Παρρησία και Δημοκρατία

Σήμερα στο επίπεδο όπου οι πολίτες συνδιαλέγονται για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας – δημιουργώντας πολιτικά σώματα – η διαύγαση του όρου «παρρησία» ως δημοκρατική αξία, είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα. Στο σύντομο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια προσπάθεια διαύγασης ενός όρου γύρω από τον οποίο περιστρέφεται αρκετή αμφισημία αλλά και σύγχυση.

Η παρρησία ως κεντρικός τρόπος έκφρασης της αλήθειας του υποκειμένου, από τον Foucault εκφράζεται ως: «το θάρρος για την αλήθεια από μέρος εκείνου που μιλά και διακινδυνεύει να πει ολόκληρη την αλήθεια την οποία έχει στο νου του, είναι όμως επίσης το θάρρος του συνομιλητή ν ’αποδεχθεί ως αληθή την επώδυνη αλήθεια που ακούει». Εδώ η έννοια της παρρησίας έχει να κάνει με τη σχέση δασκάλου και μαθητή στα πλαίσια μιας παιδαγωγικής δραστηριότητας. Έτσι η παρρησία, ενώ θα μπορούσε να έχει, θεωρείται ότι δεν έχει κάποια πολιτική διάσταση.

Όμως ο Foucault κάνει και μια διάκριση ανάμεσα στη δημοκρατική παρρησία και στην αυτοκρατική παρρησία θέτοντας την πρώτη σε επίπεδο δημόσιου λόγου, ενώ τη δεύτερη σε επίπεδο ιδιωτικού. Έτσι η αυτοκρατική παρρησία σχετίζεται με το σοφό σύμβουλο ο οποίος απευθύνεται στον ηγεμόνα με στόχο την ανάδειξη της αλήθειας που θεωρεί ότι του αποκρύπτουν οι κόλακες. Είναι με άλλα λόγια το θάρρος του συμβούλου που διακινδυνεύει ακόμη και τη ζωή του στο όνομα εκείνης της αλήθειας που έχει στο νου του, αλλά και το θάρρος της αποδοχής ή μη από τον αποδέκτη αυτής της αλήθειας. Είναι επομένως μια υπόθεση που ενώ μπορεί να έχει πολιτική διάσταση, άσχετα με το εάν αφορά έναν, λίγους ή πολλούς, γίνεται σε ένα προσωπικό-ιδιωτικό επίπεδο.

Η δημοκρατική επομένως παρρησία σχετίζεται και αφορά εκείνον που απευθύνεται ανοιχτά – μέσω του δημόσιου λόγου – στους πολλούς. Όταν μιλάμε για δημοκρατία ο στόχος πάντα είναι το κοινό καλό της πόλεως. Στόχος μπορεί επίσης να είναι η αυτο-διαπαιδαγώγηση των πολιτών πάντα όμως με σκοπό το καλό της πόλεως. Στην αρχαία Ελλάδα παράδειγμα τέτοιας διαδικασίας αυτο-διαπαιδαγώγησης αποτελούσαν οι μακροσκελείς ρητορικές διδαχές των σοφιστών μπροστά σε μεγάλο αριθμό ακροατών. Επομένως στην περίπτωση της ανάδειξης ή της διδαχής επί του καλού της πόλεως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μιας δημόσιας σφαίρας μέσα στην οποία θα εκδηλωθούν ελεύθερα και με παρρησία όλες οι αλήθειες για το κοινό καλό.

Δεδομένων των παραπάνω και κάνοντας μια διάκριση ανάμεσα στην (ας την πούμε) ιδιωτική και στη δημόσια (πολιτική) παρρησία ο γενικός ορισμός της παρρησίας ως ελεύθερη έκφραση γνώμης, ως έκφραση δηλαδή μιας άποψης με θάρρος και ειλικρίνεια, ενώ δεν είναι εσφαλμένος, αποδεικνύεται ελλιπής αλλά και προβληματικός.

Κατά τον Καστοριάδη παρρησία είναι η ευθαρσής έκφραση της σκέψης, σχετικά με δημόσιες υποθέσεις. Ενδιαφέρουσα όμως είναι η άρρηκτη σχέση της παρρησίας με τη δημοκρατία. Διότι η εκτός δημοσίας σφαίρας παρρησία δεν έχει στην ουσία νόημα καθώς η επίκλησή της σε ιδιωτικό επίπεδο (ανεξάρτητα από το θάρρος ή την ειλικρίνεια της γνώμης) είναι – αν όχι εχθρική – απολύτως άσχετη με τη δημοκρατία. Δεν είναι όμως μόνον μια άσχετη ιδιωτική υπόθεση, αλλά είναι και συνδεδεμένη με μια ολιγαρχική αντίληψη της ίδιας της αλήθειας ως αληθώς λέγειν.

Έτσι η «ιδιωτική» παρρησία εμπεριέχει την έννοια της διακινδύνευσης του σοφού που συμβουλεύει τον ηγεμόνα (ακόμη και για δημόσια θέματα), αλλά και του δασκάλου που συνδιαλέγεται με τον μαθητή. Αυτό ωστόσο γίνεται απουσία (a priori) μιας δημοκρατικά αποδεκτής αλήθειας. Διότι εάν αποδεχτούμε ότι ο μόνος φορέας «δημιουργίας» αλήθειας και πραγματικότητας είναι οι πολίτες (ο Δήμος) που μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα δρουν για το καλό της πόλεως, οποιοσδήποτε άλλος (ένας ή ολίγοι) δεν είναι σε θέση να «σχηματίσουν» δημοκρατικά αποδεκτή αλήθεια. Μπορούν μόνο να αναπαράγουν (σε ιδιωτικό ή δημόσιο επίπεδο) την κοινή δημοκρατική αλήθεια ή να προτείνουν δημόσια τη δική τους. Παράδειγμα μιας τέτοιας ιδιόμορφης «ιδιωτικής» παρρησίας υπήρξε και ο λόγος του Σωκράτη. Ο Σωκράτης εκτός από ολιγαρχικών πεποιθήσεων υπήρξε και φορέας μιας «αντιθετικής» παρρησίας. Αυτό διότι ενώ διατείνεται ότι αποβλέπει στο καλό της πόλεως, πρώτον δεν συμμετέχει στη δημόσια σφαίρα (δηλαδή στην εκκλησία του δήμου) και δεύτερον περιορίζεται στην αμφισβήτηση της αλήθειας των άλλων. Για να το καταφέρει αυτό, αποφεύγει το «σχηματισμό» μιας δικής του αλήθειας που στη συνέχεια θα προτείνει στην εκκλησία του δήμου και μάλιστα φτάνει στα όρια της απαξίας του άλλου, ενώ ταυτόχρονα – για να τον καθυποτάξει οριστικά – επικαλείται την ψυχή του.

Αντίθετα στην δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας η επίδραση της παρρησίας στη διαμόρφωση της πραγματικότητας ήταν απολύτως καθοριστική. Σε σημείο όπου η ίδια η πραγματικότητα «κατασκευαζόταν» μέσα από τον με παρρησία λόγο…το αληθώς λέγειν για τα ζητήματα της πόλεως. Πράγματι για τον δημοκρατικό πολίτη η πραγματικότητα δεν ήταν κάτι προκαθορισμένο ή θεόσταλτο.

Οι άνθρωποι ήταν ελεύθεροι να δρουν, να σκέφτονται και να διαλέγονται μέσα σ’ αυτόν τον παρόντα, μοναδικό και χειροπιαστό κόσμο όπου το θεωρούμενο ως φυσικό δεν ταυτιζόταν κατ’ ανάγκη και με το πραγματικό. Με την έννοια ότι αυτό που τελικώς καθόριζαν εκείνοι, ήταν και το πραγματικό… ήταν η δική τους αλήθεια. «Για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος», υποστήριζε με σθένος ο Πρωταγόρας «για όσα υπάρχουν, ότι υπάρχουν, και για όσα δεν υπάρχουν, ότι δεν υπάρχουν». Ήταν επομένως αυτεξούσιοι να αποφασίζουν μόνοι τους για τη ζωή τους. Ασφαλώς αυτό δεν ισοδυναμούσε με μια κατάσταση όπου ο καθένας έλεγε ό,τι του κατέβαινε, άλλωστε για την αποφυγή αυτού του ενδεχομένου – αλλά και της δημαγωγίας – είχε εφευρεθεί ο θεσμός της γραφής παρανόμων. Η γραφή παρανόμων επέτρεπε σε οποιοδήποτε πολίτη να καταγγείλει οποιαδήποτε πρόταση προς την εκκλησία του δήμου η οποία ήταν ενάντια στο κοινό συμφέρον ή ερχόταν σε αντίθεση με παλαιότερους νόμους. Επίσης στην αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία η παρρησία ήταν προϊόν συστηματικής καλλιέργειας. Ήταν ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των πολιτών ώστε αυτοί να συμμετέχουν στα κοινά με τρόπο τέτοιο σαν αυτά να τους αφορούσαν προσωπικά, δημιουργώντας έτσι τόσο την έννοια της υποχρέωσης όσο και της υπευθυνότητας.

Επιπρόσθετα το άτομο στην αρχαία Αθήνα δεν υπήρχε έξω και πάνω απ’ την πόλη. Υπήρχε μέσα στην πόλη και ωφελούνταν από αυτή μόνον λειτουργώντας προς όφελός της. Στη δημοκρατία επομένως η παρρησία είχε αξία μόνο στα πλαίσια της αγωνιώδους συλλογικής προσπάθειας να αναζητηθεί, να αποφασιστεί και να δημιουργηθεί μια πραγματικότητα που κεντρικός άξονάς της είναι πάντα το καλό της πόλεως. Με αυτό – εκτός των άλλων – το αξιοθαύμαστο «σκεπτικό» ο αρχαίοι Αθηναίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ταυτόχρονα δημοκρατία (ως άμεση συμμετοχή στα κοινά) και φιλοσοφία (ως αντιπαράθεση με την εξουσία).

Έτσι η παρρησία έχει νόημα μόνον όταν θέλουμε να μιλάμε για δημοκρατία. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις είναι μια ιδιωτική υπόθεση εξαιρετικά αμφισβητήσιμης ωφέλειας για τον κοινό κόσμο που στην αρχαιότητα οι Έλληνες ονόμαζαν πόλη.

 http://www.respublica.gr

Μόνο οι προλετάριοι έχουν πατρίδα

Η πραγματικότητα διέψευσε τον Κάρολο και τη Ρόζα

Του Διονύση Χαριτόπουλου*

Από το 1924 η ιδέα για ένα παγκόσμιο κράτος προλετάριων αποδείχτηκε ανεφάρμοστη. Η Σοβιετική Ενωση αναδιπλώθηκε εντός των συνόρων της και η μαρξιστική πάλη περιορίστηκε εντός των ορίων των εθνικών κρατών. Η πραγματικότητα διέψευσε τον Μαρξ και τη Ρόζα, ότι οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα. Οι εξελίξεις απέδειξαν πως οι προλετάριοι και πατρίδα έχουν και την υπερασπίζονται μέχρι θανάτου.

Αυτό που συνέβη είναι ότι, αντί να διεθνοποιηθεί το εργατικό κίνημα, διεθνοποιήθηκε το κεφάλαιο. Κι αφού πλέον «το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα», πατρίδα έχουν μόνο οι προλετάριοι. Αποτελεί τη μόνη καταφυγή τους. Εντός των σαφών και συγκεκριμένων ορίων της, μπορούν να υπερασπιστούν πιο αποτελεσματικά τα ταξικά τους συμφέροντα, αντί σε ένα άξενο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, που εκτός από ανάλγητο είναι απρόσωπο και χαώδες.

Αλλά πατρίδα δεν σημαίνει μόνο οικονομικές διεκδικήσεις, παροχές και νούμερα. Είναι κάτι απείρως πιο βαθύ, ουσιαστικό και ανεξίτηλα υπαρξιακό για τον άνθρωπο. Τον νοηματοδοτεί και του δίνει υπόσταση, δεν είναι ένα τυχαίο άθυρμα των καιρών και των καταστάσεων. Αποτελεί ο ίδιος αναπόσπαστο μέλος μιας μεγάλης πληθυσμιακής ομάδας, που μιλάνε την ίδια γλώσσα, έχουν κοινή εθνική συνείδηση, κατοικούν στον ίδιο τόπο, έχουν κοινό πολιτισμό, κοινή ιστορία και κοινή καταγωγή.



Ακόμα κι αν κάποιος βρεθεί εκτός των γεωγραφικών ορίων της πατρίδας του, σαν ταξιδιώτης ή σαν μετανάστης, η πατρίδα συνεχίζει να κατοικεί εντός του και να τον καθορίζει ώς το τέλος του. Αλλωστε οι μαρξιστές δεν ήταν ποτέ εναντίον των εθνών, αλλά εναντίον των κρατών. Δεν ήταν αφελείς.

Τα έθνη είναι αδύνατον να καταργηθούν. Ακόμα και για τα κράτη δεν προέβλεπαν άμεση κατεδάφιση, αλλά σταδιακή, αργή απονέκρωση των μηχανισμών τους σε μεγάλο βάθος χρόνου, για να σβήσουν από μόνα τους όταν πια δεν θα είναι απαραίτητα.

Ούτε ο Στάλιν διανοήθηκε να καταργήσει το κράτος, και πολύ περισσότερο τα έθνη. Η ΕΣΣΔ ήταν μια ισχυρή ένωση κρατών, με ενιαία οντότητα, από διαφορετικά έθνη απολύτως διακριτά και αναγνωρίσιμα: Ρώσους, Ουκρανούς, Γεωργιανούς κ.ά. Την αμφισβήτηση πατρίδας και έθνους λογικά την αναμένει κανείς μόνο από κάποιον ένθερμο οπαδό της παγκοσμιοποίησης. Κάποιον εκπρόσωπο του διεθνούς κεφαλαίου που τα θεωρεί εμπόδιο στις μπίζνες του.

