Άρθρο τoυ Graeme Wood, What ISIS Really Wants. Αρχική δημοσίευση: The Atlantic Magazine
Μετάφραση της Ομάδας Afterwords
Το Ισλαμικό Κράτος δεν είναι μια απλή ομάδα ψυχοπαθών. Είναι μια θρησκευτική οργάνωση με προσεκτικά εξετασμένες πεποιθήσεις, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και ο άξονας της επερχόμενης αποκάλυψης. Να τι σημαίνει αυτό για την στρατηγική του, και πώς μπορεί να σταματήσει.
Τί είναι το Ισλαμικό Κράτος;
Πώς δημιουργήθηκε και ποιες είναι οι προθέσεις του; Η απλότητα των ερωτήσεων αυτών μπορεί να σας ξεγελάσει, και λίγοι ηγέτες της Δύσης φαίνεται να έχουν τις απαντήσεις σε αυτές. Τον Δεκέμβριο, η εφημερίδα Τhe New York Times δημοσίευσε εμπιστευτικά σχόλια του αντιστράτηγου Μάικλ Κ. Ναγκάτα, διοικητή των Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, ο οποίος παραδέχθηκε ότι μόλις είχε αρχίσει να κατανοεί τα αιτήματα του Ισλαμικού Κράτους. «Δεν έχουμε καταπολεμήσει την ιδέα», ανέφερε. «Δεν καταλαβαίνουμε καν την ιδέα». Πέρυσι, ο Πρόεδρος Ομπάμα χαρακτήρισε ποικιλοτρόπως το Ισλαμικό Κράτος, ως «μη Ισλαμικό» και ως την «παιδική σχολική αθλητική ομάδα» της Αλ Κάιντα, ισχυρισμοί που δημιούργησαν σύγχυση σχετικά με την οργάνωση και ίσως συνέβαλαν σε σημαντικά στρατηγικά λάθη.
Η οργάνωση κατέλαβε τον Ιούνιο του 2014 τη Μοσούλη, το Ιράκ, και ήδη κατέχει μια περιοχή μεγαλύτερη του Ηνωμένου Βασιλείου. Επικεφαλής της είναι ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι από τον Μάιο του 2010, αλλά μέχρι το καλοκαίρι του 2014 η πιο πρόσφατη γνωστή του εμφάνιση σε φιλμ ήταν μια κοκκώδης φωτογραφία σήμανσης όσο ήταν αιχμάλωτος στο στρατόπεδο των ΗΠΑ Μπούκα κατά τη διάρκεια της κατοχής του Ιράκ. Έπειτα, στις 5 Ιουλίου του περασμένου χρόνου μπήκε στον άμβωνα στο Μεγάλο Τζαμί του Αλ Νούρη στη Μοσούλη προκειμένου να κάνει κήρυγμα ως ο πρώτος χαλίφης μετά από γενιές – αναβαθμίζοντας την ανάλυσή του από κοκκώδη σε υψηλή ανάλυση, και τη θέση του από κυνηγημένο αντάρτη σε ηγέτη όλων των Μουσουλμάνων. Η εισροή των τζιχαντιστών, που ακολούθησε από όλον τον κόσμο ήταν άνευ προηγουμένου σε ρυθμό και σε ποσότητα, και συνεχίζεται.
Η άγνοιά μας για το Ισλαμικό Κράτος είναι από ορισμένες απόψεις κατανοητή: Είναι ένα κράτος-ερημίτης: λίγοι πήγαν εκεί και γύρισαν πίσω. Ο Μπαγκντάντι έχει μιλήσει μπροστά σε κάμερα μόνο μια φορά. Αλλά το διάγγελμά του, όπως και αναρίθμητα άλλα προπαγανδιστικά βίντεο και εγκύκλιοι του Ισλαμικού Κράτους είναι διαθέσιμα online, και οι υποστηρικτές του χαλιφάτου μόχθησαν πάρα πολύ για τη γνωστοποίηση του έργου τους. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το κράτος τους απορρίπτει κατ’ αρχήν την ειρήνη· ότι διψάει για γενοκτονία· ότι οι θρησκευτικές του απόψεις το καθιστούν συνταγματικά ανίκανο για συγκεκριμένους τύπους αλλαγών, ακόμα κι αν αυτές γίνουν προς την εξασφάλιση της επιβίωσής του· και ότι θεωρεί τον εαυτό του προάγγελο του και πρωταγωνιστή του επικείμενου τέλους του κόσμου.
Το Ισλαμικό Κράτος, γνωστό και ως Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Αλ Σαμ (ISIS), ακολουθεί μια ξεχωριστή εκδοχή του Ισλάμ της οποίας οι πεποιθήσεις για τον δρόμο προς την Ημέρα της Κρίσης καθορίζουν τη στρατηγική του, και μπορούν να βοηθήσουν τη Δύση να μάθει τον εχθρό της και να προβλέψει τη συμπεριφορά του. Η άνοδός του στην εξουσία είναι λιγότερο κάτι σαν τον θρίαμβο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο (μια οργάνωση της οποίας οι ηγέτες θεωρούνται αποστάτες από το Ισλαμικό Κράτος) απ’ ότι η πραγματοποίηση μιας δυστοπικής εναλλακτικής πραγματικότητας στην οποία ο Ντέιβιντ Κόρες ή ο Τζιμ Τζόουνς επιβίωσαν για να ασκήσουν απόλυτη εξουσία όχι σε λίγες εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά σε 8 εκατομμύρια.
Έχουμε παρεξηγήσει τη φύση του Ισλαμικού Κράτους τουλάχιστον με δύο τρόπους. Πρώτον, τείνουμε να θεωρούμε τον τζιχαντισμό μονολιθικό, και να εφαρμόζουμε τη λογική της Αλ Κάιντα σε μια οργάνωση που την επισκίασε καθοριστικά. Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους με τους οποίους μίλησα, ακόμα αναφέρονται στον Οσάμα Μπιν Λάντεν ως «Σεΐχη Οσάμα», έναν τίτλο με τιμητική χροιά. Όμως ο τζιχαντισμός έχει εξελιχθεί από τότε που η Αλ Κάιντα βρισκόταν στο ζενίθ της, από το 1998 περίπου ως το 2003, και πολλοί τζιχαντιστές περιφρονούν τις προτεραιότητες της οργάνωσης και τη σημερινή ηγεσία της.
Ο Μπιν Λάντεν έβλεπε την τρομοκρατία του ως πρόλογο σε ένα χαλιφάτο που δεν περίμενε να δει όσο ζούσε. Η οργάνωσή του ήταν ευέλικτη, λειτουργώντας ως ένα γεωγραφικά διασκορπισμένο δίκτυο αυτόνομων κελιών. Αντίθετα, το Ισλαμικό Κράτος προϋποθέτει μια επικράτεια προκειμένου να παραμείνει νόμιμο, και μια ιεραρχική δομή για τη διακυβέρνησή του. (Η γραφειοκρατία του χωρίζεται σε πολιτικά και στρατιωτικά τμήματα, και η επικράτειά του σε επαρχίες.)
Παραπλανούμαστε, επίσης, από μία καλοπροαίρετη αλλά ανειλικρινή εκστρατεία άρνησης της μεσαιωνικής θρησκευτικής φύσης του Ισλαμικού Κράτους. Ο Πίτερ Μπέργκεν, που έκανε την πρώτη συνέντευξη με τον Μπιν Λάντεν το 1997, ονόμασε το πρώτο του βιβλίο Holy War, Inc. (Ιερός Πόλεμος ΑΕ – Ο μυστικός κόσμος του Οσάμα Μπιν Λάντεν), εν μέρει για να αναγνωρίσει τον Μπιν Λάντεν ως δημιούργημα του εκκοσμικευμένου νεωτερικού κόσμου. Ο Μπιν Λάντεν εμπορευματοποίησε τον τρόμο. Ζήτησε συγκεκριμένες πολιτικές παραχωρήσεις, όπως η απόσυρση των δυνάμεων των ΗΠΑ από τη Σαουδική Αραβία. Οι πεζικάριοί του καθοδηγούσαν με αυτοπεποίθηση τον νεωτερικό κόσμο. Ο Μοχάμεντ Άττα, την τελευταία μέρα ζωής του, ψώνισε στη Γουόλ Μαρτ και δείπνησε στην Pizza Hut.
Υφίσταται ο πειρασμός να επαναλάβουμε την παρατήρηση αυτή, ότι δηλαδή οι τζιχαντιστές είναι μοντέρνοι κοσμικοί άνθρωποι, με μοντέρνες πολιτικές ανησυχίες, με μεσαιωνική θρησκευτική αμφίεση-και να την προσαρμόσουμε στο Ισλαμικό Κράτος. Στην ουσία, πολλά από αυτά που λέει η οργάνωση φαίνονται παράλογα εκτός κι αν τα δούμε υπό το πρίσμα μιας ειλικρινούς, προσεκτικά εξετασμένης δέσμευσης να επαναφέρει τον πολιτισμό σε ένα νομικό περιβάλλον του έβδομου αιώνα και τελικώς να επιφέρει την αποκάλυψη.
Οι πιο σαφείς αντιπρόσωποι για τη θέση αυτή είναι οι αξιωματούχοι του Ισλαμικού Κράτους και οι ίδιοι οι υποστηρικτές του. Αναφέρονται χλευαστικά στους «μοντέρνους». Όταν συζητάς μαζί τους, επιμένουν πως δεν θα αποκλίνουν – δε μπορούν να αποκλίνουν – από τις αρχές διακυβέρνησης που ενσωματώθηκαν στο Ισλάμ από τον Προφήτη Μωάμεθ και τους πρώτους ακόλουθούς του. Συχνά μιλούν με κώδικες και αναφορές που μπορεί να φαίνονται αλλόκοτες σε μη Μουσουλμάνους, αλλά αναφέρονται σε συγκεκριμένες παραδόσεις και κείμενα του πρώιμου Ισλάμ.
Φερ’ ειπείν: Τον Σεπτέμβριο, ο Σεΐχης Αμπού Μοχάμεντ αλ-Αντνάνι, ο επίσημος εκπρόσωπος του Ισλαμικού Κράτους, κάλεσε τους Μουσουλμάνους να βρουν έναν άπιστο σε Δυτικές χώρες όπως η Γαλλία και ο Καναδάς και να «χτυπήσουν το κεφάλι του με μια πέτρα», να τον δηλητηριάσουν, να τον πατήσουν με αυτοκίνητο ή να «καταστρέψουν τις καλλιέργειές του.» Στα αυτιά ενός πολίτη της Δύσης, αυτές οι βιβλικές τιμωρίες -ο λιθοβολισμός και η καταστροφή καλλιεργειών- βρίσκονται σε μια περίεργη αντιπαράθεση με την έκκληση για ανθρωποκτονία με όχημα, που ακούγεται πιο μοντέρνα. (Σα να ήθελε να δείξει ότι θα μπορούσε να τρομοκρατήσει μόνο με ένα σχήμα λόγου, ο Αντνάνι χαρακτήρισε επίσης τον Γραμματέα του Κράτους Τζόν Κέρρυ ως «πουρό χωρίς περιτομή.»)
Όμως ο Αντνάνι δεν λοιδορούσε μονάχα. Η ομιλία του ήταν διανθισμένη με μία θεολογική και νομική συζήτηση, και η προτροπή του για επίθεση στις καλλιέργειες εξέφραζε απευθείας τις εντολές του Μωάμεθ να μην πειραχτούν οι πηγές νερού και οι καλλιέργειες-εκτός κι αν οι στρατοί του Ισλάμ βρίσκονταν σε θέση άμυνας, οπότε και οι Μουσουλμάνοι στις περιοχές των kuffar, δηλαδή των άπιστων, έπρεπε να είναι αδυσώπητοι, και να μοιράσουν το δηλητήριό τους.
Στην πραγματικότητα, το Ισλαμικό Κράτος είναι πολύ Ισλαμικό. Πάρα πολύ Ισλαμικό. Σύμφωνοι, έχει προσελκύσει ψυχοπαθείς και αυτούς που αναζητούσαν περιπέτειες, κυρίως από τους αποξενωμένους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Η θρησκεία, όμως, που κηρύττεται από τους πιο ένθερμους ακόλουθούς της πηγάζει από συνεκτικές, ακόμα και διδαγμένες ερμηνείες του Ισλάμ.
Σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση και νόμος που έχει διακηρυχθεί από το Ισλαμικό Κράτος, προσκολλάται σε αυτό που αποκαλεί, στις εφημερίδες και στις διακηρύξεις του, στις διαφημιστικές αφίσες του, στις πινακίδες κυκλοφορίας, στη γραφική ύλη και τα νομίσματα, «Προφητική Μεθοδολογία», που σημαίνει να ακολουθείς την προφητεία και το παράδειγμα του Μωάμεθ, με σχολαστική λεπτομέρεια. Οι Μουσουλμάνοι μπορούν να απορρίψουν το Ισλαμικό Κράτος: σχεδόν όλοι το κάνουν. Αλλά το να προσποιείσαι πως δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για μια θρησκευτική χιλιαστική οργάνωση, με θεολογία που πρέπει να κατανοηθεί προκειμένου να καταπολεμηθεί, έχει ήδη οδηγήσει τις ΗΠΑ στο να το υποτιμούν και να υποστηρίζουν ανόητα σχέδια για την αντιμετώπισή του. Θα χρειαστεί να γνωρίσουμε καλύτερα την πνευματική γενεαλογία του Ισλαμικού Κράτους αν είναι να αντιδράσουμε με τρόπο ώστε να μην το ενισχύσουμε, αλλά αντίθετα να το βοηθήσουμε να αυτοπυρποληθεί στον ίδιο του τον υπερβάλλοντα ζήλο.
Ι. Αφοσίωση
To Noέμβριο του 2014, το Ισλαμικό Κράτος εξέδωσε ένα βίντεο σαν τηλεοπτικό σποτ, που απέδιδε τις απαρχές του στον Μπιν Λάντεν. Αναγνώρισε τον Αμπού Μουσάμπ Αλ Ζαρκάουι, τον βίαιο ηγέτη της Αλ Κάιντα στο Ιράκ περίπου από το 2003 μέχρι τη δολοφονία του το 2006, ως έναν πιο άμεσο πρόγονο, ακολουθούμενος από άλλος δύο ηγέτες ανταρτών πριν τον Μπαγκντάντι, το χαλίφη. Και κάτι που δεν αναφέρεται καν: ο διάδοχος του Μπιν Λάντεν, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, Αιγύπτιος χειρούργος οφθαλμίατρος με γυαλιά που τον έκαναν να μοιάζει σοφό, είναι ο νυν ηγέτης της Αλ Κάιντα. Ο Ζαουάχρι δεν έχει δηλώσει υποταγή στον Μπαγκντάντι, και γίνεται όλο και πιο μισητός σε συντρόφους του τζιχαντιστές. Η απουσία χαρίσματος είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την απομόνωσή του: στα βίντεο φαίνεται αλλήθωρος και δύστροπος. Αλλά το ρήγμα ανάμεσα στην Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος εξελισσόταν εδώ και καιρό, και αρχίζει να αιτιολογεί, τουλάχιστον εν μέρει, την απίστευτη δίψα για αίμα που έχει το δεύτερο.
Ο Ζαουάχρι έχει στην απομόνωση για συντροφιά έναν Ιορδανό κληρικό ονόματι Άμπου Μοχάμεντ αλ Μακντίσι, 55 ετών, που δίκαια διεκδικεί τον τίτλο του πνευματικού αρχιτέκτονα της Αλ Κάιντα και του πιο σημαντικού τζιχαντιστή που δεν είναι γνωστός στο μέσο Αμερικανό αναγνώστη εφημερίδας. Στα περισσότερα θέματα δόγματος, ο Μακντίσι και το Ισλαμικό Κράτος συμφωνούν. Και οι δύο ταυτίζονται με την τζιχαντιστική πτέρυγα ενός κλάδου του Σουνισμού και του Σαλαφισμού, κατά το αραβικό al salaf al salih, τους «ευσεβείς προπάτορες». Οι προπάτορες αυτοί είναι ο ίδιος ο Προφήτης και οι πρώτοι οπαδοί του, τους οποίους οι Σαλαφιστές τιμούν και μιμούνται ως πρότυπα συμπεριφοράς για κάθε περίπτωση, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου, της υψηλής ραπτικής, οικογενειακής ζωής, ακόμα και της οδοντιατρικής.
Το Ισλαμικό Κράτος προσμένει τον στρατό της «Ρώμης», η ήττα του οποίου στο Νταμπίκ, στη Συρία, θα πυροδοτήσει την αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη.
Ο Μακντίσι δίδαξε τον Ζαρκάουι, ο οποίος πήγε στον πόλεμο στο Ιράκ έχοντας στο νου του τη συμβουλή του γηραιότερού του. Εν καιρώ, ωστόσο, ο Ζαρκάουι ξεπέρασε τον μέντορά του σε φανατισμό, και τελικά απέσπασε την επίπληξή του. Tο θέμα ήταν η αρέσκεια του Ζαρκάουι για αιματοχυσία και το μίσος του που τον έκανε να αφορίζει και να σκοτώνει άλλους Μουσουλμάνους για δογματικούς λόγους. Στο Ισλάμ, η πρακτική του takfir, ή του αφορισμού, είναι θεολογικά επικίνδυνη. «Αν ένας πει στον αδελφό του, “Είσαι ένας άπιστος”», είπε ο Προφήτης, «τότε ο ένας από τους δύο είναι σωστός». Αν ο κατήγορος είναι λάθος, τότε ο ίδιος έχει διαπράξει αποστασία εξαπολύοντας μια ψευδή κατηγορία. Η ποινή για την αποστασία είναι θάνατος. Και παρ’ όλα αυτά, ο Ζαρκάουι επιπόλαια επέκτεινε το φάσμα των συμπεριφορών που θα μπορούσαν να κάνουν τους Μουσουλμάνους άπιστους.
Ο Μακντάσι έγραψε στον πρώην μαθητή του ότι έπρεπε να είναι προσεκτικός και να «μην εκδίδει σαρωτικές διακηρύξεις του takfir» ή να «μην ανακηρύσσει ανθρώπους ως αποστάτες εξαιτίας των αμαρτιών τους». Η διάκριση μεταξύ αποστάτη και αμαρτωλού μπορεί να φαίνεται λεπτή, αλλά είναι βασικό σημείο διαμάχης μεταξύ της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.
Η άρνηση της αγιότητας του Κορανίου ή των προφητειών του Μωάμεθ είναι κατάφωρη αποστασία. Αλλά ο Ζαρκάουι και το κράτος που έχει γεννήσει υποστηρίζουν ότι πολλές άλλες ενέργειες μπορούν να απομακρύνουν έναν Μουσουλμάνο από το Ισλάμ. Αυτές περιλαμβάνουν, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, την πώληση αλκοόλ και ναρκωτικών, τη δυτική ενδυμασία και το ξύρισμα της γενειάδας, την ψήφιση στις εκλογές -ακόμα και ενός Μουσουλμάνου υποψηφίου- καθώς και το να αποκαλείς άλλους ελαφρά τη καρδία αποστάτες. Το να είναι κάποιος Σιίτης, όπως και οι περισσότεροι Ιρακινοί Άραβες, πληροί επίσης τις προϋποθέσεις, διότι το Ισλαμικό Κράτος θεωρεί τον Σιισμό ως καινοτομία, και το να καινοτομείς στο Κοράνι ισοδυναμεί με το να αρνείσαι την αρχική τελειότητα. (Το Ισλαμικό Κράτος ισχυρίζεται ότι οι κοινές πρακτικές των σιιτών, όπως το προσκύνημα σε τάφους ιμάμηδων και το δημόσιο αυτομαστίγωμα, δεν έχουν βάση στο Κοράνι ή στο παράδειγμα του Προφήτη). Αυτό σημαίνει ότι περίπου 200 εκ. Σιίτες έχουν στοχοποιηθεί για να πεθάνουν. Το ίδιο ισχύει και για τους αρχηγούς των κυβερνήσεων κάθε μουσουλμανικής χώρας, οι οποίοι έχουν βάλει τον ανθρώπινο νόμο πάνω από τη Σαρία θέτοντας υποψηφιότητα για αξιώματα ή προωθώντας νόμους που δεν έχουν θεσπιστεί από τον Θεό.
Σύμφωνα με το δόγμα των takfiri, το Ισλαμικό Κράτος είναι δεσμευμένο για την εκκαθάριση του κόσμου με δολοφονίες τεράστιου αριθμού ανθρώπων. Η απουσία αναφοράς στόχων από την επικράτειά του καθιστά την πραγματική έκταση της σφαγής άγνωστη, αλλά αναρτήσεις σε κοινωνικά δίκτυα από την περιοχή δείχνουν ότι ατομικές εκτελέσεις συμβαίνουν λίγο πολύ ακατάπαυστα, και οι μαζικές εκτελέσεις κάθε λίγες εβδομάδες. Οι Μουσουλμάνοι «αποστάτες» είναι τα πιο συχνά θύματα. Απαλλαγμένοι από την αυτόματη εκτέλεση φαίνεται να είναι οι Χριστιανοί που δεν αντιστέκονται στη νέα τους κυβέρνηση. Ο Μπαγκντάντι τους επιτρέπει να ζουν, αρκεί να πληρώνουν έναν ειδικό φόρο, γνωστό ως jizya, και να αναγνωρίσουν την υποταγή τους. Η εξουσία του Κορανίου για την πρακτική αυτή δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Έχουν περάσει αιώνες από τότε που οι θρησκευτικοί πόλεμοι έπαυσαν στην Ευρώπη, και οι άνθρωποι σταμάτησαν να πεθαίνουν σε μεγάλους αριθμούς εξαιτίας απόκρυφων θεολογικών διενέξεων. Εξού, μάλλον, και η δυσπιστία και η άρνηση με την οποία η Δύση αντιμετώπισε τα νέα της θεολογίας και των πρακτικών του Ισλαμικού Κράτους. Πολλοί αρνούνται να πιστέψουν ότι η οργάνωση αυτή είναι τόσο αφοσιωμένη όσο ισχυρίζεται, ή τόσο οπισθοδρομική ή βιβλική όσο δείχνουν οι πράξεις και οι δηλώσεις της.
Ο σκεπτικισμός τους είναι κατανοητός. Στο παρελθόν, οι Δυτικοί που κατηγορούσαν τους Μουσουλμάνους για τυφλή υπακοή στις αρχαίες γραφές, γεγονός που θλίβει τους ακαδημαϊκούς – ειδικά τον μακαρίτη Έντουαρντ Σαΐντ – ο οποίος τόνισε ότι το να αποκαλείς τους Μουσουλμάνους «αρχαίους» ήταν συνήθως άλλος ένας τρόπος για να τους υποτιμήσεις. Δείτε διαφορετικά, προέτρεψαν οι μελετητές, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκαν οι ιδεολογίες αυτές – κακή διακυβέρνηση, μεταβαλλόμενα κοινωνικά ήθη, η ταπείνωση του να ζεις σε εδάφη που είχαν αξία μόνο για το πετρέλαιό τους.
Αν δεν αναγνωριστούν οι παράγοντες αυτοί, καμία εξήγηση για την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους δε θα ήταν άρτια. Αλλά η εστίαση σε αυτούς για τον αποκλεισμό της ιδεολογίας αντανακλά ένα άλλο είδος δυτικής προκατάληψης: ότι αν η θρησκευτική ιδεολογία δεν έχει τόση σημασία στην Ουάσιγκτον ή το Βερολίνο, σίγουρα είναι εξίσου άσχετη στη Ράκα ή στη Μοσούλη. Όταν ένας κουκουλοφόρος εκτελεστής λέει Allahu akbar την στιγμή που αποκεφαλίζει έναν αποστάτη, κάποιες φορές το κάνει για θρησκευτικούς λόγους.
Πολλές κυρίαρχες μουσουλμανικές οργανώσεις έχουν φτάσει να λένε ότι το Ισλαμικό Κράτος, είναι στην πραγματικότητα, μη Ισλαμικό. Είναι, φυσικά, καθησυχαστικό να ξέρεις ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μουσουλμάνων ποσώς ενδιαφέρεται να αντικαταστήσει τις χολιγουντιανές ταινίες με δημόσιες εκτελέσεις ως βραδινή ψυχαγωγία. Αλλά οι Μουσουλμάνοι που αποκαλούν το Ισλαμικό Κράτος μη Ισλαμικό είναι, συνήθως, όπως μου είπε ο Μπέρναρντ Χάικελ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και κορυφαίος ειδικός στη θεολογία της οργάνωσης, «ντροπιασμένοι και πολιτικά ορθοί, με μια αθώα άποψη για τη δική τους θρησκεία» που αγνοεί «ό,τι ιστορικά και νόμιμα απαιτούσε η θρησκεία τους». Πολλές αρνήσεις της θρησκευτικής φύσης του Ισλαμικού Κράτους, είπε, έχουν τη ρίζα τους σε μια «διαθρησκευτική-χριστιανική ανόητη παράδοση».
Κάθε ακαδημαϊκός που ρώτησα για την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους με έστειλε στον Χάικελ. Ο Χάικελ, που έχει κάποιες ρίζες από τον Λίβανο, μεγάλωσε εκεί και στις Ηνωμένες Πολιτείες, και όταν μιλάει μέσα από το μεφιστοφελικό μούσι του, ξεχωρίζεις μια ελαφρώς απροσδιόριστη ξενική προφορά.
Σύμφωνα με τον Χάικελ, οι βαθμίδες του Ισλαμικού Κράτους είναι βαθιά εμποτισμένες με θρησκευτικό σθένος. Τα χωρία του Κορανίου είναι πανταχού παρόντα. «Ακόμα και οι πεζοί στρατιώτες τα διακηρύσσουν συνεχώς», δήλωσε ο Χάικελ. «Οι κάμερές τους είναι κλεμμένες και επαναλαμβάνουν τις βασικές τους θεωρίες με τυποποιημένο τρόπο, και το κάνουν όλη την ώρα».
Θεωρεί πως ο ισχυρισμός ότι το Ισλαμικό Κράτος έχει παραποιήσει τα κείμενα του Ισλάμ είναι παράλογος, και τροφοδοτείται μόνο από ηθελημένη άγνοια. «Oι άνθρωποι θέλουν να δώσουν στο Ισλάμ άφεση αμαρτιών», είπε. «Πρόκειται για το Μάντρα «Το Ισλάμ είναι ειρηνική θρησκεία». Λες και υπάρχει «Ισλάμ»! Πρόκειται περί του τι κάνουν οι Μουσουλμάνοι, καθώς και το πώς ερμηνεύουν τα κείμενά τους». Αυτά τα κείμενα είναι κοινά για όλους τους Σουνίτες Μουσουλμάνους, όχι μόνο το Ισλαμικό Κράτος. «Και οι τύποι αυτοί έχουν τόση αξιοπιστία όσο και όλοι οι υπόλοιποι».
Όλοι οι Μουσουλμάνοι παραδέχονται πως οι πρώιμες κατακτήσεις του Μωάμεθ δεν ήταν γαλήνιες, και ότι οι νόμοι του πολέμου που μεταβιβάστηκαν στο Κοράνι και στις αφηγήσεις της κυριαρχίας του Προφήτη προσαρμόστηκαν ώστε να ταιριάζουν σε μια πολυτάραχη και βίαιη εποχή. Σύμφωνα με τον Χάικελ, οι πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους αποτελούν αυθεντικές αναδρομές στο πρώιμο Ισλάμ και αναπαράγουν πιστά τις νόρμες του σχετικά με τον πόλεμο. Η συμπεριφορά αυτή περιλαμβάνει μια σειρά από πρακτικές, τις οποίες οι μοντέρνοι Μουσουλμάνοι κλίνουν να μην αναγνωρίζουν ως αναπόσπαστες στα ιερά τους κείμενα. «Η δουλεία, η σταύρωση και οι αποκεφαλισμοί δεν είναι κάτι που επιλέγουν προσεκτικά από την μεσαιωνική παράδοση οι τερατώδεις τζιχαντιστές», δήλωσε ο Χάικελ. Οι πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους «είναι βαθιά ριζωμένοι στη μεσαιωνική παράδοση και τη φέρνουν χονδρικά στο παρόν».
Η μη εκτίμηση των ουσιαστικών διαφορών μεταξύ ISIS και Αλ Κάιντα έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες αποφάσεις. Το Κοράνι ορίζει τη σταύρωση ως έναν από τις μοναδικές επιτρεπόμενες ποινές για τους εχθρούς του Ισλάμ. Ο φόρος στους Χριστιανούς έχει τη σαφή έγκριση στο Σουρά Αλ Ταουμπά, το ένατο κεφάλαιο του Κορανίου, το οποίο διδάσκει στους Μουσουλμάνους να πολεμήσουν τους Χριστιανούς και τους Εβραίους «μέχρι να πληρώσουν το jizya με πρόθυμη υποταγή, και να νιώθουν καθυποταγμένοι». Ο προφήτης, τον οποίο όλοι οι Μουσουλμάνοι θεωρούν υπόδειγμα, επέβαλε αυτούς τους κανόνες και κατείχε σκλάβους.
Οι ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους μιμήθηκαν το Μωάμεθ ως αυστηρό καθήκον, και αναβίωσαν παραδόσεις που παρέμεναν στην αφάνεια για εκατοντάδες χρόνια. «Το εντυπωσιακό σε αυτές δεν είναι μόνο η πιστότητα, αλλά και η σοβαρότητα με την οποία διαβάζουν τα κείμενα αυτά», δήλωσε ο Χάικελ. «Υπάρχει μια επιμελής, παθολογική σοβαρότητα την οποία οι Μουσουλμάνοι δεν διαθέτουν κανονικά».
