scheuerman (επιμ.), High Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity (Πενσυλβάνια: Penn State University Press, 2010), ενώ αρκετά συγγενικές είναι και οι πρόσφατες αναλύσεις για τον «fast track» καπιταλισμό, την εποχή του ίντερνετ, τις υπερπαραγωγές της βιομηχανίας του πολιτισμού, την επικράτηση της εναέριας κυκλοφορίας κ.ο.κ. Μια φαινομενολογική αν και μονοδιάστατη προσέγγιση αυτής της διαδικασίας μπορεί να θεωρηθεί το βιβλίο του James Gleick, Faster: The Acceleration of Just Everything (Νέα Υόρκη: Pantheon Books, 1999). Φυσικά οι αναλύσεις του Χάρβει για την «χωροχρονική συμπιέση» στην κατάσταση της μετανεωτερικότητας διατηρούν ακέραιη την αξία τους. Βλ. Harvey David, Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας: Διερεύνηση των απαρχών της πολιτισμικής μεταβολής (μτφρ. Αστερίου Ελένη, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2009). Ακόμη, σπουδαίες και κλασικές παρατηρήσεις μπορεί να βρει κανείς στα βιβλία του Ζαν Μπωντρυγιάρ Η έκσταση της επικοινωνίας (μτφρ. Αθανασόπουλος Βαγγέλης, Αθήνα: Καρδαμίτσα, 1991) και Η διαφάνεια του κακού (μτφρ. Σαρίκας Ζήσης, Αθήνα: Εξάντας, 1996), βιβλία που ο Μπωντρυγιάρ πραγματεύεται εξίσου και το ζήτημα της πολικής αδράνειας, της «αδράνειας σε καθεστώς απόλυτης ταχύτητας». Για μια πιο εμπεριστατωμένη ματιά πάνω στη θεματική της πολικής αδράνειας, σίγουρα τοL’Inertie polaire: essai sur le contrôle d’environnement (Παρίσι: Christian Bourgois, 1990) του Πωλ Βιριλιό μπορεί να χρησιμεύσει ως οδηγός, έργο που, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα βιβλία του εν λόγω συγγραφέα, προφήτευσε σε μεγάλο βαθμό τη δικτατορία της ταχύτητας στη νεωτερική κοινωνία· βλέπε ιδιαίτερα τοVitesse et Politique: essai de dromologie (Παρίσι: Galilée, 1977) και τον Καθαρό Πόλεμο (μτφρ. Δρατζίδης Αθανάσιος, Θεσσαλονίκη: Νησίδες, 2003) του ίδιου συγγραφέα.

 

Νικόλας Γκίμπης

 

πηγή:

http://www.respublica.gr/2015/06/column/acceleration-inertia/

Η ΑΒΑΣΤΑΧΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ: ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗ «ΜΟΝΑΔΙΚΗ» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Από τον Νώντα Κούκα

Το πληθωριστικό και το αντιπληθωριστικό κενό της οικονομίας

Στην οικονομία η συνολική ζήτηση προϊόντος δεν είναι συνήθως ίση με τη συνολική προσφορά προϊόντος στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης των παραγωγικών συντελεστών. Πολλές φορές η συνολική ζήτηση είναι μεγαλύτερη από ό,τι μπορεί να ικανοποιήσει η οικονομία με όλο το προϊόν που μπορεί να παράγει με πλήρη απασχόληση των πόρων της. Τότε λέμε πως υπάρχει πληθωριστικό κενό στην οικονομία, που είναι ίσο με την υπερβάλλουσα ζήτηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις δημιουργείται πρόβλημα πληθωρισμού.

Άλλες φορές πάλι, η συνολική ζήτηση δεν είναι αρκετά μεγάλη για να απορροφάται όλο το προϊόν που μπορεί να παράγεται με πλήρη απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών της οικονομίας. Τότε λέμε πως υπάρχει αντιπληθωριστικό κενό, που είναι ίσο με το έλλειμμα ζήτησης. Στις περιπτώσεις αυτές δημιουργείται πρόβλημα ανεργίας, υποαπασχόλησης των παραγωγικών πόρων, χαμηλού εισοδήματος κ.ά.

Όταν στην οικονομία συμβαίνει ένα από τα παραπάνω, το κράτος μπορεί να παρέμβει για να μειώσει την υπερβολική συνολική ζήτηση προϊόντος ή για να αυξήσει την ανεπαρκή ζήτηση, ανάλογα με το αν το πρόβλημα είναι η ύπαρξη πληθωριστικού ή αντιπληθωριστικού κενού. Ένας από τους βασικούς τρόπους παρέμβασης είναι η άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής (υπάρχουν βέβαια και άλλοι τρόποι κρατικής παρέμβασης: νομισματική και πιστωτική πολιτική).

Η άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής

Η δημοσιονομική πολιτική του κράτους αποβλέπει στη μεταβολή των μεγεθών του κρατικού προϋπολογισμού (: α) δημόσιες δαπάνες για αγορά αγαθών και υπηρεσιών, β) μεταβιβαστικές πληρωμές του Δημοσίου, γ) άμεσοι φόροι, δ) έμμεσοι φόροι) για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος και του προϊόντος της οικονομίας στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης χωρίς πληθωρισμό. Τι γίνεται όμως όταν η ανεργία έχει εγκατασταθεί ήδη στην οικονομία;

Τότε η κυβέρνηση εφαρμόζει μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική για να τονώσει τη συνολική ζήτηση, με μείωση των φορολογικών συντελεστών και αύξηση των κρατικών δαπανών. Έτσι λοιπόν, ο κρατικός προϋπολογισμός – αν προηγουμένως ήταν ισοσκελισμένος – τώρα θα παρουσιάσει έλλειμμα. Τουναντίον, αν είχε ήδη έλλειμμα τώρα αυτό θα αυξηθεί.

Για να καλύψει το έλλειμμα το κράτος, οφείλει να δανειστεί είτε από το εσωτερικό είτε από το εξωτερικό. Δανείζεται από τράπεζες, ντόπιες και ξένες, από το ευρύ κοινό πουλώντας του ομόλογα ή έντοκα γραμμάτια, από άλλους φορείς. Ο δανεισμός σημαίνει μια επιβάρυνση για το κράτος επειδή θα πρέπει να πληρώνει τόκους για τα δάνειά του.

Τώρα, αν αντί για ανεργία υπάρχει πρόβλημα πληθωρισμού και η κυβέρνηση κρίνει πως πρέπει να εφαρμόσει ένα δημοσιονομικό πρόγραμμα λιτότητας, αυξάνοντας τους φορολογικούς συντελεστές και μειώνοντας τις κρατικές δαπάνες, ενδέχεται ο κρατικός προϋπολογισμός να παρουσιάσει πλεόνασμα. Τούτο το πλεόνασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σταδιακή εξόφληση των κρατικών δανείων.

Το δημόσιο χρέος

Εάν ο προϋπολογισμός του κράτους παρουσιάζει ελλείμματα για μεγάλα χρονικά διαστήματα και εξαιτίας αυτών το κράτος παίρνει διαρκώς δάνεια, το δημόσιο χρέος αυξάνεται πολύ. Τότε το βάρος της εξυπηρέτησής του, δηλαδή της πληρωμής των τόκων και της εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων δανείων, γίνεται πάρα πολύ μεγάλο. Αυτή τη στιγμή, σε τέτοια δεινή κατάσταση βρίσκεται η ελληνική οικονομία.

Πέρα από τις φαντασιοκοπίες και τις διάφορες φαιδρές θεωρίες συνωμοσίας (περί «ξένου δακτύλου» κ.λπ κ.λπ.), μια ανέκαθεν ανύπαρκτη και αντιπαραγωγική ελληνική οικονομία, έχει φτάσει στο χείλος του γκρεμού, έπειτα από τη διαρκή λεηλασία του δημοσίου κορβανά μέσω τεχνητών εσαεί κρατικών ελλειμμάτων. Μια φούχτα Ελλήνων πλουσίων έχει στήσει πανέξυπνη φάμπρικα. Δημιουργεί συνεχώς τεράστια ελλείμματα, αγοράζει ομόλογα και εισπράττει υπέρογκα κέρδη. Το κόλπο είναι γνωστό ήδη από την εποχή του Δούκα της Ορλεάνης Φιλίππου του Β΄, στη Γαλλία (δες Μαρξ, Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία).

Η πληρωμή τόκων απορροφάει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των δημόσιων εσόδων και το κράτος υποχρεώνεται να συνάπτει νέα δάνεια προκειμένου να εξοφλήσει εκείνα που λήγουν και να πληρώνει και τους τόκους. Εύκολη λεία λοιπόν το διεφθαρμένο ελληνικό κράτος για τους Έλληνες καπιταλιστές και τους πολιτικούς τους σμπίρους.