Το απογοητευτικό είναι ότι μερίδα της Αριστεράς συντάσσεται με τις θέσεις τους. Ο πατριωτισμός του απλού ανθρώπου διαβάλλεται ως απεχθής εθνικισμός. Και από τα Μέσα προβάλλεται εκ του πονηρού ως «αναβίωση των εθνικισμών» η εύλογη στροφή των ευρωπαϊκών λαών προς τα πάτρια, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύεται ανεπαρκής και αδιέξοδη. Αντί να κατανοήσουν την αγωνία των εργαζόμενων για το μέλλον τους, με ασύγγνωστη ευκολία τούς χαρίζουν στην Ακροδεξιά των χωρών τους.

Η λέξη «πατριώτης» κατέληξε ύποπτη. Σημαίνει ρίζα, μνήμη, ιστορία. Ολα ανώφελα στην παγκόσμια αγορά. Όπως μας εξηγούν αλαζονικά, δεν υπάρχει πατρίδα, είναι απλώς στο φαντασιακό μας. Μα και η αγάπη, το κατεξοχήν ανθρώπινο γνώρισμα, ανήκει εξ ολοκλήρου στο φαντασιακό μας. Αυτή η διαπίστωση δεν μειώνει στο ελάχιστο το συναισθηματικό της βάθος και την αφοσίωση.

Το ανθρώπινο είδος έχει επικριθεί σκληρά από κάποιους κοινωνιολόγους, βιολόγους και ψυχιάτρους. Θεωρούν τον άνθρωπο απολύτως εγωιστικό ον από τη φύση του. Ομως κι αυτοί του αναγνωρίζουν ότι σε δύο περιπτώσεις γίνεται αλτρουιστής, δηλαδή προσφέρεται ακόμα και να χάσει αυτός προκειμένου να κερδίσει κάποιος άλλος.

Η μία είναι πως δίνει τη ζωή του για να υπερασπιστεί τα παιδιά του και η άλλη ότι σε οριακές στιγμές κινδύνου για την πατρίδα του, όπως στον πόλεμο, θυσιάζεται για να τη σώσει. Αν όλα αυτά είναι στο φαντασιακό μας, δεν έχει την παραμικρή πολιτική και κοινωνική σημασία.

* συγγραφέας

Πηγή:https://www.efsyn.gr

Το αναιδές «εξαμηνίτικο κρατούμενο»…

Ο κύριος Μητσοτάκης είναι αστείος. Αυτό βέβαια είναι προσωπικό του θέμα. Όπως και το να γελάνε μαζί του με την αστειότητα του.

Όμως ο κύριος Μητσοτάκης είναι και αναιδής. Και αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά – τα οποία στο φινάλε δεν μας ενδιαφέρουν κιόλας.

Η αναίδεια του όμως μας αφορά. Και μας ενδιαφέρει. Διότι είναι στοιχείο της πολιτικής του ταυτότητας και της ταξικής του καταγωγής.

Μετά τον Γιώργο Παπανδρέου, που κι αυτός ήταν …εξόριστος, εμφανίστηκε, ως άλλος αντιστασιακός(!), να μας πει ότι σε ηλικία 6 μηνών ήταν πολιτικός κρατούμενος… Η αναίδεια του κυρίου Μητσοτάκη συνίσταται στο γεγονός ότι αυτά τα λέει σε μια χώρα (στην οποία θέλει να γίνει πρωθυπουργός), όπου:

Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Γιούρα – απέχει αρκετά από το Παρίσι. Εκεί, στα Γιούρα, σε συνθήκες «φιλόξενες», η τάξη που πολιτικά εκπροσωπεί ο κύριος Μητσοτάκης έστελνε 12χρονα και 13χρονα παιδιά.

Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται φυλακές Αβέρωφ. Εκεί η τάξη του κυρίου Μητσοτάκη «φρονημάτιζε» εκατοντάδες παιδιά. Μάλιστα, τα πολιτικά ανδρείκελα εκείνων των εποχών είχαν την «καλοσύνη» για την διασφάλιση των ανέσεων των παιδιών να έχουν δύο θαλάμους κράτησης. Ο ένας «υποδεχόταν» τα μωρά έως δύο ετών. Ο άλλος τα παιδιά από δύο έως πέντε ετών.



Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Ωρωπός. Εκεί, στις φυλακές, το πολιτικό σύστημα της ολιγαρχίας που υπηρετεί ο Μητσοτάκης, έστελνε μανάδες μαζί με τα παιδιά τους.

Υπάρχει μια περιοχή που λέγεται Τρίκερι. Πάνω από 230 ήταν τα παιδιά (ανάμεσα τους και 70 μωρά) που γνώρισαν τη «στοργή» του καθεστώτος που άλλοτε το υπηρετούσαν «Λαϊκά Κόμματα» και ΕΡΕ και σήμερα «Νέες Δημοκρατίες».



Ο τόπος που θέλει να τον κυβερνήσει αυτό το «εξαμηνίτικο εξόριστο» που ακούει στο όνομα Μητσοτάκης, είναι σπαρμένος από φυλακές και εξορίες. Τις έφτιαξε η τάξη των προυχόντων και των πολιτικών της εκπροσώπων για να «αναμορφώνει» μωρά, παιδιά , γυναίκες και άντρες.

Είναι προφανές ότι αυτά ο Μητσοτάκης δεν τα διδάχθηκε στο Χάρβαρντ. Δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν τα γνωρίζει κιόλας. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το θέμα.

Γνωρίζουν, εντούτοις ασχημονούν. Αρκετές φορές δεν το κάνουν καν από πρόθεση. Πολύ απλά οι άνθρωποι είναι «αλλού».

Αυτό το «αλλού» κάθε άλλο παρά τους αθωώνει. Εδώ δεν ισχύει το «αθώος λόγω βλακείας». Εδώ, ίσα – ίσα, έχουμε μια καταφανή απόδειξη της λουδοβίκειας αντίληψης που τρέφουν για την ύπαρξη τους. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι κατασκευασμένοι από ανώτερα υλικά. Έτσι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους. Βλέπετε η συνείδηση τους καθορίζεται από το γεγονός ότι είναι και συμπεριφέρονται ως μέλη της άρχουσας τάξης.

Συνεπώς, αυτό που είπε ο Μητσοτάκης το πιστεύει. Και το εννοεί. Όντως νομίζει ότι ήταν «κρατούμενος». Μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό του, διότι μέχρι εκεί φτάνει η αντίληψη της τάξης του για το τι σημαίνει αντίσταση. Διωγμός. Θυσίες. Για αυτούς στέρηση είναι ό,τι αλλάζει τους συνήθεις τρόπους της καλοπέρασης τους.

Και είναι κι αυτό ασφαλές δείγμα ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την Ελλάδα με όρους τουρισμού. Σχετίζονται με τους κατοίκους της με όρους αφέντη- ιθαγενή. Και φυσικά αντιλαμβάνονται την Ιστορία της σαν ένα υποκεφάλαιο της προσωπικής και οικογενειακής τους βιογραφίας.

Εκεί ακριβώς έγκειται η αναίδεια τους. Η αναίδεια τους συνιστά έκφραση της απόστασης που τους χωρίζει από την πραγματική Ελλάδα. Τους καημούς της, τις τραγωδίες της, το μεγαλείο των κανονικών ανθρώπων της. Για αυτούς η Ελλάδα δεν είναι παρά ένας τόπος που η σχέση τους μαζί της είναι ότι γεννήθηκαν για να τον κυβερνήσουν. Δικαιωματικά.

Θα το ξαναπούμε: Η συμπεριφορά τους πολύ λιγότερο οφείλεται στα προσωπικά τους γνωρίσματα απ’ ότι με τα πολιτικά και ταξικά τους χαρακτηριστικά.

Είναι η τάξης τους που είναι «αλλού». Ωστόσο βρίσκεται εδώ. Θρονιασμένη πάνω στην καμπούρα του ελληνικού λαού. Του λαού, που δεν ξέρουμε πότε, αλλά σε αυτόν εναπόκειται να τους στείλει -οψέποτε το αποφασίσει -εκεί που τους αξίζει: «Αλλού». Κι αυτούς και την τάξη τους και την αναίδεια τους και τον λουδοβικισμό τους.

Υ.Γ: Ακούσαμε ότι, για να δικαιωθεί ο ισχυρισμός του Μητσοτάκη ότι υπήρξε «έξι μηνών πολιτικός κρατούμενος», επιχειρήθηκε συσχέτιση των λεγομένων του με την υπόθεση Μπελογιάννη. Αλλά κατόπιν πληροφορηθήκαμε πως το ευφυές αυτό εγχείρημα ανήκει στον κύριο Χωμενίδη. Οπότε το θέμα στερείται, πάραυτα, οποιασδήποτε σημασίας.

Νίκος Μπογιόπουλος-Ημεροδρόμος

Ο νεοφιλελευθερισμός, το 1% και το υπόλοιπο 99%

Η συσσώρευση του παγκόσμιου πλούτου στο 1% της «σούπερ ελίτ» δεν είναι καινούργιο νέο. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ το έχει ήδη καταγγείλει δημόσια πολλές φορές, ως πηγή της κοινωνικής δυστυχίας και της αγανάκτησης. Η πρωτοφανής αυτή συγκέντρωση πλούτου, που συνοδεύεται από την οικονομική συρρίκνωση του υπόλοιπου 99% με την ανεργία να καλπάζει, τις κοινωνικές παροχές να ελαχιστοποιούνται και τους μισθούς να μειώνονται, αναγκαστικά παίρνει διαστάσεις κοινωνικής πρόκλησης. Τα τελευταία χρόνια είναι η μόνιμη επωδός όλων των κινημάτων. Ο Στίγκλιτζ στο βιβλίο του «Το Τίμημα της Ανισότητας» αναφέρει: «Στις Ηνωμένες Πολιτείες το κίνημα “Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ” απηχούσε την ίδια επωδό. Το άδικο μιας κατάστασης όπου πάρα πολλοί έχασαν τα σπίτια και τις δουλειές τους, ενώ οι τραπεζίτες απολάμβαναν μεγάλα μπόνους, ήταν λογικό να ερεθίζει». (σελ. 16).

Όταν, όμως, έρχεται κανείς αντιμέτωπος με τη νέα φιλελεύθερη πραγματικότητα είναι αδύνατο να εξαντλήσει την προσοχή του αποκλειστικά στο χρηματιστήριο: «Όμως οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στις ΗΠΑ σύντομα έπαψαν να εστιάζουν στη Γουόλ Στριτ και στράφηκαν προς τις ευρύτερες ανισότητες της αμερικανικής κοινωνίας. Σύνθημά τους έγινε το 99%». (σελ. 16 – 17). Ο Στίγκλιτζ θα συμπληρώσει: «Η συντριπτική πλειονότητα υποφέρει μαζί, ενώ όσοι βρίσκονται στην κορυφή – το 1% – ζουν μια διαφορετική ζωή. Το “99%” σηματοδοτεί μια απόπειρα να σφυρηλατηθεί ένας νέος συνασπισμός – ένα νέο αίσθημα εθνικής ταυτότητας, βασισμένο όχι στο μύθευμα της οικουμενικής μεσαίας τάξης, αλλά στο γεγονός ότι εντός της οικονομίας και της κοινωνίας μας υπάρχουν οικονομικές διαχωριστικές γραμμές». (σελ. 23).

Η Κρίστια Φρίλαντ στο βιβλίο της «Πλουτοκράτες» θέλοντας να εξηγήσει την κατάσταση της ακραίας οικονομικής ανισότητας στην Αμερική και τις ολέθριες επιπτώσεις που επέφερε στην κοινωνία θεώρησε σκόπιμο να κάνει μια αναφορά στα παλαιότερα χρόνια της μεταπολεμικής ανάπτυξης της χώρας: «Κατά την περίοδο της μεγάλης μεταπολεμικής ανάπτυξης συνέβη επίσης η “Μεγάλη Συμπίεση”, όπως την ονόμασαν οι οικονομολόγοι: η ανισότητα μειώθηκε και οι περισσότεροι Αμερικανοί θεωρούσαν πλέον ότι ανήκαν στη μέση τάξη. Αυτή ήταν η εποχή κατά την οποία, όπως είπε η Λάρι Κατζ, οικονομολόγος του Χάρβαρντ, “οι Αμερικανοί αναπτύχθηκαν όλοι μαζί”». (σελ. 15).

Τα πράγματα άλλαζαν σταδιακά από τη δεκαετία του 70. Η Φρίλαντ είναι σαφής: «Το εισόδημα της μέσης τάξης άρχισε να παραμένει στάσιμο, ενώ εκείνοι που ήταν στην κορυφή άρχισαν να απομακρύνονται από τους υπόλοιπους. Αυτή η αλλαγή ήταν πιο έντονη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά με την έλευση του 21ου αιώνα η κάθετη αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας είχε γίνει ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ορατό στις περισσότερες από τις ανεπτυγμένες δυτικές οικονομίες καθώς και στις ανερχόμενες αναδυόμενες αγορές. Η μεταστροφή από την Αμερική της Μεγάλης Συμπίεσης στην Αμερική του 1% είναι ακόμη τόσο πρόσφατη ώστε οι διαισθητικές πεποιθήσεις μας για το πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός δεν έχουν προλάβει την πραγματικότητα». (σελ. 15).

Κι αν χρειάζονται πειστήρια για το πώς ο κόσμος εισπράττει τα νέα οικονομικά δεδομένα, η Φρίλαντ καταφεύγει στο πείραμα που έκανε το 2011 ο Νταν Αριέλι (συμπεριφορικός οικονομολόγος του πανεπιστημίου Ντιουκ) μαζί με τον Μάικλ Νόρτον (Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ): «Ο Αριέλι έδειξε στα υποκείμενα του πειράματος την κατανομή πλούτου στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το άνω 20% κατέχει το 84% του συνολικού πλούτου, και στη Σουηδία, όπου το μερίδιο του άνω 20% είναι μόλις 36% του συνολικού πλούτου. Το 92% των υποκειμένων είπαν ότι προτιμούσαν την κατανομή πλούτου της Σουηδίας από εκείνη των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών […] Σε ό,τι αφορά την ανισότητα πλούτου, οι Αμερικανοί θα προτιμούσαν να ζουν στη Σουηδία – ή στα τέλη της δεκαετίας του 1950, σε σύγκριση με τις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες. Και περισσότερο από όλα θα τους άρεσε μια ισότητα παρόμοια με εκείνη των κιμπούτζ». (σελ. 16).