Πριν την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, τους τελευταίους αιώνες καμία οργάνωση δεν είχε επιχειρήσει πιο ριζοσπαστική πίστη στο Προφητικό μοντέλο από τους Ουαχάμπι στην Αραβία του 18ου αιώνα. Κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας, και οι αυστηρές πρακτικές τους επιβιώνουν σε μία εξασθενημένη εκδοχή της Σαρία εκεί. Ο Χάικελ ωστόσο, βλέπει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις οργανώσεις: «Η βία των Ουαχάμπι δεν ήταν αναίτια». Ήταν περιτριγυρισμένοι από Μουσουλμάνους, και κατέκτησαν εδάφη που ήταν ήδη Ισλαμικά: αυτό ήταν που τους εμπόδισε. «Το ISIS, από την άλλη, ξαναζεί πραγματικά την πρώιμη περίοδο». Οι πρώιμοι Μουσουλμάνοι ήταν περιτριγυρισμένοι από μη Μουσουλμάνους, και το Ισλαμικό Κράτος, εξαιτίας των takfiri τάσεών του, θεωρεί πως βρίσκεται στην ίδια θέση.
Αν η Αλ Κάιντα ήθελε να αναβιώσει τη δουλεία, δεν το δήλωσε ποτέ. Και γιατί να το κάνει; Η αποσιώπηση της δουλείας μαρτυρούσε πιθανόν στρατηγική σκέψη, λαμβάνοντας υπόψη τη συμπαράσταση της κοινής γνώμης. Όταν το Ισλαμικό Κράτος άρχισε να υποδουλώνει ανθρώπους, ακόμα και κάποιοι από τους υποστηρικτές του έκαναν πίσω. Παρ’ όλα αυτά, το χαλιφάτο συνέχισε να ασπάζεται χωρίς αναστολές τη δουλεία και τη σταύρωση. «Θα κατακτήσουμε τη Ρώμη σας, θα σπάσουμε τους σταυρούς σας, και θα υποδουλώσουμε τις γυναίκες σας», υποσχέθηκε ο Αντνάνι, ο εκπρόσωπος του Ισλαμικού Κράτους, σε μία από τους τακτικές εκδηλώσεις της αγάπης του προς τη Δύση. «Αν δεν ζήσουμε μέχρι την ώρα εκείνη, τότε θα το κάνουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας, και θα πουλήσουν τους γιους σας ως σκλάβους σε σκλαβοπάζαρο».
Τον Οκτώβριο, το Νταμπίκ (Dabiq), το περιοδικό του Ισλαμικού Κράτους, δημοσίευσε το άρθρο «Η Αναβίωση της Δουλείας πριν την Ώρα της», το οποίο αναφέρεται στο αν οι Γιαζίντι (μέλη μιας αρχαίας κουρδικής μειονότητας που δανείζεται στοιχεία του Ισλάμ, και είχε βρεθεί στο στόχαστρο από δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους στο βόρειο Ιράκ) είναι ξεπεσμένοι Μουσουλμάνοι, και συνεπώς στοχοποιημένοι για να πεθάνουν, ή απλώς παγανιστές, άρα τους άξιζε η δουλεία. Μια ομάδα μελέτης του Ισλαμικού Κράτους συνεδρίασε, με εντολή της κυβέρνησης, για τη διευθέτηση του θέματος. Αν είναι παγανιστές, έγραφε ο ανώνυμος συντάκτης του άρθρου,
Δεκάδες χιλιάδες αλλοδαπών Μουσουλμάνων λέγεται ότι έχουν μεταναστεύσει στο Ισλαμικό Κράτος. Οι νεοσύλλεκτοι προέρχονται από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Αυστραλία, την Ινδονησία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλά άλλα μέρη. Πολλοί ήρθαν να πολεμήσουν, και πολλοί σκοπεύουν να πεθάνουν.
Ο Πήτερ Ρ. Νιούμαν , καθηγητής στο King’s College του Λονδίνο, μου είπε ότι το διαδίκτυο έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο για τη διάδοση της προπαγάνδας και για να γνωρίζουν οι νέοι τι να πιστέψουν. Η στρατολόγηση μέσω διαδικτύου διεύρυνε τον πληθυσμό της τζιχαντιστικής κοινότητας, επιτρέποντας σε συντηρητικές Μουσουλμάνες, ενώ είναι απομονωμένες στα σπίτια τους, να επικοινωνούν με στρατολογητές, να ριζοσπαστικοποιήσουν και να καθορίσουν το πέρασμα για τη Συρία. Λόγω της απήχησής του και στα δύο φύλα, το Ισλαμικό Κράτος φιλοδοξεί να χτίσει μια πλήρη κοινωνία.
Τον Νοέμβριο, ταξίδεψα στην Αυστραλία προκειμένου να συναντήσω τον Μούσα Σεραντόνιο, έναν 30χρονο άνδρα ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από τον Νιούμαν και άλλους ερευνητές ως ένας από τους δύο σπουδαιότερους «νέους πνευματικούς ηγέτες» που καθοδηγούν τους αλλοδαπούς να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος. Για τρία χρόνια ήταν τηλευαγγελιστής στο κανάλι Iqraa TV στο Κάιρο, αλλά έφυγε μετά από αντιρρήσεις του σταθμού σχετικά με τις συχνές εκκλήσεις του για εδραίωση ενός χαλιφάτου. Σήμερα, κηρύττει μέσω Facebook και Twitter.
Ο Σεραντόνιο, ένας ψηλός, φιλικός άνδρας με φιλομαθή συμπεριφορά, μου είπε ότι ασπρίζει με τα βίντεο αποκεφαλισμού. Μισεί το θέαμα της βίας, ακόμα κι αν οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους είναι υποχρεωμένοι να την αποδέχονται. (Μιλάει ανοιχτά, με τρόπο αμφιλεγόμενο ανάμεσα στους τζιχαντιστές, κατά των επιθέσεων αυτοκτονίας, με βάση το ότι ο Θεός απαγορεύει την αυτοκτονία: διαφοροποιείται από το Ισλαμικό Κράτος σε κάποια ακόμα σημεία). Έχει αυτό το ατημέλητο μούσι που βλέπει κανείς σε κάποιους φανατικούς φαν του Lord of the Rings, και η εμμονή του με τον Ισλαμικό αποκαλυπτικισμό μοιάζει γνώριμη. Φαινόταν να ζει ένα δράμα, το οποίο, σε έναν έξωθεν παρατηρητή, φαντάζει μεσαιωνικό μυθιστόρημα φαντασίας, μόνο που έχει αληθινό αίμα.
Πέρυσι τον Ιούνιο, ο Σεραντόνιο και η σύζυγός του προσπάθησαν να μεταναστεύσουν, δεν αποκάλυψε το πού βέβαια («Είναι παράνομο να πας στη Συρία», δήλωσε επιφυλακτικά), αλλά τους συνέλαβαν καθοδόν, στις Φιλιππίνες, και εκείνος απελάθηκε πίσω στην Αυστραλία επειδή είχε λήξει η βίζα του. Η Αυστραλία ποινικοποίησε τις προσπάθειές του να ενταχθεί ή να ταξιδέψει στο Ισλαμικό Κράτους και κατέσχεσε το διαβατήριο του Σεραντόνιο. Παραμένει παγιδευμένος στη Μελβούρνη, όπου είναι γνωστός στις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις. Αν ο Σεραντόνιο πιανόταν να διευκολύνει τη μετακίνηση ατόμων στο Ισλαμικό Κράτος, θα φυλακιζόταν. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, παραμένει ελεύθερος, ένας πρακτικά ανεξάρτητος ιδεολόγος, ο οποίος, εντούτοις, είναι, όπως θεωρούν οι τζιχαντιστές, μια αξιόπιστη φωνή σε θέματα δόγματος του Ισλαμικού Κράτους.
Συναντηθήκαμε για μεσημεριανό στο Φούτσκρει, μια πυκνοκατοικημένη, πολυπολιτισμική συνοικία της Μελβούρνης απ’ όπου κατάγεται και ο Lonely Planet, εκδότης ταξιδιωτικών οδηγών. Ο Σεραντόνιο μεγάλωσε εκεί σε μια οικογένεια ιρλανδικής και καλαβριανής καταγωγής. Σε έναν συνηθισμένο δρόμο της συνοικίας θα βρει κανείς αφρικανικά εστιατόρια, βιετναμέζικα καταστήματα, και νέους Άραβες να κυκλοφορούν με σαλαφιστική εμφάνιση, δηλαδή ατημέλητο μούσι, μακρύ πουκάμισο και παντελόνια που καλύπτουν τα μισά της γάμπας.
Ο Σεραντόνιο μίλησε για τη χαρά που ένιωσε όταν ο Μπαγντάντι ανακηρύχθηκε χαλίφης στις 29 Ιουνίου 2014, καθώς και την ξαφνική, μαγνητική έλξη που άρχισε να ασκεί η Μεσοποταμία σε αυτόν και τους φίλους του. «Βρισκόμουν σε ένα ξενοδοχείο [στις Φιλιππίνες], και είδα την ανακήρυξη στην τηλεόραση», μου είπε. Έμεινα έκπληκτος, και σκέφτηκα, γιατί να βρίσκομαι καθηλωμένος σε αυτό το αναθεματισμένο δωμάτιο;».
Το τελευταίο χαλιφάτο ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία έφτασε στο ζενίθ της τον 16ο αιώνα κι έπειτα βίωσε μια μακροχρόνια παρακμή, μέχρι την ευθανασία της από τον ιδρυτή της Δημοκρατίας της Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, το 1924. O Σεραντόνιο, όμως, όπως πολλοί υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους, δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητα του χαλιφάτου, διότι δεν προώθησε πλήρως τον Ισλαμικό νόμο, ο οποίος προϋποθέτει πετροβολισμούς, δουλεία και ακρωτηριασμούς, και διότι οι χαλίφηδές του δεν κατάγονται από τη φυλή του Προφήτη, τους Κουραϊσίτες.
Ο Μπαγκντάντι μίλησε εκτενώς για τη σπουδαιότητα του χαλιφάτου στο κήρυγμά του στη Μοσούλη. Υποστήριξε πως η αναβίωση του θεσμού του χαλιφάτου, ο οποίος δε βρισκόταν σε λειτουργία παρά μόνον κατ’ όνομα για 1000 περίπου χρόνια, ήταν μια δημόσια υποχρέωση. Αυτός και οι πιστοί του «έσπευσαν να ανακηρύξουν το χαλιφάτο και να διορίσουν έναν ιμάμη» ως επικεφαλής του, δήλωσε. «Πρόκειται για καθήκον των Μουσουλμάνων – ένα καθήκον που ήταν χαμένο για αιώνες… Οι Μουσουλμάνοι αμαρτάνουν με το να χάνουν το καθήκον αυτό, και πρέπει πάντα να πασχίζουν για την καθιέρωσή του». Όπως και ο Μπιν Λάντεν που προηγήθηκε, έτσι και ο Μπαγκντάντι μίλησε με τρόπο γλαφυρό, με συχνές βιβλικές αναφορές και γνώση της κλασικής ρητορικής. Σε αντίθεση με τον Μπιν Λάντεν και τους ψεύτικους χαλίφες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι Κουραϊσίτης.
Σύμφωνα με τον Σεραντόνιο, δεν είναι μόνο μια πολιτική οντότητα, αλλά και εφαλτήριο για τη λύτρωση. Η προπαγάνδα του Ισλαμικού Κράτους αναφέρει τακτικά τους όρκους baya’a (υποταγή) που έρχονται από τζιχαντιστικές ομάδες στον μουσουλμανικό κόσμο. Ο Σεραντόνιο παράθεσε ένα ρητό του Προφήτη, ότι το να πεθάνεις χωρίς να δώσεις όρκο υποταγής είναι σα να πεθαίνεις jahil (αδαής) και συνεπώς σα να βρίσκει έναν «θάνατο απιστίας». Δείτε πώς οι Μουσουλμάνοι (ή και οι Χριστιανοί) φαντάζονται πως αντιμετωπίζει ο Θεός τις ψυχές των ανθρώπων που πεθαίνουν χωρίς να μάθουν για τη μοναδική αληθινή θρησκεία. Ούτε σώζονται φανερά ούτε καταδικάζονται οριστικά. Παρομοίως, δήλωσε ο Σεραντόνιο, ο Μουσουλμάνος που αναγνωρίζει έναν παντοδύναμο Θεό και προσεύχεται, αλλά πεθαίνει χωρίς να υποτάσσεται σε έναν έγκυρο χαλίφη και να υφίσταται τις δεσμεύσεις του όρκου αυτού, έχει αποτύχει στο να ζήσει μια πλήρως Ισλαμική ζωή. Επισήμανα πως αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μουσουλμάνων στην ιστορία, και όλοι όσοι πέθαναν μεταξύ του 1924 και 2014, βρήκαν έναν θάνατο απιστίας. O Σεραντόνιο έγνεψε κατηφής. «Θα έλεγα ακόμα και ότι το Ισλάμ έχει επανεγκαθιδρυθεί» από το χαλιφάτο.
Τον ρώτησα για τη δική του baya ‘a, κι εκείνος έσπευσε να με διορθώσει: «Δεν είπα ότι θα έδινα όρκο υποταγής». Σύμφωνα με τον αυστραλιανό νόμο, μου υπενθύμισε, το να δίνεις baya ‘a στο Ισλαμικό Κράτος ήταν παράνομο. «Όμως συμφωνώ στο ότι [ο Μπαγκντάντι] πληροί τις προϋποθέσεις», συνέχισε. «Εγώ απλά θα σου κλείσω το μάτι, κι εσύ πάρτο όπως θες».
Για να γίνει κάποιος χαλίφης, πρέπει να πληροί τους όρους που περιγράφονται στο σουνιτικό νόμο, το να είναι δηλαδή Μουσουλμάνος ενήλικας άντρας με καταγωγή από Κουραϊσίτες, να επιδεικνύει ηθική, φυσική και διανοητική ακεραιότητα, και να διαθέτει ‘amr, δηλαδή κύρος. Το τελευταίο αυτό κριτήριο, είπε ο Σεραντόνιο, είναι το πιο δύσκολο να το ικανοποιεί κανείς, και είναι απαραίτητο να έχει ο χαλίφης επικράτεια στην οποία να μπορεί να προωθήσει τον Ισλαμικό νόμο. Το Ισλαμικό Κράτος του Μπαγκντάντι το κατάφερε αυτό πολύ πιο πριν από την 29η Ιουνίου, δήλωσε ο Σεραντόνιο, και μόλις το έκανε αυτό, ένας δυτικός προσήλυτος στις βαθμίδες της οργάνωσης – ο Σεραντόνιο τον χαρακτήρισε ως «κάτι σαν ηγέτη» – άρχισε να διαμαρτύρεται για τη θρησκευτική υποχρέωση ανακήρυξης ενός χαλιφάτου. Εκείνος και άλλοι μίλησαν στα κρυφά με πρόσωπα σε θέσεις εξουσίας και τους είπαν ότι η περαιτέρω καθυστέρηση θα ήταν αμαρτία.
O Σεραντόνιο υποστήριξε ότι δημιουργήθηκε μια φατρία έτοιμη να πολεμήσει την ομάδα του Μπαγκντάντι εάν το καθυστερούσε κι άλλο. Ετοίμασαν μια επιστολή σε διάφορα ισχυρά μέλη του ISIS, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά τους για το ότι δεν έχει οριστεί χαλίφης, και κατευνάστηκαν από τον Αντνάνι, τον εκπρόσωπο του Ισλαμικού Κράτους, ο οποίος τους αποκάλυψε ένα μυστικό, ότι το χαλιφάτο είχε ανακηρυχθεί ήδη πολύ καιρό πριν τη δημόσια ανακοίνωση. Είχαν τον νόμιμο χαλίφη τους, κι εκείνη τη στιγμή υπήρχε μόνο μια επιλογή. «Εάν είναι νόμιμος», είπε ο Σεραντόνιο, «πρέπει να του δώσεις την baya ’a».
Μετά το κήρυγμα του Μπαγκντάντι τον Ιούλιο του 2014, ένα κύμα τζιχαντιστών άρχισε να ρέει σε καθημερινή βάση στη Συρία με ανανεωμένα κίνητρα. Ο Γιούργκεν Τόντενχέφερ, Γερμανός συγγραφέας και πρώην πολιτικός που επισκέφθηκε το Ισλαμικό Κράτος το Δεκέμβριο του 2014, ανέφερε την άφιξη 100 μαχητών σε έναν σταθμό στρατολόγησης στα τουρκικά σύνορα σε μόλις δύο ημέρες. Η αναφορά του, μεταξύ άλλων, δείχνει ότι μια σταθερή εισροή αλλοδαπών, πρόθυμων να εγκαταλείψουν τα πάντα στην πατρίδα τους για μια ευκαιρία στον παράδεισο, είναι το χειρότερο μέρος στη γη.
Μια εβδομάδα πριν το γεύμα μου με τον Σεραντόνιο, συναντήθηκα στο Λονδίνο με τρία πρώην μέλη της απαγορευμένης Ισλαμιστικής οργάνωσης Al Muhajiroun (Oι Μετανάστες): τους Ανχέμ Τσαουντάρι, Αμπού Μπαραά και Αμπντούλ Μουχίντ. Όλοι εξέφρασαν την επιθυμία να μεταναστεύσουν στο Ισλαμικό Κράτος, όπως είχαν πράξει πολλοί συνάδελφοί τους, αλλά οι αρχές είχαν κατασχέσει τα διαβατήριά τους. Όπως και ο Σεραντόνιο, θεωρούσαν το χαλιφάτο τη μόνη ηθική κυβέρνηση στη γη, αν και κανείς τους δεν ομολόγησε να έχει ορκιστεί υποταγή. Ο κύριος στόχος τους με τη συνάντησή μας ήταν να εξηγήσουν τι αντιπροσωπεύει το Ισλαμικό Κράτος, και πώς αντανακλούν οι πολιτικές του τον νόμο του Θεού.
Ο Τσαουντάρι, 48 ετών, είναι ο πρώην ηγέτης της οργάνωσης. Eμφανίζεται συχνά σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ως ένα από τα λίγα άτομα που μπορούν να κλείσουν οι παραγωγοί, ο οποίος θα υπερασπιστεί με σθένος το Ισλαμικό Κράτος μέχρι να του κλείσουν το μικρόφωνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει τη φήμη ενός απωθητικού ψώνιου, αλλά αυτός και οι ακόλουθοί του πιστεύουν ειλικρινά στο Ισλαμικό κράτος, και σε θέματα δόγματος, το μιμούνται. O Τσαουντάρι και οι υπόλοιποι κατέχουν εξέχουσα θέση στο newsfeed του Twitter των κατοίκων του Ισλαμικού Κράτους, ενώ ο Αμπού Μπαραά έχει κανάλι στο You Tube στο οποίο απαντάει σε ερωτήσεις σχετικά με τη Σαρία.
Από τον Σεπτέμβριο του 2014, οι αρχές ερευνούν τους τρεις άντρες ως ύποπτους για υποστήριξη τρομοκρατίας. Εξαιτίας της έρευνας αυτής, έπρεπε να με συναντήσουν ξεχωριστά: η επικοινωνία μεταξύ τους θα αθετούσε τους όρους της εγγύησής τους. Αλλά το να μιλάω μαζί τους ήταν σα να μιλάω με το ίδιο άτομο το οποίο φορούσε διαφορετικές μάσκες. Ο Τσαουντάρι με συνάντησε σε ένα ζαχαροπλαστείο στη συνοικία Ίλφορντ του ανατολικού Λονδίνου. Ήταν έξυπνα ντυμένος, με ένα καινούργιο μπλε χιτώνα που έφτανε μέχρι τους αστράγαλούς του, και έπινε αργά ένα Red Bull όση ώρα μιλούσαμε.
Πριν το χαλιφάτο, «ίσως το 85% της Σαρία ήταν απόν από τη ζωή μας», μου είπε ο Τσαουντάρι. «Οι νόμοι αυτοί βρίσκονται σε αναστολή μέχρι να αποκτήσουμε khilafa » – δηλαδή χαλιφάτο – «και τώρα έχουμε ένα». Χωρίς ένα χαλιφάτο, για παράδειγμα, οι μεμονωμένοι αυτόκλητοι τιμωροί δεν υποχρεούνται να ακρωτηριάζουν τα χέρια των κλεφτών που συλλαμβάνονται επ’ αυτοφώρω. Αλλά με τη δημιουργία ενός χαλιφάτου, και ο νόμος αυτός, μαζί με ένα τεράστιο σώμα μιας άλλης νομολογίας, ξαφνικά ξυπνάει. Θεωρητικά, όλοι οι Μουσουλμάνοι υποχρεούνται να μεταναστεύσουν στην περιοχή όπου το χαλιφάτο εφαρμόζει τους νόμους αυτούς. Ένας από τους μαθητές-πρότυπα του Τσαουντάρι, που προσηλυτίστηκε από τον Ινδουισμό, ονόματι Αμπού Ρουμασά, κατάφερε να αποφύγει την αστυνομία ώστε να φυγαδεύσει την πενταμελή οικογένειά του από το Λονδίνο στη Συρία το Νοέμβριο του 2014. Τη μέρα που συνάντησα τον Τσαουντάρι, o Αμπού Ρουμασά τουίταρε μια φωτογραφία του ίδιου με ένα Καλάσνικωφ στο ένα χέρι και το νεογέννητο γιο του στο άλλο, με το χάσταγκ #GenerationKhilafah.
Ο χαλίφης είναι απαραίτητος για την εφαρμογή της Σαρία. Τυχόν αποκλίσεις θα αναγκάσουν αυτούς που έδωσαν όρκο υποταγής να ενημερώσουν τον χαλίφη κατ’ ιδίαν για το σφάλμα του, και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να τον αφορίσουν και να τον αντικαταστήσουν εάν επιμένει. («Μαστίζομαι από αυτό το σημαντικό θέμα, μαστίζομαι από αυτή την ευθύνη, και πρόκειται περί μιας μεγάλης ευθύνης», δήλωσε ο Μπαγκντάντι στο κήρυγμά του). Ως αντάλλαγμα, ο χαλίφης απαιτεί υπακοή, και αυτοί που επιμένουν να υποστηρίζουν μη μουσουλμανικές κυβερνήσεις, μετά από τη δέουσα προειδοποίηση και ενημέρωση σχετικά με την αμαρτία τους, θεωρούνται αποστάτες.
Ο Τσαουντάρι δήλωσε πως η Σαρία έχει παρεξηγηθεί εξαιτίας της ελλιπούς εφαρμογής της από καθεστώτα όπως η Σαουδική Αραβία, που αποκεφαλίζει τους δολοφόνους και κόβει τα χέρια των κλεφτών. «Το πρόβλημα», εξήγησε, «είναι ότι όταν μέρη όπως η Σαουδική Αραβία απλώς εφαρμόζουν τον ποινικό κώδικα, χωρίς την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη της Σαρία –όλο το πακέτο– τότε απλά γεννούν μίσος προς τη Σαρία». Όλο το πακέτο, είπε, θα περιλάμβανε δωρεάν στέγαση, σίτιση και ένδυση για όλους, ωστόσο όποιος ήθελε πλουτίσει μέσω της εργασίας του, θα ήταν ελεύθερος να το κάνει.
Ο Αμπντούλ Μουχίντ, 32 ετών, συνέχισε με τον ίδιο τρόπο. Όταν τον συνάντησα σε ένα τοπικό εστιατόριο, είχε αμφίεση chic μουτζαχεντίν: ατημέλητο μούσι, αφγανικό καπέλο, και ένα πορτοφόλι έξω από τα ρούχα του, δεδομένο με κάτι που έμοιαζε με θήκη πιστολιού ώμου. Όταν καθίσαμε, ήθελε να συζητήσουμε για την κοινωνική πρόνοια. Το Ισλαμικό Κράτος μπορεί να έχει μεσαιωνικές ποινές για ηθικά εγκλήματα (μαστίγωμα για μέθη ή συνουσία εκτός γάμου, λιθοβολισμός για μοιχεία), αλλά το πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας είναι, τουλάχιστον σε μερικές πτυχές του, προοδευτικό σε βαθμό που θα ικανοποιούσε έναν σχολιαστή του MSNBC. Η ιατρική περίθαλψη, είπε, είναι δωρεάν. («Και στη Μ. Βρετανία δωρεάν δεν είναι;», ρώτησα. «Όχι», απάντησε. «Κάποιες διαδικασίες δεν καλύπτονται, όπως η όραση»). Η παροχή κοινωνικής πρόνοιας δεν ήταν, όπως είπε, μια επιλογή πολιτικής του Ισλαμικού Κράτους, αλλά μια υποχρέωση πολιτικής εγγενούς στον νόμο του Θεού.
ΙΙΙ. Η Αποκάλυψη
Όλοι οι Μουσουλμάνοι αναγνωρίζουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που γνωρίζει το μέλλον. Συμφωνούν, όμως, και στο ότι μας προσέφερε μια κλεφτή ματιά σε αυτό, μέσα από το Κοράνι και τις διηγήσεις του Προφήτη. Το Ισλαμικό Κράτος διαφέρει από σχεδόν κάθε άλλη τζιχαντιστική οργάνωση του παρόντος στο ότι πιστεύει ότι είναι γραμμένη στα γραπτά του Θεού ως κεντρικός χαρακτήρας. Το Ισλαμικό Κράτος είναι εμφανώς διαφορετικό στη διανομή ρόλων από τους προκάτοχούς του και σαφέστερο όσον αφορά τη θρησκευτική φύση της αποστολής του.
Σε γενικές γραμμές, η Αλ Κάιντα ενεργεί σαν ένα παράνομο πολιτικό κίνημα, που θέτει πάντα επίγειους στόχους – την απέλαση των μη Μουσουλμάνων από την αραβική χερσόνησο, την κατάργηση του κράτους του Ισραήλ, τη διακοπή υποστήριξης σε δικτατορίες σε μουσουλμανικά εδάφη. Το Ισλαμικό Κράτος έχει το μερίδιό του σε επίγεια ζητήματα (συμπεριλαμβανομένης και της συλλογής απορριμμάτων και την παροχή τρεχούμενου νερού σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό του), αλλά το Τέλος των Ημερών είναι ένα σταθερό μοτίβο της προπαγάνδας του. Ο Μπιν Λάντεν σπάνια ανέφερε την αποκάλυψη, και όταν το έκανε, φαινόταν να υποθέτει πως όταν θα έφτανε επιτέλους η ένδοξη στιγμή της θείας δίκαιης τιμωρίας, εκείνος θα είχε πεθάνει πολύ πιο πριν. «Ο Μπιν Λάντεν και ο Ζαουάχρι κατάγονται από οικογένειες Σουνιτών που ανήκουν στην ελίτ και περιφρονούν τέτοιες υποθέσεις και πιστεύουν ότι είναι κάτι με το οποίο ασχολούνται η μάζες», δηλώνει ο Γουίλ Μακκάντς του Ινστιτούτου Μπρούκινγκς, ο οποίος γράφει ένα βιβλίο για την Αποκαλυπτική άποψη του Ισλαμικού Κράτους.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της αμερικανικής κατοχής του Ιράκ, οι άμεσοι ιδρυτές του Ισλαμικού Κράτους, εν αντιθέσει, είδαν παντού σημάδια του έσχατου καιρού. Ανέμεναν μέσα σε έναν χρόνο την έλευση του Μαχντί, ενός μεσσία που προορίζεται να οδηγήσει τους μουσουλμάνους στη νίκη πρίν το τέλος του κόσμου. Ο Μακ Καντς είπε ότι ένας εξέχων ισλαμιστής στο Ιράκ προσέγγισε τον Μπιν Λάντεν το 2008, προκειμένου να τον προειδοποιήσει ότι η οργάνωση είχε ως ηγέτες εκατομμυριούχους, οι οποίοι «μιλούσαν διαρκώς για τον Μαχντί και έπαιρναν στρατηγικές αποφάσεις» βασιζόμενοι στο πότε πίστευαν οι ίδιοι ότι επρόκειτο να έρθει ο Μαχντί. «Η Αλ Κάιντα αναγκάστηκε να γράψει [στους ηγέτες αυτούς] για να τους πει να ‘σταματήσουν.’»
Για μερικούς πραγματικούς πιστούς, αυτούς που λαχταρούν επικές μάχες μεταξύ του καλού και του κακού, τα οράματα για αποκαλυπτικές αιματοχυσίες πληρούν μια βαθιά ψυχολογική ανάγκη. Ένας από τους υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους που γνώρισα, ο Μούσα Σεραντόνιο, ο Αυστραλός, εξέφρασε μεγάλο ενδιαφέρον για την αποκάλυψη και για το πώς θα είναι οι εναπομείνουσες ημέρες του Ισλαμικού Κράτους και του κόσμου. Μερικά τμήματα αυτής της πρόβλεψής του μοιάζουν αληθινά και δεν έχουν ακόμα λάβει δογματικό χαρακτήρα. Παρ’ όλα αυτά, άλλα τμήματα βασίζονται σε κυρίαρχες σουνιτικές πηγές και είναι εμφανείς σε όλο το εύρος της προπαγάνδας του Ισλαμικού Κράτους. Αυτά περιλαμβάνουν την πεποίθηση ότι θα υπάρχουν μόνο 12 νόμιμα χαλιφάτα και ότι η Βαγδάτη είναι το όγδοο. Ότι οι στρατιές της Ρώμης θα συσπειρωθούν ενάντια στις στρατιές του Ισλάμ στη Βόρεια Συρία. Και, τέλος, ότι η τελική αναμέτρηση του Ισλάμ με έναν αντι-Μεσσία θα λάβει χώρα στην Ιερουσαλήμ ύστερα από μια περίοδο ανανεωμένης ισλαμικής κυριαρχίας.