Και ιδού το σημερινό αποτέλεσμα: λόγω της μεγάλης ανάγκης δανεισμού του κράτους, τα επιτόκια παραμένουν υψηλά, γιατί αλλιώς το κράτος δεν μπορεί να βρει τα δάνεια που χρειάζεται. Η οικονομία «στραγγίζεται» από χρηματικά κεφάλαια, τα οποία κατευθύνονται στο κράτος, ενώ ο ιδιωτικός τομέας υποφέρει από έλλειψη τέτοιων κεφαλαίων για επενδύσεις∙ βρίσκει δε και το ύψος των επιτοκίων δανεισμού υπερβολικά μεγάλο και ασύμφορο για νέες επενδύσεις. Οι μεγάλες πληρωμές του κράτους για τόκους στο εσωτερικό τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και δημιουργούν και άλλα προβλήματα. Η κατάληξη; Ο αναπόφευκτος δανεισμός από το ΔΝΤ και τους επάρατους «ξένους»…

Ποια είναι η λύση;

Εντέλει, το θέμα με την ελληνική οικονομία αποτελεί σίγουρα ΤΟ παράδοξο!! Υπάρχει συγχρόνως τόσο πληθωριστικό όσο και αντιπληθωριστικό κενό. Κατά συνέπεια, και η παρέμβαση για την καταστολή του γιγαντιαίου δημόσιου χρέους δε συνάδει βεβαίως με την (αντίθετη) παρέμβαση για την ανάκαμψη και την ύφεση της ανεργίας και της κρίσης γενικότερα. Η λύση λοιπόν είναι αναγκαστικά η διαχρονική και αστείρευτη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας από τους ευρωπαίους εταίρους;… (Εξάλλου, το ίδιο το εθνικό ελληνικό κράτος οφείλει τόσο την ύπαρξή του όσο και τη διαιώνισή του στην ιδεολογία του «φιλελληνισμού», ιστορικά τεκμηριωμένο.)

Πράγματι, τουλάχιστον προς το παρόν, μόνο κάτι τέτοιο φαίνεται στον ορίζοντα. Άλλωστε, υπ’ αυτήν την έννοια λέμε πως η ελληνική οικονομία αποτελεί μια τελείως ιδιάζουσα περίπτωση στην Ευρωζώνη και έχει τυπική μόνο σχέση με τις υπόλοιπες οικονομίες της Μεσογείου.

Ελπίδα R.I.P.

y Elisabeth P

Σήμερα το πρωί κατάλαβα πως το χειρότερο πράγμα, πολύ λίγες θέσεις μετά από το να μην ξυπνήσεις καθόλου, και τότε να μην μπορείς να γράψεις γι’αυτό, είναι να ξυπνήσεις και να δεις τον Σόιμπλε στην τηλεόραση της χώρας σου να μιλάει για την χώρα σου σαν να μιλάει για πράγμα, για αντικείμενο, για κάτι που εναπόκειται στην κρίση άλλων με ποιούς όρους και προϋποθέσεις θα συνεχίσει να υπάρχει.

Μπορώ να αραδιάσω μια σειρά συναισθημάτων, μαζί τους όμως λέω να αραδιάσω μερικές από τις σκέψεις συσσωρεύονται τις τελευταίες μέρες στο κεφάλι μου και, ακόμα μια φορά, με δυσκολεύουν να εκφραστώ. 
Μοιάζουν με ένα σύννεφο από το οποίο πρέπει να απομονώσεις αρκετές σταγόνες νερού για να ξεδιψάσεις, για να ποτίσεις ή για να πλυθείς -mission impossible.
Τελικά το μόνο νερό που έχεις σε πνίγει. Ναι, αυτό παθαίνω κι ευτυχώς που η φύση έχει εφεύρει το πνίξιμο από αγανάκτηση και θυμό για να ξεσκαρτάρω λίγες σκέψεις και να σώνομαι.

Γιατί αυτό το, ψυχή τε και σώματι, σακατεμένο υποκείμενο παίρνει αποφάσεις για τον χώρο που έχουν ορίσει για πατρίδα μου, για Ελλάδα; 
Γιατί λίγες δεκάδες πολιτικοί που δεν ζουν καν εδώ, έχουν δικαίωμα να μιλάνε σαν για οικόπεδο γύρω από το οποίο μαζεύτηκαν σαράντα νοματαίοι κι ο ένας λέει να φυτέψουν μελιτζάνες, ο άλλος λέει τριφύλλι, ο τρίτος λέει να το πουλήσουν κι όλοι εννοούν «δικό μας είναι, άμα θέλουμε του βάζουμε φωτιά και το καίμε» κι αυτό είναι θεμιτό, αρκεί να το πουν «πολιτικά ορθά».

Προσωπικά δεν έχω κρύψει ότι θέλω να φύγω από την Ελλάδα. 
Όχι επειδή είμαι κανένας τύπος περιπετειώδης (θα ήθελα), ούτε επειδή δεν θέλω να πάνε τα νιάτα μου χαμένα εδώ. Τα νιάτα μου θέλω να πιστεύω ότι δεν πήγαν χαμένα με την έννοια που το λένε οι εικοσάρηδες που ξέρουν ότι εδώ δεν θα έχουν το μέλλον που φιλοδοξούν. Ούτε θέλω να φύγω επειδή νομίζω πως «κάπου» είναι καλύτερα. 
Ο κόσμος καταστρέφεται και ασφυκτιώ που κανένας δεν το βλέπει ή δεν το λέει.
Πουθενά δεν είναι καλύτερα. 
Νοιάζομαι για τους κινέζους, για τους κατοίκους του Σουδάν (και των δύο), για τους ιθαγενείς όλης της Γης που αφανίζονται, για τους παλαιστίνιους που δολοφονούνται, για τους αμερικάνους που μαλακίζονται (εντάξει όχι όλοι, αλλά εκεί «θερίζει» το φαινόμενο). Νοιάζομαι και ασφυκτιώ για όλα όσα αντιλαμβάνομαι. 
Με βασανίζει και τρέμω από τα νεύρα μου που δεν μπορώ να κάνω κάτι για όλα αυτά εκτός από το να γράφω ή να αναδημοσιεύω λόγια, άρθρα, ιδέες.

Θέλω να φύγω γιατί, παρά τον κυνισμό που καλλιεργώ, όπου και να πάω, ό,τι και να συναντήσω, όσα σκατά και να φάω, δεν θα είμαι στην χώρα μου. 
Αυτά συμβαίνουν. Είναι γεγονότα. 
Όμως η κατάντια της Ελλάδας, εκτός από θλίψη, ανησυχία, απογοήτευση, θυμό, προβληματισμό, αμφιβολίες, βεβαιότητες (προσθέστε ό,τι θέλετε, ακόμα και την ελπίδα), η Ελλάδα λοιπόν, χωρίς να μπορώ να το ελέγξω, κάνει αυτό που πιστεύω ότι δεν γίνεται να προκαλέσει καμμία άλλη χώρα (δεν προλαβαίνει): 
Με πονάει. Κυριολεκτώ.

Η ελπίδα, λένε, πεθαίνει τελευταία. Κανένας δεν έχει πει πάντως ότι είναι αθάνατη. 
Η δική μου ελπίδα λοιπόν πεθαίνει, όχι κάθε ξημέρωμα αλλά κάθε φορά που κατάφωρα παρουσιάζεται μπροστά σε όλους μας, και όλοι θα έπρεπε να μπορούν να το δουν, ο «οδικός χάρτης» καταστροφής αυτής εδώ της χώρας. 
Όχι κατ’εξαίρεση, όχι από κάποια ξεχωριστή ιδιότητα των κατοίκων της -όλοι οι λαοί έχουν ξεχωριστές ιδιότητες και περηφάνια και αξιοπρέπεια αλλά όπως είδαμε κάποιος χέστηκε. 
Η καταστροφή της Ελλάδας, όπως πολλών άλλων χωρών είναι «μέσα στο πρόγραμμα». 
Το δικό μου πρόβλημα είναι ότι δεν θέλω να το βλέπω, δεν θέλω να το ζω κι εντέλει δεν θέλω να το ανέχομαι αφού νοιώθω τόση βασανιστική αδυναμία να κάνω κάτι αποτελεσματικό. 
Θα με πονάει όπου κι αν πάω πιθανότατα, όμως ο εγωισμός μου λέει πως δεν θα εμφανίζομαι σαν να ανέχομαι την κοροϊδία, την περιφρόνηση, την προσβολή, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό, τις προδοσίες, τον παραλογισμό, τα δήθεν αδιέξοδα, τις μη αναστρέψιμες καταστροφές και τελικά τον απροκάλυπτο χλευασμό. Προδιαγεγραμμένο σχέδιο για όλον τον κόσμο, αλλά πώς να το αποδείξεις; Κυρίως δε, πώς να το αποτρέψεις;
Άνθρωποι συμβιβασμένοι ή πλανημένοι ή αδιάφοροι ή εξουθενωμένοι ή χαροκαμένοι ή πεθαμένοι ή φοβισμένοι ή τρομοκρατημένοι από καλοπληρωμένους δολοφόνους και τρελούς˙ όλοι βολικοί για το σχέδιο.

Λίγη σημασία έχει για την Γη το πού θα κατοικήσω εγώ. 
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι μετακινούνται και ο «πολιτισμός» που κατάφεραν να φτιάξουν τα ανθρωποειδή τούς θεωρεί μύγες, χωρίς υπερβολή.
Όλοι οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν μύγες (ή σαν κρέας), μόνο που δεν το καταλαβαίνουν φοβάμαι. 
Μέσα στο σύννεφο υπάρχει η βεβαιότητά μου πως μετά από λίγους αιώνες, αυτό που σήμερα ονομάζουν ευρωπαϊκή ένωση, θα έχει καταγραφεί στην ίδια κατηγορία με την μεγάλη πανούκλα. Επιπλέον, ο περίφημος «δυτικός πολιτισμός» (αυτό κι αν είναι βλασφημία!), θα διδάσκεται ως θλιβερό και αποτυχημένο στάδιο κατά την πορεία εξέλιξης του ανθρώπου. 
Τα πιστεύω αυτά ή τα ελπίζω, έτσι, επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος δημιουργεί λύτρωση έστω και για όταν θα έχει περάσει στην ανυπαρξία; 
Οι βεβαιότητές μου είναι πρώτον, πως μέχρι τότε δεν θα ζει κανένας απ’όσους θα διαβάσουν αυτές τις αράδες (τι πλήγμα για την ματαιοδοξία μου!) και δεύτερον, πως κι αν δεν γίνει έτσι, πάντως θα έπρεπε.