Η ανισότητα της κατανομής του πλούτου υπέρ της σούπερ ελίτ είναι τόσο έντονη που αλλοιώνει εμφανώς τις έρευνες που αφορούν την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Η Φρίλαντ εξηγεί: «Όπως σε ένα σχολείο όπου η βελτίωση του μέσου όρου της βαθμολογίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε λίγους μαθητές με εξαιρετική απόδοση, έτσι και η εκρηκτική αύξηση στην κορυφή μπορεί να αποκρύψει τη στασιμότητα στα πιο χαμηλά επίπεδα της εισοδηματικής κατανομής». (σελ. 16 – 17). Το παράδειγμα που θα φέρει είναι οι μετρήσεις που κατέδειξαν ανάκαμψη στην Αμερική κατά το 2009 – 2011: «Το συνολικό εισόδημα σε αυτό το διάστημα αυξήθηκε κατά 2,4% – υποτονική, αύξηση, οπωσδήποτε, αλλά πολύ μεγαλύτερη από ό,τι θα περίμενε κανείς από την κακή οικονομική κατάσταση αυτής της περιόδου. Αν όμως εξετάσουμε τα στοιχεία πιο προσεκτικά, όπως έκανε ο οικονομολόγος Εμανιουέλ Σαέζ, θα δούμε ότι ο μέσος Αμερικανός είχε δίκιο που αμφέβαλλε για την οικονομική ανάκαμψη. Κι αυτό γιατί, για το 99% των Αμερικανών, το εισόδημα αυξήθηκε μόλις κατά 0,2%. Ταυτόχρονα, τα εισοδήματα στο άνω 1% έκαναν ένα άλμα 11,6%. Ήταν σαφώς ανάκαμψη – για το 1%». (σελ. 17).

Οι νεοφιλελεύθερες θριαμβολογίες σχετικά με τις ανοδικές τιμές των δεικτών της ανάπτυξης στις χώρες που εφαρμόζονται επαχθή μέτρα δεν αφορούν τον κόσμο, αλλά τα κέρδη της σούπερ ελίτ. Τα νούμερα είναι καλά, όταν το 1% αυξάνει τα εισοδήματά του, πράγμα εκ διαμέτρου αντίθετο με το βιοτικό επίπεδο των πολλών, που διαρκώς υποβαθμίζεται. Τα αισιόδοξα νούμερα της ανάπτυξης αφορούν τους λίγους και επιτυγχάνονται με τη φτωχοποίηση των πολλών, οι οποίοι πρέπει να πειστούν ότι οι θυσίες τους δεν πάνε χαμένες. Η Φρίλαντ είναι απολύτως κατανοητή: «Κάτι παρόμοιο κρύβεται και πίσω από την εκρηκτική ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών. Στην Ινδία, το σύνθημα “Η Ινδία Διαπρέπει”, που απευθυνόταν κυρίως στην αστική μέση τάξη, άφησε ασυγκίνητους εκατοντάδες εκατομμύρια χωρικούς που ζούσαν στα όρια της φτώχειας, όπως ανακάλυψε προς μεγάλη του απογοήτευση το Κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα όταν επιδίωξε να επανεκλεγεί στηριζόμενο σ’ αυτό το σύνθημα. Παρόμοια, η παραλιακή ελίτ της Κίνας με την εκρηκτική της ανάπτυξη είναι ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος από τον μισό περίπου πληθυσμό που ζει ακόμη σε χωριά στην αχανή ενδοχώρα». (σελ. 17).

Για την ακρίβεια, όσο λιγότερες απαιτήσεις έχουν οι εργαζόμενοι, τόσο μεγαλύτεροι και οι δείκτες της ανάπτυξης. Θα λέγαμε ότι η πλήρης εξαθλίωσή τους θα επέφερε την ύψιστη ανάπτυξη. Το παλιό καπιταλιστικό δόγμα, που ήθελε την ανάπτυξη συνδεδεμένη με θέσεις εργασίας κι ευημερία, δεν έχει καμία σχέση με τις απαιτήσεις του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος δε διατίθεται να δώσει δεκάρα κι εκβιάζει να αποσύρει άμεσα τις επενδύσεις, αν υπάρξει οποιαδήποτε εργασιακή διεκδίκηση. Με άλλα λόγια, τα εργασιακά δικαιώματα απειλούν τους αναπτυξιακούς δείκτες και γι’ αυτό καλό είναι να περιορίζονται. Η μετατροπή των εργαζομένων σε δούλους είναι το αναπτυξιακό πνεύμα της νέας φιλελεύθερης εποχής, που καπηλεύεται τα καπιταλιστικά συνθήματα, χωρίς να έχει καμία πρόθεση να τα υπηρετήσει.

Όσο για στοιχεία που πιστοποιούν την άνοδο της σκληρής πλουτοκρατίας τα τελευταία χρόνια, η Φρίλαντ παραθέτει: «Συνολικά, η Credit Suisse υπολόγισε ότι υπάρχουν γύρω στα 29,6 εκατομμύρια εκατομμυριούχοι – άτομα με καθαρά περιουσιακά στοιχεία πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια –, περίπου 0,5% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού […] Το 2011 υπήρχαν 84.700 ΑΥΥΚΑ» (άτομα υπέρ – υψηλής καθαρής αξίας) «στον κόσμο, από τους οποίους οι 29.000 είχαν στην ιδιοκτησία τους καθαρά περιουσιακά στοιχεία με αξία που ξεπερνούσε τα 100 εκατομμύρια δολάρια, και από τους οποίους οι 2.700 είχαν περιουσία μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων […] Σε ό,τι αφορά τον σούπερ –πλούτο, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι με διαφορά στην κορυφή. Έχουν 42% όλων των ΑΥΥΚΑ, 35.400 συνολικά. Η Κίνα είναι στη δεύτερη θέση, με 5.400 (6,4% του συνόλου), και ακολουθούν οι Γερμανία (4.135), η Ελβετία (3.820) και η Ιαπωνία (3.400). Η Ρωσία έχει 1.970, η Ινδία 1.840, η Βραζιλία 1.520, η Ταϊβάν 1.400, η Τουρκία 1.100 και το Χονγκ Κονγκ 1.030». (σελ. 68).

Το ότι ο νεοφιλελευθερισμός ευνοεί ακριβώς αυτούς τους ανθρώπους είναι σχεδόν αυτονόητο. Η Φρίλαντ επικαλείται ξανά το Σαέζ: «ο Σαέζ βρήκε ότι, κατά την περίοδο της ανάκαμψης 2009 – 2010, το 93% των κερδών συγκεντρώθηκαν στο άνω 1%». (σελ. 69). Η συσσώρευση του πλούτου σε ελάχιστα άτομα γίνεται με τέτοιους ρυθμούς, που πλέον άρχισαν να δημιουργούνται χαοτικές διαφορές ακόμη και ανάμεσα στους ανθρώπους του 1% αναδεικνύοντας ένα βαθύπλουτο 0,01% που δεν έχει καμία σχέση με το υπόλοιπο 0,09%: «Οι πλουτοκράτες τα πήγαν ακόμη καλύτερα από τους απλούς πλούσιους – το 37% αυτών των κερδών πήγαν στο άνω 0,01%, τους 15.000 Αμερικανούς με μέσο εισόδημα 23,8 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένα άλλο παράδειγμα: το 2009, οι είκοσι πέντε κορυφαίοι διαχειριστές hedge fund της χώρας κέρδισαν κατά μέσο όρο πάνω από 1 δισεκατομμύρια δολάρια ο καθένας, δηλαδή περισσότερα από όσα είχαν βγάλει το 2007, το προηγούμενο έτος – ρεκόρ». (σελ. 69).

Για τα εξωφρενικά αυτά κέρδη είναι αδύνατο να βρεθεί αντιστάθμισμα προσφοράς στην κοινωνία, ώστε να τα δικαιολογήσει. Στα χρόνια του καπιταλισμού οι πλούσιοι έπαιρναν περισσότερα από τους άλλους (καμία σχέση, όμως, με τα νεοφιλελεύθερα νούμερα) αναλαμβάνοντας την ευθύνη (θεωρητικά τουλάχιστον) της ανάπτυξης με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς, ασφάλεια κλπ. Ο Στίγκλιτζ σχολιάζει: «Επί χρόνια υπήρχε μια συμφωνία ανάμεσα στην κορυφή και την υπόλοιπη κοινωνία μας, η οποία είχε περίπου ως εξής: εμείς θα σας παρέχουμε θέσεις απασχόλησης και ευημερία, κι εσείς θα μας αφήνετε να αρπάζουμε τα μπόνους. Όλοι σας θα πάρετε μερίδιο, παρ’ όλο που εμείς θα πάρουμε μεγαλύτερο μερίδιο». (σελ. 23). Αυτή πρέπει να ήταν η καπιταλιστική συμφωνία.

Όμως, ο Στίγκλιτζ θα συνεχίσει: «Όμως τώρα αυτή η σιωπηρή συμφωνία ανάμεσα στους πλούσιους και τους υπόλοιπους, η οποία ήταν πάντα εύθραυστη, έχει διαλυθεί. Όσοι ανήκουν στο 1% άρπαξαν όλα τα πλούτη, όμως δεν πρόσφεραν στο 99% τίποτε άλλο εκτός από αγωνία και ανασφάλεια. Η πλειονότητα των Αμερικανών απλώς δεν επωφελείται από την οικονομική μεγέθυνση της χώρας». (σελ. 23). Αυτή είναι η νέα φιλελεύθερη συμφωνία, που θέλει το 1% να παίρνει τα πάντα, χωρίς να έχει καμία υποχρέωση στο κοινωνικό σύνολο. Αντιθέτως, εκείνο υποχρεούται να παραχωρήσει κάθε εργασιακό δικαίωμα στο όνομα της ανάπτυξης, όπως και το κράτος να μη ζητά φόρους, για να τονωθούν οι επενδύσεις. Η Φρίλαντ παραθέτει: «Το 1916, οι εκατομμυριούχοι – οι σούπερ-πλούσιοι εκείνης της εποχής – αντιμετώπιζαν έναν ονομαστικό φορολογικό συντελεστή 65%, σχεδόν 35 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από το συντελεστή εκείνων που ήταν απλώς εύποροι». (σελ. 128).

Στα νεοφιλελεύθερα χρόνια, όμως, τα πράγματα αλλάζουν: «Σήμερα, αυτή η εξαιρετικά προοδευτική καμπύλη έχει αντιστραφεί. Μέσα στο 1%, όσο πιο πλούσιος είσαι, τόσο μικρότερος ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής με τον οποίο φορολογείσαι: το 2009, το άνω 1% πλήρωσε πάνω από το 23% του εισοδήματός του σε φόρους, το άνω 0,1% πλήρωσε λίγο πάνω από το 21%, και οι τετρακόσιοι μεγαλύτεροι φορολογούμενοι πλήρωσαν λιγότερο από 17%. Τα κέρδη κεφαλαίου, μια σημαντική πηγή εισοδήματος για τους πλουτοκράτες που παίζει όλο και μικρότερο ρόλο όσο πιο χαμηλά βρίσκεται κανείς στην εισοδηματική κατανομή, φορολογούνταν μόλις με 15% το 2012». (σελ. 128).



Η φορολόγηση του πλούτου είναι τόσο σκανδαλωδώς χαμηλή, που σοκάρει ακόμη και ανθρώπους που ανήκουν στη βαθιά πλουτοκρατία: «… μερικοί από τους γνωστότερους πλουτοκράτες, με κυριότερο παράδειγμα τον Γουόρεν Μπάφετ, έχουν επισημάνει ότι φορολογούνται με πολύ χαμηλό συντελεστή και έχουν καλέσει τους πολιτικούς να τον αυξήσουν. Όπως το θέτει ο ίδιος “Και βέβαια υπάρχει ταξικός πόλεμος – όμως τον πόλεμο τον κάνει η τάξη μου, η πλούσια τάξη, και τον κερδίζει”». (σελ. 129).

Αν ο καπιταλισμός (θεωρητικά πάντα) έδειχνε μια ευαισθησία στον πλούτο προσδοκώντας επωφελή ανταλλάγματα για το κοινωνικό σύνολο, ο νεοφιλελευθερισμός κινείται στην πλήρη ασυδοσία, χωρίς την ελάχιστη υποχρέωση σε κανένα. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν πρόκειται για καπιταλιστική εξέλιξη, αλλά για κατάφωρη διαστρέβλωσή του. Κι εδώ, βέβαια, ο σκοπός δεν να είναι να καταδειχθεί ο «καλός» καπιταλισμός σε σχέση, με τον «κακό» νεοφιλελευθερισμό, αλλά η υποκρισία των νεοφιλελευθέρων, που παριστάνουν τους καπιταλιστές αναπαράγοντας τα συνθήματά του, και στην ουσία απορρυθμίζουν όλες τις δομές κι απαξιώνουν όλους τους ελεγκτικούς μηχανισμούς αποσκοπώντας στην οικονομική παντοδυναμία ελαχίστων. Δεν είναι τυχαίο που στα νεοφιλελεύθερα χρόνια ο Κέινς φαντάζει σχεδόν σοσιαλιστής.