Το Ισλαμικό Κράτος έχει προσδώσει μεγάλη βαρύτητα στην πόλη της Συρίας Νταμπίκ, κοντά στο Αλέππο. Έδωσε μάλιστα το όνομα της πόλης και στο προπαγανδιστικό περιοδικό του και γιόρτασε ξέφρενα (και με μεγάλο κόστος) την κατάκτηση των στρατηγικά ασήμαντων πεδιάδων του Νταμπίκ. Είναι εδώ, όπου ο Προφήτης φέρεται να είπε ότι οι στρατιές της Ρώμης θα στρατοπεδώσουν. Οι στρατιές του Ισλάμ θα τις συναντήσουν και τότε το Νταμπίκ θα γίνει το Βατερλώ ή το Αντιέταμ της Ρώμης.
Το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας διαθέτει Γραφείο Προστασίας του Καταναλωτή
«Το Νταμπίκ βασικά είναι ολόκληρο μια αγροτική έκταση», έγραψε πρόσφατα ένας υποστηρικτής του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter. «Θα μπορούσες να φανταστείς να γίνονται εκεί επικές μάχες.» Οι προπαγανδιστές του Ισλαμικού Κράτους αναμένουν με τεράστια λαχτάρα αυτό το γεγονός και υπονοούν διαρκώς ότι δεν αργεί να έρθει. Το περιοδικό της οργάνωσης παραθέτει λόγια του Ζαρκάουι: «Η σπίθα στο Ιράκ έχει ανάψει, και η φλόγα της θα δυναμώνει … έως ότου κάψει τις στρατιές των σταυροφόρων στο Νταμπίκ.» Ένα πρόσφατο βίντεο προπαγάνδας δείχνει σκηνές από χολιγουντιανές ταινίες πολέμου που διαδραματίζονται την εποχή του μεσαίωνα, ίσως γιατί πολλές από τις προφητείες προσδιορίζουν ότι οι στρατιές θα είναι έφιππες ή θα φέρουν αρχαία όπλα.
Τώρα που κατέλαβε το Νταμπίκ, το Ισλαμικό Κράτος αναμένει τον ερχομό ενός εχθρικού στρατού στο σημείο, του οποίου η ήττα θα σημάνει την αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη. Τα δυτικά μέσα συνήθως παραλείπουν τις αναφορές στο Νταμπίκ στα βίντεο που δημοσιεύει το Ισλαμικό Κράτος και επικεντρώνονται συνήθως στις χτυπητές εικόνες των αποκεφαλισμών. «Εδώ είμαστε λοιπόν, θάβοντας τον πρώτο Αμερικανό σταυροφόρο στο Νταμπίκ και περιμένοντας με προθυμία να καταφτάσει ο υπόλοιπος στρατός», έλεγε ο μασκοφόρος εκτελεστής σε ένα βίντεο του Νοεμβρίου, δείχνοντας το κομμένο κεφάλι του Πήτερ (Αμπντούλ Ραχμάν) Κάσσινγκ, τον βοηθό εργάτη που κρατιόταν αιχμάλωτος για πάνω από έναν χρόνο. Κατά τη διάρκεια της μάχης στο Ιράκ τον Δεκέμβριο, αφού μουτζαχεντίν ανέφεραν (ίσως εσφαλμένα) να είδαν Αμερικανούς στρατιώτες στη μάχη, οι λογαριασμοί του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter ξέσπασαν σε κραυγές χαράς, ωσάν κατενθουσιασμένοι οικοδεσπότες ενόψει της άφιξης των πρώτων καλεσμένων σε πάρτυ.
Η προφητική αφήγηση που προμηνύει τη μάχη στο Νταμπίκ αναφέρει ως εχθρό τη Ρώμη. Το ποια είναι η «Ρώμη» τώρα που ο πάπας δεν έχει στρατό, παραμένει ερώτημα προς συζήτηση. Όμως, ο Σεραντόνιο υποστηρίζει ότι η Ρώμη σήμαινε την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία είχε ως πρωτεύουσα τη σημερινή Κωνσταντινούπολη. Θα πρέπει να θεωρήσουμε τη Ρώμη ως τη Δημοκρατία της Τουρκίας, την ίδια δημοκρατία που έβαλε τέλος στο τελευταίο αυτοαποκαλούμενο χαλιφάτο πριν από 90 χρόνια. Άλλες πηγές του Ισλαμικού Κράτους ισχυρίζονται ότι ως Ρώμη ίσως να θεωρείται οποιοσδήποτε άπιστος στρατός, οπότε οι Αμερικανοί ταιριάζουν εύκολα.
Αφού μουτζαχεντίν ανέφεραν να είδαν Αμερικανούς στρατιώτες στη μάχη, οι λογαριασμοί του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter ξέσπασαν σε κραυγές χαράς, ωσάν κατενθουσιασμένοι οικοδεσπότες ενόψει της άφιξης των πρώτων καλεσμένων σε πάρτυ.
Μετά τη μάχη στο Νταμπίκ, είπε ο Σεραντόνιο, το χαλιφάτο θα επεκταθεί και θα ρουφήξει την Κωνσταντινούπολη. Κάποιοι πιστεύουν ότι ύστερα θα καλύψει ολόκληρη τη Γη, αλλά ο Σεραντόνιο ισχυριζόταν ότι η πλημμυρίδα του ίσως να μην ξεπεράσει ποτέ τον Βόσπορο. Ένας αντί-Μεσσίας, γνωστός στη μουσουλμανική αποκαλυπτική λογοτεχνία ως Ντατζάλ, θα έρθει από την περιοχή Κορασάν του ανατολικού Ιράν και θα σκοτώσει σημαντικό αριθμό από τους μαχητές του χαλιφάτου, έως ότου παραμείνουν 5.000, στριμωγμένοι στην Ιερουσαλήμ. Καθώς ο Ντατζάλ ετοιμάζεται να τους αποτελειώσει, ο Ιησούς, ο δεύτερος πιο τιμημένος προφήτης στο Ισλάμ, θα επιστρέψει στη Γη, θα λογχίσει τον Ντατζάλ και θα οδηγήσει τους μουσουλμάνους στη νίκη.
«Μόνο ο Θεός ξέρει» αν οι στρατιές του Ισλαμικού Κράτους είναι αυτές της προφητείας, είπε ο Σεραντόνιο. Αλλά είναι αισιόδοξος. «Ο Προφήτης είπε ότι ένα σημάδι της επικείμενης έλευσης του Τέλους των Ημερών είναι ότι οι άνθρωποι θα σταματήσουν για λίγο καιρό να μιλάνε για αυτό», είπε. «Αν πας τώρα στα τζαμί, θα διαπιστώσεις ότι οι κήρυκες σωπαίνουν πάνω στο ζήτημα». Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ακόμα και τα εμπόδια που αντιμετώπισε το Ισλαμικό Κράτος δε σημαίνουν απολύτως τίποτα, καθώς ο Θεός έχει προαποφασίσει έτσι κι αλλιώς τον παρ’ ολίγον αφανισμό του λαού του. Το Ισλαμικό Κράτος περιμένει ακόμα τις καλύτερες και τις χειρότερες μέρες του.
ΙV. H Μάχη
Η ιδεολογική καθαρότητα του Ισλαμικού Κράτους έχει μια αντισταθμιστική αρετή: μας επιτρέπει να προβλέψουμε μερικές από τις πράξεις της οργάνωσης. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν σπάνια προβλέψιμος. Ολοκλήρωσε την πρώτη του τηλεοπτική συνέντευξη με τρόπο αινιγματικό. Ο Πήτερ Άρνετ από το CNN τον ρώτησε «Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;» Και ο Μπιν Λάντεν απάντησε: «Θα δεις και θα ακούσεις για αυτά στα μέσα, Θεού θέλοντος.» Εν αντιθέσει, το Ισλαμικό Κράτος καυχιέται συχνά για τα σχέδιά του, όχι για όλα, αλλά αρκετά, ώστε ακούγοντάς τους προσεκτικά να μπορούμε να συμπεράνουμε πώς σκοπεύει να κυριαρχήσει και να εξαπλωθεί.
Στο Λονδίνο, ο Τσαουντάρι και οι φοιτητές του παρείχαν εκτενείς περιγραφές για τον τρόπο με τον οποίο το Ισλαμικό Κράτος πρέπει να φέρει εις πέρας την εξωτερική πολιτική του τώρα που είναι πια χαλιφάτο. Έχει ήδη ενστερνιστεί αυτό που ο ισλαμικός νόμος ονομάζει «επιθετική τζιχάντ», την εξάπλωση με βίαια μέσα σε χώρες που κυβερνώνται από μη-μουσουλμάνους. «Μέχρι στιγμής απλά υπερασπιζόμασταν τους εαυτούς μας», είπε ο Τσάουνταρι. Χωρίς το χαλιφάτο η επιθετική τζιχάντ είναι ανεφάρμοστη. Η κήρυξη όμως πολέμου με σκοπό την εξάπλωση αποτελεί βασική υποχρέωση του χαλίφη.
O Τσάουνταρι δυσκολεύτηκε πολύ να μου παρουσιάσει τους νόμους περί πολέμου με τους οποίους λειτουργεί το Ισλαμικό Κράτος ως τακτικές ελέους και όχι βιαιότητας. Μου είπε ότι το Κράτος έχει υποχρέωση να τρομοκρατεί τους εχθρούς του, κάτι σαν μια ιερή εντολή προκαλώντας τους φρίκη με αποκεφαλισμούς και σταυρώσεις και το σκλάβωμα γυναικόπαιδων, γιατί έτσι επισπεύδεται η νίκη και αποφεύγεται η μακρόχρονη αντιπαράθεση.
Ο συνεργάτης του Τσάουνταρι, Αμπού Μπαραά, εξήγησε ότι ο ισλαμικός νόμος επιτρέπει μόνο προσωρινές συνθήκες ειρήνης, που δε διαρκούν περισσότερο από μια δεκαετία. Παρομοίως, η αποδοχή συνόρων εκλαμβάνεται ως ανάθεμα, όπως δηλώνεται από τον Προφήτη και αντηχεί στα προπαγανδιστικά βίντεο του Ισλαμικού Κράτους. Εάν ο χαλίφης συναινέσει στη σύναψη μακροχρόνιας ειρήνης ή σε ορισμό μόνιμων συνόρων, θα διαπράξει σφάλμα. Οι προσωρινές ειρηνευτικές συνθήκες είναι ανανεώσιμες, ωστόσο δεν μπορούν να ισχύσουν με τη μία για όλους τους εχθρούς: ο χαλίφης πρέπει να κηρύξει την τζιχάντ τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Δεν έχει δικαίωμα να αναπαύεται, ειδάλλως περιπίπτει σε αμαρτία.
Μπορεί να γίνει μια σύγκριση μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους και του καθεστώτος των Ερυθρών Χμερ, που σκότωσαν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Καμπότζης. Ωστόσο, οι Ερυθροί Χμερ κατέλαβαν την έδρα της Καμπότζης στα Ηνωμένα Έθνη. «Αυτό δεν επιτρέπεται», δήλωσε ο Αμπού Μπαραά. «Η αποστολή ενός πρέσβη στα Ηνωμένα Έθνη ισοδυναμεί με την αναγνώριση μιας άλλης εξουσίας έναντι του Θεού.» Αυτή η μορφή διπλωματίας αποτελεί shirk (ειδωλολατρία) ή πολυθεϊσμό, σημείωσε, και θα σήμανε την αιτία για αιρετικοποίηση και αντικατάσταση του Μπαγκντάντι. Ακόμα και η επίσπευση της έλευσης ενός χαλιφάτου με δημοκρατικά μέσα, για παράδειγμα μέσω της εκλογής των πολιτικών υποψηφίων που στηρίζουν το χαλιφάτο, αποτελεί shirk.
Είναι δύσκολο να μεγιστοποιήσουμε το πόσο θα παρεμποδιστεί το Ισλαμικό Κράτος από αυτόν τον ριζοσπαστισμό του. Το σύγχρονο διεθνές σύστημα, που γεννήθηκε το 1648 μέσα από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας, έγκειται στην προθυμία του κάθε κράτους να αναγνωρίσει σύνορα, ακόμα και «με μισή καρδιά». Για το Ισλαμικό Κράτος μια τέτοια αναγνώριση αποτελεί ιδεολογική αυτοκτονία. Άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και η Χαμάς, έχουν υποκύψει στα καλοπιάσματα της δημοκρατίας και στο ενδεχόμενο πρόσκλησης στην κοινότητα των εθνών, που θα ολοκληρωνόταν με μια έδρα στα Ηνωμένα Έθνη. Η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός έχουν φέρει αποτέλεσμα ακόμη και στην περίπτωση των Ταλιμπάν. (Επί ταλιμπανικής κυριαρχίας το Αφγανιστάν αντάλλαξε πρέσβεις με τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια κίνηση που ακύρωσε την εξουσία των Ταλιμπάν στα μάτια του Ισλαμικού Κράτους). Για το Ισλαμικό Κράτος αυτές δεν αποτελούν επιλογές, παρά πράξεις αποστασίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αντέδρασαν απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος αργοπορημένα και με εμφανή σαστιμάρα. Οι φιλοδοξίες της οργάνωσης και τα σκληρά στρατηγικά της σχέδια ήταν έκδηλα στις προκηρύξεις της και στις συνομιλίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήδη από το 2011, όταν ήταν ακόμη μια από τις πολλές τρομοκρατικές οργανώσεις στη Συρία και στο Ιράκ και δεν είχαν διαπράξει ακόμα μαζικές κτηνωδίες. Ο Αντνάνι, ο εκπρόσωπος, είχε πει τότε στους followers ότι η φιλοδοξία της οργάνωσης ήταν να «αποκαταστήσει το ισλαμικό χαλιφάτο» και προμήνυσε την αποκάλυψη λέγοντας: «Μένουν παρά μόνο λίγες μέρες». Ο Μπαγκντάντι είχε ήδη το 2011 αυτοανακηρυχθεί «ηγέτης των πιστών», ένας τίτλος που συνήθως φυλάσσεται για τους χαλίφηδες. Τον Απρίλιο του 2013 ο Αντνάνι κήρυξε το κίνημα «έτοιμο να επανασχεδιάσει τον κόσμο σύμφωνα με την προφητική μεθοδολογία του χαλιφάτου». Τον Αύγουστο του 2013 είπε: «Στόχος μας είναι να εγκαθιδρύσουμε ένα Ισλαμικό Κράτος που δεν αναγνωρίζει σύνορα σύμφωνα με την προφητική μεθοδολογία». Μέχρι τότε η οργάνωση είχε καταλάβει τη Ράκα, μια επαρχιακή πόλη της Συρίας με περίπου 500.000 πληθυσμό και προσέλκυε ήδη ουσιαστικό αριθμό ξένων πολεμιστών που ανταποκρίθηκαν στο μήνυμα.
Αν είχαμε προσδιορίσει τις προθέσεις του Ισλαμικού Κράτους νωρίτερα και συνειδητοποιήσει ότι το κενό στη Συρία και στο Ιράκ θα του έδινε ζωτικό χώρο να τις φέρει σε πέρας, θα είχαμε ίσως, κατά το ελάχιστο, πιέσει το Ιράκ να ισχυροποιήσει τα σύνορά του με τη Συρία και θα είχαμε κάνει προληπτικές συμφωνίες με τους Σουνίτες. Αυτό θα είχε τουλάχιστον αποτρέψει το ηλεκτρίζον αποτέλεσμα προπαγάνδας που προκάλεσε τη κήρυξη του χαλιφάτου αμέσως μετά την κατάκτηση της τρίτης μεγαλύτερης πόλης του Ιράκ. Παραταύτα, μόλις πριν από έναν χρόνο, ο Ομπάμα δήλωσε στην The New Yorker ότι θεωρεί το ISIS τον ανίσχυρο συνεργάτη της Αλ Κάιντα. «Αν μια κολεγιακή ομάδα μπάσκετ φορέσει μπλούζες των Λείκερς, αυτό δεν τους καθιστά αυτομάτως Κόμπι Μπράιαντ», είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος.
Η αποτυχία μας να εκτιμήσουμε τον διαχωρισμό μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα και τις ουσιαστικές διαφορές μεταξύ αυτών, οδήγησε σε επικίνδυνες αποφάσεις. Το περασμένο φθινόπωρο, λόγου χάρη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υιοθέτησε ένα απεγνωσμένο σχέδιο για τη σωτηρία της ζωής του Πήτερ Κάσσιγκ. Το σχέδιο διευκόλυνε – πράγματι ήταν απαραίτητο – την επικοινωνία μεταξύ ορισμένων ιδρυτικών προσωπικοτήτων του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα και μόνο δύσκολα θα μπορούσε να είχε προσχεδιαστεί πιο βεβιασμένα.
Δεδομένων όσων γνωρίζουμε για το Ισλαμικό Κράτος, το να συνεχίζουμε να αιμορραγούμε αργά φαίνεται να είναι η καλύτερη από τις χειρότερες στρατιωτικές επιλογές.
Αυτό είχε ως επακόλουθο τη δέσμευση του Αμπού Μοχάμεντ Αλ Μακντίσι, μέντορα του Ζαρκάουι και ηγέτη της Αλ Κάιντα, να προσεγγίσει τον Τουρκί Αλ Μπιναλί, τον επικεφαλή ιδεολόγο του Ισλαμικού Κράτους και πρώην μαθητή του Μακντίσι, παρά το γεγονός ότι οι δύο άντρες είχαν τεταμένες σχέσεις λόγω της κριτικής που ασκούσε ο Μακντίσι στο Ισλαμικό Κράτος. Ο Μακντίσι είχε ήδη κάνει έκκληση στο Ισλαμικό Κράτος να δείξει έλεος στον Άλαν Χέννινγκ, έναν Βρετανό οδηγό ταξί που είχε μπει στη Συρία για να παράσχει βοήθεια σε παιδιά. Τον Δεκέμβριο η Guardian ανέφερε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ, αν και διαμεσολαβητής, είχε ζητήσει από τον Μακντίσι να μεσολαβήσει για χάρη του Κάσσινγκ.
Ο Μακντίσι ζούσε ελεύθερος στην Ιορδανία, αλλά του απαγορευόταν η επικοινωνία με τρομοκράτες στο εξωτερικό και βρισκόταν υπό στενή παρακολούθηση. Αφού η Ιορδανία παραχώρησε στις ΗΠΑ την άδεια να φέρουν σε επικοινωνία τον Μακντίσι με τον Μπιναλί, εκείνος αγόρασε ένα κινητό με αμερικανικά χρήματα και ήταν ελεύθερος να επικοινωνεί με τον πρώην μαθητή του για μερικές μέρες, μέχρι η ιορδανική κυβέρνηση να διακόψει τις συνομιλίες και να τις χρησιμοποιήσει ως πρόφαση για να φυλακίσει τον Μακντίσι. Το κομμένο κεφάλι του Κάσσινγκ εμφανίστηκε στο βίντεο στο Νταμπίκ λίγες μέρες αργότερα.
Ο Μακντίσι έγινε περίγελος στο Twitter από οπαδούς του Ισλαμικού Κράτους και η Αλ Κάιντα δέχτηκε την περιφρόνηση εξαιτίας της άρνησής της να αναγνωρίσει το χαλιφάτο. Ο Κόουλ Μπάνζελ, ένας διανοούμενος που μελετά την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους, διάβασε την άποψη του Μακντίσι σχετικά με την κατάσταση του Χέννινγκ και θεώρησε ότι αυτή θα επίσπευδε τον θάνατο του ίδιου κι άλλων κρατουμένων. «Αν ήμουν αιχμάλωτος του Ισλαμικού Κράτους και ο Μακντίσι υποστήριζε ότι δε θα έπρεπε να θανατωθώ», μου είπε, «θα αποχαιρετούσα αυτόν τον κόσμο».
Ο θάνατος του Κάσσινγκ ήταν μια τραγωδία, ωστόσο η επιτυχία του σχεδίου θα ήταν άλλη. Η συμφιλίωση μεταξύ Μακντίσι και Μπιναλί θα άρχιζε να επουλώνει τη ρήξη ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οργανώσεις τζιχαντιστών στον κόσμο. Είναι πιθανό η κυβέρνηση να ήθελε απλώς να επαναφέρει τον Μπιναλί στο προσκήνιο για λόγους ευφυΐας ή και δολοφονίας. (Μια σειρά απόπειρες του FBI να εκμαιεύσει σχόλια απέτυχαν). Ασχέτως με αυτά, η απόφαση της Αμερικής να παίξει τον ρόλο της προξενήτρας ανάμεσα στους δύο μεγάλους τρομοκρατικούς ανταγωνιστές της αποκαλύπτει εκπληκτικά κακή εκτίμηση της κατάστασης.
Ταπεινωμένοι από την προηγούμενη αδιαφορία μας, πλέον συναντάμε το Ισλαμικό Κράτος μέσω Κούρδων και Ιρακινών αντιπροσώπων στο πεδίο της μάχης και μέσω τακτικών εναέριων επιθέσεων. Αυτές οι στρατηγικές δεν απομάκρυναν το Ισλαμικό Κράτος από τις βασικές εδαφικές κτήσεις του, αν και το κράτησαν μακριά από μια απευθείας επίθεση στη Βαγδάτη ή το Ερμπίλ και τη σφαγή των εκεί Σιιτών και Κούρδων.
Ορισμένοι παρατηρητές έκαναν έκκληση για κλιμάκωση, ανάμεσα σε αυτούς πολλές προβλέψιμες φωνές της επεμβατικής δεξιάς (Μαξ Μπουτ, Φρέντερικ Κάγκαν), που προέτρεπαν την ανάπτυξη δεκάδων χιλιάδων Αμερικάνων στρατιωτών. Αυτές οι φωνές δεν έπρεπε να αγνοηθούν τόσο εύκολα: μια παραδεκτώς γενοκτονική οργάνωση βρίσκεται καθοδόν προς τα πιθανά της θύματα και διαπράττει κτηνωδίες καθημερινώς εντός του εδάφους που ελέγχει ήδη.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να σταματήσουμε την προπαγάνδα του ISIS
Ένας τρόπος να λύσουμε τα ξόρκια που έχει κάνει το Ισλαμικό Κράτος στους οπαδούς του θα ήταν να το εξουδετερώσουμε στρατιωτικά και να καταλάβουμε μέρη της Συρίας και του Ιράκ που βρίσκονται επί του παρόντος υπό τον έλεγχο του χαλιφάτου. Η Αλ Κάιντα είναι μη εξαλείψιμη καθώς μπορεί να επιβιώσει, σαν τις κατσαρίδες ένα πράγμα, και να κρυφτεί υπογείως. Το Ισλαμικό Κράτος όμως δεν μπορεί. Αν χάσει τον έλεγχο στο έδαφός του στη Συρία και στο Ιράκ, θα παύσει να είναι χαλιφάτο. Τα χαλιφάτα δεν μπορούν να υπάρξουν ως κινήματα που δρουν υπογείως, διότι η εδαφική κυριαρχία αποτελεί προϋπόθεση: πάρτε τους τον έλεγχο επί του εδάφους που ελέγχουν και τότε όλοι οι όρκοι πίστης και υποταγής στο έθνος θα παύσουν να είναι δεσμευτικοί. Παλιότερες δεσμεύσεις, βέβαια, θα συνεχίσουν να επιτίθενται στη Δύση και να αποκεφαλίζουν τους εχθρούς τους, ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Όμως, η προπαγανδιστική αξία του χαλιφάτου θα εξαφανιστεί και μαζί με αυτήν το υποτιθέμενο θρησκευτικό καθήκον προς υπηρέτησή της μέσω της προσχώρησης στο χαλιφάτο. Αν οι ΗΠΑ επιχειρούσαν μια εισβολή, η εμμονή του Ισλαμικού Κράτους με τη μάχη στο Νταμπίκ υποδεικνύει ότι θα έστελναν μαζικά στρατιωτικά αποθέματα εκεί, ωσάν σε συμβατική μάχη. Εάν το Ισλαμικό Κράτος παραταχθεί στο Νταμπίκ με όλες του τις δυνάμεις, ίσα για να αποσταλεί εκεί ο στρατός, ίσως να μην συνέλθει ποτέ.
Ο Αμπού Μπαραά, που διατηρεί κανάλι στο YouTube σχετικά με τον ισλαμικό νόμο, λέει ότι ο χαλίφης, ο Μπαγκντάντι, δεν μπορεί ούτε να διαπραγματευτεί ούτε να αναγνωρίσει σύνορα και πρέπει διαρκώς να κάνει πόλεμο, ειδάλλως θα αποσυρθεί από το Ισλάμ.
Και παρ’ όλα αυτά ο κίνδυνος για κλιμάκωση είναι τεράστιος. Ο μεγαλύτερος υποστηρικτής μιας αμερικανικής εισβολής είναι το ίδιο το Ισλαμικό Κράτος. Τα προκλητικά βίντεο, στα οποία ένας κουκουλοφόρος εκτελεστής απευθύνεται στον πρόεδρο Ομπάμα με το όνομά του, είναι ολοφάνερα φτιαγμένα για να παρασύρουν την Αμερική στον πόλεμο. Μια εισβολή θα σήμαινε μια πελώρια νίκη προπαγάνδας για τους τζιχαντιστές όλου του κόσμου: ανεξάρτητα από το εάν έχουν δώσει όρκο υποταγής (baya’a) στον χαλίφη, όλοι ανεξαιρέτως πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θέλουν να κηρύξουν μια σύγχρονη σταυροφορία κατά των μουσουλμάνων. Μια ακόμα εισβολή και κατάκτηση θα επιβεβαίωνε αυτήν την υποψία και θα ενίσχυε την επάνδρωση της οργάνωσης. Ας προσθέσουμε στα παραπάνω την αποτυχία των προηγούμενων απόπειρών μας ως κατακτητών, και έχουμε αρκετούς λόγους να είμαστε διστακτικοί. Η άνοδος, άλλωστε, του ISIS συνέβη μόνο γιατί η προηγούμενη κατάκτησή μας άφησε χώρο στον Ζαρκάουι και στους οπαδούς του. Ποιος γνωρίζει άραγε τις επιπτώσεις μιας ακόμη επιχείρησης που θα στραβώσει;
Δεδομένων όσων γνωρίζουμε για το Ισλαμικό Κράτος, το να συνεχίζουμε να αιμορραγούμε αργά με εναέριες επιθέσεις και πόλεμο δι’ αντιπροσώπων φαίνεται να είναι η καλύτερη από τις χειρότερες στρατιωτικές επιλογές. Ούτε οι Κούρδοι αλλά ούτε και οι Σιίτες δε θα καθυποτάξουν και δε θα ελέγξουν ολόκληρη την ενδοχώρα των Σουνιτών στη Συρία και στο Ιράκ – είναι μισητοί εκεί και δεν έχουν όρεξη να μπλεχτούν σε μια τέτοια περιπέτεια. Μπορούν ωστόσο να κρατήσουν το Ισλαμικό Κράτος μακριά από το να εκπληρώσει το καθήκον του για εξάπλωση. Και με κάθε μήνα που περνάει και αυτό αποτυγχάνει να εξαπλωθεί, μοιάζει λιγότερο στο κατακτητικό κράτος των προφητειών του Μωάμεθ από όσο σε μια ακόμη κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής που αποτυγχάνει να φέρει ευμάρεια στο λαό της.
Το ανθρωπιστικό κόστος της ύπαρξης του Ισλαμικού Κράτους είναι τεράστιο. Όμως η απειλή του απέναντι στις ΗΠΑ είναι μικρότερη από ό,τι θα συνεπαγόταν η όλο και πιο συχνή συγχώνευσή του με την Αλ Κάιντα. Ο πυρήνας της Αλ Κάιντα είναι ξεχωριστός ανάμεσα στις οργανώσεις τζιχαντιστών για την προσήλωσή της στον «μακρινό εχθρό» (τη Δύση). Οι έγνοιες των περισσότερων οργανώσεων τζιχαντιστών βρίσκονται εγγύτερα στη βάση τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους ακριβώς λόγω της ιδεολογίας του. Βλέπει εχθρούς παντού γύρω του. Κι ενώ η ηγεσία του επιβουλεύεται τις ΗΠΑ, η εφαρμογή της Σαρίας στο χαλιφάτο και η εξάπλωση σε γειτονικές χώρες είναι πρωταρχικής σημασίας. Ο Μπαγκντάντι είπε λίγο πολύ άμεσα: τον Νοέμβριο είπε στους πράκτορές του στη Σαουδική Αραβία να «αναλάβουν πρώτα τους rafida [Σιίτες] … και κατόπιν τους al-Sulul [Σουνίτες οπαδούς της μοναρχίας της Σαουδικής Αραβίας] … πριν από τους σταυροφόρους και τις βάσεις τους.»