Η ελπίδα ψυχορραγεί γιατί είναι γερό κόκκαλο αλλά ένα έχω να της πω: Κοπελιά, είσαι κι εσύ θνητή -εκτός από μεγάλη πουτάνα.

πηγή:

https://womaneveryday.wordpress.com

Λαμπαβίτσας - Μουσουλίδης: Η Πολυπόθητη Αναδιάρθρωση του Παραγωγικού Ιστού

Των Κ. ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ ΚΑΙ Γ. ΜΟΥΣΟΥΛΙΔΗ*

Η μνημονιακή παράταξη - που πρόσφατα πανηγυρίζει γιατί ετοιμάζεται να συμπεριλάβει και τον ΣΥΡΙΖΑ- έχει ξοδέψει τόνους μελάνης για να μας πείσει ότι τα μνημόνια και η λιτότητα δεν είναι το πρόβλημα της χώρας μας. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα, μας λένε, πάσχει επειδή δεν εφάρμοσε μεταρρυθμίσεις, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνονται στα μνημόνια. Το ίδιο βαρύγδουπο επιχείρημα συχνά απευθύνεται και κατά όσων κάνουν κριτική στο ευρώ. Δεν φταίει το κοινό νόμισμα για την κατάσταση της οικονομίας και την κοινωνίας μας. Φταίμε εμείς που δεν κάνουμε μεταρρυθμίσεις.

Όταν όμως πρέπει οι μνημονιακοί να μας πουν συγκεκριμένα τι εννοούν με μεταρρυθμίσεις, τα πράγματα γίνονται μάλλον ακατανότητα για τον πολύ κόσμο. Φαίνεται ότι οι μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η Ελλάδα είναι η μείωση των μισθών και των συντάξεων, η διάλυση του συντεταγμένου πλαισίου των εργασιακών σχέσεων, η απορρύθμιση των αγορών και οι ιδιωτικοποιήσεις. Η ανάπτυξη θα έρθει με τη μείωση των μισθών κάτω από τα 500 ευρώ και την απελευθέρωση των ταξίκαι των φαρμακείων ... 'Η με το κύμα ξένων επενδύσεων που θα ξεσπάσει μόλις το "κακό κράτος" συρρικνωθεί ... Πώς να μην απαξιώνει ο πολύς κόσμος ακόμη και την έννοια των μεταρρυθμίσεων όταν χρησιμοποιούνται τέτοια φαιδρά επιχειρήματα;

Η Ελλάδα φυσικά χρειάζεται δομικές μεταρρυθμίσεις ώστε να περάσει σε διαδικασία ταχύρρυθμης ανάπτυξης με αύξηση των εισοδημάτων και κοινωνική δικαιοσύνη. Μόνο που οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις δεν είναι αυτές που προτείνει το ΔΝΤ και θα επιβάλλει το νέο μνημόνιο. Οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται είναι αυτές που θα προσδιορίσουν μια νέα σχέση του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα στη χώρα μας, αποκόπτοντας τον ομφάλιο λώρο ανάμεσα στο μεγάλο κεφάλαιο και στις δημόσιες προμήθειες και τα δημόσια έργα, αναδιαρθρώνοντας συνολικά το χρηματοπιστωτικό σύστημα με εθνικοποίηση και δημόσια λειτουργία και εκσυγχρονίζοντας τους μηχανισμούς του κράτους για να έχουν ανταποδοτικότητα και να μπορούν να δώσουν κατεύθυνση στην οικονομία. Τα παραδείγματα υπάρχουν και βρίσκονται στην Ασία και όχι στα παρωχημένα μοντέλα του ΔΝΤ που συστηματικά αποτυγχάνουν παγκοσμίως.

Οι μήνες της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ δεν έφεραν πολλές επιτυχίες και ήδη μας οδηγούν σε νέο μνημόνιο. Μία από τις λίγες ενθαρρυντικές εξελίξεις το διάστημα αυτό, που μπορεί να ρίξει φως στο θέμα των σωστών δομικών μεταρρυθμίσεων για την ανάπτυξη, συνέβη στο χώρο της κλωστοϋφαντουργίας. Υπάρχουν μαθήματα για όλους εδώ και καλό θα είναι η προσπάθεια να στηριχτεί και να μελετηθεί γενικότερα.

ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑΣ

Ακολουθεί ένα σχετικό άρθρο που συνέγραψαν ο Κώστας Λαπαβίτσας με τον Γ. Μουσουλίδη, τελευταίο Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΕΝΚΛΩ.

Η ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

Των Κ. ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ ΚΑΙ Γ. ΜΟΥΣΟΥΛΙΔΗ*

Τους τελευταίους μήνες έχει πάρει σάρκα και οστά μια σημαντική προσπάθεια για την αναβίωση της κλωστοϋφαντουργίας στην Ημαθία και τη Θράκη. Δεν υπάρχει φυσικά καμία εγγύηση επιτυχίας, αλλά τα χαρακτηριστικά της είναι εντυπωσιακά και μας δίνουν μια μικρή γεύση του τι μπορεί πραγματικά να σημαίνει η αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού στη χώρα μας. Αν η προσπάθεια πετύχει, θα υπάρξει ίσως ένα μοντέλο και για άλλες δραστηριότητες που σήμερα βρίσκονται σε αδράνεια, ή ανυπαρξία.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Ελλάδα ακολούθησε λάθος δρόμο ανάπτυξης, υπερτονίζοντας τον τομέα των υπηρεσιών και συρρικνώνοντας τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα. Το αποτέλεσμα ήταν να εξασθενίσει τη θέση της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και να παρουσιάζει μεγάλα ελλείματα στο εμπορικό ισοζύγιο. Το μοντέλο ανάπτυξης φαλκίδευε συστηματικά των ανταγωνισμό και δημιούργησε έναν κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα. Τέλος, ο ιδιωτικός χρηματοπιστωτικός τομέας απέτυχε πλήρως και μέσω της διόγκωσης του δανεισμού το 1998-2007 συνέβαλλε αποφασιστικά στην αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού.

Με το ξέσπασμα της κρίσης, η τραπεζική απομόχλευση σε συνδυασμό με τη λιτότητα και την εσωτερική υποτίμηση οδήγησαν τον παραγωγικό τομέα σε κατάρρευση. Η υποχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής μετά το 2008 έφτασε το 35%. Η κρίση ανέδειξε όλα τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και επιβεβαίωσε ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με ριζική αναθεώρηση της δομής της, καθώς και των χρηματοοικονομικών εργαλείων υποστήριξής της.

Οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να ξαναμπεί σε τροχιά ανάπτυξης η ελληνική οικονομία δεν έχουν σχέση με το λεγόμενο «αναπτυξιακό» κομμάτι των μνημονίων. Οι ιδέες του ΔΝΤγια απορρύθμιση των αγορών, συρρίκνωση του κράτους, μείωση του μισθολογικού κόστους και τα παρόμοια είναι τελείως παρωχημένες. Οι χώρες με τη στιβαρότερη ανάπτυξη τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες βρίσκονται στην Ασία και στηρίχτηκαν στον ενεργό ρόλο του κράτους, κυρίως για δημόσιες επενδύσεις, με σταθερά αυξανόμενους μισθούς και ισχυρή δημόσια παρουσία στην οικονομία. Δεν δίστασαν να παρέμβουν ενεργά στην λειτουργία των αγορών και αντιμετωπίζουν το ΔΝΤ σχεδόν με αποστροφή.

Η αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού στην Ελλάδα πρέπει να βασιστεί σε μια νέα σχέση δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, με απεξάρτηση των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων από το δημόσιο ταμείο και με παράλληλη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταποδοτικότητας του δημοσίου τομέα. Η αναδιάρθρωση, που θα στοχεύει στην τόνωση του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα, είναι ανέφικτη χωρίς ολική μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, με δημόσια ιδιοκτησία και διοίκηση. Αυτές είναι οι δομικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η χώρα κι εδώ ακριβώς έγκειται το ενδιαφέρον της προσπάθειας στην κλωστοϋφαντουργία.

Η Ενωμένη Κλωστοϋφαντουργία (ΕΝΚΛΩ) κατέρρευσε μετά το χρηματιστηριακό όργιο 1999-2000 και τη σωρεία λαθών που ακολούθησαν. Μια εταιρεία που συμπύκνωνε 140 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανική κλωστοϋφαντουργία στη Νάουσα και γενικότερα στην Ελλάδα, με ισχυρότατη παρουσία στις διεθνείς αγορές, άριστο εργατικό δυναμικό, υψηλή τεχνολογία και εξαιρετική ποιότητα προϊόντος, βρέθηκε να βουλιάζει κάτω από χρέη 350 εκ. Τα χρέη οφείλονται πρωτίστως στις τράπεζες, αλλά και στο δημόσιο ως ασφαλιστικές και φορολογικές οφειλές, όπως και στους εργαζόμενους ως δεδουλευμένα.