Φυσικά, το επακόλουθο αυτών των εξελίξεων είναι η ανεξέλεγκτη φτώχεια. Ο Στίγκλιτζ γράφει: «Μεγάλος – και διαρκώς αυξανόμενος – αριθμός Αμερικανών μετά βίας μπορεί να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες. Λέμε ότι τα άτομα αυτά βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας. Το ποσοστό των ατόμων σε φτώχεια είχε φτάσει στο 15,1% το 2010, από 12,5% το 2007. […] Σε ό,τι αφορά τον απόλυτο πάτο, το 2011 ο αριθμός των αμερικανικών οικογενειών που ζουν σε ακραία φτώχεια – δηλαδή επιβιώνουν με 2 δολάρια ανά άτομο ημερησίως, ή και λιγότερα, το κριτήριο της φτώχειας που χρησιμοποιεί η Παγκόσμια Τράπεζα για τις αναπτυσσόμενες χώρες – είχε διπλασιαστεί από το 1996, φτάνοντας το 1,5 εκατομμύριο. Το “χάσμα φτώχειας”, δηλαδή το ποσοστό κατά το οποίο το μέσο εισόδημα των φτωχών της χώρας υπολείπεται του επίσημου ορίου φτώχειας, αποτελεί ένα ακόμη εύγλωττο στατιστικό στοιχείο. Με ποσοστό 37%, οι Ηνωμένες Πολιτείες καταλαμβάνουν μια από τις χειρότερες θέσεις μεταξύ των μελών του Οργανισμού Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), της “λέσχης” των πιο ανεπτυγμένων χωρών, σε ανάλογη θέση με την Ισπανία (40%), το Μεξικό (38,5%) και την Κορέα (36,6%)». (σελ. 56-57).

Κι αν αυτά δεν είναι αρκετά, ο Στίγκλιτζ θα συμπληρώσει: «Η έκταση της φτώχειας αντανακλάται στο ποσοστό των Αμερικανών που εξαρτώνται από το κράτος για να καλύψουν τις στοιχειώδεις διατροφικές τους ανάγκες (ένας στους επτά)· όμως ακόμα και τότε, πάρα πολλοί Αμερικανοί πέφτουν για ύπνο νηστικοί τουλάχιστον μία φορά το μήνα, όχι επειδή κάνουν δίαιτα, αλλά επειδή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τρόφιμα». (σελ. 57).

Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι μάλλον περιττό να μιλάει κανείς για κοινωνία ίσων ευκαιριών. Ο Στίγκλιτζ είναι ξεκάθαρος: «Η πίστη στην ουσιαστικά δίκαιη μεταχείριση, στο ότι οι Αμερικανοί ζουν σε μια χώρα ίσων ευκαιριών, συμβάλλει στην ενότητά τους. Αυτός τουλάχιστον είναι ο πανίσχυρος και ανθεκτικός στο χρόνο αμερικανικός μύθος. Σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό καταντά ακριβώς αυτό – μύθος». (σελ. 58). Για να εξηγήσει: «Οι ΗΠΑ σημειώνουν τις χειρότερες επιδόσεις τους στη βάση και στην κορυφή: όσοι βρίσκονται στη βάση έχουν πολλές πιθανότητες να παραμείνουν εκεί, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με όσους βρίσκονται στην κορυφή, και μάλιστα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι σε άλλες χώρες. Με πλήρη ισότητα ευκαιριών, το 20% των ατόμων που ανήκουν στο φτωχότερο 1/5 θα δει τα παιδιά του να παραμένουν στο φτωχότερο 1/5 […] ενώ, όταν σημειώνεται άνοδος, αυτή είναι ελάχιστη. Σχεδόν τα δύο τρίτα των όσων ανήκουν στο φτωχότερο 20% έχουν παιδιά που ανήκουν στο φτωχότερο 40%: 50% παραπάνω απ’ ό,τι θα ίσχυε αν υπήρχε πλήρης ισότητα ευκαιριών. […] Ομοίως, μόλις κάποιος καταφέρει να φτάσει στην κορυφή στις ΗΠΑ έχει περισσότερες πιθανότητες να παραμείνει εκεί». (σελ. 59-60).

Ο βασικός μηχανισμός αναπαραγωγής της ανισότητας είναι η ανισότητα στην εκπαίδευση. Και πάλι ο Στίγκλιτζ έχει το λόγο: «Τίποτε απ’ αυτά δεν προκαλεί έκπληξη: η παιδεία είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας· στην κορυφή, η χώρα προσφέρει στην ελίτ της μια παιδεία συγκρίσιμη με ό,τι καλύτερο υπάρχει στον κόσμο. Όμως ο μέσος Αμερικανός λαμβάνει απλώς μια μέση παιδεία – στα δε μαθηματικά, κλειδί για την επιτυχία σε πολλούς τομείς της σύγχρονης ζωής, η παιδεία αυτή είναι κάτω του μετρίου». (σελ. 60). Για να ολοκληρώσει: «Η ανισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών στην κοινωνία μας αντανακλάται με δυσάρεστο τρόπο στη σύνθεση του φοιτητικού σώματος των εξαιρετικά επιλεκτικών κολεγίων των ΗΠΑ. Μόλις το 9%, περίπου, προέρχεται από το φτωχότερο μισό του πληθυσμού, ενώ το 74% προέρχεται από το πλουσιότερο 25%». (σελ. 60).

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης στο βιβλίο του «Καπιταλισμός, η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» έχει το δικό του τρόπο να περιγράψει την ανισότητα σε βάρος των φτωχών: «Η φτώχεια […] κάνει πολύ καλή παρέα με την άγνοια, την αγραμματοσύνη, την πρόληψη, τη δεισιδαιμονία. Η φτώχεια περιορίζει ασφυκτικά τα όρια της ζωής και αποκλείει από τον άνθρωπο τη δυνατότητα για τον παραπέρα εξανθρωπισμό. Γιατί ο άνθρωπος είναι το μόνο ον στη φύση που δεν γεννιέται μόνο αλλά και γίνεται. Οι φτωχοί είναι καταδικασμένοι να περιορίζονται σε όσα τους χάρισε η φύση, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν μέσα από την κοινωνική ζωή τα φυσικά τους χαρίσματα». (σελ. 75). Ο Στίγκλιτζ θα δώσει τη χαριστική βολή: «Ιδιαίτερα συνταρακτικό είναι το γεγονός ότι σήμερα σχεδόν το 25% όλων των παιδιών ζει μες τη φτώχεια. Το να μην κάνουμε τίποτα για τη δυσάρεστη θέση τους είναι μια πολιτική επιλογή με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για τη χώρα». (σελ. 58).

Ότι πρόκειται για «πολιτική επιλογή» δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Στο βιβλίο του Κορνήλιου Καστοριάδη «Οι ομιλίες στην Ελλάδα» συναντάμε: «Δεν είναι δυνατόν, ιδίως σε μία κοινωνία της σημερινής μορφής, της σημερινής υφής, της σημερινής συγκρότησης, να υπάρξει πραγματική πολιτική ισότητα, απ’ τη στιγμή που υπάρχουν οι τεράστιες οικονομικές ανισότητες οι οποίες υπάρχουν· με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να βρεθεί μέσο, και ούτε βρέθηκε ποτέ, να εγκατασταθεί ένα στεγανό χώρισμα ανάμεσα στον οικονομικό και πολιτικό χώρο. Από τη στιγμή που υπάρχει, όπως σήμερα, μία τεράστια οικονομική ανισότητα, οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν στα χέρια τους την οικονομική δύναμη, κατ’ ανάγκην και ασχέτως των προθέσεών τους θα τη μετατρέψουν σε πολιτική δύναμη. […] Δεν είναι δυνατόν ποτέ να σκεφτούμε ότι τα άτομα τα οποία τα θέλουμε ως ελεύθερους πολίτες, μπορεί να είναι ελεύθεροι στην πολιτική ζωή και να είναι σκλάβοι κατ’ ουσίαν μέσα στην οικονομική παραγωγική τους ζωή». (σελ. 134 – 135).

Παρακολουθούμε την πολιτική επιλογή της παντοκρατορίας του χρήματος, που ελέγχει όλες τις εξελίξεις. Γιατί το να επιτραπεί ο άκρατος πλουτισμός σε μια ελάχιστη μερίδα, η οποία απαλλάσσεται ακόμη κι από τις φορολογικές της υποχρεώσεις, προϋποθέτει μια σειρά πολιτικών αποφάσεων, που εξυπηρετούν αυτή την κατεύθυνση. Το σύγχρονο κράτος, παντελώς ανίσχυρο μπροστά στη δύναμη της υψηλής πλουτοκρατίας, συρρικνώνεται διαρκώς προσπαθώντας να απαλλαχτεί από όλες τις ευθύνες στο όνομα της επανάστασης της ατομικότητας. Ο Αύγουστος Κοντ στο βιβλίο «Έκκληση στους συντηρητικούς» προειδοποιεί: «Όλες οι τάξεις του Δυτικού πληθυσμού, μη εξαιρουμένων των οπισθοδρομικών, προσχώρησαν λίγο – πολύ στη θεμελιακή αρχή της επαναστατικής διδασκαλίας, τουτέστιν στην υπεροχή του ατομικού λόγου απέναντι στο όποιο ζήτημα· πράγμα που δεν επιτρέπει καμιά πνευματική αναδιοργάνωση». (σελ. 191).



Ο δυτικός κόσμος προτάσσοντας το δικαίωμα της ατομικής ελευθερίας, που τόσο εξυπηρέτησε τον καπιταλισμό, την μετουσίωσε σε επαναστατική πράξη. Όμως, η προάσπιση της ατομικής ελευθερίας νοηματοδοτείται μόνο μέσα στο πλαίσιο της συλλογικότητας που αντιπαρέρχεται όλους τους κοινωνικούς και πολιτικούς αποκλεισμούς. Μια κοινωνία που αναγκάζει το 25% των παιδιών της να ζει σε συνθήκες φτώχειας, ενώ υπάρχει πλούτος για να αποφευχθεί αυτό, δεν είναι κοινωνία ελευθερίας, αλλά υποδούλωσης. Εδώ δεν πρόκειται για προάσπιση της ατομικής ελευθερίας, όπως αρέσκονται να λένε οι φιλελεύθεροι, αλλά για ισοπέδωση όλων των αξιών, που οδηγεί στην έσχατη καταπίεση. Δηλαδή για τη σύγχρονη εκδοχή της τυραννίας.

Στο δοκίμιο της Pauline – Schmitt – Pantel «Η Ιστορία του Τυράννου ή Πώς η Ελληνική Πόλη Κατασκευάζει τα Περιθώριά της» διαβάζουμε: «Σχετικά με τον οικονομικό και κοινωνικό τομέα, αποδίδουν γενικά στον τύραννο κάτι που προκάλεσε μια τομή, π.χ. τον αναδασμό της γης, την προώθηση της χειροτεχνίας, τη χρήση του νομίσματος, την ανακατανομή του πληθυσμού με βάση καινούργια κριτήρια, ακόμη κι αν “ιστορικά” αποκαλύπτεται πως αυτά του αποδίδονται εσφαλμένα. Η τυραννία χρησιμεύει ως αφετηριακό σημείο για να σκεφτούμε την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη στους αρχαίους (και ίσως ακόμη και στους συγχρόνους)». (σελ. 88).

Στους ανθρώπους του νεοφιλελευθερισμού αποδίδεται η οικονομική επανάσταση της παγκοσμιοποίησης και της ανεξέλεγκτης χρηματιστηριακής δραστηριότητας. Η «τομή» αυτή ας λειτουργήσει ως «αφετηριακό σημείο για να σκεφτούμε την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη» που επέφερε. Ο Στίγκλιτζ θα συνεχίσει: «Οι επιπτώσεις από τη διαδεδομένη κι επίμονη φτώχεια και τη μακροχρόνια υποεπένδυση στη δημόσια παιδεία και τις άλλες κοινωνικές δαπάνες είναι επίσης ορατές και σε άλλα στοιχεία που δείχνουν ότι η κοινωνία μας δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε: υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας και μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού στη φυλακή. Ενώ τα στατιστικά στοιχεία για τα βίαια εγκλήματα έχουν βελτιωθεί σε σχέση με το χειρότερο σημείο στο οποίο βρέθηκαν ποτέ (το 1991), παραμένουν υψηλά, και πολύ χειρότερα απ’ ό,τι σε άλλες ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες, επιβαρύνοντας την κοινωνία μας με μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Οι κάτοικοι πολλών φτωχών (ακόμα και όχι τόσο φτωχών) γειτονιών εξακολουθούν να νιώθουν ότι απειλείται η σωματική τους ακεραιότητα. Κοστίζει πολύ να κρατάς 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους στη φυλακή. Το ποσοστό φυλακισμένων στις ΗΠΑ, που ανέρχεται σε 730 ανά 100.000 άτομα (ή σχεδόν σε 1 στους 100 ενηλίκους) είναι το υψηλότερο στον κόσμο, και σχεδόν εννεαπλάσιο ή δεκαπλάσιο από πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ ξοδεύουν για τις φυλακές σχεδόν όσα ξοδεύουν και για τα πανεπιστήμιά τους». (σελ. 55- 56).

Ο Στίγκλιτζ, όμως, θα παραθέσει κι άλλα: «Η κάμψη του βιοτικού επιπέδου δεν είναι ορατή μόνο στα αντικειμενικά οικονομικά στοιχεία, αλλά και στη μεταβολή των κοινωνικών προτύπων. Όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των νεαρών ενηλίκων ζει με τους γονείς του, σχεδόν 19% για τους άντρες ηλικίας 25 – 34 ετών, έναντι 14% ακόμα και το 2005. Για τις γυναίκες της ίδιας ηλικιακής ομάδας, η αύξηση ήταν από το 8% στο 10%. Οι νέοι αυτοί άνθρωποι, που μερικές φορές αποκαλούνται “γενιά μπούμερανγκ”, υποχρεώνονται να μείνουν στο πατρικό τους σπίτι ή να επιστρέψουν σε αυτό μετά την αποφοίτησή τους, επειδή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ζήσουν ανεξάρτητα. Η έλλειψη εισοδήματος και ασφάλειας επηρεάζει ακόμα και θεσμούς όπως ο γάμος, τουλάχιστον προς το παρόν. Μέσα σε ένα μόλις έτος (2010) ο αριθμός ζευγαριών που συζούσαν χωρίς να έχουν παντρευτεί εκτινάχθηκε κατά 13%». (σελ. 55).