Οι Μούσα Σεραντόνιο και Άνγιεμ Τσαουντάρι θα μπορούσαν νοητά να περάσουν από την επιδίωξη μαζικών θανάτων σε κουβέντα για τις αρετές του βιετναμέζικου καφέ με εμφανή δείγματα τέρψης και στις δύο περιπτώσεις.
Οι ξένοι πολεμιστές (καθώς και οι γυναίκες και τα παιδιά τους) ταξιδεύουν προς το χαλιφάτο με εισιτήρια χωρίς επιστροφή: θέλουν να ζήσουν υπό την αυθεντική Σαρία και πολλοί από αυτούς επιθυμούν μαρτυρικό θάνατο. Το δόγμα επιβάλλει στους πιστούς να διαμείνουν στο χαλιφάτο εάν είναι δυνατό να το κάνουν. Ένα από τα λιγότερα αιματηρά βίντεο του Ισλαμικού Κράτους δείχνει μια ομάδα τζιχαντιστών να καίνε τα γαλλικά, βρετανικά και αυστραλέζικα διαβατήριά τους. Θα έλεγε κανείς ότι αυτή είναι μια εκκεντρική πράξη για κάποιον που σκοπεύει να επιστρέψει και να ανατιναχτεί μπροστά από το Λούβρο ή να θέσει σε ομηρία ένα ακόμη κατάστημα με σοκολατάκια στο Σύδνεϋ.
Αλλαγή στρατηγικής για το ISIS;
Μερικοί «μεμονωμένοι» υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους έχουν χτυπήσει στόχους στη Δύση και θα έρθουν κι άλλες επιθέσεις. Αλλά οι περισσότεροι δράστες δεν ήταν παρά αγανακτισμένοι ερασιτέχνες, ανίκανοι να μεταναστεύσουν προς το χαλιφάτο λόγω κατασχεμένων διαβατηρίων ή άλλων προβλημάτων. Ακόμα κι αν το Ισλαμικό Κράτος επευφημεί αυτές τις επιθέσεις, κάτι που κάνει πράγματι στην προπαγάνδα του, δεν έχει ακόμα σχεδιάσει και χρηματοδοτήσει μια τέτοια. (Η επίθεση στο Charlie Hebdo στο Παρίσι τον Ιανουάριο ήταν κατά βάση επιχείρηση της Αλ Κάιντα.) Κατά την επίσκεψή του στη Μοσούλη τον Δεκέμβριο, ο Γιούργκεν Τόντενχέφερ πήρε συνέντευξη από έναν ευτραφή Γερμανό τζιχαντιστή και ρώτησε αν κάποιος από τους συντρόφους του είχε επιστρέψει στην Ευρώπη για να φέρει εις πέρας επιθέσεις. Ο τζιχαντιστής φάνηκε να θεωρεί όσους επιστρέφουν όχι στρατιώτες αλλά λιποτάκτες. «Το ζήτημα είναι ότι όσοι επιστρέφουν από το Ισλαμικό Κράτος θα έπρεπε να μετανιώνουν για την επιστροφή τους», είπε. «Ελπίζω να αναθεωρήσουν τη θρησκεία τους».
Θέτοντάς το κατάλληλα, το Ισλαμικό Κράτος είναι πιθανόν να διαλυθεί από μόνο του. Δεν έχει καμία χώρα για σύμμαχο και η ιδεολογία του εξασφαλίζει ότι αυτή η κατάσταση θα παραμείνει. Το έδαφος που ελέγχει, αν και εκτενές, είναι ως επί το πλείστον ακατοίκητο και φτωχό. Καθώς βαλτώνει και συρρικνώνεται αργά, οι ισχυρισμοί του ότι είναι η μηχανή της θέλησης του Θεού και ο φορέας της αποκάλυψης θα εξασθενούν και όλο και λιγότεροι πιστοί θα καταφτάνουν. Και όσο θα διαρρέουν ειδήσεις σχετικά με τη φτώχια που επικρατεί σε αυτό, ακραία ισλαμιστικά κινήματα σε άλλα μέρη θα χάνουν τη φερεγγυότητά τους: Κανείς άλλος δεν έχει καταβάλλει τόσο σκληρή προσπάθεια να εφαρμόσει αυστηρή Σαρία δια της βίας. Αυτό μοιάζει να είναι.
Ακόμα κι έτσι, ο θάνατος του Ισλαμικού Κράτους δύσκολα θα είναι γρήγορος και τα πράγματα μπορούν και πάλι να έχουν πολύ άσχημη κατάληξη: αν το Ισλαμικό Κράτος λάβει δέσμευση υποταγής από την Αλ Κάιντα, αυξάνοντας μονομιάς την ενότητα της βάσης του, μπορεί να αναδειχθεί στον χειρότερο εχθρό που γνωρίσαμε ποτέ. Η ρήξη μεταξύ Ισλαμικού Κράτους και Αλ Κάιντα έχει, αν μη τι άλλο, διευρυνθεί τους τελευταίους μήνες. Το τεύχος του Δεκεμβρίου του Νταμπίκ περιελάμβανε την εκτενή δήλωση ενός αποστάτη της Αλ Κάιντα, ο οποίος περιέγραφε την πρώην οργάνωσή του ως διεφθαρμένη και αναποτελεσματική και τον Ζαγουαχίρι ως απόμακρο και ακατάλληλο ηγέτη. Ωστόσο θα έπρεπε να παρακολουθούμε με προσοχή μια ενδεχόμενη επανασύνδεση.
Χωρίς μια καταστροφή σαν και αυτή, ωστόσο, ή ενδεχομένως την απειλή μιας εφόδου του Ισλαμικού Κράτους στο Ερμπίλ, μια μαζική εισβολή από εδάφους θα χειροτέρευε σίγουρα την κατάσταση.
V. Αποθάρρυνση
Θα ήταν ίσως εύκολο, αν όχι και αθωωτικό, να ονομάσουμε το πρόβλημα με το Ισλαμικό Κράτος «πρόβλημα με το Ισλάμ». Η θρησκεία χωράει πολλές ερμηνείες και οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους αγκιστρώνονται ηθικά σε αυτήν που επιλέγουν. Αλλά και το να αποκηρύξουμε το Ισλαμικό Κράτος ως μη-μουσουλμανικό θα ήταν αντιπαραγωγικό, ειδικά εάν αυτοί που ακούν το μήνυμα έχουν διαβάσει τα ιερά κείμενα και έχουν δει την προσυπογραφή πολλών από τις πρακτικές του χαλιφάτου γραμμένες ξεκάθαρα σε αυτά.
Οι μουσουλμάνοι μπορούν να ισχυριστούν ότι η υποδούλωση δεν είναι θεμιτή τώρα και ότι η σταύρωση είναι λάθος στην παρούσα ιστορική συγκυρία. Πολλοί λένε ακριβώς αυτό. Όμως δεν μπορούν να καταδικάσουν την υποδούλωση και τη σταύρωση κατηγορηματικά χωρίς να έρθουν σε αντίφαση με το Κοράνι και το παράδειγμα του Προφήτη. «Η μόνη ηθική βάση που θα μπορούσαν να δεχτούν οι αντίπαλοι του Ισλαμικού Κράτους είναι η παραδοχή ότι τέτοια κεντρικά κείμενα και παραδοσιακά διδάγματα του Ισλάμ δεν είναι πλέον έγκυρα», λέει ο Μπέρναρντ Χάικελ. Αυτή θα ήταν πραγματικά μια πράξη αποστασίας.
Η ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους ασκεί ισχυρή επιρροή σε συγκεκριμένο κομμάτι του πληθυσμού. Οι υποκρισίες και αντιφάσεις της ζωής εξαφανίζονται στο πρόσωπό της. Ο Μούσα Σεραντόνιο και οι σαλαφιστές που γνώρισα στο Λονδίνο μιλούν με ευφράδεια: καμία από τις ερωτήσεις που τους έθεσα δεν τους έκανε να τραυλίζουν. Ήταν ομιλητικοί κατά το κήρυγμά τους και, αν κάποιος δεχτεί τα προτάγματά τους, πειστικοί. Το να τους αποκαλέσεις μη-μουσουλμάνους μου φαίνεται σαν να τους προσκαλείς σε έναν αγώνα επιχειρημάτων που θα κέρδιζαν. Αν ήταν λυσσασμένοι μανιακοί, ίσως να ήμουν ικανός να προβλέψω ότι το κίνημά τους θα έσβηνε όταν οι ψυχοπαθείς ανατινάχτηκαν ή έλιωσαν σαν έντομα σε παρμπρίζ αυτοκινήτου, ο ένας μετά τον άλλον. Όμως οι άντρες αυτοί μιλούσαν με μια ακαδημαϊκή ακρίβεια που με έβαλε στη λογική ενός καλού πανεπιστημιακού σεμιναρίου. Απόλαυσα ακόμα και την παρέα τους κι αυτό με τρόμαξε όσο τίποτα άλλο.
Οι μη-μουσουλμάνοι δεν μπορούν να πουν στους μουσουλμάνους πώς να εξασκήσουν σωστά τη θρησκεία τους. Οι μουσουλμάνοι, όμως έχουν αρχίσει εδώ και καιρό αυτήν την αντιπαράθεση μέσα στις τάξεις τους. «Πρέπει να έχεις κάποια στάνταρ», μου είπε ο Άνγιεμ Τσαουντάρι. «Ένας μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι μουσουλμάνος, αλλά αν πιστεύει στην ομοφυλοφιλία ή πίνει αλκοόλ, τότε δεν είναι μουσουλμάνος. Δεν υπάρχει χορτοφάγος που να μην εξασκεί τη χορτοφαγία.»
Το ISIS κατά της ανθρωπότητας
Υπάρχει, ωστόσο, ένα ακόμη ρεύμα του Ισλάμ που προσφέρει μια εναλλακτική σκληρής γραμμής στο Ισλαμικό Κράτος, εξίσου ασυμβίβαστο αλλά με τα αντίθετα συμπεράσματα. Αυτό το ρεύμα έχει αποδειχθεί πολύ δελεαστικό για πολλούς μουσουλμάνους που έχουν την κατάρα ή την ευλογία της ψυχολογικής λαχτάρας να δουν κάθε ίχνος και τίτλο των ιερών κειμένων να πραγματοποιείται, σαν να ήταν στις πρώτες μέρες του Ισλάμ. Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους ξέρουν πώς να προσεγγίσουν τους μουσουλμάνους που αγνοούν τμήματα του Κορανίου: με takfir (κατηγορία για αφορισμό) και χλευασμό. Ξέρουν όμως επίσης ότι μερικοί άλλοι μουσουλμάνοι διαβάζουν το Κοράνι εξίσου σχολαστικά με αυτούς και μπορούν να αποτελέσουν πραγματική ιδεολογική απειλή.
Ο Μπαγκντάντι είναι σαλαφιστής. Ο όρος σαλαφιστής έχει εξαχρειωθεί, εν μέρει διότι οι πραγματικοί κακοί ρίχτηκαν στη μάχη κυματίζοντας πανό των σαλαφιστών. Όμως οι περισσότεροι σαλαφιστές δεν είναι τζιχαντιστές και πολλοί εισέρχονται σε αιρέσεις που απορρίπτουν το Ισλαμικό Κράτος. Έχουν αφοσιωθεί, όπως λέει και ο Χάικελ, στην εξάπλωση του Dar al-Islam, της γης του Ισλάμ, ίσως ακόμα και με την υιοθέτηση τερατωδών πρακτικών όπως τη σκλαβιά και τον ακρωτηριασμό, αλλά σε κάποια στιγμή στο μέλλον. Η προτεραιότητα τους είναι ο προσωπικός εξαγνισμός και η τήρηση της θρησκείας και πιστεύουν ότι οτιδήποτε ματαιώνει αυτούς τους στόχους, όπως το ξέσπασμα πολέμου και ταραχών που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις ζωές και την προσευχή και τη σχολαστικότητα, είναι απαγορευμένο.
Ζουν ανάμεσά μας. Πέρυσι το φθινόπωρο επισκέφτηκα το τζαμί του Μπρέτον Πόσιους στη Φιλαδέλφεια, ενός 28χρονου σαλαφιστή ιμάμη που χρησιμοποιεί το όνομα Αμπντουλάχ. Το τζαμί του βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ της υψηλής σε εγκληματικότητα συνοικίας Northern Liberties και μιας αναβαθμισμένης περιοχής που θα ονόμαζε κανείς Dar al-Hipster (η Γη των χίπστερ). Το μούσι του του επιτρέπει να περνάει σχεδόν απαρατήρητος σε αυτήν την τελευταία.
Μια θεολογική εναλλακτική στο Ισλαμικό Κράτος υπάρχει, εξίσου δεσμευτική, αλλά με τα αντίθετα συμπεράσματα.
Ο Πόσιους αλλαξοπίστησε πριν από 15 χρόνια, ύστερα από την πολωνική καθολική ανατροφή που είχε λάβει στο Σικάγο. Όπως και ο Σεραντόνιο, μιλάει σαν σοφός, εκθέτοντας τη βαθιά του οικειότητα με τα αρχαία κείμενα και την αφοσίωσή του σε αυτά που πηγάζει από περιέργεια και σχολαστικότητα, καθώς κι από την πεποίθηση ότι είναι ο μόνος τρόπος να γλιτώσουμε από τα πυρά της κόλασης. Όταν τον γνώρισα σε ένα τοπικό καφέ, είχε μαζί του ένα έργο κορανικής διανόησης και ένα βιβλίο εκμάθησης ιαπωνικών. Προετοίμαζε το κήρυγμά του πάνω στις υποχρεώσεις της πατρότητας για τους 150 περίπου πιστούς στον εκκλησιασμό της Παρασκευής.
Ο Πόσιους είπε ότι ο βασικός του στόχος είναι να ενισχύσει μια επιτρεπτή ζωή (halal) των πιστών του στο τζαμί. Όμως, η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους τον ανάγκασε να ασχοληθεί με πολιτικά ζητήματα που συνήθως απέχουν πολύ από τη νοοτροπία των σαλαφιστών. «Τα περισσότερα από όσα λένε σχετικά με το πώς να προσευχόμαστε και το πώς να ντυνόμαστε ταυτίζονται πλήρως με όσα λέω στο masjid [τζαμί] μου. Όταν όμως θέτουν ζητήματα περί κοινωνικής ανακατάταξης, ακούγονται σαν τον Τσε Γκεβάρα».
Όταν έκανε την εμφάνισή του ο Μπαγκντάντι, ο Πόσιους υιοθέτησε το σλόγκαν «όχι το khalifa (χαλιφάτο) μου». «Οι καιροί του Προφήτη ήταν καιροί μεγάλης αιματοχυσίας», μου είπε, «και γνώριζε ο ίδιος ότι η χειρότερη δυνατή κατάσταση για όλο τον κόσμο είναι το χάος, ιδίως εντός της umma [μουσουλμανικής κοινότητας]». Αναλόγως, είπε ο Πόσιους, για τους σαλαφιστές η σωστή στάση δεν είναι να σπείρουν τη διχόνοια με το να πολώνονται και να κατηγορούν άλλους μουσουλμάνους ως αποστάτες.
Αντιθέτως, ο Πόσιους, όπως και μεγάλη μερίδα σαλαφιστών, πιστεύει ότι οι μουσουλμάνοι θα πρέπει να αποσυρθούν από την πολιτική. Αυτοί οι ησυχιστές σαλαφιστές, όπως είναι γνωστοί, συμφωνούν με το Ισλαμικό Κράτος ότι ο μόνος νόμος είναι ο νόμος του Θεού κι απέχουν από πρακτικές όπως το εκλέγειν και τη σύσταση πολιτικών κομμάτων. Ερμηνεύουν, όμως, την απέχθεια του Κορανίου για τη διχόνοια και το χάος ως κάτι που τους επιβάλλει να παραταχθούν με οποιονδήποτε ηγέτη, συμπεριλαμβανομένων και μερικών έκδηλα αμαρτωλών. «Ο Προφήτης είπε: εφόσον ο ηγέτης δεν περιπίπτει σε πλήρη kufr [απιστία], να του δείχνετε γενική υπακοή», είπε ο Πόσιους, και τα κλασικά «βιβλία ηθικολογίας» προειδοποιούν κατά του ξεσπάσματος κοινωνικής αναταραχής. Στους ησυχαστές σαλαφιστές απαγορεύεται αυστηρά η διαίρεση μεταξύ των μουσουλμάνων, για παράδειγμα μέσω ενός μαζικού αφορισμού. Το να ζεις χωρίς τον baya’a, είπε ο Πόσιους, μας κάνει πράγματι αδαείς και αστοιχείωτους. Όμως ο baya’a δεν σημαίνει απαραίτητα άμεση υποταγή στον χαλίφη, και πόσο μάλλον στον Αμπού Μπαρ Αλ Μπαγκντάντι. Μπορεί να σημαίνει, με την ευρεία έννοια, πίστη και υποταγή σε ένα οποιοδήποτε θρησκευτικό κοινωνικό συμβόλαιο και αφοσίωση στην κοινωνία των μουσουλμάνων, είτε εξουσιάζονται από έναν χαλίφη είτε όχι.
Οι ησυχαστές μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι οι μουσουλμάνοι θα έπρεπε να κατευθύνουν την ενέργειά τους προς την τελειοποίηση της προσωπικής τους ζωής, πράγμα που περιλαμβάνει την προσευχή, την εθιμοτυπία και την υγιεινή. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι απόλυτα ορθόδοξοι Εβραίοι διαφωνούν για τον εάν επιτρέπεται από τον ιουδαϊκό νόμο να κόβουν κομμάτια από χαρτί υγείας το Σάββατο (δεν μετράει ως «διαρρηγμένο ιμάτιο»;), αφιερώνουν υπέρμετρο χρόνο στο να αποφασίσουν αν το παντελόνι τους δεν είναι υπερβολικά μακρύ ή αν η γενειάδα τους είναι κουρεμένη σε μερικά σημεία και δασύτριχη σε άλλα. Μέσω αυτής της ιδιότροπης τήρησης των κανόνων, πιστεύουν, ο Θεός θα τους ανταμείψει σε δύναμη και πληθυσμό και ίσως προκύψει κάπως έτσι ένα χαλιφάτο. Την παρούσα στιγμή, οι μουσουλμάνοι θα πάρουν εκδίκηση και, ναι, θα σημειώσουν μια ένδοξη νίκη στο Νταμπίκ. Όμως, ο Πόσιους παραθέτει σωρεία σύγχρονων θεολόγων που ισχυρίζονται ότι το χαλιφάτο δεν μπορεί να δημιουργηθεί με ενάρετο τρόπο, εάν αυτό δεν είναι το αλάνθαστο θέλημα του Θεού.
Το Ισλαμικό Κράτος, φυσικά, θα συμφωνούσε και θα έλεγε ότι ο Θεός έχρισε τον Μπαγκντάντι. Η απόκριση του Πόσιους θα συμπυκνωνόταν σε μια έκκληση για ταπεινότητα. Παραθέτει λόγια του Αμπντουλάχ Ιμπν Αμπάς, ενός από τους συντρόφους του Προφήτη, ο οποίος κάθισε μαζί με αμφισβητίες και τους ρώτησε πώς είχαν το θράσος ως μειονότητα να λένε στην πλειοψηφία ότι εκείνη είχε άδικο. Η ίδια η αμφισβήτηση, σε επίπεδο που οδηγεί σε αιματοκύλισμα ή διαίρεση της umma, απαγορευόταν. Ακόμη και ο τρόπος ίδρυσης του χαλιφάτου του Μπαγκντάντι έρχεται σε αντίθεση με την προσδοκία, είπε. «Το khilafa είναι κάτι που πρόκειται να ιδρύσει ο Αλλάχ», μου είπε, «και θα περιλαμβάνει τη συναίνεση λογίων από τη Μέκκα και τη Μεδίνα. Δε συνέβη όμως έτσι. Το ISIS εμφανίστηκε από το πουθενά».
Οι κυβερνο-ακτιβιστές που θέλουν να αφανίσουν το ISIS
Το Ισλαμικό Κράτος απεχθάνεται αυτού του είδους τη ρητορεία και οι φαν του μιλάνε χλευαστικά για του ησυχαστές σαλαφιστές στο Twitter. Τους χλευάζουν ως «σαλαφιστές της έμμηνης ρύσης» εξαιτίας των δυσδιάκριτων θέσεών τους σχετικά με το πότε η γυναίκα είναι ή δεν είναι καθαρή και άλλες λιγότερο σημαντικές όψεις της ζωής. «Αυτό που μας λείπει είναι μια fatwa [νομική άποψη] σχετικά με το εάν είναι haram [απαγορευμένο] να κάνουμε ποδήλατο στον Δία», γράφει κάποιος ξερά στο Twitter. «Σε αυτό θα έπρεπε να επιστήσουν την προσοχή τους οι λόγιοι. Είναι πιο επείγον από την κατάσταση της Ummah». Ο Άνγιεμ Τσαουντάρι λέει, με τη σειρά του, ότι καμιά άλλη αμαρτία δεν αξίζει πιο ενεργή αντίσταση από τον σφετερισμό του νόμου του Θεού κι αυτός ο εξτρεμισμός προς υπεράσπιση του μονοθεϊσμού δεν αποτελεί ανηθικότητα.
Ο Πόσιους δεν επιζητά κάποιου είδους επίσημη υποστήριξη από τις ΗΠΑ ως αντίβαρο στον τζιχαντισμό. Η επίσημη στήριξη, πράγματι, θα έτεινε να μειώσει την αξιοπιστία του, κι όπως και να έχει είναι κυνικός απέναντι στην Αμερική που τον μεταχειρίζεται, όπως λέει ο ίδιος, ως «κατώτερο πολίτη». (Διατείνεται ότι η κυβέρνηση πλήρωσε κατασκόπους για να διεισδύσουν στο τζαμί του και να παρενοχλήσουν τη μητέρα του ενώ εργαζόταν με ερωτήσεις σχετικά με το αν ο ίδιος είναι πιθανός τρομοκράτης.)
Παρόλα αυτά, ο ησυχασμός-σαλαφισμός του του δίνει κάποιου είδους ισλαμικού αντίδοτου στο τζιχαντισμό αλά Μπαγκντάντι, αλλά για αυτούς που έχουν κίνητρο να βρουν μια υπερσυντηρητική, ασυμβίβαστη εκδοχή του Ισλάμ υπάρχει μια εναλλακτική εδώ. Δεν πρόκειται για μετριοπαθές Ισλάμ. Πολλοί μουσουλμάνοι θα το θεωρούσαν ακραίο. Είναι, ωστόσο, μια μορφή του Ισλάμ που οι κυριολεκτικά σκεπτόμενοι δε θα έκριναν στιγμιαία ως υποκριτική ή απαλλαγμένη, κατά τρόπο βλάσφημο, από τα άβολα σημεία του Ισλάμ. Η υποκρισία δεν είναι μια αμαρτία που εύκολα ανέχονται οι ιδεολογικά σκεπτόμενοι νέοι άνθρωποι.
Οι Δυτικοί αξιωματούχοι θα πρέπει καλύτερα να απέχουν από το να πάρουν θέση σε ζητήματα ισλαμικής θεολογικής αντιπαράθεσης. Ο ίδιος ο Μπάρακ Ομπάμα άγγιξε το ζήτημα του takfiri, όταν ισχυρίστηκε ότι το Ισλαμικό Κράτος «δεν είναι ισλαμικό». Η ειρωνεία εδώ βέβαια είναι ότι ο ίδιος, ως μη μουσουλμάνος γιος μουσουλμάνου, μπορεί να θεωρηθεί αποστάτης και, παρόλα αυτά, ασκεί τώρα takfiri κατά μουσουλμάνων. Μη μουσουλμάνοι που ασκούν takfiri προκαλούν πολύ γέλιο στους τζιχαντιστές. («Σαν ένα γουρούνι που, ενώ είναι γεμάτο περιττώματα, δίνει συμβουλές υγιεινής», έγραψε κάποιος στο Twitter).
Υποψιάζομαι ότι πολλοί μουσουλμάνοι εκτίμησαν τη στάση του Ομπάμα: ο πρόεδρος στέκεται στο πλευρό τους απέναντι στον Μπαγκντάντι και σε άλλους μη μουσουλμάνους σωβινιστές που προσπαθούν να τους εμπλέξουν σε εγκλήματα. Όμως οι περισσότεροι μουσουλμάνοι δεν είναι επιρρεπείς στη συμμετοχή τους σε τζιχάντ. Αυτοί που πάλι είναι επιρρεπείς, βλέπουν τώρα τις υποψίες τους να επαληθεύονται: οι ΗΠΑ αφορμώνται από τη θρησκεία για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους.
Μέσα στα στενά όρια της ιδεολογίας του, το Ισλαμικό Κράτος σιγοτραγουδά με ενέργεια, αν όχι και με δημιουργικότητα. Έξω από αυτά, δε θα μπορούσε να είναι πιο ξερό και βουβό: μια εικόνα για τη ζωή ως υπακοή, τάξη και πεπρωμένο. Οι Μούσα Σεραντόνιο και Άνγιεμ Τσαουντάρι θα μπορούσαν νοητά να περάσουν από την επιδίωξη μαζικών θανάτων σε κουβέντα για τις αρετές του βιετναμέζικου καφέ και σιροπιαστά γλυκά με εμφανή δείγματα τέρψης και στις δύο περιπτώσεις. Ωστόσο εμένα μου φαίνεται ότι, προκειμένου να ενστερνιστείς τις απόψεις τους, θα πρέπει να δεις όλες τις γεύσεις αυτού του κόσμου να χάνουν τη νοστιμάδα τους σε σύγκριση με τα αποκρουστικά βιώματα της μετά θάνατον ζωής.
Θα απολάμβανα την παρέα τους, σαν μια ένοχη διανοητική άσκηση, μέχρι ενός σημείου. Κατά την κριτική του στο Mein Kampf [Ο Αγών μου] τον Μάρτιο του 1940, ο Τζωρτζ Όργουελ ομολόγησε ότι «δε θα μπορούσα ποτέ να αντιπαθήσω τον Χίτλερ». Κάτι πάνω σε αυτόν τον άντρα προέβαλε την εικόνα του παρία, ακόμα κι όταν τα σχέδιά του ήταν δειλά ή σιχαμερά. «Αν ετοιμαζόταν να σκοτώσει ένα ποντίκι, ήξερε πώς μπορούσε να το κάνει να φανεί σαν δράκο». Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους ασκούν πάνω-κάτω την ίδια γοητεία. Πιστεύουν ότι συμμετέχουν σε αγώνες πέρα από τις ίδιες τις ζωές τους και με το να παρασύρονται απλώς και μόνο στο δράμα, από την πλευρά της ηθικής, είναι προνόμιο και ευχαρίστηση, πόσο μάλλον όταν είναι και βάρος.
Ο Φασισμός, συνεχίζει ο Όργουελ, είναι
http://www.respublica.gr
Μετάφραση της Ομάδας Afterwords
Το Ισλαμικό Κράτος δεν είναι μια απλή ομάδα ψυχοπαθών. Είναι μια θρησκευτική οργάνωση με προσεκτικά εξετασμένες πεποιθήσεις, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και ο άξονας της επερχόμενης αποκάλυψης. Να τι σημαίνει αυτό για την στρατηγική του, και πώς μπορεί να σταματήσει.
Τί είναι το Ισλαμικό Κράτος;
Πώς δημιουργήθηκε και ποιες είναι οι προθέσεις του; Η απλότητα των ερωτήσεων αυτών μπορεί να σας ξεγελάσει, και λίγοι ηγέτες της Δύσης φαίνεται να έχουν τις απαντήσεις σε αυτές. Τον Δεκέμβριο, η εφημερίδα Τhe New York Times δημοσίευσε εμπιστευτικά σχόλια του αντιστράτηγου Μάικλ Κ. Ναγκάτα, διοικητή των Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, ο οποίος παραδέχθηκε ότι μόλις είχε αρχίσει να κατανοεί τα αιτήματα του Ισλαμικού Κράτους. «Δεν έχουμε καταπολεμήσει την ιδέα», ανέφερε. «Δεν καταλαβαίνουμε καν την ιδέα». Πέρυσι, ο Πρόεδρος Ομπάμα χαρακτήρισε ποικιλοτρόπως το Ισλαμικό Κράτος, ως «μη Ισλαμικό» και ως την «παιδική σχολική αθλητική ομάδα» της Αλ Κάιντα, ισχυρισμοί που δημιούργησαν σύγχυση σχετικά με την οργάνωση και ίσως συνέβαλαν σε σημαντικά στρατηγικά λάθη.
Η οργάνωση κατέλαβε τον Ιούνιο του 2014 τη Μοσούλη, το Ιράκ, και ήδη κατέχει μια περιοχή μεγαλύτερη του Ηνωμένου Βασιλείου. Επικεφαλής της είναι ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι από τον Μάιο του 2010, αλλά μέχρι το καλοκαίρι του 2014 η πιο πρόσφατη γνωστή του εμφάνιση σε φιλμ ήταν μια κοκκώδης φωτογραφία σήμανσης όσο ήταν αιχμάλωτος στο στρατόπεδο των ΗΠΑ Μπούκα κατά τη διάρκεια της κατοχής του Ιράκ. Έπειτα, στις 5 Ιουλίου του περασμένου χρόνου μπήκε στον άμβωνα στο Μεγάλο Τζαμί του Αλ Νούρη στη Μοσούλη προκειμένου να κάνει κήρυγμα ως ο πρώτος χαλίφης μετά από γενιές – αναβαθμίζοντας την ανάλυσή του από κοκκώδη σε υψηλή ανάλυση, και τη θέση του από κυνηγημένο αντάρτη σε ηγέτη όλων των Μουσουλμάνων. Η εισροή των τζιχαντιστών, που ακολούθησε από όλον τον κόσμο ήταν άνευ προηγουμένου σε ρυθμό και σε ποσότητα, και συνεχίζεται.