Η πρόταση αναβίωσης – που προήλθε από το διοικητικό προσωπικό της εταιρείας σε στενή συνεργασία με τους εργαζόμενους – χρησιμοποιεί τον πτωχευτικό κώδικα, επιδιώκοντας να μετατρέψει τα χρέη σε μετοχικό κεφάλαιο. Θα προκύψει ένα μετοχικό σχήμα όπου την κύρια ιδιοκτησία θα έχουν το δημόσιο, οι εργαζόμενοι, οι τράπεζες και σε ένα βαθμό οι παλιοί μέτοχοι. Δεδομένου ότι η αξία της εταιρείας σε μορφή σκραπ δεν είναι πάνω από 16 εκ ευρώ, όλοι μπορούν να βγουν δυνάμει κερδισμένοι.

Το επιχειρηματικό σχέδιο είναι άριστο. Θα γίνει επανεκκίνηση δύο εργοστασίων στη Ροδόπη και Μαρώνεια (νήμα κόμπακτ το οποίο θα εξάγεται) και ενός στη Στενήμαχο της Νάουσας (νήμα μόδας και ρούχο με ετικέτα). Προβλέπεται καθετοποίηση της παραγωγής που χρόνια τώρα είναι το ζητούμενο στην κλωστοϋφαντουργία: το βαμβάκι της Μακεδονίας θα εξάγεται ως ρούχο υψηλής ποιότητας στιςΗΠΑ. Οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία θα δοθούν σε δημόσιο και τράπεζες έναντι του μέρους των απαιτήσεών τους προς την ΕΝΚΛΩ. Θα χρειαστεί επίσης έναςδανεισμός 5-6 εκατ. ευρώ, για τη συντήρηση του εξοπλισμού και κεφάλαιο κίνησης. Οι εργαζόμενοι θα είναι περίπου 350 τον πρώτο χρόνο με προοπτική ταχείας αύξησης. Οι μισθοί τους, σημειωτέον, θα ξεκινούν από το θρυλικό πια 751.

Πρόκειται για φιλόδοξη και έξυπνη προσπάθεια αξιοποίησης του υπάρχοντος εξοπλισμού αλλά και της τεχνογνωσίας που ενσωματώνεται στους απολυμένους κλωστοϋφαντουργούς. Και τα δύο θα πάνε χαμένα σε λίγα χρόνια. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του εγχειρήματος όμως είναι η μορφή της διακυβέρνησης, η οποία για την ώρα δεν έχει λάβει τελική μορφή. Δεν πρόκειται για αυτοδιαχειριστική εταιρεία, ούτε φυσικά για ΔΕΚΟ. Τον πρώτο λόγο θα έχει το δημόσιο και οι εργαζόμενοι, διασφαλίζοντας τον κοινωνικό χαρακτήρα του εγχειρήματος, αλλά θα υπάρξει και διακριτή παρουσία ιδιωτών, με προοπτική περαιτέρω συμμετοχής. Αν η εταιρεία σταθεί στα πόδια της, θα έχει τη δυνατότητα να βρει το δικό της δρόμο, χωρίς να πέσει στην παγίδα είτε της αποτυχημένης ιδιωτικής πρωτοβουλίας, είτε του κρατισμού.

Η αναβίωση της ΕΝΚΛΩ έχει φυσικά τεράστια σημασία για τις τοπικές κοινωνίες. Μπορεί όμως να γίνει και μοντέλο για άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, ιδίως στο θέμα της μετατροπής χρεών σε κεφάλαιο και στη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού. Το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο της είναι ότι προήλθε «από τα κάτω», δηλαδή αυτόνομα και από ανθρώπους που γνωρίζουν και αγαπούν τον κλάδο. Δεν είναι προϊόν θεωρητικής ανάλυσης. Τέτοιες ακριβώς προσπάθειες σφράγισαν την τεράστια επιτυχία της Ασίας. Ας ελπίσουμε ότι το πείραμα της ΕΝΚΛΩ θα πετύχει και θα συμβάλλει στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας μας.

*Πηγή: costaslapavitsas.blogspot.com / "Καθημερινή της Κυριακής" (9/8/15)

Τάσος Λειβαδίτης, Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν΄αγωνίζεσαι για την ειρήνη και
για το δίκαιο.
Θα βγείς στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα
ματώσουν απ΄τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες – μα ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων
Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζει την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν
ανύποπτα στις πολιτείες
μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω από τις οβίδες.
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί ν΄αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη
ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις.
Θ΄απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου
Θ΄απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.
Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.
Το ξέρω, είναι όμορφο ν΄ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδυ,
να κοιτάς έν΄ άστρο, να ονειρεύεσαι
είναι όμορφο σκυμένος πάνω απ΄το κόκκινο στόμα της αγάπης σου
Να την ακούς να σου λέει τα όνειρα της για το μέλλον.
Μα εσύ πρέπει να τ΄αποχαιρετήσεις όλ΄αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου,
για όλα τ΄άστρα, για όλες τις λάμπες και
για όλα τα όνειρα
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή
και περισσότερα χρόνια
μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,
τη μάνα σου και τον κόσμο.
Εσύ και μες απ΄ το τετραγωνικό μέτρο του κελλιού σου
θα συνεχίσεις τον δρόμο σου πάνω στη γη .
Κι΄ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα
θα χτυπάς τον τοίχο του κελλιού σου με το δάχτυλο
απ΄τ΄άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.
Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν΄ ασπρίζουν
τα μαλλιά σου
δε θα γερνάς.
Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος
Αφού όλο και νέοι αγώνες θ΄ αρχίζουνε στον κόσμο
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό
γράμμα στη μάνα σου
Θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ΄αρχικά του ονόματος σου και μια λέξη :
Ειρήνη
σα ναγραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.
Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό
να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια
σα να στεκόσουνα μπροστά σ΄ολάκαιρο το μέλλον.
Να μπορείς, απάνω απ΄την ομοβροντία που σε σκοτώνει
εσύ ν΄ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που
τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Μεσαίωνας..

     Η Ευρώπη σε όλη την διάρκεια του 20ου αιώνα δεν υπήρξε ποτέ η φυσική κοιτίδα της Δημοκρατίας.
     Αντίθετα, και κατά τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ στο βιβλίο του ''Η Σκοτεινή Ήπειρος'', υπήρξε το πεδίο κοινωνικών και πολιτικών πειραματισμών,
     ..και λίκνο του φασισμού, του κομμουνισμού, και του φυλετικού εθνικισμού, συστήματα και ιδέες οι οποίες είχαν επικρατήσει σαν λύση στα σύγχρονα τότε προβλήματα, της μετανάστευσης, της ανταλλαγής πληθυσμών, την οριοθέτηση νέων κρατών, της τότε οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
     Στην δημοκρατία δόθηκε άλλη μία ευκαιρία μετά την ήττα του ναζισμού κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
     Μιά ευκαιρία όμως λειψή αφού τάχθηκε να λειτουργήσει μέσα απ' τους όρους ενός τεχνοκρατικού πολιτισμού, κι ενός άκρατου καπιταλισμού.

     Σήμερα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ζούμε την τελευταία φάση αυτής της ευκαιρίας, αυτού του πειράματος που ξεκίνησε πριν 70 χρόνια.
     Αυτό που συμβαίνει στην χώρα μας είναι πολύ μεγάλο.
     Δεν είναι οικονομική κρίση, ή κρίση δανεισμού, ή ακόμα επίδειξη ισχύος.
     Δεν πρόκειται για χρήματα. Ο πλανήτης μας μιά χαρά γυρνάει χωρίς να παρεκλίνει ούτε ένα δισεκατομμυριοστό της μοίρας απ' την τροχιά του, είτε η ''μικρή ελλαδίτσα'' πληρώσει τα 360 δις ευρώ του χρέους της (αν είναι τόσα), είτε δεν τα πληρώσει.
     Έτσι κι αλλοιώς αυτά τα χρήματα δεν υπάρχουν, δεν υφίστανται στην πραγματικότητα. Πρόκειται για λογιστικές εγγραφές στα κομπιούτερ κάποιων τραπεζών και λοιπων διεθνών απατεώνων. Θα μπορούσαν κάλλιστα να διαγραφούν χωρίς να ανοίξει ρουθούνι.

     Εδώ όμως πρόκειται για κάτι άλλο, κάτι τεράστιο:
     Η Ευρώπη, με την μορφή της Ε.Ε. έχει ήδη ανοίξει την πόρτα του νέου μεσαίωνα, και κρυφοκοιτάζει μέσα.
     Ο τάχα ''οικονομικός'' πόλεμος μεταξύ της Ένωσης και του φτωχού ευρωπαϊκού νότου με κύριο στόχο την Ελλάδα, είναι ένας πόλεμος πολιτισμού, ένας πόλεμος καμπή για την ανθρωπότητα.

     Αν η φτωχή, μικρή Ελλάδα ηττηθεί, θα έχει ηττηθεί μαζί της και ο ανθρωπισμός, η φιλοσοφία, οι τέχνες, η ανθρωπιστική επιστήμη.
     Θα έχει ηττηθεί μαζί ένας πολιτισμός 2.500 ετών, βασισμένος πάνω στον άνθρωπο, τις ηθικές αξίες, τον ουμανισμό.

     Και θα έχει επικρατήσει ένα τεχνοκρατικό μόρφωμα, βασισμένο στους αριθμούς και τους στείρους κανόνες.
     Ένας δήθεν ''πολιτισμός'' που θεοποιώντας το κέρδος και την κατανάλωση βάζει πάνω από τον άνθρωπο το (ψεύτικο) χρήμα, στην ουσία δηλαδή τους αριθμούς,
     ..και τους χωρίς κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα κανόνες, στείρους και αδιέξοδους, που δεν έχουν καμία αναφορά στους ηθικούς, προαιώνιους κανόνες του ανθρώπου.