Κι αν κάποιος θέλει να μάθει τι σημαίνει να ανήκει κανείς στην τάξη της σούπερ ελίτ, η Φρίλαντ είναι πρόθυμη να δώσει ένα παράδειγμα: «Ο μεγιστάνας των ιδιωτικών επενδύσεων Ντέιβιντ Ρουμπινστάιν είναι πλουτοκράτης, με όποιο κριτήριο κι αν το δεις. Το Forbes εκτιμούσε ότι η προσωπική του περιουσία το 2012 ήταν 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια […] Ένα απόγευμα του 2007, όταν ο Ρουμπινστάιν πρόσεξε ότι το τελευταίο ιδιωτικό αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα πωλούνταν σε πλειστηριασμό στο Sotheby’s, συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι η Μάγκνα Κάρτα δεν ήταν απλώς το ιδρυτικό έγγραφο της συνταγματικής μοναρχίας της Βρετανίας, αλλά και το ιδρυτικό έγγραφο της αμερικανικής δημοκρατίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σκέφτηκε, θα έπρεπε να είχαν το δικό τους αντίγραφο αυτού του σημαντικού εγγράφου. Έτσι το αγόρασε. Έναντι 21,3 εκατομμυρίων δολαρίων. Όταν αφηγείται αυτή την ιστορία με ένα μείγμα περηφάνιας αλλά και κατάπληξης με τον παρορμητισμό του, η αγαπημένη του στιγμή είναι να εξηγεί τι έγινε το βράδυ, όταν γύρισε σπίτι και έδωσε την πιο απίστευτη απάντηση στην κλασική ερώτηση της γυναίκας του: ”Τι έκανες σήμερα αγάπη μου;” Και η απάντηση του Ρουμπινστάιν: “Αγόρασα τη Μάγκνα Κάρτα”». (σελ. 227).

Κρίστια Φρίλαντ: «Πλουτοκράτες, Η άπληστη δυναστεία των νέων πολυεκατομμυριούχων», εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2013.

Joseph E. Stiglitz: «Το τίμημα της ανισότητας», τόμος Ά, εκδόσεις «Παπαδόπουλος», για λογαριασμό της εφημερίδας «Ημερησία», Αθήνα 2014.

Το δοκίμιο της Pauline Schmitt – Pantel «Η Ιστορία του Τυράννου ή Πώς η Ελληνική Πόλη Κατασκευάζει τα Περιθώριά της», συγκαταλέγεται στο συλλογικό τόμο δοκιμίων «Οι Περιθωριακοί» (υπό τη διεύθυνση του Bernard Vincent), εκδόσεις ΡΟΕΣ, Αθήνα 1988

Αύγουστος Κοντ: «Επίκληση στους συντηρητικούς», εκδόσεις Καστανιώτη, σειρά Ελάσσονα Φιλοσοφικά, Αθήνα 2000

Κορνήλιος Καστοριάδης: «Οι ομιλίες στην Ελλάδα», εκδόσεις Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα2000

Βασίλης Ραφαηλίδης: «ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2000

http://www.huffingtonpost.ca/steve-lafleur/canada-homeless_b_5591488.html

http://jobide.ir/articles/8-%D8%B1%D8%A7%D8%B2-

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%84%CF%8E%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%B1

Πηγή

Απέναντι Όχθη

Ο Γκάντι, το γουρούνι, το πορτοφόλι και ο ηλίθιος καθηγητής

Όταν ο Μαχάτμα Γκάντι μελετούσε νομικά στο Πανεπιστημίου τού Λονδίνου, είχε έναν καθηγητή, τον κ. Πίτερς, ο οποίος δεν τον συμπαθούσε καθόλου.
 

Κάποια μεσημέρι, ο κ. Πίτερς έτρωγε στο εστιατόριο τού Πανεπιστημίου, όταν ο Γκάντι με τον δίσκο του κάθισε δίπλα του.
Σοβαρά ενοχλημένος ο υπερόπτης καθηγητής, του είπε:
 

«Κύριε Γκάντι, δεν γνωρίζετε ότι ένα γουρούνι και ένα περιστέρι δεν κάθονται μαζί κατά τη διάρκεια τού φαγητού τους;».

«Μην ενοχλείστε, κ. καθηγητά, θα πετάξω παραπέρα», ήταν η απάντηση τού Γκάντι. Και λέγοντας αυτά πήγε και κάθησε σ' ένα άλλο τραπέζι.
 

Έξαλλος από τα νεύρα του ο κ. Πίτερς, θέλησε να τον εκδικηθεί στην επόμενες εξετάσεις, αλλά ο φοιτητής του απάντησε ορθότατα σε όλες τις ερωτήσεις. Τότε ο καθηγητής τού έθεσε την εξής ερώτηση:
 

«Κύριε Γκάντι, τι θα κάνατε αν, περπατώντας στον δρόμο, βρίσκατε ένα πακέτο γεμάτο σοφία και ένα άλλο γεμάτο λεφτά; Ποιο από τα δύο θα παίρνατε;».
 

Χωρίς να πολυσκεφτεί, ο Γκάντι απάντησε: «Σίγουρα το πακέτο με τα χρήματα».
 

Ο κ. Πίτερς, μ' ένα χαμόγελο γεμάτο ειρωνεία, τού είπε: «Αν ήμουν στην θέση σας θα έπαιρνα αυτό με την σοφία, δεν νομίζετε;».
 

Και ο Γκάντι με απάθεια: «Ο καθένας παίρνει αυτό που τού λείπει».
 

Ο καθηγητής, σε υστερική κατάσταση από την απάντηση του φοιτητή του, έγραψε στην κόλλα τού διαγωνίσματος, «Ηλίθιος» και την έδωσε στον Γκάντι.
 

Ο Γκάντι την πήρε και κάθισε. Ύστερα από λίγο, πάει στον καθηγητή και τού λέει: «κ. Πίτερς, υπογράψατε το γραπτό μου, αλλά ξεχάσατε να το βαθμολογήσετε»...

Απέναντι Όχθη

Δεν υπάρχει Αντιγόνη, μόνο Κρέοντες

Η σύγκρουση μεταξύ των δύο γιων του Οιδίποδα, Πολυνείκη και Ετεοκλή, για την εξουσία στη Θήβα έχει τελειώσει. Τα δύο αδέλφια βρίσκονται νεκρά στο πεδίο της μάχης. Ο Κρέων, ο νέος βασιλιάς της Θήβας, έχει δώσει διαταγή να παραμείνει άταφος ο Πολυνείκης, που πολέμησε ενάντια στην πατρίδα του. Όμως η αδελφή του νεκρού, Αντιγόνη, αποφασίζει να τον τιμήσει με την πρέπουσα ταφή. Συλλαμβάνεται και οδηγείται στον Κρέοντα, που, τηρώντας τους νόμους της πολιτείας, την καταδικάζει σε θάνατο. Ο βασιλιάς παραμένει αμετάπειστος ακόμη και μετά την παρέμβαση του γιου του, Αίμονα, και διατάζει να θαφτεί η Αντιγόνη ζωντανή σε μια σπηλιά. Ωστόσο, τα δεινά που έχει προβλέψει ο μάντης Τειρεσίας δεν θα αργήσουν να γίνουν πραγματικότητα. Η καθυστερημένη υπαναχώρηση του βασιλιά δεν θα προλάβει την καταστροφή. Η Αντιγόνη έχει απαγχονιστεί μέσα στη φυλακή της, ο Αίμονας έχει αυτοκτονήσει και η Ευρυδίκη, γυναίκα του Κρέοντα, ακολουθεί τον γιο της στο θάνατο.

Ο Σοφοκλής έκανε τον Κρέοντα σύμβολο της εξουσίας και την Αντιγόνη σύμβολο της Ανυπακοής στο διηνεκές. Κάποιοι δεν εστιάζουν στην Ανυπακοή της Αντιγόνης, αλλά στην Αγάπη της. Κάθε εποχή θέλει την τραγωδία να φωτίζεται από τη δική της πλευρά. Αλλά να που η τραγωδία επαναλαμβάνεται. Μιλώ για την Τουρκία. Μόνο που δεν ξέρουμε, αν υπάρχει Αντιγόνη. Μόνο Κρέοντες. Παντού Κρέοντες. Νικητές ή ηττημένοι. Η μάχη των «Πάνω» στην πιο άγρια μορφή. Και τα συνήθη θύματα, οι «κάτω», οι σφαγμένοι φαντάροι με το απορημένο βλέμμα της αρνάδας.

Ο Λιβαθινός, κάπου διάβασα, πως έχει τη δική του οπτική, την αυθεντική, λέει, οπτική του Σοφοκλή. Δεν ξέρω αν αυτό ήθελε να πει ο ποιητής. Ξέρω ότι δεν ταιριάζει στην εποχή. Σήμερα, έχουμε ανάγκη την Αντιγόνη της Ανυπακοής, το σύμβολο της αντίστασης και της υπέρβασης των κατεστημένων ορίων αλλά και των ορίων του ατόμου. Την Αντιγόνη των ετερόδοξων. Την Αντιγόνη που έπαιζαν οι σύντροφοι του Νέλσονα Μαντέλα στη φυλακή για να αντέχουν, για να συνεχίσουν να σκέφτονται και να αισθάνονται «μεγαλοπρεπώς», να αποτολμούν σκέψεις υψιπετείς και να επιδεικνύουν συνάμα μία υψηλή αίσθηση του εαυτού τους. Αυτή η «α-μετροέπεια», που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «ύβρη», καθιστά το άτομο ιερόσυλο αλλά και ήρωα αν η στάση του επιβεβαιωθεί εκ των υστέρων. Σε όλα τα καθεστώτα, ακόμη και στα δημοκρατικά, όπως εκείνο που γνώριζε ο Σοφοκλής, υπάρχουν πάντα αιτίες για ετεροδοξία, μόνο που η θέση της είναι ανάλογη με την αξία που αποδίδεται στην «ιδιωτική ευτυχία ή στη δημόσια δράση», δηλαδή στην απόφαση της Ισμήνης για υπακοή ή της Αντιγόνης για ανυπακοή.

Σήμερα, είκοσι πέντε αιώνες μετά το δράμα της Αντιγόνης βρισκόμαστε υπό την καταλυτική επιρροή της Ισμήνης. Η ύβρις έχει αντικατασταθεί από τον χαρακτηρισμό «γραφικός» και «παρανοϊκός». Αυτός ο τρόπος αποκλεισμού απορρέει από την αντιπαράθεση αντιφατικών κοινωνικών παραστάσεων, τις οποίες εκφράζουν αντίστοιχα ο αιρετικός και ο εκπρόσωπος της τάξης. Οι λειτουργικοί θεσμοί, όπως τους βιώσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, μας δίνουν για τον εαυτό μας μια εικόνα πιονιών, τροχών ενός κοινωνικού συστήματος που λειτουργεί σαν μηχανή. Έξω από τη λειτουργία που μας έχει ανατεθεί, όπως αυτή ορίζεται μέσα στους κόλπους των ιεραρχημένων σχέσεων, δεν θα είχαμε καμιά δύναμη απέναντι σε μια αδικία της οποία είμαστε μάρτυρες ή θύματα εκτός από το να προσφύγουμε σε άλλους θεσμούς (δικαστήρια, συνδικάτα, σωματεία, κόμματα, κ.λπ.). Ο θεσμικά αμφισβητίας, αφού πρώτα αποπειράται μάταια να κινητοποιήσει αυτούς τους θεσμούς, αποτολμά να παλέψει μόνος επαληθεύοντας και πάλι, με μια συμβολική πράξη, τις αρχές του θεσμού που οι πρακτικές έχουν ποδοπατήσει. Ο άνθρωπος αυτός, παρόμοια με την Αντιγόνη, τελεί υπό πλήρη αμετροέπεια, μια αμετροέπεια που δεν ερμηνεύεται πια στην εποχή μας ως «ιεροσυλία», αλλά σαν κρούσμα της «παράνοιάς» του. Αυτή η απόρριψη είναι πιο έκδηλη από εκείνους που κατέχουν την ίδια θέση με αυτόν και οι οποίοι τίθενται υπό κρίση καθώς ο ετερόδοξος με τη συμπεριφορά του αμφισβητεί μαζί με την κοινωνική πραγματικότητα και την αναπαράσταση, την ιδέα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους.

Γενικά, με την πράξη του ο αμφισβητίας προκαλεί αντιδράσεις εκ μέρους της ιεραρχίας του, των συναδέλφων του, κινητοποιώντας εις βάρος του μια δέσμη δυνάμεων, η οποία τον κατηγορεί ως υποκείμενο «μανίας καταδιώξεως». Από εδώ αρχίζουν να εμφανίζονται ένα-ένα τα διαγνωστικά στοιχεία της «παράνοιας» που θα επιτύχουν τον εξοστρακισμό και τον αποκλεισμό ή τον εγκλεισμό του ετερόδοξου. Υπ’ αυτή την οπτική, η «ψυχιατρική» διαγνωστική γίνεται ένα «σύστημα υπεράσπισης των κανόνων» της καθεστηκυίας τάξης που αποσκοπούν έκδηλα να αποδυναμώσουν τον λόγο-πράξη του αμφισβητία, έναν λόγο που εξαιτίας της ετερότητάς του κλονίζει πολλά επίπεδα.