Η άγνοιά μας για το Ισλαμικό Κράτος είναι από ορισμένες απόψεις κατανοητή: Είναι ένα κράτος-ερημίτης: λίγοι πήγαν εκεί και γύρισαν πίσω. Ο Μπαγκντάντι έχει μιλήσει μπροστά σε κάμερα μόνο μια φορά. Αλλά το διάγγελμά του, όπως και αναρίθμητα άλλα προπαγανδιστικά βίντεο και εγκύκλιοι του Ισλαμικού Κράτους είναι διαθέσιμα online, και οι υποστηρικτές του χαλιφάτου μόχθησαν πάρα πολύ για τη γνωστοποίηση του έργου τους. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το κράτος τους απορρίπτει κατ’ αρχήν την ειρήνη· ότι διψάει για γενοκτονία· ότι οι θρησκευτικές του απόψεις το καθιστούν συνταγματικά ανίκανο για συγκεκριμένους τύπους αλλαγών, ακόμα κι αν αυτές γίνουν προς την εξασφάλιση της επιβίωσής του· και ότι θεωρεί τον εαυτό του προάγγελο του και πρωταγωνιστή του επικείμενου τέλους του κόσμου.
Το Ισλαμικό Κράτος, γνωστό και ως Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Αλ Σαμ (ISIS), ακολουθεί μια ξεχωριστή εκδοχή του Ισλάμ της οποίας οι πεποιθήσεις για τον δρόμο προς την Ημέρα της Κρίσης καθορίζουν τη στρατηγική του, και μπορούν να βοηθήσουν τη Δύση να μάθει τον εχθρό της και να προβλέψει τη συμπεριφορά του. Η άνοδός του στην εξουσία είναι λιγότερο κάτι σαν τον θρίαμβο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο (μια οργάνωση της οποίας οι ηγέτες θεωρούνται αποστάτες από το Ισλαμικό Κράτος) απ’ ότι η πραγματοποίηση μιας δυστοπικής εναλλακτικής πραγματικότητας στην οποία ο Ντέιβιντ Κόρες ή ο Τζιμ Τζόουνς επιβίωσαν για να ασκήσουν απόλυτη εξουσία όχι σε λίγες εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά σε 8 εκατομμύρια.
Έχουμε παρεξηγήσει τη φύση του Ισλαμικού Κράτους τουλάχιστον με δύο τρόπους. Πρώτον, τείνουμε να θεωρούμε τον τζιχαντισμό μονολιθικό, και να εφαρμόζουμε τη λογική της Αλ Κάιντα σε μια οργάνωση που την επισκίασε καθοριστικά. Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους με τους οποίους μίλησα, ακόμα αναφέρονται στον Οσάμα Μπιν Λάντεν ως «Σεΐχη Οσάμα», έναν τίτλο με τιμητική χροιά. Όμως ο τζιχαντισμός έχει εξελιχθεί από τότε που η Αλ Κάιντα βρισκόταν στο ζενίθ της, από το 1998 περίπου ως το 2003, και πολλοί τζιχαντιστές περιφρονούν τις προτεραιότητες της οργάνωσης και τη σημερινή ηγεσία της.
Ο Μπιν Λάντεν έβλεπε την τρομοκρατία του ως πρόλογο σε ένα χαλιφάτο που δεν περίμενε να δει όσο ζούσε. Η οργάνωσή του ήταν ευέλικτη, λειτουργώντας ως ένα γεωγραφικά διασκορπισμένο δίκτυο αυτόνομων κελιών. Αντίθετα, το Ισλαμικό Κράτος προϋποθέτει μια επικράτεια προκειμένου να παραμείνει νόμιμο, και μια ιεραρχική δομή για τη διακυβέρνησή του. (Η γραφειοκρατία του χωρίζεται σε πολιτικά και στρατιωτικά τμήματα, και η επικράτειά του σε επαρχίες.)
Παραπλανούμαστε, επίσης, από μία καλοπροαίρετη αλλά ανειλικρινή εκστρατεία άρνησης της μεσαιωνικής θρησκευτικής φύσης του Ισλαμικού Κράτους. Ο Πίτερ Μπέργκεν, που έκανε την πρώτη συνέντευξη με τον Μπιν Λάντεν το 1997, ονόμασε το πρώτο του βιβλίο Holy War, Inc. (Ιερός Πόλεμος ΑΕ – Ο μυστικός κόσμος του Οσάμα Μπιν Λάντεν), εν μέρει για να αναγνωρίσει τον Μπιν Λάντεν ως δημιούργημα του εκκοσμικευμένου νεωτερικού κόσμου. Ο Μπιν Λάντεν εμπορευματοποίησε τον τρόμο. Ζήτησε συγκεκριμένες πολιτικές παραχωρήσεις, όπως η απόσυρση των δυνάμεων των ΗΠΑ από τη Σαουδική Αραβία. Οι πεζικάριοί του καθοδηγούσαν με αυτοπεποίθηση τον νεωτερικό κόσμο. Ο Μοχάμεντ Άττα, την τελευταία μέρα ζωής του, ψώνισε στη Γουόλ Μαρτ και δείπνησε στην Pizza Hut.
Υφίσταται ο πειρασμός να επαναλάβουμε την παρατήρηση αυτή, ότι δηλαδή οι τζιχαντιστές είναι μοντέρνοι κοσμικοί άνθρωποι, με μοντέρνες πολιτικές ανησυχίες, με μεσαιωνική θρησκευτική αμφίεση-και να την προσαρμόσουμε στο Ισλαμικό Κράτος. Στην ουσία, πολλά από αυτά που λέει η οργάνωση φαίνονται παράλογα εκτός κι αν τα δούμε υπό το πρίσμα μιας ειλικρινούς, προσεκτικά εξετασμένης δέσμευσης να επαναφέρει τον πολιτισμό σε ένα νομικό περιβάλλον του έβδομου αιώνα και τελικώς να επιφέρει την αποκάλυψη.
Οι πιο σαφείς αντιπρόσωποι για τη θέση αυτή είναι οι αξιωματούχοι του Ισλαμικού Κράτους και οι ίδιοι οι υποστηρικτές του. Αναφέρονται χλευαστικά στους «μοντέρνους». Όταν συζητάς μαζί τους, επιμένουν πως δεν θα αποκλίνουν – δε μπορούν να αποκλίνουν – από τις αρχές διακυβέρνησης που ενσωματώθηκαν στο Ισλάμ από τον Προφήτη Μωάμεθ και τους πρώτους ακόλουθούς του. Συχνά μιλούν με κώδικες και αναφορές που μπορεί να φαίνονται αλλόκοτες σε μη Μουσουλμάνους, αλλά αναφέρονται σε συγκεκριμένες παραδόσεις και κείμενα του πρώιμου Ισλάμ.
Φερ’ ειπείν: Τον Σεπτέμβριο, ο Σεΐχης Αμπού Μοχάμεντ αλ-Αντνάνι, ο επίσημος εκπρόσωπος του Ισλαμικού Κράτους, κάλεσε τους Μουσουλμάνους να βρουν έναν άπιστο σε Δυτικές χώρες όπως η Γαλλία και ο Καναδάς και να «χτυπήσουν το κεφάλι του με μια πέτρα», να τον δηλητηριάσουν, να τον πατήσουν με αυτοκίνητο ή να «καταστρέψουν τις καλλιέργειές του.» Στα αυτιά ενός πολίτη της Δύσης, αυτές οι βιβλικές τιμωρίες -ο λιθοβολισμός και η καταστροφή καλλιεργειών- βρίσκονται σε μια περίεργη αντιπαράθεση με την έκκληση για ανθρωποκτονία με όχημα, που ακούγεται πιο μοντέρνα. (Σα να ήθελε να δείξει ότι θα μπορούσε να τρομοκρατήσει μόνο με ένα σχήμα λόγου, ο Αντνάνι χαρακτήρισε επίσης τον Γραμματέα του Κράτους Τζόν Κέρρυ ως «πουρό χωρίς περιτομή.»)
Όμως ο Αντνάνι δεν λοιδορούσε μονάχα. Η ομιλία του ήταν διανθισμένη με μία θεολογική και νομική συζήτηση, και η προτροπή του για επίθεση στις καλλιέργειες εξέφραζε απευθείας τις εντολές του Μωάμεθ να μην πειραχτούν οι πηγές νερού και οι καλλιέργειες-εκτός κι αν οι στρατοί του Ισλάμ βρίσκονταν σε θέση άμυνας, οπότε και οι Μουσουλμάνοι στις περιοχές των kuffar, δηλαδή των άπιστων, έπρεπε να είναι αδυσώπητοι, και να μοιράσουν το δηλητήριό τους.
Στην πραγματικότητα, το Ισλαμικό Κράτος είναι πολύ Ισλαμικό. Πάρα πολύ Ισλαμικό. Σύμφωνοι, έχει προσελκύσει ψυχοπαθείς και αυτούς που αναζητούσαν περιπέτειες, κυρίως από τους αποξενωμένους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Η θρησκεία, όμως, που κηρύττεται από τους πιο ένθερμους ακόλουθούς της πηγάζει από συνεκτικές, ακόμα και διδαγμένες ερμηνείες του Ισλάμ.
Σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση και νόμος που έχει διακηρυχθεί από το Ισλαμικό Κράτος, προσκολλάται σε αυτό που αποκαλεί, στις εφημερίδες και στις διακηρύξεις του, στις διαφημιστικές αφίσες του, στις πινακίδες κυκλοφορίας, στη γραφική ύλη και τα νομίσματα, «Προφητική Μεθοδολογία», που σημαίνει να ακολουθείς την προφητεία και το παράδειγμα του Μωάμεθ, με σχολαστική λεπτομέρεια. Οι Μουσουλμάνοι μπορούν να απορρίψουν το Ισλαμικό Κράτος: σχεδόν όλοι το κάνουν. Αλλά το να προσποιείσαι πως δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για μια θρησκευτική χιλιαστική οργάνωση, με θεολογία που πρέπει να κατανοηθεί προκειμένου να καταπολεμηθεί, έχει ήδη οδηγήσει τις ΗΠΑ στο να το υποτιμούν και να υποστηρίζουν ανόητα σχέδια για την αντιμετώπισή του. Θα χρειαστεί να γνωρίσουμε καλύτερα την πνευματική γενεαλογία του Ισλαμικού Κράτους αν είναι να αντιδράσουμε με τρόπο ώστε να μην το ενισχύσουμε, αλλά αντίθετα να το βοηθήσουμε να αυτοπυρποληθεί στον ίδιο του τον υπερβάλλοντα ζήλο.
Ο
εδαφικός έλεγχος είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για το κύρος του
Ισλαμικού Κράτους στα μάτια των υποστηρικτών του. Ο χάρτης αυτός, από τη
δουλειά του Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), δείχνει τα
εδάφη υπό τον έλεγχο του χαλιφάτου μέχρι τις 15 Ιανουαρίου, μαζί με
περιοχές στις οποίες έχει επιτεθεί. Όπου κατέχει την εξουσία, το κράτος
εισπράττει φόρους, ρυθμίζει τις τιμές, αναλαμβάνει τη λειτουργία
δικαστηρίων, και προσφέρει υπηρεσίες από ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
μέχρι εκπαίδευση και τηλεπικοινωνίες.
Ι. Αφοσίωση
To Noέμβριο του 2014, το Ισλαμικό Κράτος εξέδωσε ένα βίντεο σαν τηλεοπτικό σποτ, που απέδιδε τις απαρχές του στον Μπιν Λάντεν. Αναγνώρισε τον Αμπού Μουσάμπ Αλ Ζαρκάουι, τον βίαιο ηγέτη της Αλ Κάιντα στο Ιράκ περίπου από το 2003 μέχρι τη δολοφονία του το 2006, ως έναν πιο άμεσο πρόγονο, ακολουθούμενος από άλλος δύο ηγέτες ανταρτών πριν τον Μπαγκντάντι, το χαλίφη. Και κάτι που δεν αναφέρεται καν: ο διάδοχος του Μπιν Λάντεν, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, Αιγύπτιος χειρούργος οφθαλμίατρος με γυαλιά που τον έκαναν να μοιάζει σοφό, είναι ο νυν ηγέτης της Αλ Κάιντα. Ο Ζαουάχρι δεν έχει δηλώσει υποταγή στον Μπαγκντάντι, και γίνεται όλο και πιο μισητός σε συντρόφους του τζιχαντιστές. Η απουσία χαρίσματος είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την απομόνωσή του: στα βίντεο φαίνεται αλλήθωρος και δύστροπος. Αλλά το ρήγμα ανάμεσα στην Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος εξελισσόταν εδώ και καιρό, και αρχίζει να αιτιολογεί, τουλάχιστον εν μέρει, την απίστευτη δίψα για αίμα που έχει το δεύτερο.
Ο Ζαουάχρι έχει στην απομόνωση για συντροφιά έναν Ιορδανό κληρικό ονόματι Άμπου Μοχάμεντ αλ Μακντίσι, 55 ετών, που δίκαια διεκδικεί τον τίτλο του πνευματικού αρχιτέκτονα της Αλ Κάιντα και του πιο σημαντικού τζιχαντιστή που δεν είναι γνωστός στο μέσο Αμερικανό αναγνώστη εφημερίδας. Στα περισσότερα θέματα δόγματος, ο Μακντίσι και το Ισλαμικό Κράτος συμφωνούν. Και οι δύο ταυτίζονται με την τζιχαντιστική πτέρυγα ενός κλάδου του Σουνισμού και του Σαλαφισμού, κατά το αραβικό al salaf al salih, τους «ευσεβείς προπάτορες». Οι προπάτορες αυτοί είναι ο ίδιος ο Προφήτης και οι πρώτοι οπαδοί του, τους οποίους οι Σαλαφιστές τιμούν και μιμούνται ως πρότυπα συμπεριφοράς για κάθε περίπτωση, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου, της υψηλής ραπτικής, οικογενειακής ζωής, ακόμα και της οδοντιατρικής.
Το Ισλαμικό Κράτος προσμένει τον στρατό της «Ρώμης», η ήττα του οποίου στο Νταμπίκ, στη Συρία, θα πυροδοτήσει την αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη.
Ο Μακντίσι δίδαξε τον Ζαρκάουι, ο οποίος πήγε στον πόλεμο στο Ιράκ έχοντας στο νου του τη συμβουλή του γηραιότερού του. Εν καιρώ, ωστόσο, ο Ζαρκάουι ξεπέρασε τον μέντορά του σε φανατισμό, και τελικά απέσπασε την επίπληξή του. Tο θέμα ήταν η αρέσκεια του Ζαρκάουι για αιματοχυσία και το μίσος του που τον έκανε να αφορίζει και να σκοτώνει άλλους Μουσουλμάνους για δογματικούς λόγους. Στο Ισλάμ, η πρακτική του takfir, ή του αφορισμού, είναι θεολογικά επικίνδυνη. «Αν ένας πει στον αδελφό του, “Είσαι ένας άπιστος”», είπε ο Προφήτης, «τότε ο ένας από τους δύο είναι σωστός». Αν ο κατήγορος είναι λάθος, τότε ο ίδιος έχει διαπράξει αποστασία εξαπολύοντας μια ψευδή κατηγορία. Η ποινή για την αποστασία είναι θάνατος. Και παρ’ όλα αυτά, ο Ζαρκάουι επιπόλαια επέκτεινε το φάσμα των συμπεριφορών που θα μπορούσαν να κάνουν τους Μουσουλμάνους άπιστους.
Ο Μακντάσι έγραψε στον πρώην μαθητή του ότι έπρεπε να είναι προσεκτικός και να «μην εκδίδει σαρωτικές διακηρύξεις του takfir» ή να «μην ανακηρύσσει ανθρώπους ως αποστάτες εξαιτίας των αμαρτιών τους». Η διάκριση μεταξύ αποστάτη και αμαρτωλού μπορεί να φαίνεται λεπτή, αλλά είναι βασικό σημείο διαμάχης μεταξύ της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.
Η άρνηση της αγιότητας του Κορανίου ή των προφητειών του Μωάμεθ είναι κατάφωρη αποστασία. Αλλά ο Ζαρκάουι και το κράτος που έχει γεννήσει υποστηρίζουν ότι πολλές άλλες ενέργειες μπορούν να απομακρύνουν έναν Μουσουλμάνο από το Ισλάμ. Αυτές περιλαμβάνουν, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, την πώληση αλκοόλ και ναρκωτικών, τη δυτική ενδυμασία και το ξύρισμα της γενειάδας, την ψήφιση στις εκλογές -ακόμα και ενός Μουσουλμάνου υποψηφίου- καθώς και το να αποκαλείς άλλους ελαφρά τη καρδία αποστάτες. Το να είναι κάποιος Σιίτης, όπως και οι περισσότεροι Ιρακινοί Άραβες, πληροί επίσης τις προϋποθέσεις, διότι το Ισλαμικό Κράτος θεωρεί τον Σιισμό ως καινοτομία, και το να καινοτομείς στο Κοράνι ισοδυναμεί με το να αρνείσαι την αρχική τελειότητα. (Το Ισλαμικό Κράτος ισχυρίζεται ότι οι κοινές πρακτικές των σιιτών, όπως το προσκύνημα σε τάφους ιμάμηδων και το δημόσιο αυτομαστίγωμα, δεν έχουν βάση στο Κοράνι ή στο παράδειγμα του Προφήτη). Αυτό σημαίνει ότι περίπου 200 εκ. Σιίτες έχουν στοχοποιηθεί για να πεθάνουν. Το ίδιο ισχύει και για τους αρχηγούς των κυβερνήσεων κάθε μουσουλμανικής χώρας, οι οποίοι έχουν βάλει τον ανθρώπινο νόμο πάνω από τη Σαρία θέτοντας υποψηφιότητα για αξιώματα ή προωθώντας νόμους που δεν έχουν θεσπιστεί από τον Θεό.
Σύμφωνα με το δόγμα των takfiri, το Ισλαμικό Κράτος είναι δεσμευμένο για την εκκαθάριση του κόσμου με δολοφονίες τεράστιου αριθμού ανθρώπων. Η απουσία αναφοράς στόχων από την επικράτειά του καθιστά την πραγματική έκταση της σφαγής άγνωστη, αλλά αναρτήσεις σε κοινωνικά δίκτυα από την περιοχή δείχνουν ότι ατομικές εκτελέσεις συμβαίνουν λίγο πολύ ακατάπαυστα, και οι μαζικές εκτελέσεις κάθε λίγες εβδομάδες. Οι Μουσουλμάνοι «αποστάτες» είναι τα πιο συχνά θύματα. Απαλλαγμένοι από την αυτόματη εκτέλεση φαίνεται να είναι οι Χριστιανοί που δεν αντιστέκονται στη νέα τους κυβέρνηση. Ο Μπαγκντάντι τους επιτρέπει να ζουν, αρκεί να πληρώνουν έναν ειδικό φόρο, γνωστό ως jizya, και να αναγνωρίσουν την υποταγή τους. Η εξουσία του Κορανίου για την πρακτική αυτή δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Ο
Μούσα Σεραντόνιο, Αυστραλός ιεροκήρυκας που αναφέρθηκε ότι είναι ένας
από τους σημαντικότερους στρατολογητές του Ισλαμικού Κράτους, πιστεύει
πως αποτελεί προαναγγελθέν ότι το χαλιφάτο θα αποπέμψει την
Κωνσταντινούπολη πριν αποκρουστεί από έναν στρατό ηγούμενο από τον
αντι-Μεσσία, του οποίου τελικά ο θάνατος- όταν απομείνουν μερικές
χιλιάδες τζιχαντιστές- θα εγκαινιάσει την αποκάλυψη ((Paul Jeffers /
Fairfax Media).
Έχουν περάσει αιώνες από τότε που οι θρησκευτικοί πόλεμοι έπαυσαν στην Ευρώπη, και οι άνθρωποι σταμάτησαν να πεθαίνουν σε μεγάλους αριθμούς εξαιτίας απόκρυφων θεολογικών διενέξεων. Εξού, μάλλον, και η δυσπιστία και η άρνηση με την οποία η Δύση αντιμετώπισε τα νέα της θεολογίας και των πρακτικών του Ισλαμικού Κράτους. Πολλοί αρνούνται να πιστέψουν ότι η οργάνωση αυτή είναι τόσο αφοσιωμένη όσο ισχυρίζεται, ή τόσο οπισθοδρομική ή βιβλική όσο δείχνουν οι πράξεις και οι δηλώσεις της.
Ο σκεπτικισμός τους είναι κατανοητός. Στο παρελθόν, οι Δυτικοί που κατηγορούσαν τους Μουσουλμάνους για τυφλή υπακοή στις αρχαίες γραφές, γεγονός που θλίβει τους ακαδημαϊκούς – ειδικά τον μακαρίτη Έντουαρντ Σαΐντ – ο οποίος τόνισε ότι το να αποκαλείς τους Μουσουλμάνους «αρχαίους» ήταν συνήθως άλλος ένας τρόπος για να τους υποτιμήσεις. Δείτε διαφορετικά, προέτρεψαν οι μελετητές, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκαν οι ιδεολογίες αυτές – κακή διακυβέρνηση, μεταβαλλόμενα κοινωνικά ήθη, η ταπείνωση του να ζεις σε εδάφη που είχαν αξία μόνο για το πετρέλαιό τους.
Αν δεν αναγνωριστούν οι παράγοντες αυτοί, καμία εξήγηση για την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους δε θα ήταν άρτια. Αλλά η εστίαση σε αυτούς για τον αποκλεισμό της ιδεολογίας αντανακλά ένα άλλο είδος δυτικής προκατάληψης: ότι αν η θρησκευτική ιδεολογία δεν έχει τόση σημασία στην Ουάσιγκτον ή το Βερολίνο, σίγουρα είναι εξίσου άσχετη στη Ράκα ή στη Μοσούλη. Όταν ένας κουκουλοφόρος εκτελεστής λέει Allahu akbar την στιγμή που αποκεφαλίζει έναν αποστάτη, κάποιες φορές το κάνει για θρησκευτικούς λόγους.
Πολλές κυρίαρχες μουσουλμανικές οργανώσεις έχουν φτάσει να λένε ότι το Ισλαμικό Κράτος, είναι στην πραγματικότητα, μη Ισλαμικό. Είναι, φυσικά, καθησυχαστικό να ξέρεις ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μουσουλμάνων ποσώς ενδιαφέρεται να αντικαταστήσει τις χολιγουντιανές ταινίες με δημόσιες εκτελέσεις ως βραδινή ψυχαγωγία. Αλλά οι Μουσουλμάνοι που αποκαλούν το Ισλαμικό Κράτος μη Ισλαμικό είναι, συνήθως, όπως μου είπε ο Μπέρναρντ Χάικελ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και κορυφαίος ειδικός στη θεολογία της οργάνωσης, «ντροπιασμένοι και πολιτικά ορθοί, με μια αθώα άποψη για τη δική τους θρησκεία» που αγνοεί «ό,τι ιστορικά και νόμιμα απαιτούσε η θρησκεία τους». Πολλές αρνήσεις της θρησκευτικής φύσης του Ισλαμικού Κράτους, είπε, έχουν τη ρίζα τους σε μια «διαθρησκευτική-χριστιανική ανόητη παράδοση».
Κάθε ακαδημαϊκός που ρώτησα για την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους με έστειλε στον Χάικελ. Ο Χάικελ, που έχει κάποιες ρίζες από τον Λίβανο, μεγάλωσε εκεί και στις Ηνωμένες Πολιτείες, και όταν μιλάει μέσα από το μεφιστοφελικό μούσι του, ξεχωρίζεις μια ελαφρώς απροσδιόριστη ξενική προφορά.
Σύμφωνα με τον Χάικελ, οι βαθμίδες του Ισλαμικού Κράτους είναι βαθιά εμποτισμένες με θρησκευτικό σθένος. Τα χωρία του Κορανίου είναι πανταχού παρόντα. «Ακόμα και οι πεζοί στρατιώτες τα διακηρύσσουν συνεχώς», δήλωσε ο Χάικελ. «Οι κάμερές τους είναι κλεμμένες και επαναλαμβάνουν τις βασικές τους θεωρίες με τυποποιημένο τρόπο, και το κάνουν όλη την ώρα».
Θεωρεί πως ο ισχυρισμός ότι το Ισλαμικό Κράτος έχει παραποιήσει τα κείμενα του Ισλάμ είναι παράλογος, και τροφοδοτείται μόνο από ηθελημένη άγνοια. «Oι άνθρωποι θέλουν να δώσουν στο Ισλάμ άφεση αμαρτιών», είπε. «Πρόκειται για το Μάντρα «Το Ισλάμ είναι ειρηνική θρησκεία». Λες και υπάρχει «Ισλάμ»! Πρόκειται περί του τι κάνουν οι Μουσουλμάνοι, καθώς και το πώς ερμηνεύουν τα κείμενά τους». Αυτά τα κείμενα είναι κοινά για όλους τους Σουνίτες Μουσουλμάνους, όχι μόνο το Ισλαμικό Κράτος. «Και οι τύποι αυτοί έχουν τόση αξιοπιστία όσο και όλοι οι υπόλοιποι».
Όλοι οι Μουσουλμάνοι παραδέχονται πως οι πρώιμες κατακτήσεις του Μωάμεθ δεν ήταν γαλήνιες, και ότι οι νόμοι του πολέμου που μεταβιβάστηκαν στο Κοράνι και στις αφηγήσεις της κυριαρχίας του Προφήτη προσαρμόστηκαν ώστε να ταιριάζουν σε μια πολυτάραχη και βίαιη εποχή. Σύμφωνα με τον Χάικελ, οι πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους αποτελούν αυθεντικές αναδρομές στο πρώιμο Ισλάμ και αναπαράγουν πιστά τις νόρμες του σχετικά με τον πόλεμο. Η συμπεριφορά αυτή περιλαμβάνει μια σειρά από πρακτικές, τις οποίες οι μοντέρνοι Μουσουλμάνοι κλίνουν να μην αναγνωρίζουν ως αναπόσπαστες στα ιερά τους κείμενα. «Η δουλεία, η σταύρωση και οι αποκεφαλισμοί δεν είναι κάτι που επιλέγουν προσεκτικά από την μεσαιωνική παράδοση οι τερατώδεις τζιχαντιστές», δήλωσε ο Χάικελ. Οι πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους «είναι βαθιά ριζωμένοι στη μεσαιωνική παράδοση και τη φέρνουν χονδρικά στο παρόν».
Η μη εκτίμηση των ουσιαστικών διαφορών μεταξύ ISIS και Αλ Κάιντα έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες αποφάσεις. Το Κοράνι ορίζει τη σταύρωση ως έναν από τις μοναδικές επιτρεπόμενες ποινές για τους εχθρούς του Ισλάμ. Ο φόρος στους Χριστιανούς έχει τη σαφή έγκριση στο Σουρά Αλ Ταουμπά, το ένατο κεφάλαιο του Κορανίου, το οποίο διδάσκει στους Μουσουλμάνους να πολεμήσουν τους Χριστιανούς και τους Εβραίους «μέχρι να πληρώσουν το jizya με πρόθυμη υποταγή, και να νιώθουν καθυποταγμένοι». Ο προφήτης, τον οποίο όλοι οι Μουσουλμάνοι θεωρούν υπόδειγμα, επέβαλε αυτούς τους κανόνες και κατείχε σκλάβους.
Οι ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους μιμήθηκαν το Μωάμεθ ως αυστηρό καθήκον, και αναβίωσαν παραδόσεις που παρέμεναν στην αφάνεια για εκατοντάδες χρόνια. «Το εντυπωσιακό σε αυτές δεν είναι μόνο η πιστότητα, αλλά και η σοβαρότητα με την οποία διαβάζουν τα κείμενα αυτά», δήλωσε ο Χάικελ. «Υπάρχει μια επιμελής, παθολογική σοβαρότητα την οποία οι Μουσουλμάνοι δεν διαθέτουν κανονικά».
Πριν την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, τους τελευταίους αιώνες καμία οργάνωση δεν είχε επιχειρήσει πιο ριζοσπαστική πίστη στο Προφητικό μοντέλο από τους Ουαχάμπι στην Αραβία του 18ου αιώνα. Κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας, και οι αυστηρές πρακτικές τους επιβιώνουν σε μία εξασθενημένη εκδοχή της Σαρία εκεί. Ο Χάικελ ωστόσο, βλέπει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις οργανώσεις: «Η βία των Ουαχάμπι δεν ήταν αναίτια». Ήταν περιτριγυρισμένοι από Μουσουλμάνους, και κατέκτησαν εδάφη που ήταν ήδη Ισλαμικά: αυτό ήταν που τους εμπόδισε. «Το ISIS, από την άλλη, ξαναζεί πραγματικά την πρώιμη περίοδο». Οι πρώιμοι Μουσουλμάνοι ήταν περιτριγυρισμένοι από μη Μουσουλμάνους, και το Ισλαμικό Κράτος, εξαιτίας των takfiri τάσεών του, θεωρεί πως βρίσκεται στην ίδια θέση.