     Σ' αυτή την σύγχρονη έκδοση του πολέμου μεταξύ του πολιτισμένου κόσμου και του βαρβαρισμού,
     ..εμείς, εδώ στην Ελλαδα, έχουμε για την ανθρωπότητα τον ρόλο που είχαν οι τριακόσιοι του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες.
     Δεν είναι υπερβολή. Το blog παρακαλεί να το σκεφτούμε όλοι καλά.
     Είμαστε το πρώτο αλλά και το ύστατο φυλάκιο του πολιτισμένου κόσμου.
     Αν αυτό το φυλάκιο πέσει, τίποτα δεν θα μπορέσει να αντισταθεί πιά στις βαρβαρικές ορδές της παγκοσμιοποίησης της Νέας Τάξης πραγμάτων,
     ..όπως αυτή ήδη ξεκίνησε να εφαρμόζεται από μια δήθεν ''Ευρωπαϊκή Ένωση''.

     Αν η χώρα μας διαλυθεί, θύμα στον βωμό της λατρείας των νεοναζιστικών κανόνων και αριθμών της Ε.Ε.,
     ..θα διαλυθούν και δεκάδες χώρες μετά απ' αυτήν.
     Θύματα στον ίδιο βωμό. Στους ίδιους θεούς.

     Είμαστε, ως κράτος, οι νέοι ''τριακόσιοι''.
     Απέναντί μας, ως νέοι Πέρσες, η ''νέα τάξη'' κι η παγκοσμιοποίηση. Η βαρβαρότητα. Ο νέος μεσαίωνας.
     Δεν είμαστε ήρωες. Δεν γεννηθήκαμε ήρωες.
     Η κακή μοίρα όμως μας έταξε στην χρονική στιγμή που απαιτούνται ηρωϊκές πράξεις!

     Ο Λεωνίδας τότε δεν σταμάτησε τους βαρβάρους μόνος του.
     Είχε μαζί του τους τριακόσιους. Όλους μαζί. Μιά γροθιά, μιά σκέψη, μιά απόφαση:
     Δεν θα περάσουν!
     Ή, αν περάσουν θάναι πάνω απ' τα ωραία πτώματά μας!..

mandatoforos

Κοινωνική ανισότητα, Φτώχεια και Ελευθερία

Toυ  Κώστα Λάμπου*

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερο σκάνδαλο από τα κουρέλια,

δεν υπάρχει πιο ντροπιαστικό έγκλημα από τη φτώχεια»

Τζώρτζ Φαρκιούαρ1

«Η φτώχεια είναι η μεγαλύτερη μορφή βίας»

Μαχάτμα Γκάντι

Όπως είναι γνωστό, οι πολύ μακρινοί μας πρόγονοι, στα πρώτα στάδια της ανθρώπινης ιστορίας, ζούσαν στις σπηλιές και περιπλανώμενοι από τόπο σε τόπο τρέφονταν, δηλαδή ‘χόρταιναν την πείνα τους’, με ότι έβρισκαν στη Φύση. Και επειδή δεν έβρισκαν πάντα τροφή όταν πεινούσαν ζούσαν με το Φόβο της πείνας και με το άγχος της επιβίωσης.

Αυτή η περίοδος της τροφοσυλλεκτικής ζωής πρέπει να κράτησε πολλά εκατομμύρια χρόνια και οπωσδήποτε μέχρι ο άνθρωπος να μάθει να περπατάει όρθιος, να χρησιμοποιεί τα χέρια του, να οργανώνει τη σκέψη του και να συνειδητοποιήσει σταδιακά την ανάγκη, να βγει από τις σπηλιές και με τη συσσώρευση των εμπειριών του να αποκτήσει εργαλεία και δεξιότητες, για να οργανώσει καταυλισμούς μονιμότερης εγκατάστασης, που θα του επέτρεπαν να παράγει μόνος του τον κύριο όγκο των αναγκαίων για την επιβίωση αγαθών, με την εξημέρωση των ζώων και την καλλιέργεια της γης. Έτσι ο περιπλανώμενος τρωγλοδύτης-τροφοσυλλέκτης, αρχίζει σιγά-σιγά να μην φοβάται τη Φύση, αλλά να συνεργάζεται μ’ αυτήν και συνεπώς να εξελίσσεται σε ‘κάτοικο’, δηλαδή σε κατ-οίκον οικονομούντα, δηλαδή σε επιτόπιο παραγωγό τροφών, καταλυμάτων, έργων υποδομής, εργαλείων και γενικά όλων των χρειωδών για να ζει, για να ζει καλά και με ασφάλεια και για να ζει όσο γίνεται περισσότερο. Από αυτή την περίοδο ο άνθρωπος γίνεται ‘παραγωγός’ στα πλαίσια μιας, πρωτόγονης βέβαια, αλλά οργανωμένης οικονομίας και μ’ αυτό ο άνθρωπος γίνεται ουσιαστικά δημιουργός του εαυτού του και του πολιτισμού του, χωρίς το μόνιμο Φόβο της πείνας.

Είναι φανερό πως σ’ αυτή την παραγωγική διαδικασία της κοινωνίας διαμορφώνονται ρόλοι και σχέσεις τόσο μεταξύ ανθρώπων, όσο και μεταξύ ανθρώπων και πραγμάτων. Στα πρώτα στάδια της ανθρώπινης ιστορίας οι ρόλοι των ανθρώπων που συμμετείχαν στην παραγωγική διαδικασία, προσδιορίζονταν από τις εμπειρίες, τις δεξιότητες και τη φυσική κατάστασή τους και οι σχέσεις τους με τα εργαλεία αλλά και με τα αγαθά ήταν σχέσεις κοινοκτημοσύνης και συνεπώς ισοκατανομής, γιατί αυτή η παραγωγική δραστηριότητα αποφασίζονταν ισότιμα από όλα τα μέλη της κοινότητας, πραγματοποιούνταν με την ανάλογη συμμετοχή όλων και γίνονταν για λογαριασμό όλων ανεξαίρετα2. Σε αυτές της συνθήκες δεν υπήρχε ιδιοποίηση και συσσώρευση αγαθών και φυσικά δεν υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Η φυσική έλλειψη αγαθών, κύρια τροφών, δεν συνιστά φτώχεια, όπως και η ενδεχόμενη αφθονία δεν συνιστά πλούτο.

Στην πορεία, και ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση της δουλοκτησίας, της πατριαρχίας, της ατομικής ιδιοκτησίας, του κράτους και της οργανωμένης θρησκείας, τα πράγματα άλλαξαν. Η ανάπτυξη των ανταλλαγών και του εμπορίου μεταξύ των διαφόρων κοινωνιών, διαφοροποίησε τους στόχους της οικονομικής δραστηριότητας. Το εμπορικό κέρδος, έγινε η βασική επιδίωξή της, με συνέπεια η οικονομία να απομακρύνεται σταδιακά από την κοινωνία και τις ανάγκες της, μέχρι την πλήρη επικράτηση του ‘οικονομισμού’, που σημαίνει τον πλήρη έλεγχο των ιδιωτικών φορέων της οικονομίας πάνω στην κοινωνία. Αυτή η απομάκρυνση της οικονομίας από την κοινωνία και τις ανάγκες της χώρισε την κοινωνία στους λίγους εξουσιαστές που όριζαν την οικονομία, τους στόχους και τους καρπούς της από τους πολλούς η ζωή των οποίων εφεξής θα εξαρτιόταν από τις επιλογές των εξουσιαστών. Κάπως έτσι οι κοινωνίες χωρίστηκαν σε πλούσιους και φτωχούς, όπου φτώχεια σημαίνει τεχνητή συστημική-εξουσιαστική έλλειψη των αναγκαίων για την φυσιολογική ανάπτυξη των ανθρώπων υλικών και πνευματικών αγαθών και όχι αδυναμία της φύσης ή της κοινωνίας να εξασφαλίσει αυτά τα αγαθά. Στα πλαίσια αυτών των διεργασιών ο φυσικός Φόβος της έλλειψης τροφών και της πείνας μεταλλάχθηκε σταδιακά, σε εξουσιαστικό Φόβο3, στο Φόβο της εξουσίας που ρυθμίζει τις ροές των αγαθών με τρόπο που συσσωρεύει πλούτο, πλεόνασμα στη μεριά των εξουσιαστών και έλλειψη, φτώχεια, πείνα στην μεριά των εξουσιαζόμενων.

Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που συμμετέχουν στην παραγωγική δραστηριότητα, έγιναν σχέσεις εξουσίας, δηλαδή βίας των λίγων που έχουν το κουμάντο πάνω στους πολλούς που έχουν αποξενωθεί από τις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων. Αυτή η βίαιη αποξένωση των άμεσων παραγωγών των αγαθών από τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων για την παραγωγική δραστηριότητα, οδήγησε στην αποξένωσή τους από τα μέσα παραγωγής και όπως ήταν επόμενο και από τα προϊόντα της εργασίας τους, πράγμα που προσέδωσε, στη συγκυριακή φυσική ένδεια και στην ανεπάρκεια τροφών, συστημικά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά φτώχιας και πείνας, εξαιτίας της εμπορευματοποίησης και συνεπώς της ανισοκατανομής των αγαθών.