Ο ετερόδοξος, όπως η Αντιγόνη, είναι ο «άλλος» που θέτει την αξία μιας ιδεώδους αρχής ως πηγή του νοήματος της ζωής του και την οποία αντιπαραθέτει σε πλειοψηφικές πρακτικές που την εξευτελίζουν. Η ετεροδοξία εισηγείται πάντα μια ηθική διάσταση εντός του κοινωνικο-πολιτικού πεδίου και αρνείται το διαζύγιο ανάμεσα στο πρέπει και στο είναι. Και για τούτο μία όντως δημοκρατική κοινωνία έχει συμφέρον να δίνει χώρο στον «άτοπο λόγο» των αιρετικών της.  

http://www.artinews.gr

Οι λαοί της Τουρκίας δεν είναι αναγκασμένοι να διαλέξουν είτε την δικτατορία των πραξικοπηματιών είτε την δικτατορία της κλίκας του Ερντογάν

Του Σεϊτ Αλντογάν - Δημοσιογράφος της καθημερινής Τουρκικής εφημερίδας Εβρενσέλ 

Όπως γράφαμε και χτες με τα μέχρι τώρα υπαρκτά στοιχεία, οι στρατιωτικές δυνάμεις που πρόσκεινται στους Κεμαλικούς καθώς και στον Φετουλάχ Γκιουλέν προχώρησαν στην απόπειρα αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία.

Τις αιτίες που οδήγησαν στην αναποτελεσματικότητα αυτής της ενέργειας θα τις διατυπώσουμε αναλυτικά σε άλλη μας ανάρτηση και τώρα θα κάνουμε μια πρώτη προσέγγιση για την νέα πολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται τώρα στην Τουρκία.

Εισαγωγικά μόνο να προσθέσουμε ότι δεν ήταν τυχαία η επιλογή της ημερομηνίας εκδήλωσης της απόπειρας πραξικοπήματος.

Τις αμέσως επόμενες μέρες θα υπήρχε συνεδρίαση του ανώτατου συμβουλίου του στρατού το οποίο με επικεφαλής τον Ερντογάν θα αποφάσιζε ριζικές αλλαγές στην ηγεσία του στρατού. Στην ουσία επρόκειτο να ακολουθήσει μια «σφαγή» ανώτατων αξιωματικών που είχαν εκδηλώσει αντιπολιτευτικές διαθέσεις.

Το αποτυχημένο πραξικόπημα έδωσε το άλλοθι στον Τούρκο πρόεδρο να συντομεύσει και να μεγεθύνει αυτή του την επιδίωξη κάτι που τόνισε και στις δηλώσεις του από το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης: «Έχουμε σκοπό, πάντα με τη βοήθεια του θεού, να καθαρίσουμε τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας». 

Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι η εκδήλωση απόπειρας στρατιωτικού πραξικοπήματος ήταν το αποκορύφωμα μιας διαμάχης μεταξύ μερίδων των κυριάρχων τάξεων της Τουρκίας η οποία έχει αρκετή διάρκεια, αλλά τα δυο τελευταία χρόνια έχει οξυνθεί στον μέγιστο βαθμό.

Τηρουμένων των αναλογιών θα μπορούσαμε να λέγαμε ότι και σ’ αυτή την περίπτωση είχαμε άλλη μια επιβεβαίωση της γνωστής ρήσης του  Κλαούζεβιτς ότι ο «πόλεμος είναι απλώς η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα».

Να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε πάντως ότι η λέξη «πραξικοπηματίας» έχει μια τεράστια αρνητική φόρτιση μέσα στους λαούς της Τουρκίας κι αυτό εξ αιτίας των σκληρών δικτατοριών που έζησαν στο παρελθόν. (Ας μην ξεχνάμε ότι οι λαοί της Τουρκίας έχουν βιώσει πέντε βάρβαρες δικτατορίες προϊόν στρατιωτικών πραξικοπημάτων τα τελευταία εβδομήντα χρόνια). 

Σ’ αυτά τα δεδομένα να προσθέσουμε επίσης ότι ο «σουλτάνος» προκειμένου να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της μερίδας της αστικής τάξης που εκπροσωπεί και για να αποκτήσει απόλυτο έλεγχο της πολιτικής και οικονομικής ζωής της χώρας όχι απλώς έχει ρθει σε ρήξη με την καθεστηκυία εσωτερική και εξωτερική τουρκική πολιτική, αλλά έχει δημιουργήσει και μια πρωτοφανή πόλωση μέσα στα Τουρκική κοινωνία. 

Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη και μια τεράστια αντίφαση που παρακολουθήσαμε με την εκδήλωση του αποτυχημένου στρατιωτικού πραξικοπήματος και αυτή έχει σχέση με την παρέμβαση του λαϊκού παράγοντα.

Το να παρακολουθείς τεράστιες λαϊκές μάζες, οι οποίες δεν είχαν κοινό πολιτικό προσανατολισμό, να διαδηλώνουν εναντίον των επίδοξων πραξικοπηματιών υπερασπιζόμενοι την «δημοκρατία» του Ερντογάν και απ’ την άλλη οι ίδιες μάζες να συλλαμβάνουν –και σε κάποιες στιγμές να λιντσάρουν- στρατιωτικούς, όταν μέχρι χτες κάθε ένστολος ενέπνεε φόβο ή σεβασμό στην τουρκική κοινωνία είναι κάτι που δεν έχει προηγούμενο στην Τουρκική ιστορία.

Σίγουρα οι εξελίξεις στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι καταιγιστικές. Το αποτυχημένο πραξικόπημα θα οδηγήσει σε ένα πιο αυταρχικό καθεστώς δίνοντας λαβή στον Ερντογάν να υλοποιήσει πιο σύντομα τις επιδιώξεις του που δεν είναι άλλες από την αλλαγή συντάγματος και ουσιαστικά αλλαγή πολιτεύματος. 

Το επόμενο βήμα του καθεστώτος της Αγκυρας είναι να κλείσει όλους τους ανοιχτούς λογαριασμούς που έχει σε κάθε κατεύθυνση και να τσακίσει κάθε αντιπολίτευση που υπάρχει.

Σήμερα ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπινάλι Γιλντιρίμ, προφανώς ευχαριστημένος από τις τελευταίες εξελίξεις, σε συνέντευξη που παραχώρησε έκανε λόγο ότι «σήμερα είναι γιορτή της δημοκρατίας», αφού «ανετράπη το πραξικόπημα από τον λαό, που αγκαλιάζει και πιστεύει την δημοκρατία».

Αυτή όμως είναι η εικονική πραγματικότητα, που θέλει να παρουσιάσει το τουρκικό καθεστώς.   

Η ανακοίνωση του Κόμματος Εργασίας, βάζει τα πράγματα στην θέση τους:

«Στην Τουρκία συχνά έχουν γίνει πραξικοπήματα  και απόπειρες πραξικοπημάτων. Κάθε φορά το τίμημα είναι ζωές πολιτών, φυλακίσεις απαγορεύσεις, καταπίεση. 

Οι κυρίαρχες τάξεις πάντα προσπαθούν και με κάθε μέσο να πνίξουν τις απαιτήσεις των λαϊκών μαζών για ισότητα δημοκρατία και ελευθερία.

Σήμερα ο πρόεδρος της δημοκρατίας Ταγίπ Ερντογαν και η κυβέρνηση του έχουν ακριβώς αυτό τον σκοπό.

Επιπλέον θα χρησιμοποιήσουν την απόπειρα του πραξικοπήματος για να υλοποιήσουν πιο σύντομα τα σχέδια τους.

Ο Ερντογάν κάλεσε τους ψηφοφόρους του να κατέβουν στους δρόμους. Φαίνεται ότιπροσπαθούν να χρησιμοποιήσουν και το λαϊκό παράγοντα στην παραπέρα φασιστικοποίηση του καθεστώτος που θα προχωρήσουν.

Είναι φανερό ότι οι λαοί της Τουρκίας δεν είναι αναγκασμένοι να διαλέξουν είτε τη δικτατορία των πραξικοπηματιών είτε τη δικτατορία που θέλει να επιβάλλει η κλίκα του Ερνογάν.

Η πραγματική σωτηρία του λαού είναι στον αγώνα για λαϊκή δημοκρατία».

tsak-giorgis.blogspot.gr

anemosantistasis.blogspot.com

Κυλώνειον Άγος

Όσον αφορά τον βίο και το πραξικόπημα του Κύλωνα, αντλούμε πληροφορίες από μεγάλους αρχαίους ιστορικούς όπως ο Ηρόδοτος (V 71), ο Θουκυδίδης (Ι 126) και ο Πλούταρχος (Σολ. 12-13). Αυτοί αναφέρουν ότι ο Κύλων ήταν Αθηναίος, ο οποίος ανήκε στην τάξη των ευπατρίδων, δηλαδή είχε ευγενική καταγωγή, και ήταν γαμπρός του τυράννου των Μεγάρων, Θεαγένη. Ήταν όμορφος κι αρκετά δημοφιλής, καθώς το 640 π.Χ είχε αναδειχθεί Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του διαύλου. Έως τη στιγμή που επιχείρησε το πραξικόπημα στην Αθήνα, ο Κύλων δεν είχε διατελέσει άρχοντας ούτε είχε αναπτύξει άλλη πολιτική δράση. Ωστόσο, υπολόγιζε στη δημοτικότητά του και στην υποστήριξη ,που θα του παρείχε ο Θεαγένης, αλλά και στα λόγια ενός χρησμού.

Σύμφωνα με τη συνήθεια της εποχής, ο Κύλων πριν επιχειρήσει οτιδήποτε, έπρεπε να ζητήσει τη συμβουλή του θεού της μαντικής, Απόλλωνα. Έτσι, πήγε στους Δελφούς, όπου ο θεός του αποκάλυψε τα εξής: «εν τού Διός τή μεγίστη εορτή καταλαβείν την Αθηναίων ακρόπολιν», δηλαδή κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης γιορτής του Δία να καταλάβει την ακρόπολη της Αθήνας. Τότε ο Κύλων, θεωρώντας ως μέγιστη γιορτή του Δία τα Ολύμπια, κατέλαβε την ακρόπολη το 632 π.Χ κατά τη διάρκεια της 42ης Ολυμπιάδας. Το στράτευμα που ακολούθησε τον Κύλωνα απoτελείτo κυρίως από Μεγαρείς, τους οποίους απέστειλε ο Θεαγένης. Σύμφωνα όμως με τον Θουκυδίδη, ο χρησμός δεν διασαφήνιζε αν επρόκειτο για γιορτή Πανελλήνια ή τοπική. Το πιθανότερο ήταν ότι ο χρησμός αναφερόταν στην τοπική εορτή των Διασίων, οπότε όλοι οι Αθηναίοι θα βρίσκονταν εκτός της πόλης τους, καθώς σύμφωνα με το τελετουργικό τους, τα Διάσια γιορτάζονταν στην ύπαιθρο. Ενώ λοιπόν, το άστυ της Αθήνας θα ήταν σχεδόν άδειο, θα μπορούσε ο Κύλων να επιτύχει τον σκοπό του.

Όταν ο Κύλων κατέλαβε το 632 π.Χ την Ακρόπολη ήταν πολύ αισιόδοξος και πεπεισμένος για τη θετική έκβαση του πραξικοπήματός του, που θα τον καθιστούσε τύραννο της Αθήνας. Η αισιοδοξία αυτή άρχισε να υποχωρεί, καθώς η πολιορκία εντεινόταν. Οι Αθηναίοι είχαν διακόψει την παροχή νερού προς την Ακρόπολη και η λειψυδρία μάστιζε όσους είχαν εγκλειστεί εκεί. Συγχρόνως, οι προμήθειες που είχαν συγκεντρώσει ο Κύλων και οι δυνάμεις του για να μπορέσουν να αντέξουν την πολιορκία, εξαντλήθηκαν («είχον σίτου τέ και ύδατος απορίαν») [Θουκυδίδης 11261]. Η κατάσταση των πολιορκούμενων συνωμοτών επιδεινώθηκε σημαντικά. Οι πολίτες της Αθήνας βλέποντας πως το πραξικόπημα του Κύλωνα πλησίαζε στο άδοξο τέλος του, επέστρεψαν στις εργασίες τους, αφού πρώτα ανέθεσαν τη συνέχεια και διεκπεραίωση της πολιορκίας στους εννέα άρχοντες της πόλης τους. Ο ίδιος ο Κύλων, κατανοώντας ότι το σχέδιό του είχε αποτύχει, άρχισε να σχεδιάζει τη διαφυγή του από την Ακρόπολη. Πράγματι με αρκετή δυσκολία ο ίδιος μαζί με τον αδελφό του κατόρθωσαν να διαφύγουν από τον κλοιό των πολιορκητών τους και να καταφύγουν στα Μέγαρα .

Ωστόσο, οι οπαδοί του Κύλωνα που στην πλειοψηφία τους ήταν Μεγαρείς , παρέμεναν έγκλειστοι στην Ακρόπολη υπομένοντας τις επιθέσεις των πολιορκητών τους και τις άθλιες συνθήκες, που επέβαλε η έλλειψη τροφής και νερού. Διαπιστώνοντας ότι οι δυνάμεις τους άρχισαν να τους εγκαταλείπουν , οι πολιορκούμενοι άνδρες του Κύλωνα παραιτήθηκαν από τον σκοπό τους και προκειμένου να σωθούν, κλείστηκαν ως ικέτες στο ναό της Αθηνάς Πολλιάδος.

Σύμφωνα με τους άγραφους ηθικούς νόμους της εποχής , όποιος κατέφευγε ως ικέτης σε ναό ή άγαλμα κάποιου θεού, αυτομάτως περνούσε υπό την προστασία του θεού αυτού και κανείς δεν είχε το δικαίωμα να τον βλάψει. Αυτή η παράδοση έχει επιζήσει μέχρι τις ημέρες μας, καθώς οι ναοί ακόμα θεωρούνται χώρος ασυλίας. Ωστόσο, αρκετοί από τους οπαδούς του Κύλωνα ήταν ετοιμοθάνατοι, αφού δεν μπόρεσαν να αντέξουν τις τραγικές συνθήκες της πολιορκίας.

Ο W.Burkert (19941) αναφέρει ότι κατά τις θρησκευτικές αντιλήψεις της αρχαιότητας ο θάνατος μέσα στο ναό ήταν ανεπίτρεπτο γεγονός. Τα πτώματα θα προσέβαλλαν την ηθική αγνότητα και θα μόλυναν την ιερότητα του ναού. Τότε , οι εννέα άρχοντες της Αθήνας, φοβούμενοι μήπως μολυνθεί ο ναός της προστάτιδας θεάς της πόλης τους, υποσχέθηκαν στους οπαδούς του Κύλωνα ότι αν εξέρχονταν από το ναό θα τους άφηναν να απομακρυνθούν χωρίς να τους βλάψουν.
 