Αν η Αλ Κάιντα ήθελε να αναβιώσει τη δουλεία, δεν το δήλωσε ποτέ. Και γιατί να το κάνει; Η αποσιώπηση της δουλείας μαρτυρούσε πιθανόν στρατηγική σκέψη, λαμβάνοντας υπόψη τη συμπαράσταση της κοινής γνώμης. Όταν το Ισλαμικό Κράτος άρχισε να υποδουλώνει ανθρώπους, ακόμα και κάποιοι από τους υποστηρικτές του έκαναν πίσω. Παρ’ όλα αυτά, το χαλιφάτο συνέχισε να ασπάζεται χωρίς αναστολές τη δουλεία και τη σταύρωση. «Θα κατακτήσουμε τη Ρώμη σας, θα σπάσουμε τους σταυρούς σας, και θα υποδουλώσουμε τις γυναίκες σας», υποσχέθηκε ο Αντνάνι, ο εκπρόσωπος του Ισλαμικού Κράτους, σε μία από τους τακτικές εκδηλώσεις της αγάπης του προς τη Δύση. «Αν δεν ζήσουμε μέχρι την ώρα εκείνη, τότε θα το κάνουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας, και θα πουλήσουν τους γιους σας ως σκλάβους σε σκλαβοπάζαρο».
Τον Οκτώβριο, το Νταμπίκ (Dabiq), το περιοδικό του Ισλαμικού Κράτους, δημοσίευσε το άρθρο «Η Αναβίωση της Δουλείας πριν την Ώρα της», το οποίο αναφέρεται στο αν οι Γιαζίντι (μέλη μιας αρχαίας κουρδικής μειονότητας που δανείζεται στοιχεία του Ισλάμ, και είχε βρεθεί στο στόχαστρο από δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους στο βόρειο Ιράκ) είναι ξεπεσμένοι Μουσουλμάνοι, και συνεπώς στοχοποιημένοι για να πεθάνουν, ή απλώς παγανιστές, άρα τους άξιζε η δουλεία. Μια ομάδα μελέτης του Ισλαμικού Κράτους συνεδρίασε, με εντολή της κυβέρνησης, για τη διευθέτηση του θέματος. Αν είναι παγανιστές, έγραφε ο ανώνυμος συντάκτης του άρθρου,
οι γυναίκες και τα παιδιά Γιαζίντι θα μοιραστούν σύμφωνα με τη Σαρία ανάμεσα στους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις στο Σιντζάρ [στο βόρειο Ιράκ]… Η υποδούλωση των οικογενειών των kuffar [άπιστων] και η αρπαγή των γυναικών τους ως παλλακίδων είναι ένα γερά εδραιωμένο στοιχείο της Σαρία, η άρνηση ή ο χλευασμός του οποίου ισοδυναμεί με την άρνηση και το χλευασμό των στίχων του Κορανίου και των διηγήσεων του Προφήτη… κι έτσι αποστασία από το Ισλάμ.ΙΙ. Εδαφική Επικράτεια
Δεκάδες χιλιάδες αλλοδαπών Μουσουλμάνων λέγεται ότι έχουν μεταναστεύσει στο Ισλαμικό Κράτος. Οι νεοσύλλεκτοι προέρχονται από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Αυστραλία, την Ινδονησία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλά άλλα μέρη. Πολλοί ήρθαν να πολεμήσουν, και πολλοί σκοπεύουν να πεθάνουν.
Ο Πήτερ Ρ. Νιούμαν , καθηγητής στο King’s College του Λονδίνο, μου είπε ότι το διαδίκτυο έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο για τη διάδοση της προπαγάνδας και για να γνωρίζουν οι νέοι τι να πιστέψουν. Η στρατολόγηση μέσω διαδικτύου διεύρυνε τον πληθυσμό της τζιχαντιστικής κοινότητας, επιτρέποντας σε συντηρητικές Μουσουλμάνες, ενώ είναι απομονωμένες στα σπίτια τους, να επικοινωνούν με στρατολογητές, να ριζοσπαστικοποιήσουν και να καθορίσουν το πέρασμα για τη Συρία. Λόγω της απήχησής του και στα δύο φύλα, το Ισλαμικό Κράτος φιλοδοξεί να χτίσει μια πλήρη κοινωνία.
Τον Νοέμβριο, ταξίδεψα στην Αυστραλία προκειμένου να συναντήσω τον Μούσα Σεραντόνιο, έναν 30χρονο άνδρα ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από τον Νιούμαν και άλλους ερευνητές ως ένας από τους δύο σπουδαιότερους «νέους πνευματικούς ηγέτες» που καθοδηγούν τους αλλοδαπούς να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος. Για τρία χρόνια ήταν τηλευαγγελιστής στο κανάλι Iqraa TV στο Κάιρο, αλλά έφυγε μετά από αντιρρήσεις του σταθμού σχετικά με τις συχνές εκκλήσεις του για εδραίωση ενός χαλιφάτου. Σήμερα, κηρύττει μέσω Facebook και Twitter.
Ο Σεραντόνιο, ένας ψηλός, φιλικός άνδρας με φιλομαθή συμπεριφορά, μου είπε ότι ασπρίζει με τα βίντεο αποκεφαλισμού. Μισεί το θέαμα της βίας, ακόμα κι αν οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους είναι υποχρεωμένοι να την αποδέχονται. (Μιλάει ανοιχτά, με τρόπο αμφιλεγόμενο ανάμεσα στους τζιχαντιστές, κατά των επιθέσεων αυτοκτονίας, με βάση το ότι ο Θεός απαγορεύει την αυτοκτονία: διαφοροποιείται από το Ισλαμικό Κράτος σε κάποια ακόμα σημεία). Έχει αυτό το ατημέλητο μούσι που βλέπει κανείς σε κάποιους φανατικούς φαν του Lord of the Rings, και η εμμονή του με τον Ισλαμικό αποκαλυπτικισμό μοιάζει γνώριμη. Φαινόταν να ζει ένα δράμα, το οποίο, σε έναν έξωθεν παρατηρητή, φαντάζει μεσαιωνικό μυθιστόρημα φαντασίας, μόνο που έχει αληθινό αίμα.
Πέρυσι τον Ιούνιο, ο Σεραντόνιο και η σύζυγός του προσπάθησαν να μεταναστεύσουν, δεν αποκάλυψε το πού βέβαια («Είναι παράνομο να πας στη Συρία», δήλωσε επιφυλακτικά), αλλά τους συνέλαβαν καθοδόν, στις Φιλιππίνες, και εκείνος απελάθηκε πίσω στην Αυστραλία επειδή είχε λήξει η βίζα του. Η Αυστραλία ποινικοποίησε τις προσπάθειές του να ενταχθεί ή να ταξιδέψει στο Ισλαμικό Κράτους και κατέσχεσε το διαβατήριο του Σεραντόνιο. Παραμένει παγιδευμένος στη Μελβούρνη, όπου είναι γνωστός στις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις. Αν ο Σεραντόνιο πιανόταν να διευκολύνει τη μετακίνηση ατόμων στο Ισλαμικό Κράτος, θα φυλακιζόταν. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, παραμένει ελεύθερος, ένας πρακτικά ανεξάρτητος ιδεολόγος, ο οποίος, εντούτοις, είναι, όπως θεωρούν οι τζιχαντιστές, μια αξιόπιστη φωνή σε θέματα δόγματος του Ισλαμικού Κράτους.
Συναντηθήκαμε για μεσημεριανό στο Φούτσκρει, μια πυκνοκατοικημένη, πολυπολιτισμική συνοικία της Μελβούρνης απ’ όπου κατάγεται και ο Lonely Planet, εκδότης ταξιδιωτικών οδηγών. Ο Σεραντόνιο μεγάλωσε εκεί σε μια οικογένεια ιρλανδικής και καλαβριανής καταγωγής. Σε έναν συνηθισμένο δρόμο της συνοικίας θα βρει κανείς αφρικανικά εστιατόρια, βιετναμέζικα καταστήματα, και νέους Άραβες να κυκλοφορούν με σαλαφιστική εμφάνιση, δηλαδή ατημέλητο μούσι, μακρύ πουκάμισο και παντελόνια που καλύπτουν τα μισά της γάμπας.
Ο Σεραντόνιο μίλησε για τη χαρά που ένιωσε όταν ο Μπαγντάντι ανακηρύχθηκε χαλίφης στις 29 Ιουνίου 2014, καθώς και την ξαφνική, μαγνητική έλξη που άρχισε να ασκεί η Μεσοποταμία σε αυτόν και τους φίλους του. «Βρισκόμουν σε ένα ξενοδοχείο [στις Φιλιππίνες], και είδα την ανακήρυξη στην τηλεόραση», μου είπε. Έμεινα έκπληκτος, και σκέφτηκα, γιατί να βρίσκομαι καθηλωμένος σε αυτό το αναθεματισμένο δωμάτιο;».
Το τελευταίο χαλιφάτο ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία έφτασε στο ζενίθ της τον 16ο αιώνα κι έπειτα βίωσε μια μακροχρόνια παρακμή, μέχρι την ευθανασία της από τον ιδρυτή της Δημοκρατίας της Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, το 1924. O Σεραντόνιο, όμως, όπως πολλοί υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους, δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητα του χαλιφάτου, διότι δεν προώθησε πλήρως τον Ισλαμικό νόμο, ο οποίος προϋποθέτει πετροβολισμούς, δουλεία και ακρωτηριασμούς, και διότι οι χαλίφηδές του δεν κατάγονται από τη φυλή του Προφήτη, τους Κουραϊσίτες.
Ο Μπαγκντάντι μίλησε εκτενώς για τη σπουδαιότητα του χαλιφάτου στο κήρυγμά του στη Μοσούλη. Υποστήριξε πως η αναβίωση του θεσμού του χαλιφάτου, ο οποίος δε βρισκόταν σε λειτουργία παρά μόνον κατ’ όνομα για 1000 περίπου χρόνια, ήταν μια δημόσια υποχρέωση. Αυτός και οι πιστοί του «έσπευσαν να ανακηρύξουν το χαλιφάτο και να διορίσουν έναν ιμάμη» ως επικεφαλής του, δήλωσε. «Πρόκειται για καθήκον των Μουσουλμάνων – ένα καθήκον που ήταν χαμένο για αιώνες… Οι Μουσουλμάνοι αμαρτάνουν με το να χάνουν το καθήκον αυτό, και πρέπει πάντα να πασχίζουν για την καθιέρωσή του». Όπως και ο Μπιν Λάντεν που προηγήθηκε, έτσι και ο Μπαγκντάντι μίλησε με τρόπο γλαφυρό, με συχνές βιβλικές αναφορές και γνώση της κλασικής ρητορικής. Σε αντίθεση με τον Μπιν Λάντεν και τους ψεύτικους χαλίφες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι Κουραϊσίτης.
Σύμφωνα με τον Σεραντόνιο, δεν είναι μόνο μια πολιτική οντότητα, αλλά και εφαλτήριο για τη λύτρωση. Η προπαγάνδα του Ισλαμικού Κράτους αναφέρει τακτικά τους όρκους baya’a (υποταγή) που έρχονται από τζιχαντιστικές ομάδες στον μουσουλμανικό κόσμο. Ο Σεραντόνιο παράθεσε ένα ρητό του Προφήτη, ότι το να πεθάνεις χωρίς να δώσεις όρκο υποταγής είναι σα να πεθαίνεις jahil (αδαής) και συνεπώς σα να βρίσκει έναν «θάνατο απιστίας». Δείτε πώς οι Μουσουλμάνοι (ή και οι Χριστιανοί) φαντάζονται πως αντιμετωπίζει ο Θεός τις ψυχές των ανθρώπων που πεθαίνουν χωρίς να μάθουν για τη μοναδική αληθινή θρησκεία. Ούτε σώζονται φανερά ούτε καταδικάζονται οριστικά. Παρομοίως, δήλωσε ο Σεραντόνιο, ο Μουσουλμάνος που αναγνωρίζει έναν παντοδύναμο Θεό και προσεύχεται, αλλά πεθαίνει χωρίς να υποτάσσεται σε έναν έγκυρο χαλίφη και να υφίσταται τις δεσμεύσεις του όρκου αυτού, έχει αποτύχει στο να ζήσει μια πλήρως Ισλαμική ζωή. Επισήμανα πως αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μουσουλμάνων στην ιστορία, και όλοι όσοι πέθαναν μεταξύ του 1924 και 2014, βρήκαν έναν θάνατο απιστίας. O Σεραντόνιο έγνεψε κατηφής. «Θα έλεγα ακόμα και ότι το Ισλάμ έχει επανεγκαθιδρυθεί» από το χαλιφάτο.
Τον ρώτησα για τη δική του baya ‘a, κι εκείνος έσπευσε να με διορθώσει: «Δεν είπα ότι θα έδινα όρκο υποταγής». Σύμφωνα με τον αυστραλιανό νόμο, μου υπενθύμισε, το να δίνεις baya ‘a στο Ισλαμικό Κράτος ήταν παράνομο. «Όμως συμφωνώ στο ότι [ο Μπαγκντάντι] πληροί τις προϋποθέσεις», συνέχισε. «Εγώ απλά θα σου κλείσω το μάτι, κι εσύ πάρτο όπως θες».
Για να γίνει κάποιος χαλίφης, πρέπει να πληροί τους όρους που περιγράφονται στο σουνιτικό νόμο, το να είναι δηλαδή Μουσουλμάνος ενήλικας άντρας με καταγωγή από Κουραϊσίτες, να επιδεικνύει ηθική, φυσική και διανοητική ακεραιότητα, και να διαθέτει ‘amr, δηλαδή κύρος. Το τελευταίο αυτό κριτήριο, είπε ο Σεραντόνιο, είναι το πιο δύσκολο να το ικανοποιεί κανείς, και είναι απαραίτητο να έχει ο χαλίφης επικράτεια στην οποία να μπορεί να προωθήσει τον Ισλαμικό νόμο. Το Ισλαμικό Κράτος του Μπαγκντάντι το κατάφερε αυτό πολύ πιο πριν από την 29η Ιουνίου, δήλωσε ο Σεραντόνιο, και μόλις το έκανε αυτό, ένας δυτικός προσήλυτος στις βαθμίδες της οργάνωσης – ο Σεραντόνιο τον χαρακτήρισε ως «κάτι σαν ηγέτη» – άρχισε να διαμαρτύρεται για τη θρησκευτική υποχρέωση ανακήρυξης ενός χαλιφάτου. Εκείνος και άλλοι μίλησαν στα κρυφά με πρόσωπα σε θέσεις εξουσίας και τους είπαν ότι η περαιτέρω καθυστέρηση θα ήταν αμαρτία.
O Σεραντόνιο υποστήριξε ότι δημιουργήθηκε μια φατρία έτοιμη να πολεμήσει την ομάδα του Μπαγκντάντι εάν το καθυστερούσε κι άλλο. Ετοίμασαν μια επιστολή σε διάφορα ισχυρά μέλη του ISIS, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά τους για το ότι δεν έχει οριστεί χαλίφης, και κατευνάστηκαν από τον Αντνάνι, τον εκπρόσωπο του Ισλαμικού Κράτους, ο οποίος τους αποκάλυψε ένα μυστικό, ότι το χαλιφάτο είχε ανακηρυχθεί ήδη πολύ καιρό πριν τη δημόσια ανακοίνωση. Είχαν τον νόμιμο χαλίφη τους, κι εκείνη τη στιγμή υπήρχε μόνο μια επιλογή. «Εάν είναι νόμιμος», είπε ο Σεραντόνιο, «πρέπει να του δώσεις την baya ’a».
Μετά το κήρυγμα του Μπαγκντάντι τον Ιούλιο του 2014, ένα κύμα τζιχαντιστών άρχισε να ρέει σε καθημερινή βάση στη Συρία με ανανεωμένα κίνητρα. Ο Γιούργκεν Τόντενχέφερ, Γερμανός συγγραφέας και πρώην πολιτικός που επισκέφθηκε το Ισλαμικό Κράτος το Δεκέμβριο του 2014, ανέφερε την άφιξη 100 μαχητών σε έναν σταθμό στρατολόγησης στα τουρκικά σύνορα σε μόλις δύο ημέρες. Η αναφορά του, μεταξύ άλλων, δείχνει ότι μια σταθερή εισροή αλλοδαπών, πρόθυμων να εγκαταλείψουν τα πάντα στην πατρίδα τους για μια ευκαιρία στον παράδεισο, είναι το χειρότερο μέρος στη γη.
O
Μπερνάρντ Χάικελ, ο επιφανέστερος κοσμικός ειδικός στην ιδεολογία του
Ισλαμικού Κράτους, πιστεύει πως η οργάνωση προσπαθεί να επιστρέψει στις
πρώιμες μέρες του Ισλάμ και αναπαράγει πιστά τις πολεμικές του νόρμες.
«Υπάρχει μια επιμελής, παθολογική σοβαρότητα» στην αφοσίωση της
οργάνωσης στα κείμενα του Κορανίου, δηλώνει. (φωτ.: Πήτερ Μέρφι)
Μια εβδομάδα πριν το γεύμα μου με τον Σεραντόνιο, συναντήθηκα στο Λονδίνο με τρία πρώην μέλη της απαγορευμένης Ισλαμιστικής οργάνωσης Al Muhajiroun (Oι Μετανάστες): τους Ανχέμ Τσαουντάρι, Αμπού Μπαραά και Αμπντούλ Μουχίντ. Όλοι εξέφρασαν την επιθυμία να μεταναστεύσουν στο Ισλαμικό Κράτος, όπως είχαν πράξει πολλοί συνάδελφοί τους, αλλά οι αρχές είχαν κατασχέσει τα διαβατήριά τους. Όπως και ο Σεραντόνιο, θεωρούσαν το χαλιφάτο τη μόνη ηθική κυβέρνηση στη γη, αν και κανείς τους δεν ομολόγησε να έχει ορκιστεί υποταγή. Ο κύριος στόχος τους με τη συνάντησή μας ήταν να εξηγήσουν τι αντιπροσωπεύει το Ισλαμικό Κράτος, και πώς αντανακλούν οι πολιτικές του τον νόμο του Θεού.
Ο Τσαουντάρι, 48 ετών, είναι ο πρώην ηγέτης της οργάνωσης. Eμφανίζεται συχνά σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ως ένα από τα λίγα άτομα που μπορούν να κλείσουν οι παραγωγοί, ο οποίος θα υπερασπιστεί με σθένος το Ισλαμικό Κράτος μέχρι να του κλείσουν το μικρόφωνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει τη φήμη ενός απωθητικού ψώνιου, αλλά αυτός και οι ακόλουθοί του πιστεύουν ειλικρινά στο Ισλαμικό κράτος, και σε θέματα δόγματος, το μιμούνται. O Τσαουντάρι και οι υπόλοιποι κατέχουν εξέχουσα θέση στο newsfeed του Twitter των κατοίκων του Ισλαμικού Κράτους, ενώ ο Αμπού Μπαραά έχει κανάλι στο You Tube στο οποίο απαντάει σε ερωτήσεις σχετικά με τη Σαρία.
Από τον Σεπτέμβριο του 2014, οι αρχές ερευνούν τους τρεις άντρες ως ύποπτους για υποστήριξη τρομοκρατίας. Εξαιτίας της έρευνας αυτής, έπρεπε να με συναντήσουν ξεχωριστά: η επικοινωνία μεταξύ τους θα αθετούσε τους όρους της εγγύησής τους. Αλλά το να μιλάω μαζί τους ήταν σα να μιλάω με το ίδιο άτομο το οποίο φορούσε διαφορετικές μάσκες. Ο Τσαουντάρι με συνάντησε σε ένα ζαχαροπλαστείο στη συνοικία Ίλφορντ του ανατολικού Λονδίνου. Ήταν έξυπνα ντυμένος, με ένα καινούργιο μπλε χιτώνα που έφτανε μέχρι τους αστράγαλούς του, και έπινε αργά ένα Red Bull όση ώρα μιλούσαμε.
Πριν το χαλιφάτο, «ίσως το 85% της Σαρία ήταν απόν από τη ζωή μας», μου είπε ο Τσαουντάρι. «Οι νόμοι αυτοί βρίσκονται σε αναστολή μέχρι να αποκτήσουμε khilafa » – δηλαδή χαλιφάτο – «και τώρα έχουμε ένα». Χωρίς ένα χαλιφάτο, για παράδειγμα, οι μεμονωμένοι αυτόκλητοι τιμωροί δεν υποχρεούνται να ακρωτηριάζουν τα χέρια των κλεφτών που συλλαμβάνονται επ’ αυτοφώρω. Αλλά με τη δημιουργία ενός χαλιφάτου, και ο νόμος αυτός, μαζί με ένα τεράστιο σώμα μιας άλλης νομολογίας, ξαφνικά ξυπνάει. Θεωρητικά, όλοι οι Μουσουλμάνοι υποχρεούνται να μεταναστεύσουν στην περιοχή όπου το χαλιφάτο εφαρμόζει τους νόμους αυτούς. Ένας από τους μαθητές-πρότυπα του Τσαουντάρι, που προσηλυτίστηκε από τον Ινδουισμό, ονόματι Αμπού Ρουμασά, κατάφερε να αποφύγει την αστυνομία ώστε να φυγαδεύσει την πενταμελή οικογένειά του από το Λονδίνο στη Συρία το Νοέμβριο του 2014. Τη μέρα που συνάντησα τον Τσαουντάρι, o Αμπού Ρουμασά τουίταρε μια φωτογραφία του ίδιου με ένα Καλάσνικωφ στο ένα χέρι και το νεογέννητο γιο του στο άλλο, με το χάσταγκ #GenerationKhilafah.
Ο χαλίφης είναι απαραίτητος για την εφαρμογή της Σαρία. Τυχόν αποκλίσεις θα αναγκάσουν αυτούς που έδωσαν όρκο υποταγής να ενημερώσουν τον χαλίφη κατ’ ιδίαν για το σφάλμα του, και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να τον αφορίσουν και να τον αντικαταστήσουν εάν επιμένει. («Μαστίζομαι από αυτό το σημαντικό θέμα, μαστίζομαι από αυτή την ευθύνη, και πρόκειται περί μιας μεγάλης ευθύνης», δήλωσε ο Μπαγκντάντι στο κήρυγμά του). Ως αντάλλαγμα, ο χαλίφης απαιτεί υπακοή, και αυτοί που επιμένουν να υποστηρίζουν μη μουσουλμανικές κυβερνήσεις, μετά από τη δέουσα προειδοποίηση και ενημέρωση σχετικά με την αμαρτία τους, θεωρούνται αποστάτες.
Ο Τσαουντάρι δήλωσε πως η Σαρία έχει παρεξηγηθεί εξαιτίας της ελλιπούς εφαρμογής της από καθεστώτα όπως η Σαουδική Αραβία, που αποκεφαλίζει τους δολοφόνους και κόβει τα χέρια των κλεφτών. «Το πρόβλημα», εξήγησε, «είναι ότι όταν μέρη όπως η Σαουδική Αραβία απλώς εφαρμόζουν τον ποινικό κώδικα, χωρίς την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη της Σαρία –όλο το πακέτο– τότε απλά γεννούν μίσος προς τη Σαρία». Όλο το πακέτο, είπε, θα περιλάμβανε δωρεάν στέγαση, σίτιση και ένδυση για όλους, ωστόσο όποιος ήθελε πλουτίσει μέσω της εργασίας του, θα ήταν ελεύθερος να το κάνει.
Ο Αμπντούλ Μουχίντ, 32 ετών, συνέχισε με τον ίδιο τρόπο. Όταν τον συνάντησα σε ένα τοπικό εστιατόριο, είχε αμφίεση chic μουτζαχεντίν: ατημέλητο μούσι, αφγανικό καπέλο, και ένα πορτοφόλι έξω από τα ρούχα του, δεδομένο με κάτι που έμοιαζε με θήκη πιστολιού ώμου. Όταν καθίσαμε, ήθελε να συζητήσουμε για την κοινωνική πρόνοια. Το Ισλαμικό Κράτος μπορεί να έχει μεσαιωνικές ποινές για ηθικά εγκλήματα (μαστίγωμα για μέθη ή συνουσία εκτός γάμου, λιθοβολισμός για μοιχεία), αλλά το πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας είναι, τουλάχιστον σε μερικές πτυχές του, προοδευτικό σε βαθμό που θα ικανοποιούσε έναν σχολιαστή του MSNBC. Η ιατρική περίθαλψη, είπε, είναι δωρεάν. («Και στη Μ. Βρετανία δωρεάν δεν είναι;», ρώτησα. «Όχι», απάντησε. «Κάποιες διαδικασίες δεν καλύπτονται, όπως η όραση»). Η παροχή κοινωνικής πρόνοιας δεν ήταν, όπως είπε, μια επιλογή πολιτικής του Ισλαμικού Κράτους, αλλά μια υποχρέωση πολιτικής εγγενούς στον νόμο του Θεού.
Ο
Ανγέμ Τσαουντάρι, ο πιο περιβόητος υπερασπιστής του Ισλαμικού Κράτους
στο Λονδίνο, ισχυρίζεται ότι η σταύρωση και ο αποκεφαλισμός είναι ιερές
προϋποθέσεις (φωτ.: Tal Cohen / Reuters)
ΙΙΙ. Η Αποκάλυψη
Όλοι οι Μουσουλμάνοι αναγνωρίζουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που γνωρίζει το μέλλον. Συμφωνούν, όμως, και στο ότι μας προσέφερε μια κλεφτή ματιά σε αυτό, μέσα από το Κοράνι και τις διηγήσεις του Προφήτη. Το Ισλαμικό Κράτος διαφέρει από σχεδόν κάθε άλλη τζιχαντιστική οργάνωση του παρόντος στο ότι πιστεύει ότι είναι γραμμένη στα γραπτά του Θεού ως κεντρικός χαρακτήρας. Το Ισλαμικό Κράτος είναι εμφανώς διαφορετικό στη διανομή ρόλων από τους προκάτοχούς του και σαφέστερο όσον αφορά τη θρησκευτική φύση της αποστολής του.
Σε γενικές γραμμές, η Αλ Κάιντα ενεργεί σαν ένα παράνομο πολιτικό κίνημα, που θέτει πάντα επίγειους στόχους – την απέλαση των μη Μουσουλμάνων από την αραβική χερσόνησο, την κατάργηση του κράτους του Ισραήλ, τη διακοπή υποστήριξης σε δικτατορίες σε μουσουλμανικά εδάφη. Το Ισλαμικό Κράτος έχει το μερίδιό του σε επίγεια ζητήματα (συμπεριλαμβανομένης και της συλλογής απορριμμάτων και την παροχή τρεχούμενου νερού σε περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό του), αλλά το Τέλος των Ημερών είναι ένα σταθερό μοτίβο της προπαγάνδας του. Ο Μπιν Λάντεν σπάνια ανέφερε την αποκάλυψη, και όταν το έκανε, φαινόταν να υποθέτει πως όταν θα έφτανε επιτέλους η ένδοξη στιγμή της θείας δίκαιης τιμωρίας, εκείνος θα είχε πεθάνει πολύ πιο πριν. «Ο Μπιν Λάντεν και ο Ζαουάχρι κατάγονται από οικογένειες Σουνιτών που ανήκουν στην ελίτ και περιφρονούν τέτοιες υποθέσεις και πιστεύουν ότι είναι κάτι με το οποίο ασχολούνται η μάζες», δηλώνει ο Γουίλ Μακκάντς του Ινστιτούτου Μπρούκινγκς, ο οποίος γράφει ένα βιβλίο για την Αποκαλυπτική άποψη του Ισλαμικού Κράτους.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της αμερικανικής κατοχής του Ιράκ, οι άμεσοι ιδρυτές του Ισλαμικού Κράτους, εν αντιθέσει, είδαν παντού σημάδια του έσχατου καιρού. Ανέμεναν μέσα σε έναν χρόνο την έλευση του Μαχντί, ενός μεσσία που προορίζεται να οδηγήσει τους μουσουλμάνους στη νίκη πρίν το τέλος του κόσμου. Ο Μακ Καντς είπε ότι ένας εξέχων ισλαμιστής στο Ιράκ προσέγγισε τον Μπιν Λάντεν το 2008, προκειμένου να τον προειδοποιήσει ότι η οργάνωση είχε ως ηγέτες εκατομμυριούχους, οι οποίοι «μιλούσαν διαρκώς για τον Μαχντί και έπαιρναν στρατηγικές αποφάσεις» βασιζόμενοι στο πότε πίστευαν οι ίδιοι ότι επρόκειτο να έρθει ο Μαχντί. «Η Αλ Κάιντα αναγκάστηκε να γράψει [στους ηγέτες αυτούς] για να τους πει να ‘σταματήσουν.’»