Αυτές οι σχέσεις εξουσίας πάνω σε ανθρώπους και σε πράγματα, πήραν στην πορεία της ανθρωπότητας διάφορες μορφές, χώρισαν τις κοινωνίες σε δουλοκτήτες και δούλους, σε φεουδάρχες και κολίγους, σε ατομικούς ή συλλογικούς-κρατικούς κεφαλαιοκράτες και σε εργάτες και έγραψαν την ιστορία των κοινωνικών συγκρούσεων και των επαναστατικών ανατροπών, την ιστορία των ταξικών συγκρούσεων και των ταξικών πολέμων της Ανθρωπότητας, έγραψαν δηλαδή την ιστορία των μορφών της φτώχειας και της πείνας.

Έτσι φτάσαμε στις μέρες μας, όπου η Οικονομία από τοπική και άμεσα αυτοδιευθυνόμενη κοινωνική δραστηριότητα παραγωγής αγαθών για την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών όλων των μελών της συγκεκριμένης κοινωνίας, δηλαδή από οικονομία τροφός, ή οικονομία της κοινωνίας, εκφυλλίστηκε σε παγκόσμια και κεντρικά κατευθυνόμενη διαδικασία σπατάλης και εξουσιασμών και γι’ αυτό σε διαδικασία αποξένωσης και εκμετάλλευσης των πολλών από τους λίγους, δηλαδή σε οικονομία πλουτισμού των λίγων και δυστυχίας των πολλών, σε οικονομία των επιχειρηματιών ενάντια στην κοινωνία. Όμως η φτώχεια και η δυστυχία απειλούν τη ζωή και ξυπνούν το Φόβο της πείνας, που συμπληρώνεται από το Φόβο της βίας της εξουσίας του πλούτου. Αυτό το μείγμα δημιούργησε και συντηρεί την ‘ταξική οικονομία’ και κατά συνέπεια την οικονομία της φτώχειας και του Φόβου της πείνας.

Κι’ αυτό γιατί το κυνηγητό του κέρδους απομάκρυνε την οικονομία από τον κοινωνικό έλεγχο και τον οικονομικό ορθολογισμό, με συνέπεια η οικονομία να δομηθεί πάνω στο βασικό οικονομικό έγκλημα, που ξεκινάει από την πράξη απόσπασης και ιδιοποίησης του προϊόντος της υπερεργασίας των εργαζόμενων, σε φυσική (είδος), ή σε ιστορική μορφή (χρήμα), προχωράει στην κατασπατάληση της Φύσης και καταλήγει σε αλληλοεξοντωτικούς ανταγωνισμούς και καταστροφικούς πολέμους. Έτσι η οικονομία του ‘πλούτου των εθνών’, εκφυλλίζεται σε οικονομία της ‘φτώχειας των Λαών’, σε οικονομία του Φόβου, της καταστροφής του πλανήτη και των προοπτικών της ίδιας της ζωής.

Αυτά ως διαδικασία που κάθε φορά διαμορφώνει τη συγκεκριμένη πραγματικότητα, ως πραγματικότητα της φτώχειας και της πείνας, η οποία αποτελεί άμεση συνέπεια της οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας. Η κυβέρνηση των Ενωμένων Πολιτειών Αμερικής, στην πρόσφατη έκθεση του Υπουργείου Γεωργίας, χαρακτηρίζει ‘αδόκιμο’ τον όρο πείνα και στην προσπάθειά της να συμβάλλει ‘θετικά’ στην εξάλειψη της πείνας, το αντικαθιστά με τον όρο «πολύ χαμηλή τροφική ασφάλεια». Η επιστήμη μπορεί αναμφίβολα, αν υπάρχει κοινωνική βούληση, να εξαλείψει την πείνα, σίγουρα όμως όχι με αυτό τον αμερικάνικο τρόπο της λεκτικής αλχημείας. Επειδή όμως κάθε πραγματικότητα πρέπει να είναι συγκεκριμένη, ποιοτικά συγκρίσιμη και ποσοτικά μετρήσιμη, ΟΗΕ το 1995, διέκρινε τη φτώχεια σε σχετική και σε απόλυτη.

Ως σχετική φτώχεια, ή απλώς ως φτώχεια, ορίζεται η ‘ποιότητα ζωής’, που μπορεί να προσφέρει στον εαυτό του, κάθε πολίτης που το ετήσιο εισόδημά του είναι μικρότερο του 50% του μέσου κατά κεφαλήν ετήσιου εισοδήματος της χώρας του. Και επειδή εκτιμήθηκε πως σε κάθε περίπτωση κι’ ανεξάρτητα από χώρα, για να εξασφαλίζει ένας άνθρωπος τα στοιχειώδη, χρειάζονται τουλάχιστον 5.000 δολάρια Αμερικής το χρόνο, γι’ αυτό ο ΟΗΕ θεώρησε το ποσό αυτό ως το όριο της φτώχειας.

Ως απόλυτη φτώχεια ορίζεται, η ‘ποιότητα ζωής’ που μπορεί να προσφέρει στον εαυτό του κάθε πολίτης του πλανήτη, ανεξάρτητα από χώρα, που έχει ημερήσιο εισόδημα μικρότερο από 2 δολάρια. Απόλυτη φτώχεια σύμφωνα με αυτό τον ορισμό του ΟΗΕ, σημαίνει, έλλειψη στέγης, τροφής, πόσιμου νερού, υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης και πληροφόρησης.

Με αυτά τα κριτήρια του ΟΗΕ και με επίσημα στοιχεία του ίδιου, που δημοσιεύονται και μέσω Διαδικτύου στις ‘Ετήσιες Εκθέσεις του για την ανθρώπινη εξέλιξη’, στις ‘Ετήσιες Εκθέσεις για την κατάσταση των παιδιών στον κόσμο’ της UNICEF, αλλά και άλλων επίσημων φορέων, μπορούμε να δούμε το σημερινό πρόσωπο, αλλά και να γνωρίσουμε το όνομα της φτώχειας. Τα παρακάτω ενδεικτικά στοιχεία, γιατί η επιδείνωσή τους είναι χρόνο με το χρόνο ραγδαία μας δίνουν εικόνες φρίκης:

•  6,5 περίπου, από τα 7,301, δισεκατομμύρια του πλανήτη, Άνθρωποι, δηλαδή περίπου το 90%, δηλαδή τα 9/10 του πληθυσμού του πλανήτη, ζουν πολύ κάτω από το όριο της φτώχειας, με μέσο ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα της τάξης των 1.255 Δολαρίων Αμερικής, ενώ απ’ αυτούς,

• 2,5 δισεκατομμύριο Άνθρωποι ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, με ημερήσιο εισόδημα μικρότερο από 1 Δολάριο, από τους οποίους,

• 50 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από την πείνα.

• 640 εκατομμύρια παιδιά δεν ζουν σε κανονικά σπίτια,

• 300 εκατομμύρια παιδιά υποσιτίζονται σε βαθμό που εμποδίζεται η κανονική σωματική και πνευματική τους ανάπτυξη,

• 120 εκατομμύρια παιδιά δεν πάνε σχολείο,

• 50 εκατομμύρια παιδιά στις πλούσιες χώρες του ΟΟΣΑ ζουν σε συνθήκες φτώχειας, (τριτοκοσμικοί θύλακες μέσα στον Πρώτο κόσμο),

• 50 και πλέον εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο είναι ‘ανύπαρκτα’, αφού δεν καταγράφονται κατά τη γέννησή τους, πρόκειται για το 40% περίπου των ετήσιων γεννήσεων στον κόσμο,

• 15 εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο, πεθαίνουν κάθε χρόνο από την πλήρη ασιτία, δηλαδή από την απόλυτη πείνα,

• 300-400 εκατομμύρια παιδιά, αναγκάζονται σε βαριές και ανθυγιεινές εργασίες, δουλεία, πορνεία και άλλες παράνομες δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τα περισσότερα να πεθαίνουν πριν φτάσουν στην εφηβεία τους,

• 1,5 εκατομμύριο παιδιά, τα ‘αόρατα παιδιά’, χάνονται κάθε χρόνο, στα πλοκάμια της μαφίας, των κυκλωμάτων εμπορίας παιδιών (Traffiking).

• Κάθε 3 δευτερόλεπτα σε κάποιο σημείο του πλανήτη πεθαίνει ένα παιδί εξαιτίας της φτώχειας, που σημαίνει 1200 την ώρα και 28800 την ημέρα.

Αυτά τα στοιχεία μας δείχνουν το πρόσωπο της φτώχειας και της πείνας. Κι’ είναι πράγματι ένα πρόσωπο φρίκης, φόβου και τρόμου. Η φτώχεια όμως των πολλών δεν είναι μόνο η αναγκαία και ικανή συνθήκη του πλουτισμού των λίγων, είναι και το όπλο4 για την υποταγή τους και έχει όνομα: Νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και παγκόσμιος ηγεμονισμός.

Αν και, όπως δήλωσε πρόσφατα ο Διευθυντής του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων του ΟΗΕ, Τζέιμς Μόρις (www.oneearth.gr),«σήμερα ο πλανήτης μπορεί να θρέψει τους πάντες… όμως η διανομή του πλούτου είναι άνιση…». Και συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από επίσημα στοιχεία:

• το 20%, δηλαδή το 1/5 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού απολαμβάνει το 80%, δηλαδή τα 4/5 του παγκόσμιου πλούτου,

• 225 σύγχρονοι Κροίσοι κατέχουν περιουσία μεγαλύτερη της περιουσίας του 50% του παγκόσμιου πληθυσμού,

• πέντε (5) πολυεθνικές εταιρείες ελέγχουν το 90% του παγκόσμιου εμπορίου δημητριακών

• Μία πολυεθνική, η Μονσάντο, ελέγχει το 91% του παγκόσμιου εμπορίου των σπόρων.