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Σολ. 121) οι συνωμότες δέχτηκαν την πρόταση και άρχισαν να κατεβαίνουν από την Ακρόπολη με σχοινί, το οποίο όμως έσπασε μόλις έφτασαν στο ιερό των Ευμενίδων. Τότε ο Αλκμεωνίδης Μεγακλής, ο οποίος εκείνη την εποχή διατελούσε επώνυμος άρχοντας της Αθήνας, μαζί με τους άλλους άρχοντες αθέτησαν την υπόσχεση τους και σκότωσαν τους ικέτες. Από τη βέβηλη αυτή πράξη προκλήθηκε ‘άγος’ δηλαδή μεγάλο ανοσιούργημα, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι γνωστό ως «Κυλώνειο άγος».

Οι Αθηναίοι που διέπραξαν τους φόνους των ικετών και οι οικογένειές τους θεωρήθηκαν «εναγείς και αλιτήριοι» δηλαδή μολυσμένοι και αμαρτωλοί, ενώ ο ίδιος ο Αλκμεωνίδης Μεγακλnς εξορίστηκε.

Αμέσως μετά από τα τραγικά αυτά γεγονότα, στην Αθήνα ενέσκηψαν πολλές ασθένειες, οι οποίες θεωρήθηκαν ως τιμωρία της θεάς Αθηνάς για το άγος, δηλαδή για τους φόνους των ικετών της. Τότε, μετά από παραίνεση της Πυθίας οι Αθηναίοι κάλεσαν από την Κρήτη τον μάντη Επιμενίδη, ο οποίος πραγματοποίησε τελετουργικό καθαρμό της πόλης. Μάλιστα, ο καθαρμός ολοκληρώθηκε με την κατασκευή ενός ιερού, στο χώρο που είχαν φονευθεί οι ικέτες, το οποίο είναι γνωστό ως «Κυλώνειο».

ΣτBg
Γεγονότα, ιδέες και έννοιες που ο Φίλης και η Άρχουσα πολιτική Τάξη της χώρας θέλουν να σβήσουν από την πολιτική μνήμη και το DNA των Ελλήνων.
( Με πληροφορίες από το http://users.sch.gr/avord/KILONEIO%20AGOS.htm )

51 χρόνια από τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα

Σήμερα συμπληρώνονται 51 χρόνια από τη δολοφονία του αγωνιστή Σωτήρη Πέτρουλα κατά τη διάρκεια της μεγάλης διαδήλωσης της νεολαίας της Αθήνας στις 21 Ιουλίου 1965.Όπως κάθε χρόνο οι φίλοι και συμφοιτητές του Σωτήρη Πέτρουλα μαζί με την Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), θα τιμήσουν τη μνήμη του στο σημείο της δολοφονίας, στη συμβολή των οδών Εδουάρδου Λω και Σταδίου 22, στις 8 μ.μ.
Κάθε δημοκρατικός πολίτης καλείται από τους διοργανωτές της συγκέντρωσης να αφήσει το λουλούδι στην προτομή του Σωτήρη Πέτρουλα, η οποία έχει τη δική της ιστορία: Εκλάπη τον Δεκέμβριο του 2012, αλλά τελικά το γλυπτό αποκαταστάθηκε.

Η σημαία του 114 στην Ακρόπολη
Ο Σωτήρης Πέτρουλας γεννήθηκε το 1942 στο Οίτυλο Μάνης και εισήχθη με υποτροφία ως φοιτητής στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή.

Ήταν στέλεχος της Νεολαίας ΕΔΑ και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στους αγώνες για το 114 και το 15%, ενώ τον Ιούλιο του 1962 ήταν επικεφαλής συνεργείου που ύψωσε τη σημαία του 114 στην Ακρόπολη. Δολοφονήθηκε σε ηλικία 23 ετών αγωνιζόμενος για τη δημοκρατία.

Ο Σωτήρης Πέτρουλας γεννήθηκε στο Οίτυλο της Μάνης το 1942 από γονείς αγρότες. Το 1946 η οικογένεια Πέτρουλα καταφεύγει στην Αθήνα για να διασωθεί από τη δολοφονική μανία των ένοπλων συμμοριών της Δεξιάς.

Ο Σωτήρης Πέτρουλας εγγράφεται στο δημοτικό σχολείο της περιοχής Ακαδημία Πλάτωνος και ταυτόχρονα αρχίζει να εργάζεται και να μπαίνει στα βάσανα της καθημερινής βιοπάλης. Τελειώνοντας το δημοτικό το 1954 εγγράφεται στη Μέση Εμπορική Σχολή Εμποροϋπαλλήλων Αθηνών στην πλατεία Μητροπόλεως, και μετά από τη φοίτηση τριών τάξεων εγγράφεται στη Μέση Εμπορική στην πλατεία Κουμουνδούρου, την οποία και τελειώνει το 1960. Σ` όλα αυτά τα χρόνια εξακολουθεί να εργάζεται και παράλληλα να είναι άριστος μαθητής και να συμμετέχει στο μαζικό μαθητικό κίνημα.



Η τελευταία χρονιά της μαθητικής του ζωής αποτελεί βασικό σταθμό της ζωής του. Μαζί με άλλους συμμαθητές του αρνείται να γράψει έκθεση με σοβινιστικό και αντιλαϊκό περιεχόμενο. Συνειδητοποιεί την ανάγκη της οργανωμένης πάλης και εντάσσεται στην οργάνωση της Νεολαίας της ΕΔΑ. Τον Οκτώβρη του 1960 ύστερα από εξετάσεις εισάγεται στην Ανωτάτη Εμπορική Σχολή παίρνοντας υποτροφία 12.000 δραχμών και αρχίζοντας έτσι τη φοιτητική του σταδιοδρομία που δεν έμελλε να την ολοκληρώσει. Γρήγορα μέσα από την καθημερινή του δραστηριότητα αναδεικνύεται σαν ένα από τα πιο συνεπή και συνειδητά στελέχη του φοιτητικού κινήματος και γίνεται στέλεχος της Ν. ΕΔΑ, εκλεγμένος από τους συναδέλφους του αναλαμβάνει την καθοδήγηση της οργάνωσης της Ανωτάτης Εμπορικής ως γραμματέας της. Για πολιτικούς λόγους αποβλήθηκε για έναν χρόνο από τη σχολή.

Στους αγώνες για το 114 και το 15% αποτελεί ένα από τα βασικά καθοδηγητικά στελέχη. Τον Ιούλιο του 1962 είναι επικεφαλής ενός συνεργείου που υψώνει τη σημαία του 114 στην Ακρόπολη, στο υπουργείο Βιομηχανίας και το Πανεπιστήμιο.



«Πάλευε και μάθαινε, μάθαινε και πάλευε». Είναι η κατευθυντήρια πολιτική του φιλοσοφία. Μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Νεολαίας Ε.Δ.Α. ερχόταν σε σύγκρουση με το κλίμα τρομοκρατίας που επικρατούσε στα Πανεπιστήμια με κύριο εκφραστή την Ε.Κ.Ο.Φ. καθώς και με το Σπουδαστικό Τμήμα της Ασφάλειας.

Στις εκλογικές εξορμήσεις της ΕΔΑ του 1963-64 παίρνει ενεργό μέρος στο σπάσιμο της τρομοκρατίας με τις περιοδείες των πούλμαν των νέων δημοκρατών στις επαρχίες. Αν και διαφωνούσε με τη συγχώνευση της Νεολαίας της ΕΔΑ με τη Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης ασκώντας παράλληλα κριτική σε πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές της ΕΔΑ, θα προσχωρήσει στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, και θα πάρει μέρος στο πρώτο της Ιδρυτικό Συνέδριο το Μάρτη του 1965 για να δολοφονηθεί λίγο αργότερα αγωνιζόμενος για τη δημοκρατία στη μεγάλη διαδήλωση της νεολαίας της Αθήνας στις 21 Ιουλίου 1965.

Η κηδεία τους μετατρέπεται σε μία τεράστια λαϊκή διαδήλωση. Να σημειώσουμε ακόμη πως στην Μεταπολίτευση και τους πρώτους μήνες του 1975 το Δ.Σ. του τότε Συλλόγου αποφάσισε να ονομάσει το Σύλλογο Φοιτητών της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών σε "Σωτήρη Πέτρουλα". Ταυτόχρονα αποφάσισε να ανακηρύξει τον Πέτρουλα επίτιμο μέλος του.

Δολοφονία με πολλά ερωτηματικά

Και τη μοιραία νύχτα της 21ης Ιουλίου χτυπημένος συλλαμβάνεται από αστυνομικούς στις 10:00 το βράδυ στη συμβολή των οδών Σταδίου και Χρήστου Λαδά. Η πρώτη καταγραφή του χτυπημένου Πέτρουλα αναφέρεται στις 03:00 το πρωί της 22ας Ιουλίου στο Σταθμό Α' Βοηθειών στην Γ' Σεπτεμβρίου όπου και διαπιστώνεται ο θάνατός του. Αυτόματα εκτυλίσσεται μια λυσσαλέα προσπάθεια γρήγορης ταφής -πριν καν ανατείλει ο ήλιος- και απόκρυψης της αλήθειας.

Ωστόσο τα ερωτήματα γύρω από τις συνθήκες θανάτου του παραμένουν αναπάντητα μέχρι σήμερα:

-Που βρισκόταν ο Πέτρουλας από τις 10:00 μ.μ. που τον παραλαμβάνει η κλούβα μέχρι τις 3:00 π.μ. που δηλώνεται στο Σταθμό Α' Βοηθειών ;
-Είναι τυχαίο ότι αστυνομικοί με στολές γιατρών διαπίστωσαν το θάνατό του ;
-Γιατί επιδίωξαν την ταφή του κρυφά από τους δικούς του και πριν ανατείλει ο ήλιος;
-Γιατί δεν επέτρεψαν σε γιατρούς της οικογένειας Πέτρουλα να κάνουν νεκροψία;
-Η επίσημη κρατική ιατροδικαστική εκδοχή κάνει λόγο για θάνατο από ασφυξία λόγω δακρυγόνου. Πώς όμως εξηγούνται τα ολικά σχισίματα στο λαιμό του που διαπίστωσαν οι δικοί του όταν πήραν τον νεκρό; Μήπως ήθελαν να καλύψουν τις μελανιές από πιθανό στραγγαλισμό;
-Είναι αλήθεια ότι είχαν εκδοθεί και αεροπορικά εισιτήρια προκειμένου να φυγαδευτεί ο νεκρός και να πεταχτεί στη θάλασσα σύμφωνα με τη μαρτυρία της Μάνας;
-Είναι αλήθεια πως είχαν αφαιρεθεί από το νεκρό ο εγκέφαλος και τα πνευμόνια πράγμα που θα αποδείκνυε την πραγματική αιτία θανάτου; Η εκταφή πάντως, όπως μαρτυρεί η Μάνα, απέδειξε πως το κρανίο του Πέτρουλα είχε δεχθεί ραφή από χειρουργική επέμβαση.