Για μερικούς πραγματικούς πιστούς, αυτούς που λαχταρούν επικές μάχες μεταξύ του καλού και του κακού, τα οράματα για αποκαλυπτικές αιματοχυσίες πληρούν μια βαθιά ψυχολογική ανάγκη. Ένας από τους υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους που γνώρισα, ο Μούσα Σεραντόνιο, ο Αυστραλός, εξέφρασε μεγάλο ενδιαφέρον για την αποκάλυψη και για το πώς θα είναι οι εναπομείνουσες ημέρες του Ισλαμικού Κράτους και του κόσμου. Μερικά τμήματα αυτής της πρόβλεψής του μοιάζουν αληθινά και δεν έχουν ακόμα λάβει δογματικό χαρακτήρα. Παρ’ όλα αυτά, άλλα τμήματα βασίζονται σε κυρίαρχες σουνιτικές πηγές και είναι εμφανείς σε όλο το εύρος της προπαγάνδας του Ισλαμικού Κράτους. Αυτά περιλαμβάνουν την πεποίθηση ότι θα υπάρχουν μόνο 12 νόμιμα χαλιφάτα και ότι η Βαγδάτη είναι το όγδοο. Ότι οι στρατιές της Ρώμης θα συσπειρωθούν ενάντια στις στρατιές του Ισλάμ στη Βόρεια Συρία. Και, τέλος, ότι η τελική αναμέτρηση του Ισλάμ με έναν αντι-Μεσσία θα λάβει χώρα στην Ιερουσαλήμ ύστερα από μια περίοδο ανανεωμένης ισλαμικής κυριαρχίας.
Το Ισλαμικό Κράτος έχει προσδώσει μεγάλη βαρύτητα στην πόλη της Συρίας Νταμπίκ, κοντά στο Αλέππο. Έδωσε μάλιστα το όνομα της πόλης και στο προπαγανδιστικό περιοδικό του και γιόρτασε ξέφρενα (και με μεγάλο κόστος) την κατάκτηση των στρατηγικά ασήμαντων πεδιάδων του Νταμπίκ. Είναι εδώ, όπου ο Προφήτης φέρεται να είπε ότι οι στρατιές της Ρώμης θα στρατοπεδώσουν. Οι στρατιές του Ισλάμ θα τις συναντήσουν και τότε το Νταμπίκ θα γίνει το Βατερλώ ή το Αντιέταμ της Ρώμης.
Το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας διαθέτει Γραφείο Προστασίας του Καταναλωτή
«Το Νταμπίκ βασικά είναι ολόκληρο μια αγροτική έκταση», έγραψε πρόσφατα ένας υποστηρικτής του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter. «Θα μπορούσες να φανταστείς να γίνονται εκεί επικές μάχες.» Οι προπαγανδιστές του Ισλαμικού Κράτους αναμένουν με τεράστια λαχτάρα αυτό το γεγονός και υπονοούν διαρκώς ότι δεν αργεί να έρθει. Το περιοδικό της οργάνωσης παραθέτει λόγια του Ζαρκάουι: «Η σπίθα στο Ιράκ έχει ανάψει, και η φλόγα της θα δυναμώνει … έως ότου κάψει τις στρατιές των σταυροφόρων στο Νταμπίκ.» Ένα πρόσφατο βίντεο προπαγάνδας δείχνει σκηνές από χολιγουντιανές ταινίες πολέμου που διαδραματίζονται την εποχή του μεσαίωνα, ίσως γιατί πολλές από τις προφητείες προσδιορίζουν ότι οι στρατιές θα είναι έφιππες ή θα φέρουν αρχαία όπλα.
Τώρα που κατέλαβε το Νταμπίκ, το Ισλαμικό Κράτος αναμένει τον ερχομό ενός εχθρικού στρατού στο σημείο, του οποίου η ήττα θα σημάνει την αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη. Τα δυτικά μέσα συνήθως παραλείπουν τις αναφορές στο Νταμπίκ στα βίντεο που δημοσιεύει το Ισλαμικό Κράτος και επικεντρώνονται συνήθως στις χτυπητές εικόνες των αποκεφαλισμών. «Εδώ είμαστε λοιπόν, θάβοντας τον πρώτο Αμερικανό σταυροφόρο στο Νταμπίκ και περιμένοντας με προθυμία να καταφτάσει ο υπόλοιπος στρατός», έλεγε ο μασκοφόρος εκτελεστής σε ένα βίντεο του Νοεμβρίου, δείχνοντας το κομμένο κεφάλι του Πήτερ (Αμπντούλ Ραχμάν) Κάσσινγκ, τον βοηθό εργάτη που κρατιόταν αιχμάλωτος για πάνω από έναν χρόνο. Κατά τη διάρκεια της μάχης στο Ιράκ τον Δεκέμβριο, αφού μουτζαχεντίν ανέφεραν (ίσως εσφαλμένα) να είδαν Αμερικανούς στρατιώτες στη μάχη, οι λογαριασμοί του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter ξέσπασαν σε κραυγές χαράς, ωσάν κατενθουσιασμένοι οικοδεσπότες ενόψει της άφιξης των πρώτων καλεσμένων σε πάρτυ.
Η προφητική αφήγηση που προμηνύει τη μάχη στο Νταμπίκ αναφέρει ως εχθρό τη Ρώμη. Το ποια είναι η «Ρώμη» τώρα που ο πάπας δεν έχει στρατό, παραμένει ερώτημα προς συζήτηση. Όμως, ο Σεραντόνιο υποστηρίζει ότι η Ρώμη σήμαινε την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία είχε ως πρωτεύουσα τη σημερινή Κωνσταντινούπολη. Θα πρέπει να θεωρήσουμε τη Ρώμη ως τη Δημοκρατία της Τουρκίας, την ίδια δημοκρατία που έβαλε τέλος στο τελευταίο αυτοαποκαλούμενο χαλιφάτο πριν από 90 χρόνια. Άλλες πηγές του Ισλαμικού Κράτους ισχυρίζονται ότι ως Ρώμη ίσως να θεωρείται οποιοσδήποτε άπιστος στρατός, οπότε οι Αμερικανοί ταιριάζουν εύκολα.
Αφού μουτζαχεντίν ανέφεραν να είδαν Αμερικανούς στρατιώτες στη μάχη, οι λογαριασμοί του Ισλαμικού Κράτους στο Twitter ξέσπασαν σε κραυγές χαράς, ωσάν κατενθουσιασμένοι οικοδεσπότες ενόψει της άφιξης των πρώτων καλεσμένων σε πάρτυ.
Μετά τη μάχη στο Νταμπίκ, είπε ο Σεραντόνιο, το χαλιφάτο θα επεκταθεί και θα ρουφήξει την Κωνσταντινούπολη. Κάποιοι πιστεύουν ότι ύστερα θα καλύψει ολόκληρη τη Γη, αλλά ο Σεραντόνιο ισχυριζόταν ότι η πλημμυρίδα του ίσως να μην ξεπεράσει ποτέ τον Βόσπορο. Ένας αντί-Μεσσίας, γνωστός στη μουσουλμανική αποκαλυπτική λογοτεχνία ως Ντατζάλ, θα έρθει από την περιοχή Κορασάν του ανατολικού Ιράν και θα σκοτώσει σημαντικό αριθμό από τους μαχητές του χαλιφάτου, έως ότου παραμείνουν 5.000, στριμωγμένοι στην Ιερουσαλήμ. Καθώς ο Ντατζάλ ετοιμάζεται να τους αποτελειώσει, ο Ιησούς, ο δεύτερος πιο τιμημένος προφήτης στο Ισλάμ, θα επιστρέψει στη Γη, θα λογχίσει τον Ντατζάλ και θα οδηγήσει τους μουσουλμάνους στη νίκη.
«Μόνο ο Θεός ξέρει» αν οι στρατιές του Ισλαμικού Κράτους είναι αυτές της προφητείας, είπε ο Σεραντόνιο. Αλλά είναι αισιόδοξος. «Ο Προφήτης είπε ότι ένα σημάδι της επικείμενης έλευσης του Τέλους των Ημερών είναι ότι οι άνθρωποι θα σταματήσουν για λίγο καιρό να μιλάνε για αυτό», είπε. «Αν πας τώρα στα τζαμί, θα διαπιστώσεις ότι οι κήρυκες σωπαίνουν πάνω στο ζήτημα». Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ακόμα και τα εμπόδια που αντιμετώπισε το Ισλαμικό Κράτος δε σημαίνουν απολύτως τίποτα, καθώς ο Θεός έχει προαποφασίσει έτσι κι αλλιώς τον παρ’ ολίγον αφανισμό του λαού του. Το Ισλαμικό Κράτος περιμένει ακόμα τις καλύτερες και τις χειρότερες μέρες του.
Ο
Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι χρίστηκε χαλίφης από τους οπαδούς του το
προηγούμενο καλοκαίρι. Η καθιέρωση ενός χαλιφάτου ενεργοποίησε τεράστια
τμήματα του Κορανικού νόμου που παρέμεναν ανενεργά και ανάγκασε όσους
μουσουλμάνους αναγνώριζαν το χαλιφάτο να μεταναστεύσουν σε αυτό. (ΑΡ)
ΙV. H Μάχη
Η ιδεολογική καθαρότητα του Ισλαμικού Κράτους έχει μια αντισταθμιστική αρετή: μας επιτρέπει να προβλέψουμε μερικές από τις πράξεις της οργάνωσης. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν σπάνια προβλέψιμος. Ολοκλήρωσε την πρώτη του τηλεοπτική συνέντευξη με τρόπο αινιγματικό. Ο Πήτερ Άρνετ από το CNN τον ρώτησε «Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;» Και ο Μπιν Λάντεν απάντησε: «Θα δεις και θα ακούσεις για αυτά στα μέσα, Θεού θέλοντος.» Εν αντιθέσει, το Ισλαμικό Κράτος καυχιέται συχνά για τα σχέδιά του, όχι για όλα, αλλά αρκετά, ώστε ακούγοντάς τους προσεκτικά να μπορούμε να συμπεράνουμε πώς σκοπεύει να κυριαρχήσει και να εξαπλωθεί.
Στο Λονδίνο, ο Τσαουντάρι και οι φοιτητές του παρείχαν εκτενείς περιγραφές για τον τρόπο με τον οποίο το Ισλαμικό Κράτος πρέπει να φέρει εις πέρας την εξωτερική πολιτική του τώρα που είναι πια χαλιφάτο. Έχει ήδη ενστερνιστεί αυτό που ο ισλαμικός νόμος ονομάζει «επιθετική τζιχάντ», την εξάπλωση με βίαια μέσα σε χώρες που κυβερνώνται από μη-μουσουλμάνους. «Μέχρι στιγμής απλά υπερασπιζόμασταν τους εαυτούς μας», είπε ο Τσάουνταρι. Χωρίς το χαλιφάτο η επιθετική τζιχάντ είναι ανεφάρμοστη. Η κήρυξη όμως πολέμου με σκοπό την εξάπλωση αποτελεί βασική υποχρέωση του χαλίφη.
O Τσάουνταρι δυσκολεύτηκε πολύ να μου παρουσιάσει τους νόμους περί πολέμου με τους οποίους λειτουργεί το Ισλαμικό Κράτος ως τακτικές ελέους και όχι βιαιότητας. Μου είπε ότι το Κράτος έχει υποχρέωση να τρομοκρατεί τους εχθρούς του, κάτι σαν μια ιερή εντολή προκαλώντας τους φρίκη με αποκεφαλισμούς και σταυρώσεις και το σκλάβωμα γυναικόπαιδων, γιατί έτσι επισπεύδεται η νίκη και αποφεύγεται η μακρόχρονη αντιπαράθεση.
Ο συνεργάτης του Τσάουνταρι, Αμπού Μπαραά, εξήγησε ότι ο ισλαμικός νόμος επιτρέπει μόνο προσωρινές συνθήκες ειρήνης, που δε διαρκούν περισσότερο από μια δεκαετία. Παρομοίως, η αποδοχή συνόρων εκλαμβάνεται ως ανάθεμα, όπως δηλώνεται από τον Προφήτη και αντηχεί στα προπαγανδιστικά βίντεο του Ισλαμικού Κράτους. Εάν ο χαλίφης συναινέσει στη σύναψη μακροχρόνιας ειρήνης ή σε ορισμό μόνιμων συνόρων, θα διαπράξει σφάλμα. Οι προσωρινές ειρηνευτικές συνθήκες είναι ανανεώσιμες, ωστόσο δεν μπορούν να ισχύσουν με τη μία για όλους τους εχθρούς: ο χαλίφης πρέπει να κηρύξει την τζιχάντ τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Δεν έχει δικαίωμα να αναπαύεται, ειδάλλως περιπίπτει σε αμαρτία.
Μπορεί να γίνει μια σύγκριση μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους και του καθεστώτος των Ερυθρών Χμερ, που σκότωσαν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Καμπότζης. Ωστόσο, οι Ερυθροί Χμερ κατέλαβαν την έδρα της Καμπότζης στα Ηνωμένα Έθνη. «Αυτό δεν επιτρέπεται», δήλωσε ο Αμπού Μπαραά. «Η αποστολή ενός πρέσβη στα Ηνωμένα Έθνη ισοδυναμεί με την αναγνώριση μιας άλλης εξουσίας έναντι του Θεού.» Αυτή η μορφή διπλωματίας αποτελεί shirk (ειδωλολατρία) ή πολυθεϊσμό, σημείωσε, και θα σήμανε την αιτία για αιρετικοποίηση και αντικατάσταση του Μπαγκντάντι. Ακόμα και η επίσπευση της έλευσης ενός χαλιφάτου με δημοκρατικά μέσα, για παράδειγμα μέσω της εκλογής των πολιτικών υποψηφίων που στηρίζουν το χαλιφάτο, αποτελεί shirk.
Είναι δύσκολο να μεγιστοποιήσουμε το πόσο θα παρεμποδιστεί το Ισλαμικό Κράτος από αυτόν τον ριζοσπαστισμό του. Το σύγχρονο διεθνές σύστημα, που γεννήθηκε το 1648 μέσα από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας, έγκειται στην προθυμία του κάθε κράτους να αναγνωρίσει σύνορα, ακόμα και «με μισή καρδιά». Για το Ισλαμικό Κράτος μια τέτοια αναγνώριση αποτελεί ιδεολογική αυτοκτονία. Άλλες ισλαμιστικές οργανώσεις, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και η Χαμάς, έχουν υποκύψει στα καλοπιάσματα της δημοκρατίας και στο ενδεχόμενο πρόσκλησης στην κοινότητα των εθνών, που θα ολοκληρωνόταν με μια έδρα στα Ηνωμένα Έθνη. Η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός έχουν φέρει αποτέλεσμα ακόμη και στην περίπτωση των Ταλιμπάν. (Επί ταλιμπανικής κυριαρχίας το Αφγανιστάν αντάλλαξε πρέσβεις με τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια κίνηση που ακύρωσε την εξουσία των Ταλιμπάν στα μάτια του Ισλαμικού Κράτους). Για το Ισλαμικό Κράτος αυτές δεν αποτελούν επιλογές, παρά πράξεις αποστασίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αντέδρασαν απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος αργοπορημένα και με εμφανή σαστιμάρα. Οι φιλοδοξίες της οργάνωσης και τα σκληρά στρατηγικά της σχέδια ήταν έκδηλα στις προκηρύξεις της και στις συνομιλίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήδη από το 2011, όταν ήταν ακόμη μια από τις πολλές τρομοκρατικές οργανώσεις στη Συρία και στο Ιράκ και δεν είχαν διαπράξει ακόμα μαζικές κτηνωδίες. Ο Αντνάνι, ο εκπρόσωπος, είχε πει τότε στους followers ότι η φιλοδοξία της οργάνωσης ήταν να «αποκαταστήσει το ισλαμικό χαλιφάτο» και προμήνυσε την αποκάλυψη λέγοντας: «Μένουν παρά μόνο λίγες μέρες». Ο Μπαγκντάντι είχε ήδη το 2011 αυτοανακηρυχθεί «ηγέτης των πιστών», ένας τίτλος που συνήθως φυλάσσεται για τους χαλίφηδες. Τον Απρίλιο του 2013 ο Αντνάνι κήρυξε το κίνημα «έτοιμο να επανασχεδιάσει τον κόσμο σύμφωνα με την προφητική μεθοδολογία του χαλιφάτου». Τον Αύγουστο του 2013 είπε: «Στόχος μας είναι να εγκαθιδρύσουμε ένα Ισλαμικό Κράτος που δεν αναγνωρίζει σύνορα σύμφωνα με την προφητική μεθοδολογία». Μέχρι τότε η οργάνωση είχε καταλάβει τη Ράκα, μια επαρχιακή πόλη της Συρίας με περίπου 500.000 πληθυσμό και προσέλκυε ήδη ουσιαστικό αριθμό ξένων πολεμιστών που ανταποκρίθηκαν στο μήνυμα.
Αν είχαμε προσδιορίσει τις προθέσεις του Ισλαμικού Κράτους νωρίτερα και συνειδητοποιήσει ότι το κενό στη Συρία και στο Ιράκ θα του έδινε ζωτικό χώρο να τις φέρει σε πέρας, θα είχαμε ίσως, κατά το ελάχιστο, πιέσει το Ιράκ να ισχυροποιήσει τα σύνορά του με τη Συρία και θα είχαμε κάνει προληπτικές συμφωνίες με τους Σουνίτες. Αυτό θα είχε τουλάχιστον αποτρέψει το ηλεκτρίζον αποτέλεσμα προπαγάνδας που προκάλεσε τη κήρυξη του χαλιφάτου αμέσως μετά την κατάκτηση της τρίτης μεγαλύτερης πόλης του Ιράκ. Παραταύτα, μόλις πριν από έναν χρόνο, ο Ομπάμα δήλωσε στην The New Yorker ότι θεωρεί το ISIS τον ανίσχυρο συνεργάτη της Αλ Κάιντα. «Αν μια κολεγιακή ομάδα μπάσκετ φορέσει μπλούζες των Λείκερς, αυτό δεν τους καθιστά αυτομάτως Κόμπι Μπράιαντ», είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος.
Η αποτυχία μας να εκτιμήσουμε τον διαχωρισμό μεταξύ του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα και τις ουσιαστικές διαφορές μεταξύ αυτών, οδήγησε σε επικίνδυνες αποφάσεις. Το περασμένο φθινόπωρο, λόγου χάρη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ υιοθέτησε ένα απεγνωσμένο σχέδιο για τη σωτηρία της ζωής του Πήτερ Κάσσιγκ. Το σχέδιο διευκόλυνε – πράγματι ήταν απαραίτητο – την επικοινωνία μεταξύ ορισμένων ιδρυτικών προσωπικοτήτων του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα και μόνο δύσκολα θα μπορούσε να είχε προσχεδιαστεί πιο βεβιασμένα.
Δεδομένων όσων γνωρίζουμε για το Ισλαμικό Κράτος, το να συνεχίζουμε να αιμορραγούμε αργά φαίνεται να είναι η καλύτερη από τις χειρότερες στρατιωτικές επιλογές.
Αυτό είχε ως επακόλουθο τη δέσμευση του Αμπού Μοχάμεντ Αλ Μακντίσι, μέντορα του Ζαρκάουι και ηγέτη της Αλ Κάιντα, να προσεγγίσει τον Τουρκί Αλ Μπιναλί, τον επικεφαλή ιδεολόγο του Ισλαμικού Κράτους και πρώην μαθητή του Μακντίσι, παρά το γεγονός ότι οι δύο άντρες είχαν τεταμένες σχέσεις λόγω της κριτικής που ασκούσε ο Μακντίσι στο Ισλαμικό Κράτος. Ο Μακντίσι είχε ήδη κάνει έκκληση στο Ισλαμικό Κράτος να δείξει έλεος στον Άλαν Χέννινγκ, έναν Βρετανό οδηγό ταξί που είχε μπει στη Συρία για να παράσχει βοήθεια σε παιδιά. Τον Δεκέμβριο η Guardian ανέφερε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ, αν και διαμεσολαβητής, είχε ζητήσει από τον Μακντίσι να μεσολαβήσει για χάρη του Κάσσινγκ.
Ο Μακντίσι ζούσε ελεύθερος στην Ιορδανία, αλλά του απαγορευόταν η επικοινωνία με τρομοκράτες στο εξωτερικό και βρισκόταν υπό στενή παρακολούθηση. Αφού η Ιορδανία παραχώρησε στις ΗΠΑ την άδεια να φέρουν σε επικοινωνία τον Μακντίσι με τον Μπιναλί, εκείνος αγόρασε ένα κινητό με αμερικανικά χρήματα και ήταν ελεύθερος να επικοινωνεί με τον πρώην μαθητή του για μερικές μέρες, μέχρι η ιορδανική κυβέρνηση να διακόψει τις συνομιλίες και να τις χρησιμοποιήσει ως πρόφαση για να φυλακίσει τον Μακντίσι. Το κομμένο κεφάλι του Κάσσινγκ εμφανίστηκε στο βίντεο στο Νταμπίκ λίγες μέρες αργότερα.
Ο Μακντίσι έγινε περίγελος στο Twitter από οπαδούς του Ισλαμικού Κράτους και η Αλ Κάιντα δέχτηκε την περιφρόνηση εξαιτίας της άρνησής της να αναγνωρίσει το χαλιφάτο. Ο Κόουλ Μπάνζελ, ένας διανοούμενος που μελετά την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους, διάβασε την άποψη του Μακντίσι σχετικά με την κατάσταση του Χέννινγκ και θεώρησε ότι αυτή θα επίσπευδε τον θάνατο του ίδιου κι άλλων κρατουμένων. «Αν ήμουν αιχμάλωτος του Ισλαμικού Κράτους και ο Μακντίσι υποστήριζε ότι δε θα έπρεπε να θανατωθώ», μου είπε, «θα αποχαιρετούσα αυτόν τον κόσμο».
Ο θάνατος του Κάσσινγκ ήταν μια τραγωδία, ωστόσο η επιτυχία του σχεδίου θα ήταν άλλη. Η συμφιλίωση μεταξύ Μακντίσι και Μπιναλί θα άρχιζε να επουλώνει τη ρήξη ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οργανώσεις τζιχαντιστών στον κόσμο. Είναι πιθανό η κυβέρνηση να ήθελε απλώς να επαναφέρει τον Μπιναλί στο προσκήνιο για λόγους ευφυΐας ή και δολοφονίας. (Μια σειρά απόπειρες του FBI να εκμαιεύσει σχόλια απέτυχαν). Ασχέτως με αυτά, η απόφαση της Αμερικής να παίξει τον ρόλο της προξενήτρας ανάμεσα στους δύο μεγάλους τρομοκρατικούς ανταγωνιστές της αποκαλύπτει εκπληκτικά κακή εκτίμηση της κατάστασης.
Ταπεινωμένοι από την προηγούμενη αδιαφορία μας, πλέον συναντάμε το Ισλαμικό Κράτος μέσω Κούρδων και Ιρακινών αντιπροσώπων στο πεδίο της μάχης και μέσω τακτικών εναέριων επιθέσεων. Αυτές οι στρατηγικές δεν απομάκρυναν το Ισλαμικό Κράτος από τις βασικές εδαφικές κτήσεις του, αν και το κράτησαν μακριά από μια απευθείας επίθεση στη Βαγδάτη ή το Ερμπίλ και τη σφαγή των εκεί Σιιτών και Κούρδων.
Ορισμένοι παρατηρητές έκαναν έκκληση για κλιμάκωση, ανάμεσα σε αυτούς πολλές προβλέψιμες φωνές της επεμβατικής δεξιάς (Μαξ Μπουτ, Φρέντερικ Κάγκαν), που προέτρεπαν την ανάπτυξη δεκάδων χιλιάδων Αμερικάνων στρατιωτών. Αυτές οι φωνές δεν έπρεπε να αγνοηθούν τόσο εύκολα: μια παραδεκτώς γενοκτονική οργάνωση βρίσκεται καθοδόν προς τα πιθανά της θύματα και διαπράττει κτηνωδίες καθημερινώς εντός του εδάφους που ελέγχει ήδη.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να σταματήσουμε την προπαγάνδα του ISIS
Ένας τρόπος να λύσουμε τα ξόρκια που έχει κάνει το Ισλαμικό Κράτος στους οπαδούς του θα ήταν να το εξουδετερώσουμε στρατιωτικά και να καταλάβουμε μέρη της Συρίας και του Ιράκ που βρίσκονται επί του παρόντος υπό τον έλεγχο του χαλιφάτου. Η Αλ Κάιντα είναι μη εξαλείψιμη καθώς μπορεί να επιβιώσει, σαν τις κατσαρίδες ένα πράγμα, και να κρυφτεί υπογείως. Το Ισλαμικό Κράτος όμως δεν μπορεί. Αν χάσει τον έλεγχο στο έδαφός του στη Συρία και στο Ιράκ, θα παύσει να είναι χαλιφάτο. Τα χαλιφάτα δεν μπορούν να υπάρξουν ως κινήματα που δρουν υπογείως, διότι η εδαφική κυριαρχία αποτελεί προϋπόθεση: πάρτε τους τον έλεγχο επί του εδάφους που ελέγχουν και τότε όλοι οι όρκοι πίστης και υποταγής στο έθνος θα παύσουν να είναι δεσμευτικοί. Παλιότερες δεσμεύσεις, βέβαια, θα συνεχίσουν να επιτίθενται στη Δύση και να αποκεφαλίζουν τους εχθρούς τους, ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Όμως, η προπαγανδιστική αξία του χαλιφάτου θα εξαφανιστεί και μαζί με αυτήν το υποτιθέμενο θρησκευτικό καθήκον προς υπηρέτησή της μέσω της προσχώρησης στο χαλιφάτο. Αν οι ΗΠΑ επιχειρούσαν μια εισβολή, η εμμονή του Ισλαμικού Κράτους με τη μάχη στο Νταμπίκ υποδεικνύει ότι θα έστελναν μαζικά στρατιωτικά αποθέματα εκεί, ωσάν σε συμβατική μάχη. Εάν το Ισλαμικό Κράτος παραταχθεί στο Νταμπίκ με όλες του τις δυνάμεις, ίσα για να αποσταλεί εκεί ο στρατός, ίσως να μην συνέλθει ποτέ.
Ο Αμπού Μπαραά, που διατηρεί κανάλι στο YouTube σχετικά με τον ισλαμικό νόμο, λέει ότι ο χαλίφης, ο Μπαγκντάντι, δεν μπορεί ούτε να διαπραγματευτεί ούτε να αναγνωρίσει σύνορα και πρέπει διαρκώς να κάνει πόλεμο, ειδάλλως θα αποσυρθεί από το Ισλάμ.
Και παρ’ όλα αυτά ο κίνδυνος για κλιμάκωση είναι τεράστιος. Ο μεγαλύτερος υποστηρικτής μιας αμερικανικής εισβολής είναι το ίδιο το Ισλαμικό Κράτος. Τα προκλητικά βίντεο, στα οποία ένας κουκουλοφόρος εκτελεστής απευθύνεται στον πρόεδρο Ομπάμα με το όνομά του, είναι ολοφάνερα φτιαγμένα για να παρασύρουν την Αμερική στον πόλεμο. Μια εισβολή θα σήμαινε μια πελώρια νίκη προπαγάνδας για τους τζιχαντιστές όλου του κόσμου: ανεξάρτητα από το εάν έχουν δώσει όρκο υποταγής (baya’a) στον χαλίφη, όλοι ανεξαιρέτως πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θέλουν να κηρύξουν μια σύγχρονη σταυροφορία κατά των μουσουλμάνων. Μια ακόμα εισβολή και κατάκτηση θα επιβεβαίωνε αυτήν την υποψία και θα ενίσχυε την επάνδρωση της οργάνωσης. Ας προσθέσουμε στα παραπάνω την αποτυχία των προηγούμενων απόπειρών μας ως κατακτητών, και έχουμε αρκετούς λόγους να είμαστε διστακτικοί. Η άνοδος, άλλωστε, του ISIS συνέβη μόνο γιατί η προηγούμενη κατάκτησή μας άφησε χώρο στον Ζαρκάουι και στους οπαδούς του. Ποιος γνωρίζει άραγε τις επιπτώσεις μιας ακόμη επιχείρησης που θα στραβώσει;
Δεδομένων όσων γνωρίζουμε για το Ισλαμικό Κράτος, το να συνεχίζουμε να αιμορραγούμε αργά με εναέριες επιθέσεις και πόλεμο δι’ αντιπροσώπων φαίνεται να είναι η καλύτερη από τις χειρότερες στρατιωτικές επιλογές. Ούτε οι Κούρδοι αλλά ούτε και οι Σιίτες δε θα καθυποτάξουν και δε θα ελέγξουν ολόκληρη την ενδοχώρα των Σουνιτών στη Συρία και στο Ιράκ – είναι μισητοί εκεί και δεν έχουν όρεξη να μπλεχτούν σε μια τέτοια περιπέτεια. Μπορούν ωστόσο να κρατήσουν το Ισλαμικό Κράτος μακριά από το να εκπληρώσει το καθήκον του για εξάπλωση. Και με κάθε μήνα που περνάει και αυτό αποτυγχάνει να εξαπλωθεί, μοιάζει λιγότερο στο κατακτητικό κράτος των προφητειών του Μωάμεθ από όσο σε μια ακόμη κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής που αποτυγχάνει να φέρει ευμάρεια στο λαό της.
Το ανθρωπιστικό κόστος της ύπαρξης του Ισλαμικού Κράτους είναι τεράστιο. Όμως η απειλή του απέναντι στις ΗΠΑ είναι μικρότερη από ό,τι θα συνεπαγόταν η όλο και πιο συχνή συγχώνευσή του με την Αλ Κάιντα. Ο πυρήνας της Αλ Κάιντα είναι ξεχωριστός ανάμεσα στις οργανώσεις τζιχαντιστών για την προσήλωσή της στον «μακρινό εχθρό» (τη Δύση). Οι έγνοιες των περισσότερων οργανώσεων τζιχαντιστών βρίσκονται εγγύτερα στη βάση τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους ακριβώς λόγω της ιδεολογίας του. Βλέπει εχθρούς παντού γύρω του. Κι ενώ η ηγεσία του επιβουλεύεται τις ΗΠΑ, η εφαρμογή της Σαρίας στο χαλιφάτο και η εξάπλωση σε γειτονικές χώρες είναι πρωταρχικής σημασίας. Ο Μπαγκντάντι είπε λίγο πολύ άμεσα: τον Νοέμβριο είπε στους πράκτορές του στη Σαουδική Αραβία να «αναλάβουν πρώτα τους rafida [Σιίτες] … και κατόπιν τους al-Sulul [Σουνίτες οπαδούς της μοναρχίας της Σαουδικής Αραβίας] … πριν από τους σταυροφόρους και τις βάσεις τους.»