• Δέκα με δώδεκα κολοσσοί ελέγχουν την ενέργεια, δηλαδή την παραγωγή και τη διανομή των ορυκτών καυσίμων στον κόσμο5, και

• Λιγότερες από 500 διεθνείς επιχειρήσεις ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας στον πλανήτη. Ταυτόχρονα όμως:

• Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες ενός χρόνου θα ήσαν αρκετές για την οριστική εξάλειψη της φτώχειας και της πείνας, αν φυσικά η παραγωγή δεν προσανατολίζονταν στο κέρδος και στον πόλεμο, αλλά στις ανάγκες της ευημερίας του παγκόσμιου πληθυσμού και η διανομή ήταν δίκαιη.

Μετά από όλα αυτά τα, έστω ενδεικτικά και προσεγγιστικά, πλην όμως επίσημα, στοιχεία δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί η φύση, η έκταση και η αρνητική επίδραση της φτώχειας και της πείνας στην εξέλιξη της Ανθρωπότητας και του πολιτισμού της. Δεν είναι επίσης δύσκολο να κατανοηθεί πως η πείνα μπορεί να καταπολεμηθεί άμεσα, αλλά αυτό προϋποθέτει «θεμελιακές αλλαγές στις δομές, στους θεσμούς και στις αξίες»6, γιατί προφανώς αυτές που χαρακτηρίζουν τη σημερινή, την καπιταλιστική, πραγματικότητα εμποδίζουν την καταπολέμησή της.

Η υποκριτική ‘φιλανθρωπία’ και η ‘παρηγορία’ που προσφέρουν οι θρησκείες για μια υποτιθέμενη ‘καλύτερη ζωή μετά από το θάνατο’ αντικειμενικά λειτουργεί ως ιδεολογία των εξουσιαστών σε βάρος των θρησκευόμενων και εξουσιαζόμενων. Αλλά και το σόφισμα των πολιτικών πως «αυτό που θέλει ο κόσμος δεν είναι χρήματα ή δουλειές, είναι αξιοπρέπεια»7, καταλήγει σε προσβολή και κοροϊδία σε βάρος των εργαζόμενων, αφού σε συνθήκες καπιταλισμού χωρίς δουλειά και μεροκάματο δεν μπορεί να υπάρξει αξιοπρέπεια για τους μισθωτούς δούλους που αναγκάζονται να τρέχουν από συσσίτιο σε συσσίτιο και από σκουπιδοτενεκέ σε σκουπιδοτενεκέ για να κρατηθούν στη ζωή.

Η φτώχεια και η πείνα δεν είναι αναπόφευκτη, αντίθετα είναι το σχεδιασμένο έγκλημα των βίαιων καπιταλιστικών θεσμών, δομών και λειτουργιών που παράγουν πλούτο για τους λίγους και δυστυχία για τους πολλούς. Είναι ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.

Οπότε το μόνο που απομένει είναι οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να καταστρέψουν με ένα νέο παλλαϊκό διαφωτιστικό κίνημα την ιδεολογική, την πολιτική και την υλική βάση του καπιταλισμού, τους εξουσιαστικούς θρησκευτικούς μύθους8 που καλλιεργούν την πνευματική, την πολιτική, την οικονομική και κοινωνική ανισότητα και κοινωνικοποιώντας τα μέσα παραγωγής και οργανώνοντας την οικονομία με αναφορά στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και στη βάση της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης και της άμεσης δημοκρατίας σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο9 να καταργήσουν τις αιτίες της φτώχειας και την πείνα, ανοίγοντας το δρόμο για τον πολιτισμό της οικονομικής και κοινωνικής ισότητας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ευημερία, ούτε αξιοπρέπεια, ούτε ελευθερία, ούτε δημοκρατία, ούτε ειρήνη και ούτε μέλλον για την ανθρωπότητα και τη ζωή στον πλανήτη Γη.

Σημιώσεις:

1  Ιρλανδός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας.

2 «Η πρόσφατη ιστορική και ανθρωπολογική έρευνα κατάληξε στο πολύ σημαντικό συμπέρασμα, ότι η οικονομική δραστηριότητα του ανθρώπου, κατά κανόνα προσδιορίζεται από τις κοινωνικές σχέσεις του[…]. Η εξήγηση γι’ αυτό οδηγεί στην ουσία της επιβίωσης, […] αφού η κοινότητα φροντίζει να μην πεινάει κανένα από τα μέλη της. […]. Η διατήρηση των κοινωνικών δεσμών είναι για τον άνθρωπο αποφασιστικής σημασίας, πρώτο γιατί όποιος παραβιάζει τον ισχύοντα κώδικα τιμής, […] θέτει εαυτόν εκτός κοινότητας και δεύτερο γιατί, σε τελική ανάλυση, κάθε κοινωνικό καθήκον ακουμπάει στην αρχή της αμοιβαιότητας και η ικανοποίηση των ενδιαφερόντων του ατόμου εξυπηρετείται με τον καλύτερο τρόπο, στηριζόμενη στην αρχή ‘δίνω και παίρνω’», Polanyi Karl, TheGreat Transformation. Politische und ökonomische Ursprünge von Gesellschaften und Wirtschaftssystemen, EUROPAVERLAG; Wien 1977, σελ. 68-69.

3 Για μια διεξοδική ανάλυση, βλέπε: Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.

4 «Υπάρχει μια βιομηχανία πείνας σ’ έναν κόσμο του οποίου η αλληλεξάρτηση αυξάνεται. Είναι μια αλλιώτικη βιομηχανία που περιλαμβάνει πολεμιστές κάθε ιδεολογίας, οι οποίοι χρησιμοποιούν την πείνα σαν όπλο. […]. Περιλαμβάνει επίσης ένα απέραντο δίκτυο επαγγελματικών οργανώσεων που ασχολούνται με την εξαφάνιση της πείνας, παράγοντες των Ηνωμένων Εθνών, οργανισμούς βοήθειας, διοργανωτές συναυλιών ροκ, ακόμη και τους ανθρώπους των πανεπιστημίων. Από το συνονθύλευμα αυτό των καλών και αγαθών προθέσεων δεν είναι να απορεί κανείς που οι συνταγές για την εξαφάνιση της πείνας είναι τόσες πολλές, ενώ η επιθυμία να δοθεί ένα τέλος στην πείνα γίνεται παγκόσμια», Νιούμαν Λουσίλ, Φ., Η πείνα στην ιστορία, ό. π. σελ. 525-526, (Η υπογράμμιση στο πρωτότυπο).

5 Βλέπε σχετικά με το ενεργειακό πρόβλημα, Λάμπος Κώστας, Ποιος φοβάται το Υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότητα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.

6 Νιούμαν Λουσίλ Φ., Η πείνα στην ιστορία, ό. π. , σελ΄, 526.

7 Σοφιστεία του υπουργού οικονομικών της Ελλάδας, Γιάννη Βαρουφάκη,: http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26516&subid=2&pubid=113466588

8 Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.

9 Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον ουμανισμό

*) Ο Κώστας Λάμπος είναι συγγραφέας, διδάκτορας της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του FREIE UNIVERSITÄT BERLIN. Δίδαξε Ιστορία Οικονομικών Θεωριών και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, στην ΑΒΣΘ, (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Κράτος και αναπτυξιακή εμπειρία της Ελλάδας και Τεχνολογία και Εργασιακές σχέσεις, στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, Οικονομικό Προγραμματισμό και Συνεταιριστική Οικονομία στο ΤΕΙ Αθήνας. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μελέτες και άρθρα, στα ελληνικά και σε αρκετές ξένες γλώσσες. Σήμερα μιλάει στην «Ελευθερία της Δευτέρας».

Πηγή: infonewhumanism.blogspot.

 anhsyxia.wordpress.com

Τα κοινωνικά αίτια ανόδου της Χρυσής Αυγής

Tvxs Άρθρο

Στο πλαίσιο της δυναμικής σχέσης φιλελευθερισμού και φασισμού (Marcuse, 1934), είναι εύκολα αντιληπτό ότι ακραίες ιδεολογίες αναπτύσσονται στα κενά που αφήνουν το κοινωνικό κράτος και οι δημοκρατικοί θεσμοί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αυτονόητα τα κοινωνικά φαινόμενα ανόδου ακραίων πολιτικών τάσεων σε εποχές οικονομικής κρίσης και εξαθλίωσης. Γράφουν(*) οι Στ. Στυλιανίδης και Χρ. Μαμαλούδη.

Στην ουσία, ως κοινωνία, ενώ αγανακτήσαμε, κινητοποιηθήκαμε  και συζητήσαμε πολύ και με πάθος, δεν καταφέραμε να αναστοχαστούμε, ατομικά και συλλογικά, πάνω στις αιτίες που μας οδήγησαν σε αυτήν την αξιακή, κοινωνική και οικονομική καταστροφή, πόσω μάλλον στην ανάληψη και εύστοχη απονομή ευθυνών. Η συστηματική σχέση της διαφθοράς, της ανομίας και της ατιμωρησίας συνεχίζεται αδιάλειπτα, μέσα από εδραιωμένους μηχανισμούς ανατροφοδότησης του κοινωνικού γίγνεσθαι, της συλλογικής ενοχοποίησης, του φόβου, της ντροπής και της παθητικοποίησης της σκέψης και δράσης των πολιτών.

Βασικά χαρακτηριστικά του κοινωνικού πλαισίου όπου πρωτοσυστάθηκε ο ναζισμός όπως τα συνοψίζει ο Bohleber (1995) ήταν η κοινωνικοοικονομική κρίση, το μεταναστευτικό ζήτημα, οι υποχωρήσεις σε ξενοφοβικά αισθήματα και η αδυναμία ορισμού σαφούς νομοθετικού πλαισίου σχετικά με τη μετανάστευση. Η τρέχουσα κοινωνική και οικονομική κρίση στη χώρα ανέδειξε πιο έντονα το περίγραμμα των σύγχρονων ελλειμμάτων.

Πρώτο κενό στο οποίο αναφέρεται η επιχειρηματολογία της ακροδεξιάς αποτελεί η καχεκτική δημοκρατία, η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος και η απαξίωση των μέσων ενημέρωσης. Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν τη μείωση της εμπιστοσύνης προς τα κυβερνώντα κόμματα  που προκάλεσαν την τελευταία 7 ετία, την μεγαλύτερη ύφεση (>25%) που παρατηρήθηκε σε χώρα του Δυτικού κόσμου σε καιρό ειρήνης και την αύξηση της εμπιστοσύνης προς συντηρητικούς θεσμούς όπως ο στρατός, η εκκλησία και η αστυνομία (Gregoriadou & Rori, 2013). Η καθεστωτική δυσπιστία και η συλλήβδην απόρριψη του πολιτικού συστήματος συνδέεται με το δεύτερο κενό, που αποτελεί η απουσία πραγματικού εναλλακτικού μοντέλου και διαφορετικού αξιόπιστου οράματος πέραν αυτού του έκδηλου ή συγκεκαλυμμένου νέο-φιλελευθερισμού, με βασικό πρόταγμα αυτό του ατομικού πλουτισμού και της ναρκισσευόμενης καταναλωτικής ψευδο-ευδαιμονίας.

Τόσο τα δεξιά, όσο και τα κεντροαριστερά κυβερνητικά κόμματα αποδυνάμωσαν κάθε έννοια κοινωνικής αλληλεγγύης, υποτιμώντας ευθέως το κεφάλαιο των κοινωνικών δεσμών και της κοινωνικής συνοχής.  Αντί της έννοιας του κράτους δικαίου και των κοινωνικών πολιτικών, κυριάρχησε ο ατομικισμός και η ασυδοσία του πελατειακού κράτους. Έτσι, εδραιώθηκε στην κοινωνία ένα βαθύ αίσθημα ανασφάλειας για το μέλλον και αδυναμίας συμμετοχής στο σχεδιασμό του. Σε αυτό το αίσθημα ευαλωτότητας και αδυναμίας βασίστηκε η παρέμβαση των ρωμαλέων σωματικά στελεχών της Χρυσής Αυγής, οιονεί αυτόκλητων σωτήρων, υποσχόμενων «εθνο-κάθαρση», καταπολέμηση της διαφθοράς, ασφάλεια και απλουστευτικές απαντήσεις σε πραγματικά πολύπλοκα προβλήματα.

Τρίτο κενό και καθοριστικό, η ανοχή και σε αρκετές περιπτώσεις υποστήριξη από το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα της εθνικιστικής και ρατσιστικής ιδεολογίας και των αντίστοιχων φορέων τους, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί μία από τις κυριότερες ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής μεταναστών, και η παρείσφρηση θεωριών συνομωσίας στο δημόσιο λόγο. Το μέγεθος δημοσιότητας της ακροδεξιάς τα τελευταία χρόνια δεν είναι ανάλογο με το μέγεθος της δράσης της. Στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1920 εμφανίζονται φασιστικές οργανώσεις με ορόσημο τη δικτατορία του Μεταξά το 1936, τα Τάγματα ασφαλείας και την ακροδεξιά οργάνωση Χ την περίοδο της Κατοχής,  την ακροδεξιά οργάνωση 4η Αυγούστου του Πλεύρη από την οποία ξεκίνησε ο Ν. Μιχαλολιάκος, τη Χούντα των Συνταγματαρχών (1967-1974), τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό ζήτημα τη δεκαετία του 1990 κα (Ψαρράς, 2012). Όπως επισημαίνει ο Κ. Παπαιωάννου «η χρονική στιγμή της ανόδου της Χρυσής Αυγής θα πρέπει να ιδωθεί ως κρίκος μιας εξέλιξης που συντείνει στον εκφασισμό κοινωνίας και κρατικών μηχανισμών.» (Παπαϊωάννου, 2013: 25). Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η δημοσιοποίηση των προσωπικών στοιχείων οροθετικών ιερόδουλων, η εφαρμογή του έκτακτου μέτρου «Ξένιου Διός» και η «Επιχείρηση Θέτις», τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για μετανάστες. Και όλα αυτά από κυβερνήσεις της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς.

Στο ίδιο πλαίσιο, εντάσσεται και η προπαγανδιστική εκμετάλλευση της έννοιας που ανέπτυξε ο Lefebvre, το δικαίωμα στην πόλη, (right to the city) (Lefebvre, 1996:36). Ενώ ο αρχικός όρος αναφέρεται στην δυνατότητα των πολιτών να έχουν ισότιμη πρόσβαση στις αστικές υπηρεσίες, τα μέλη της Χρυσής Αυγής, καταχρώμενα τον όρο αυτό, τον οικειοποιούνται και τον παρερμηνεύουν, ως δικαιώματα που έχουν οι ντόπιοι ενάντια στους ξένους (Dalakoglou, 2011). Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Α.Σαμαράς μιλούσε για «ανακατάληψη των πόλεων» υποδαυλίζοντας το ρατσιστικό μίσος (Unfollow, 2015).

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, μελετητές έχουν προσεγγίσει την εκλογική άνοδο της ΧΑ ως ψήφο απελπισίας και διαμαρτυρίας των πολιτών ή ως εκδήλωση των εθνικιστικών και ρατσιστικών στοιχείων που ενυπήρχαν στην ελληνική κοινωνία και βρήκαν προσφιλές έδαφος στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης κρίσης (Ψαρράς, 2012; Koronaiou & Sakellariou, 2013; Παπαϊωάννου, 2013; Φραγκουδάκη, 2013; Χασαπόπουλος, 2013).

Όσον αφορά τη σύνδεση του φασισμού με τα νεοναζιστικά μορφώματα που παρουσιάζονται στην Ελλάδα, αυτή βασίζεται σε ιστορικά και ιδεολογικά στοιχεία. Πιο αναλυτικά, σχετικά με τα ιστορικά στοιχεία, η Χρυσή Αυγή αποτελεί συνέχεια της ακροδεξιάς παράδοσης που υπάρχει στην Ελλάδα τόσο από την προπολεμική όσο και από μεταπολεμική περίοδο. Η διαπίστωση αυτή βασίζεται στη σύνδεση του Νίκου Μιχαλολιάκου (αρχηγού της Χ.Α) με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο (αρχηγό της δικτατορίας 1967-1974). Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ο Παπαδόπουλος υπηρέτησε στα Τάγματα Ασφαλείας, τα οποία αποτελούσαν συνεργάτες των Γερμανών-Ναζί την περίοδο της κατοχής. Η σύνδεση του Ν. Μιχαλολιάκου με τον Παπαδόπουλο βασίζεται στο γεγονός ότι ο τελευταίος τον όρισε ως αρχηγό του νεανικού τμήματος της ΕΠΕΝ. Το 1983-84 ο Ν. Μιχαλολιάκος αποχώρησε από την ΕΠΕΝ και στη θέση της ίδρυσε τη Χρυσή Αυγή.

Η Χ.Α. πέρα από την ιστορική της σύνδεση με το φασισμό και το νεοναζισμό, πληροί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ναζισμού τα οποία είναι ο ακραίος ρατσισμός και η αναγόρευση σε υπέρτατη αξία της φυλής-έθνους, οργανώντας αντίστοιχα τη δράση τους με τα Τάγματα Εφόδου ως μέθοδος «κατάκτησης του πεζοδρομίου» (Ψαρράς, 2012). Επιπλέον, σχετικά με την ιδεολογική τοποθέτηση της Χρυσής Αυγής, το συγκεκριμένο κόμμα μπορεί να υιοθετεί χαρακτηριστικά και πολιτικές του φασισμού και της ακροδεξιάς, όπως η προσήλωση στον εθνικισμό και η λαϊκίστική προπαγάνδα αλλά ο λόγος , τα ιδεολογικά κείμενα, τα σύμβολα και οι πράξεις έχουν ως κύριους άξονες τη φυλετική καθαρότητα, την εξιδανίκευση του Έθνους, τον αντισημιτισμό, τη σιωνιστική θεωρία, την εξύμνηση του Χίτλερ και την υιοθέτηση πρακτικών του Τρίτου Ράιχ (Παπαϊωάννου, 2013). Δηλαδή, άξονες που αποτέλεσαν τον πυρήνα της ναζιστικής ιδεολογίας του Χίτλερ και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στις μέρες μας από κόμματα που ταυτίζονται με την ιδεολογία αυτή, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.

Διαβάστε επίσης: Μια ψυχιατρική προσέγγιση του νεοναζισμού στην Ελλάδα

Διαβάστε αύριο το τρίτο μέρος: Θεωρίες συνομωσίας και μύθος

* Προδημοσίευση από το βιβλίο  «Ενδυνάμωση και Συνηγορία: Για μια δημοκρατία της ψυχικής υγείας», που θα εκδοθεί προσεχώς από τις εκδόσεις Τόπος. 

dithen2010