Οι Μούσα Σεραντόνιο και Άνγιεμ Τσαουντάρι θα μπορούσαν νοητά να περάσουν από την επιδίωξη μαζικών θανάτων σε κουβέντα για τις αρετές του βιετναμέζικου καφέ με εμφανή δείγματα τέρψης και στις δύο περιπτώσεις.
Οι ξένοι πολεμιστές (καθώς και οι γυναίκες και τα παιδιά τους) ταξιδεύουν προς το χαλιφάτο με εισιτήρια χωρίς επιστροφή: θέλουν να ζήσουν υπό την αυθεντική Σαρία και πολλοί από αυτούς επιθυμούν μαρτυρικό θάνατο. Το δόγμα επιβάλλει στους πιστούς να διαμείνουν στο χαλιφάτο εάν είναι δυνατό να το κάνουν. Ένα από τα λιγότερα αιματηρά βίντεο του Ισλαμικού Κράτους δείχνει μια ομάδα τζιχαντιστών να καίνε τα γαλλικά, βρετανικά και αυστραλέζικα διαβατήριά τους. Θα έλεγε κανείς ότι αυτή είναι μια εκκεντρική πράξη για κάποιον που σκοπεύει να επιστρέψει και να ανατιναχτεί μπροστά από το Λούβρο ή να θέσει σε ομηρία ένα ακόμη κατάστημα με σοκολατάκια στο Σύδνεϋ.
Αλλαγή στρατηγικής για το ISIS;
Μερικοί «μεμονωμένοι» υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους έχουν χτυπήσει στόχους στη Δύση και θα έρθουν κι άλλες επιθέσεις. Αλλά οι περισσότεροι δράστες δεν ήταν παρά αγανακτισμένοι ερασιτέχνες, ανίκανοι να μεταναστεύσουν προς το χαλιφάτο λόγω κατασχεμένων διαβατηρίων ή άλλων προβλημάτων. Ακόμα κι αν το Ισλαμικό Κράτος επευφημεί αυτές τις επιθέσεις, κάτι που κάνει πράγματι στην προπαγάνδα του, δεν έχει ακόμα σχεδιάσει και χρηματοδοτήσει μια τέτοια. (Η επίθεση στο Charlie Hebdo στο Παρίσι τον Ιανουάριο ήταν κατά βάση επιχείρηση της Αλ Κάιντα.) Κατά την επίσκεψή του στη Μοσούλη τον Δεκέμβριο, ο Γιούργκεν Τόντενχέφερ πήρε συνέντευξη από έναν ευτραφή Γερμανό τζιχαντιστή και ρώτησε αν κάποιος από τους συντρόφους του είχε επιστρέψει στην Ευρώπη για να φέρει εις πέρας επιθέσεις. Ο τζιχαντιστής φάνηκε να θεωρεί όσους επιστρέφουν όχι στρατιώτες αλλά λιποτάκτες. «Το ζήτημα είναι ότι όσοι επιστρέφουν από το Ισλαμικό Κράτος θα έπρεπε να μετανιώνουν για την επιστροφή τους», είπε. «Ελπίζω να αναθεωρήσουν τη θρησκεία τους».
Θέτοντάς το κατάλληλα, το Ισλαμικό Κράτος είναι πιθανόν να διαλυθεί από μόνο του. Δεν έχει καμία χώρα για σύμμαχο και η ιδεολογία του εξασφαλίζει ότι αυτή η κατάσταση θα παραμείνει. Το έδαφος που ελέγχει, αν και εκτενές, είναι ως επί το πλείστον ακατοίκητο και φτωχό. Καθώς βαλτώνει και συρρικνώνεται αργά, οι ισχυρισμοί του ότι είναι η μηχανή της θέλησης του Θεού και ο φορέας της αποκάλυψης θα εξασθενούν και όλο και λιγότεροι πιστοί θα καταφτάνουν. Και όσο θα διαρρέουν ειδήσεις σχετικά με τη φτώχια που επικρατεί σε αυτό, ακραία ισλαμιστικά κινήματα σε άλλα μέρη θα χάνουν τη φερεγγυότητά τους: Κανείς άλλος δεν έχει καταβάλλει τόσο σκληρή προσπάθεια να εφαρμόσει αυστηρή Σαρία δια της βίας. Αυτό μοιάζει να είναι.
Ακόμα κι έτσι, ο θάνατος του Ισλαμικού Κράτους δύσκολα θα είναι γρήγορος και τα πράγματα μπορούν και πάλι να έχουν πολύ άσχημη κατάληξη: αν το Ισλαμικό Κράτος λάβει δέσμευση υποταγής από την Αλ Κάιντα, αυξάνοντας μονομιάς την ενότητα της βάσης του, μπορεί να αναδειχθεί στον χειρότερο εχθρό που γνωρίσαμε ποτέ. Η ρήξη μεταξύ Ισλαμικού Κράτους και Αλ Κάιντα έχει, αν μη τι άλλο, διευρυνθεί τους τελευταίους μήνες. Το τεύχος του Δεκεμβρίου του Νταμπίκ περιελάμβανε την εκτενή δήλωση ενός αποστάτη της Αλ Κάιντα, ο οποίος περιέγραφε την πρώην οργάνωσή του ως διεφθαρμένη και αναποτελεσματική και τον Ζαγουαχίρι ως απόμακρο και ακατάλληλο ηγέτη. Ωστόσο θα έπρεπε να παρακολουθούμε με προσοχή μια ενδεχόμενη επανασύνδεση.
Χωρίς μια καταστροφή σαν και αυτή, ωστόσο, ή ενδεχομένως την απειλή μιας εφόδου του Ισλαμικού Κράτους στο Ερμπίλ, μια μαζική εισβολή από εδάφους θα χειροτέρευε σίγουρα την κατάσταση.
V. Αποθάρρυνση
Θα ήταν ίσως εύκολο, αν όχι και αθωωτικό, να ονομάσουμε το πρόβλημα με το Ισλαμικό Κράτος «πρόβλημα με το Ισλάμ». Η θρησκεία χωράει πολλές ερμηνείες και οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους αγκιστρώνονται ηθικά σε αυτήν που επιλέγουν. Αλλά και το να αποκηρύξουμε το Ισλαμικό Κράτος ως μη-μουσουλμανικό θα ήταν αντιπαραγωγικό, ειδικά εάν αυτοί που ακούν το μήνυμα έχουν διαβάσει τα ιερά κείμενα και έχουν δει την προσυπογραφή πολλών από τις πρακτικές του χαλιφάτου γραμμένες ξεκάθαρα σε αυτά.
Οι μουσουλμάνοι μπορούν να ισχυριστούν ότι η υποδούλωση δεν είναι θεμιτή τώρα και ότι η σταύρωση είναι λάθος στην παρούσα ιστορική συγκυρία. Πολλοί λένε ακριβώς αυτό. Όμως δεν μπορούν να καταδικάσουν την υποδούλωση και τη σταύρωση κατηγορηματικά χωρίς να έρθουν σε αντίφαση με το Κοράνι και το παράδειγμα του Προφήτη. «Η μόνη ηθική βάση που θα μπορούσαν να δεχτούν οι αντίπαλοι του Ισλαμικού Κράτους είναι η παραδοχή ότι τέτοια κεντρικά κείμενα και παραδοσιακά διδάγματα του Ισλάμ δεν είναι πλέον έγκυρα», λέει ο Μπέρναρντ Χάικελ. Αυτή θα ήταν πραγματικά μια πράξη αποστασίας.
Η ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους ασκεί ισχυρή επιρροή σε συγκεκριμένο κομμάτι του πληθυσμού. Οι υποκρισίες και αντιφάσεις της ζωής εξαφανίζονται στο πρόσωπό της. Ο Μούσα Σεραντόνιο και οι σαλαφιστές που γνώρισα στο Λονδίνο μιλούν με ευφράδεια: καμία από τις ερωτήσεις που τους έθεσα δεν τους έκανε να τραυλίζουν. Ήταν ομιλητικοί κατά το κήρυγμά τους και, αν κάποιος δεχτεί τα προτάγματά τους, πειστικοί. Το να τους αποκαλέσεις μη-μουσουλμάνους μου φαίνεται σαν να τους προσκαλείς σε έναν αγώνα επιχειρημάτων που θα κέρδιζαν. Αν ήταν λυσσασμένοι μανιακοί, ίσως να ήμουν ικανός να προβλέψω ότι το κίνημά τους θα έσβηνε όταν οι ψυχοπαθείς ανατινάχτηκαν ή έλιωσαν σαν έντομα σε παρμπρίζ αυτοκινήτου, ο ένας μετά τον άλλον. Όμως οι άντρες αυτοί μιλούσαν με μια ακαδημαϊκή ακρίβεια που με έβαλε στη λογική ενός καλού πανεπιστημιακού σεμιναρίου. Απόλαυσα ακόμα και την παρέα τους κι αυτό με τρόμαξε όσο τίποτα άλλο.
Οι μη-μουσουλμάνοι δεν μπορούν να πουν στους μουσουλμάνους πώς να εξασκήσουν σωστά τη θρησκεία τους. Οι μουσουλμάνοι, όμως έχουν αρχίσει εδώ και καιρό αυτήν την αντιπαράθεση μέσα στις τάξεις τους. «Πρέπει να έχεις κάποια στάνταρ», μου είπε ο Άνγιεμ Τσαουντάρι. «Ένας μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι μουσουλμάνος, αλλά αν πιστεύει στην ομοφυλοφιλία ή πίνει αλκοόλ, τότε δεν είναι μουσουλμάνος. Δεν υπάρχει χορτοφάγος που να μην εξασκεί τη χορτοφαγία.»
Το ISIS κατά της ανθρωπότητας
Υπάρχει, ωστόσο, ένα ακόμη ρεύμα του Ισλάμ που προσφέρει μια εναλλακτική σκληρής γραμμής στο Ισλαμικό Κράτος, εξίσου ασυμβίβαστο αλλά με τα αντίθετα συμπεράσματα. Αυτό το ρεύμα έχει αποδειχθεί πολύ δελεαστικό για πολλούς μουσουλμάνους που έχουν την κατάρα ή την ευλογία της ψυχολογικής λαχτάρας να δουν κάθε ίχνος και τίτλο των ιερών κειμένων να πραγματοποιείται, σαν να ήταν στις πρώτες μέρες του Ισλάμ. Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους ξέρουν πώς να προσεγγίσουν τους μουσουλμάνους που αγνοούν τμήματα του Κορανίου: με takfir (κατηγορία για αφορισμό) και χλευασμό. Ξέρουν όμως επίσης ότι μερικοί άλλοι μουσουλμάνοι διαβάζουν το Κοράνι εξίσου σχολαστικά με αυτούς και μπορούν να αποτελέσουν πραγματική ιδεολογική απειλή.
Ο Μπαγκντάντι είναι σαλαφιστής. Ο όρος σαλαφιστής έχει εξαχρειωθεί, εν μέρει διότι οι πραγματικοί κακοί ρίχτηκαν στη μάχη κυματίζοντας πανό των σαλαφιστών. Όμως οι περισσότεροι σαλαφιστές δεν είναι τζιχαντιστές και πολλοί εισέρχονται σε αιρέσεις που απορρίπτουν το Ισλαμικό Κράτος. Έχουν αφοσιωθεί, όπως λέει και ο Χάικελ, στην εξάπλωση του Dar al-Islam, της γης του Ισλάμ, ίσως ακόμα και με την υιοθέτηση τερατωδών πρακτικών όπως τη σκλαβιά και τον ακρωτηριασμό, αλλά σε κάποια στιγμή στο μέλλον. Η προτεραιότητα τους είναι ο προσωπικός εξαγνισμός και η τήρηση της θρησκείας και πιστεύουν ότι οτιδήποτε ματαιώνει αυτούς τους στόχους, όπως το ξέσπασμα πολέμου και ταραχών που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις ζωές και την προσευχή και τη σχολαστικότητα, είναι απαγορευμένο.
Ζουν ανάμεσά μας. Πέρυσι το φθινόπωρο επισκέφτηκα το τζαμί του Μπρέτον Πόσιους στη Φιλαδέλφεια, ενός 28χρονου σαλαφιστή ιμάμη που χρησιμοποιεί το όνομα Αμπντουλάχ. Το τζαμί του βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ της υψηλής σε εγκληματικότητα συνοικίας Northern Liberties και μιας αναβαθμισμένης περιοχής που θα ονόμαζε κανείς Dar al-Hipster (η Γη των χίπστερ). Το μούσι του του επιτρέπει να περνάει σχεδόν απαρατήρητος σε αυτήν την τελευταία.
Μια θεολογική εναλλακτική στο Ισλαμικό Κράτος υπάρχει, εξίσου δεσμευτική, αλλά με τα αντίθετα συμπεράσματα.
Ο Πόσιους αλλαξοπίστησε πριν από 15 χρόνια, ύστερα από την πολωνική καθολική ανατροφή που είχε λάβει στο Σικάγο. Όπως και ο Σεραντόνιο, μιλάει σαν σοφός, εκθέτοντας τη βαθιά του οικειότητα με τα αρχαία κείμενα και την αφοσίωσή του σε αυτά που πηγάζει από περιέργεια και σχολαστικότητα, καθώς κι από την πεποίθηση ότι είναι ο μόνος τρόπος να γλιτώσουμε από τα πυρά της κόλασης. Όταν τον γνώρισα σε ένα τοπικό καφέ, είχε μαζί του ένα έργο κορανικής διανόησης και ένα βιβλίο εκμάθησης ιαπωνικών. Προετοίμαζε το κήρυγμά του πάνω στις υποχρεώσεις της πατρότητας για τους 150 περίπου πιστούς στον εκκλησιασμό της Παρασκευής.
Ο Πόσιους είπε ότι ο βασικός του στόχος είναι να ενισχύσει μια επιτρεπτή ζωή (halal) των πιστών του στο τζαμί. Όμως, η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους τον ανάγκασε να ασχοληθεί με πολιτικά ζητήματα που συνήθως απέχουν πολύ από τη νοοτροπία των σαλαφιστών. «Τα περισσότερα από όσα λένε σχετικά με το πώς να προσευχόμαστε και το πώς να ντυνόμαστε ταυτίζονται πλήρως με όσα λέω στο masjid [τζαμί] μου. Όταν όμως θέτουν ζητήματα περί κοινωνικής ανακατάταξης, ακούγονται σαν τον Τσε Γκεβάρα».
Όταν έκανε την εμφάνισή του ο Μπαγκντάντι, ο Πόσιους υιοθέτησε το σλόγκαν «όχι το khalifa (χαλιφάτο) μου». «Οι καιροί του Προφήτη ήταν καιροί μεγάλης αιματοχυσίας», μου είπε, «και γνώριζε ο ίδιος ότι η χειρότερη δυνατή κατάσταση για όλο τον κόσμο είναι το χάος, ιδίως εντός της umma [μουσουλμανικής κοινότητας]». Αναλόγως, είπε ο Πόσιους, για τους σαλαφιστές η σωστή στάση δεν είναι να σπείρουν τη διχόνοια με το να πολώνονται και να κατηγορούν άλλους μουσουλμάνους ως αποστάτες.
Αντιθέτως, ο Πόσιους, όπως και μεγάλη μερίδα σαλαφιστών, πιστεύει ότι οι μουσουλμάνοι θα πρέπει να αποσυρθούν από την πολιτική. Αυτοί οι ησυχιστές σαλαφιστές, όπως είναι γνωστοί, συμφωνούν με το Ισλαμικό Κράτος ότι ο μόνος νόμος είναι ο νόμος του Θεού κι απέχουν από πρακτικές όπως το εκλέγειν και τη σύσταση πολιτικών κομμάτων. Ερμηνεύουν, όμως, την απέχθεια του Κορανίου για τη διχόνοια και το χάος ως κάτι που τους επιβάλλει να παραταχθούν με οποιονδήποτε ηγέτη, συμπεριλαμβανομένων και μερικών έκδηλα αμαρτωλών. «Ο Προφήτης είπε: εφόσον ο ηγέτης δεν περιπίπτει σε πλήρη kufr [απιστία], να του δείχνετε γενική υπακοή», είπε ο Πόσιους, και τα κλασικά «βιβλία ηθικολογίας» προειδοποιούν κατά του ξεσπάσματος κοινωνικής αναταραχής. Στους ησυχαστές σαλαφιστές απαγορεύεται αυστηρά η διαίρεση μεταξύ των μουσουλμάνων, για παράδειγμα μέσω ενός μαζικού αφορισμού. Το να ζεις χωρίς τον baya’a, είπε ο Πόσιους, μας κάνει πράγματι αδαείς και αστοιχείωτους. Όμως ο baya’a δεν σημαίνει απαραίτητα άμεση υποταγή στον χαλίφη, και πόσο μάλλον στον Αμπού Μπαρ Αλ Μπαγκντάντι. Μπορεί να σημαίνει, με την ευρεία έννοια, πίστη και υποταγή σε ένα οποιοδήποτε θρησκευτικό κοινωνικό συμβόλαιο και αφοσίωση στην κοινωνία των μουσουλμάνων, είτε εξουσιάζονται από έναν χαλίφη είτε όχι.
Οι ησυχαστές μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι οι μουσουλμάνοι θα έπρεπε να κατευθύνουν την ενέργειά τους προς την τελειοποίηση της προσωπικής τους ζωής, πράγμα που περιλαμβάνει την προσευχή, την εθιμοτυπία και την υγιεινή. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι απόλυτα ορθόδοξοι Εβραίοι διαφωνούν για τον εάν επιτρέπεται από τον ιουδαϊκό νόμο να κόβουν κομμάτια από χαρτί υγείας το Σάββατο (δεν μετράει ως «διαρρηγμένο ιμάτιο»;), αφιερώνουν υπέρμετρο χρόνο στο να αποφασίσουν αν το παντελόνι τους δεν είναι υπερβολικά μακρύ ή αν η γενειάδα τους είναι κουρεμένη σε μερικά σημεία και δασύτριχη σε άλλα. Μέσω αυτής της ιδιότροπης τήρησης των κανόνων, πιστεύουν, ο Θεός θα τους ανταμείψει σε δύναμη και πληθυσμό και ίσως προκύψει κάπως έτσι ένα χαλιφάτο. Την παρούσα στιγμή, οι μουσουλμάνοι θα πάρουν εκδίκηση και, ναι, θα σημειώσουν μια ένδοξη νίκη στο Νταμπίκ. Όμως, ο Πόσιους παραθέτει σωρεία σύγχρονων θεολόγων που ισχυρίζονται ότι το χαλιφάτο δεν μπορεί να δημιουργηθεί με ενάρετο τρόπο, εάν αυτό δεν είναι το αλάνθαστο θέλημα του Θεού.
Το Ισλαμικό Κράτος, φυσικά, θα συμφωνούσε και θα έλεγε ότι ο Θεός έχρισε τον Μπαγκντάντι. Η απόκριση του Πόσιους θα συμπυκνωνόταν σε μια έκκληση για ταπεινότητα. Παραθέτει λόγια του Αμπντουλάχ Ιμπν Αμπάς, ενός από τους συντρόφους του Προφήτη, ο οποίος κάθισε μαζί με αμφισβητίες και τους ρώτησε πώς είχαν το θράσος ως μειονότητα να λένε στην πλειοψηφία ότι εκείνη είχε άδικο. Η ίδια η αμφισβήτηση, σε επίπεδο που οδηγεί σε αιματοκύλισμα ή διαίρεση της umma, απαγορευόταν. Ακόμη και ο τρόπος ίδρυσης του χαλιφάτου του Μπαγκντάντι έρχεται σε αντίθεση με την προσδοκία, είπε. «Το khilafa είναι κάτι που πρόκειται να ιδρύσει ο Αλλάχ», μου είπε, «και θα περιλαμβάνει τη συναίνεση λογίων από τη Μέκκα και τη Μεδίνα. Δε συνέβη όμως έτσι. Το ISIS εμφανίστηκε από το πουθενά».
Οι κυβερνο-ακτιβιστές που θέλουν να αφανίσουν το ISIS
Το Ισλαμικό Κράτος απεχθάνεται αυτού του είδους τη ρητορεία και οι φαν του μιλάνε χλευαστικά για του ησυχαστές σαλαφιστές στο Twitter. Τους χλευάζουν ως «σαλαφιστές της έμμηνης ρύσης» εξαιτίας των δυσδιάκριτων θέσεών τους σχετικά με το πότε η γυναίκα είναι ή δεν είναι καθαρή και άλλες λιγότερο σημαντικές όψεις της ζωής. «Αυτό που μας λείπει είναι μια fatwa [νομική άποψη] σχετικά με το εάν είναι haram [απαγορευμένο] να κάνουμε ποδήλατο στον Δία», γράφει κάποιος ξερά στο Twitter. «Σε αυτό θα έπρεπε να επιστήσουν την προσοχή τους οι λόγιοι. Είναι πιο επείγον από την κατάσταση της Ummah». Ο Άνγιεμ Τσαουντάρι λέει, με τη σειρά του, ότι καμιά άλλη αμαρτία δεν αξίζει πιο ενεργή αντίσταση από τον σφετερισμό του νόμου του Θεού κι αυτός ο εξτρεμισμός προς υπεράσπιση του μονοθεϊσμού δεν αποτελεί ανηθικότητα.
Ο Πόσιους δεν επιζητά κάποιου είδους επίσημη υποστήριξη από τις ΗΠΑ ως αντίβαρο στον τζιχαντισμό. Η επίσημη στήριξη, πράγματι, θα έτεινε να μειώσει την αξιοπιστία του, κι όπως και να έχει είναι κυνικός απέναντι στην Αμερική που τον μεταχειρίζεται, όπως λέει ο ίδιος, ως «κατώτερο πολίτη». (Διατείνεται ότι η κυβέρνηση πλήρωσε κατασκόπους για να διεισδύσουν στο τζαμί του και να παρενοχλήσουν τη μητέρα του ενώ εργαζόταν με ερωτήσεις σχετικά με το αν ο ίδιος είναι πιθανός τρομοκράτης.)
Παρόλα αυτά, ο ησυχασμός-σαλαφισμός του του δίνει κάποιου είδους ισλαμικού αντίδοτου στο τζιχαντισμό αλά Μπαγκντάντι, αλλά για αυτούς που έχουν κίνητρο να βρουν μια υπερσυντηρητική, ασυμβίβαστη εκδοχή του Ισλάμ υπάρχει μια εναλλακτική εδώ. Δεν πρόκειται για μετριοπαθές Ισλάμ. Πολλοί μουσουλμάνοι θα το θεωρούσαν ακραίο. Είναι, ωστόσο, μια μορφή του Ισλάμ που οι κυριολεκτικά σκεπτόμενοι δε θα έκριναν στιγμιαία ως υποκριτική ή απαλλαγμένη, κατά τρόπο βλάσφημο, από τα άβολα σημεία του Ισλάμ. Η υποκρισία δεν είναι μια αμαρτία που εύκολα ανέχονται οι ιδεολογικά σκεπτόμενοι νέοι άνθρωποι.
Οι Δυτικοί αξιωματούχοι θα πρέπει καλύτερα να απέχουν από το να πάρουν θέση σε ζητήματα ισλαμικής θεολογικής αντιπαράθεσης. Ο ίδιος ο Μπάρακ Ομπάμα άγγιξε το ζήτημα του takfiri, όταν ισχυρίστηκε ότι το Ισλαμικό Κράτος «δεν είναι ισλαμικό». Η ειρωνεία εδώ βέβαια είναι ότι ο ίδιος, ως μη μουσουλμάνος γιος μουσουλμάνου, μπορεί να θεωρηθεί αποστάτης και, παρόλα αυτά, ασκεί τώρα takfiri κατά μουσουλμάνων. Μη μουσουλμάνοι που ασκούν takfiri προκαλούν πολύ γέλιο στους τζιχαντιστές. («Σαν ένα γουρούνι που, ενώ είναι γεμάτο περιττώματα, δίνει συμβουλές υγιεινής», έγραψε κάποιος στο Twitter).
Υποψιάζομαι ότι πολλοί μουσουλμάνοι εκτίμησαν τη στάση του Ομπάμα: ο πρόεδρος στέκεται στο πλευρό τους απέναντι στον Μπαγκντάντι και σε άλλους μη μουσουλμάνους σωβινιστές που προσπαθούν να τους εμπλέξουν σε εγκλήματα. Όμως οι περισσότεροι μουσουλμάνοι δεν είναι επιρρεπείς στη συμμετοχή τους σε τζιχάντ. Αυτοί που πάλι είναι επιρρεπείς, βλέπουν τώρα τις υποψίες τους να επαληθεύονται: οι ΗΠΑ αφορμώνται από τη θρησκεία για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς τους.
Μέσα στα στενά όρια της ιδεολογίας του, το Ισλαμικό Κράτος σιγοτραγουδά με ενέργεια, αν όχι και με δημιουργικότητα. Έξω από αυτά, δε θα μπορούσε να είναι πιο ξερό και βουβό: μια εικόνα για τη ζωή ως υπακοή, τάξη και πεπρωμένο. Οι Μούσα Σεραντόνιο και Άνγιεμ Τσαουντάρι θα μπορούσαν νοητά να περάσουν από την επιδίωξη μαζικών θανάτων σε κουβέντα για τις αρετές του βιετναμέζικου καφέ και σιροπιαστά γλυκά με εμφανή δείγματα τέρψης και στις δύο περιπτώσεις. Ωστόσο εμένα μου φαίνεται ότι, προκειμένου να ενστερνιστείς τις απόψεις τους, θα πρέπει να δεις όλες τις γεύσεις αυτού του κόσμου να χάνουν τη νοστιμάδα τους σε σύγκριση με τα αποκρουστικά βιώματα της μετά θάνατον ζωής.
Θα απολάμβανα την παρέα τους, σαν μια ένοχη διανοητική άσκηση, μέχρι ενός σημείου. Κατά την κριτική του στο Mein Kampf [Ο Αγών μου] τον Μάρτιο του 1940, ο Τζωρτζ Όργουελ ομολόγησε ότι «δε θα μπορούσα ποτέ να αντιπαθήσω τον Χίτλερ». Κάτι πάνω σε αυτόν τον άντρα προέβαλε την εικόνα του παρία, ακόμα κι όταν τα σχέδιά του ήταν δειλά ή σιχαμερά. «Αν ετοιμαζόταν να σκοτώσει ένα ποντίκι, ήξερε πώς μπορούσε να το κάνει να φανεί σαν δράκο». Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους ασκούν πάνω-κάτω την ίδια γοητεία. Πιστεύουν ότι συμμετέχουν σε αγώνες πέρα από τις ίδιες τις ζωές τους και με το να παρασύρονται απλώς και μόνο στο δράμα, από την πλευρά της ηθικής, είναι προνόμιο και ευχαρίστηση, πόσο μάλλον όταν είναι και βάρος.
Ο Φασισμός, συνεχίζει ο Όργουελ, είναι
από ψυχολογική άποψη πιο υγιής από οποιαδήποτε ηδονιστική αντίληψη της ζωής… Ενώ αντίθετα ο Σοσιαλισμός, κι ακόμα και ο καπιταλισμός, κατά ένα βεβιασμένο τρόπο, έχουν πει στους ανθρώπους «Σας προσφέρω μια καλή ζωή», ο Χίτλερ τους είπε «Σας προσφέρω αγώνα, κίνδυνο και θάνατο», και το αποτέλεσμα είναι ένα ολόκληρο έθνος να σέρνεται από πίσω του… Δε θα πρέπει να υποτιμούμε την έπίκληση στο συναίσθημα.Ούτε, στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους, την επίκληση στη θρησκεία και τη διάνοια. Το γεγονός ότι το Ισλαμικό Κράτος διατηρεί την επικείμενη εκπλήρωση της προφητείας ως ζήτημα δόγματος μας δείχνει τουλάχιστον το σθένος των αντιπάλων μας. Είναι έτοιμο να ζητωκραυγάσει για τον παρ’ολίγον αφανισμό του και να παραμείνει σίγουρο, ακόμα και σε κατάσταση πολιορκίας, ότι θα λάβει τη θεία αρωγή αν παραμείνει πιστό στο προφητικό μοντέλο. Ιδεολογικά εργαλεία ίσως πείσουν μερικούς πιθανούς αλλαξοπιστούντες ότι το μήνυμα της οργάνωσης είναι λανθασμένο και στρατιωτικά εργαλεία μπορούν να περιορίσουν τους φόβους τους. Αλλά για μια οργάνωση τόσο αδιαπέραστη από την πειθώ όσο το Ισλαμικό Κράτος, λίγα μέτρα εκτός από αυτά θα έχουν νόημα και ο πόλεμος θα διαρκέσει πολύ, ακόμα και αν αυτό το πολύ δεν είναι ο έσχατος καιρός.
http://www.respublica.gr