Η μαρτυρία της μάνας

"...Εκείνο το βράδυ μου τηλεφώνησε πως θα αργούσε. Ασυναίσθητα προέτρεψα τ' αδέρφια του να φάνε και να ξαπλώσουν. Όμως εκείνα τον περίμεναν. Περιμένοντάς τον, λαγοκοιμήθηκα. Ξάφνου το κουδούνι χτύπησε δαιμονισμένα. Ήταν από την χωροφυλακή. Τι να ήθελαν τέτοια ώρα Παναγιά μου; Ρωτούσαν για το Σωτήρη.
- Μέσα είναι, κοιμάται και τρέχω αλαφιασμένη προς το δωμάτιό του. Η θέα του άδειου κρεβατιού μου πάγωσε την καρδιά. Κάτι κακό συμβαίνει.
- Μην πανικοβάλλεστε. Τον έχουν λίγο χτυπημένο σε νοσοκομείο. Να μην διανοείστε ότι θα κάνετε ρούπι από εδώ.
- Μου πήρατε το παιδί και μας κρατάτε και κρατούμενους άθλιοι.
- Πάρτε το όπως θέλετε. Από εδώ δε θα το κουνήσετε.
Σαν αγρίμι στο κλουβί, πληγωμένη από το να μην μπορώ να δω τ' αγόρι μου. Η ώρα προχώρησε. Αυτή τη φορά άνθρωποι της ΕΔΑ πέρασαν το κατώφλι του ανήσυχου σπιτιού. Έκαναν πως δε γνώριζαν, όμως το κακό το μήνυσαν στον άνδρα μου. Εγώ αγνοούσα τα πάντα.
Σε λίγο η Αστυνομία μας οδηγεί στην Ασφάλεια. Τέτοια εντολή είχαν. Τίποτα παραπάνω. Μα πως να ησυχάσω στο τζιπ; Να σου στερούν το ακριβοπαίδι σου, να μην ξέρεις που βρίσκεται το σπλάχνο σου, πως να είναι, χτυπημένος, μονάχος;
- Που μας πάτε επιτέλους; Δεν φτάνει που μας πήρατε το παιδί, μας θέλετε και κρατούμενους;
Στο τμήμα, μας φέρανε γλυκό. Ακούς γλυκό κανταΐφι στις 04:00 τα μεσάνυχτα. Εγώ δε θέλω γλυκό, τους λέω, τρίψτε το στα μούτρα σας, εγώ θέλω το γιο μου. Αρπάζω όποιον βρίσκω μπροστά μου και λέω: βρε παλιόσκυλα, σκοτώνετε τα παιδιά του λαού με πενταροδεκάρες. Μάνα δε σας γέννησε κι εσάς, μάνα δεν κλαίει για σας;
Την ίδια ώρα στο γραφείο του Καραμπέτσου (αρχηγός Αστυνομίας) πιέζουν τον άντρα μου να υπογράψει ότι ήταν ατύχημα.
Και υπογράφει...
Φόνος εκ προ μελέτης
-Είμαστε πρόθυμοι να διαθέσουμε τα έξοδα της κηδείας.
Παιδί μου, λεβέντη μου, αηδόνι και λιοντάρι.
Κακούργοι, καταραμένοι να' στε.."
- Σκότωσαν το Σωτήρη.
-Τον πήγαν στο Νεκροτομείο. Οι μπάτσοι έχουν ζώσει την περιοχή και δεν αφήνουν κανένα να πλησιάσει.
"...Κάποιος, ευλογημένος να' ναι, κρυφά μου μηνύει να τρέξουμε στην Κοκκινιά. Σκοπεύουν να τον θάψουν μόλις βγει ο ήλιος. Τρέχουμε. Ένα μικρό γεροντάκι, παπάς, μας πλησιάζει. Μας δείχνει τον τάφο που πριν λίγο επιχείρησαν να θάψουν το Σωτήρη μου.
- Χριστιανική κηδεία στις 01:00 τα μεσάνυχτα. Δεν έχετε επιτέλους ούτε ιερό ούτε όσιο; Πριν βγει ο ήλιος μου ζητάτε λειτουργία; Ούτε οι Γερμανοί δεν το αποτόλμησαν. Αντίχριστοι. Είχε αντιδράσει καθοριστικά ο παπάς..."
- Το πτώμα του Σωτήρη εξαφανίστηκε από το Νεκροτομείο. Απαγωγή νεκρού, για φαντάσου !
Ο Μίκης όμως μαζί με Μπριλλάκη, Νεφελούδη, Ηλιόπουλο, κινούνται δραστήρια για να σταματήσουν την ταφή και να γίνει νεκροψία με την παρουσία γιατρών της οικογένειας. Διότι λένε υπάρχουν πληροφορίες πως ο Σωτήρης στραγγαλίστηκε. Όλοι στο Νεκροταφείο της Κοκκινιάς.
"...Καψάσκης προς Τούμπα: Κύριε υπουργέ, παραιτούμαι, είμαι εγκλωβισμένος από δικηγόρους. Ο Ηλιόπουλος παίρνει βίαια το ακουστικό.
- Θέλουμε το νεκρό μας στο σπίτι.
- Και που θα τον θάψετε;
- Στον κήπο μου δολοφόνοι, αρκεί να μας τον δώσετε. Να τον χαρώ για τελευταία φορά. Έστω και σιωπηλό.
- Τ' ακούς Τούμπα; λέει η Μάνα. Φοβάστε το Σωτήρη μου ακόμα και νεκρό;
- Πάρτε τον λοιπόν αλλά να ξέρετε κ. Ηλιόπουλε ότι αναλαμβάνετε ευθύνες για οτιδήποτε κι αν συμβεί. (απόκριση Τούμπα)
- Εγώ δεν υπογράφω συναλλαγματικές. Ο λαός κλαίει το νεκρό του. Εσείς να προσέχετε πως πορεύεστε..."



«Ιουλιανά» 1965

Τα γεγονότα της 15ης του Ιούλη 1965, καθώς και εκείνα που τα ακολούθησαν και που καθιερώθηκαν ως «Ιουλιανά» ήταν από τα πιο σημαντικά της περιόδου μετά το 1950 και μέχρι τις παραμονές της δικτατορίας του 1967-1974.

Η σημασία τους καθορίζεται από τη μεγάλη όξυνση και τη διάρκεια που πήραν οι εγχώριες ενδοαστικές αντιθέσεις, πάντα σε συνδυασμό με την άμεση εμπλοκή του ξένου παράγοντα (ΗΠΑ) και τους γενικότερους σχεδιασμούς του στην περιοχή (Κυπριακό) και που έστρωσαν το δρόμο για την επιβολή της δικτατορίας.
Ταυτόχρονα, τα «Ιουλιανά» προσφέρουν επίκαιρα διδάγματα ως προς το ρόλο του λαϊκού παράγοντα εκείνης της περιόδου, από την άποψη του βαθμού συνειδητοποίησης.

Bρισκόμαστε στον Ιούλιο του 1965. Περίοδος έντονων πολιτικών ζυμώσεων και αναταραχών. Περίοδος όπου η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου αμφισβητείται στην άσκηση των καθηκόντων της από το νέο βασιλιά Κωνσταντίνο. Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου αντιλαμβανόμενη τον ανακτορικό ρόλο που παίζει ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης Π. Γαρουφαλιάς, ζητά την αντικατάστασή του, αλλά παρεμποδίζεται από τον Κωνσταντίνο, που δεν υπογράφει το αντίστοιχο Βασιλικό Διάταγμα. Πρωθυπουργός και Βασιλιάς ανταλλάσσουν πέντε επιστολές, όπου, τελικά διαπιστώνεται, ότι η κυβέρνηση τελεί υπό βασιλική κηδεμονία.

Ο Γ. Παπανδρέου δεν αποδέχεται τον εξευτελισμό και στις 15 Ιουλίου παραιτείται. Ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους εκδηλώνοντας την πίστη του στην νόμιμη κυβέρνηση του (την οποία είχε εκλέξει 1,5 χρόνο πριν, τον Φλεβάρη του '69 με 52,72% και 171 έδρες). Ταυτόχρονα στα ανάκτορα αναζητούνται βουλευτές από την Ένωση Κέντρου για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Είναι οι λεγόμενοι αποστάτες, που θα καταφέρουν να πάρουν από τη Βουλή ψήφο εμπιστοσύνης, το Σεπτέμβρη, αφού έχουν ήδη προηγηθεί δύο αποτυχημένες προσπάθειες σχηματισμού κυβέρνησης. Όλο αυτό το διάστημα της αυλικής συνταγματικής εκτροπής, ο λαός βρίσκεται κάθε νύχτα στους δρόμους, δίνοντας με δυναμισμό τη δική του μάχη υπέρ της Δημοκρατίας.

Σε εκείνες τις πρώτες διαδηλώσεις και συγκεκριμένα το βράδυ της 21ης Ιουλίου 1965 βρίσκει το θάνατο ο φοιτητής της Ανωτάτης Εμπορικής, Σωτήρης Πέτρουλας. Εδώ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι εκείνη την περίοδο δημιουργείται το κίνημα του "114" (ένα, ένα, τέσσερα), που αναφέρεται στο τελευταίο άρθρο του Συντάγματος "Η τήρησις του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων" και αντιπροσώπευε το αίσθημα του λαού για Δημοκρατία, ενάντια στις παρεμβάσεις του Παλατιού.



Τι προηγήθηκε

Στις εκλογές της 3ης του Νοέμβρη 1963 η «Ένωση Κέντρου» επιβλήθηκε της ΕΡΕ, κερδίζοντας τις 138 έδρες από τις 300 της Βουλής. Η ΕΡΕ πήρε τις 132.
Μη μπορώντας να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, η «Ένωση Κέντρου» επιδίωξε δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Στις εκλογές που έγιναν την 16η του Φλεβάρη 1964 κέρδισε 171 έδρες, η ΕΡΕ μαζί με το «Κόμμα των Προοδευτικών» του Σπύρου Μαρκεζίνη 107 έδρες (99 και 8) και η ΕΔΑ 22. (Να σημειωθεί ότι τότε η ΕΔΑ δεν κατάρτισε συνδυασμούς σε 24 εκλογικές περιφέρειες, ώστε οι ψηφοφόροι της να ψηφίσουν την «Ένωση Κέντρου», για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, όπως και έγινε)...

Η πολιτική της «Ένωσης Κέντρου» έχει εξυμνηθεί από τους πολιτικούς και άλλους κύκλους του «κεντρώου» χώρου και σε συνέχεια από το ΠΑΣΟΚ. Έχει μάλιστα χαρακτηριστεί ως μικρό φωτεινό διάλειμμα μιας μακριάς σκοτεινής πολιτικής περιόδου. Η κυβέρνηση της «Ένωσης Κέντρου» αύξησε μισθούς και μεροκάματα, ρύθμισε τα αγροτικά χρέη, κατάργησε μια σειρά ψηφίσματα του εμφυλίου πολέμου, έβαλε σε αχρησία τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων στο μεγαλύτερο βαθμό (εξαιρέθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι) και απέλυσε τους περισσότερους απ' τους εναπομείναντες πολιτικούς κρατούμενους. Προώθησε ορισμένους εκσυγχρονισμούς και στην εκπαίδευση. Αυτή ήταν η μια όψη του νομίσματος.

Γιατί: Η «Ένωση Κέντρου» αρνήθηκε να απελευθερώσει όσους πολιτικούς κρατούμενους είχαν καταδικαστεί με το νόμο 375/1936 για κατασκοπία. Αυτοί αφέθηκαν ελεύθεροι αργότερα, το 1966, από την κυβέρνηση του Στ. Στεφανόπουλου (κυβέρνηση της... «αποστασίας»)! Στο ζήτημα του επαναπατρισμού των πολιτικών προσφύγων η «Ένωση Κέντρου» ακολούθησε την ίδια τακτική με της ΕΡΕ: Την κατά περίπτωση έγκριση των αιτήσεων επαναπατρισμού. Και βεβαίως δεν κατάργησε τους νόμους 375 και 509/1947 (που έθετε εκτός νόμου το ΚΚΕ), ενώ δε θέλησε να αναγνωρίσει ούτε την ΕΑΜική Αντίσταση!

Παράλληλα, η κυβέρνηση της «Ένωσης Κέντρου» επιχείρησε με την περιβόητη εγκύκλιο 1010 να διαλύσει τη «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη» στα σχολεία, ενώ απειλούσε προοδευτικούς καθηγητές με απόλυση και τους καλούσε να γίνουν χαφιέδες! Κατά μαρτυρία του Π. Κανελλόπουλου, που δε διαψεύσθηκε, ο Γ. Παπανδρέου του είχε πει πως εξέταζε το ενδεχόμενο διάλυσης με νόμο γενικά της «Δ.Ν. Λαμπράκη».

Το αίτημα «15% για την Παιδεία», για το οποίο είχαν προηγηθεί σκληροί αγώνες, παραπέμφθηκε από το «Κέντρο» στις ελληνικές καλένδες. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Ας προστεθεί ακόμη, όσον αφορά στα πεπραγμένα της «Ενωσης Κέντρου», ότι την προβοκάτσια στον Γοργοπόταμο, όπου βρήκαν το θάνατο 13 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 39, ο Γ. Παπανδρέου τη χαρακτήρισε ατύχημα!!

Αλλά εκεί που η «Ενωση Κέντρου» κυριολεκτικά αθέτησε κάθε προεκλογική υπόσχεση, ήταν ο Στρατός και τα Σώματα Ασφαλείας. Στην ουσία δεν αποτόλμησε ούτε πέτρα να κινήσει. Ο ΙΔΕΑ και οι φιλοβασιλικοί παρέμειναν ακλόνητοι στις θέσεις τους συνωμοτώντας και προκαλώντας ανοιχτά.

Στα «Ιουλιανά» ο Γ. Παπανδρέου εξέφραζε επιγραμματικά τον πυρήνα της σύγκρουσης: «Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπον; Ο βασιλεύς ή ο λαός; Στο πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας ο βασιλεύς βασιλεύει και ο λαός κυβερνά μέσω των νομίμως εκλεγομένων εκπροσώπων του».

Οι «αποστάτες» από την πλευρά τους ισχυρίστηκαν ότι συγκρούστηκαν με τον Γ. Παπανδρέου και στήριξαν κεντροδεξιές κυβερνήσεις, επειδή ήθελαν να αποτρέψουν ανώμαλες εξελίξεις. Όπως έλεγαν, εκεί οδηγούσε η σύγκρουση Παπανδρέου - Ανακτόρων.

Οι «αποστάτες» ενεργήσανε με συνέπεια, όσον αφορά στην υπεράσπιση των ταξικών συμφερόντων που εξέφραζαν και που εκείνη τη στιγμή πίστευαν ότι έπρεπε να τα υπερασπιστούν με τον συγκεκριμένο τρόπο. Γι' αυτό ακριβώς ο χαρακτηρισμός «αποστάτες» δεν αποδίδει την πραγματικότητα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά επιπλέον φορτίστηκε συναισθηματικά από το «Κέντρο» και το ΠΑΣΟΚ και παράλληλα συσκοτίστηκε έντεχνα η ουσία της πράξης των «αποστατών», για να κρυφτεί ο εξίσου βαθιά ταξικός χαρακτήρας της «Ενωσης Κέντρου» και η πολιτική της, όπως και του ΠΑΣΟΚ αργότερα.

Τόσο το «Κέντρο» όσο και το ΠΑΣΟΚ αποσιώπησαν ότι το φαινόμενο της λεγόμενης αποστασίας κάθε άλλο παρά πρωτοφανές ήταν. Και μάλιστα, ότι από τους πρώτους διδάξαντες μετά τον πόλεμο ήταν ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου, ο οποίος στις εκλογές του 1952 συνεργάστηκε με τον «Ελληνικό Συναγερμό» του Παπάγου, παίρνοντας μαζί του και άλλους φίλους του βουλευτές.

Η μεταπήδησή τους δεν ήταν η μόνη. Τότε ακριβώς 35 πρώην υπουργοί και βουλευτές του «φιλελεύθερου» χώρου τάχθηκαν με τον Παπάγο. Ενώ το 1958 οι Γ. Ράλλης και Παν. Παπαληγούρας, μαζί με άλλους 13 βουλευτές της ΕΡΕ, «έριξαν» την κυβέρνηση Καραμανλή.



Το κίνημα των 70 ημερών - Η πολιτική της ΕΔΑ

Το κίνημα των 70 ημερών (16/7 - 25/9) ήταν λαϊκή έξαρση, που, αν και χρωματίστηκε από την ηρωική και επίμονη δράση πλατιών μαζών, δεν έβγαινε από τα συνταγματικώς οριζόμενα.

Το πολιτικό στίγμα της σύγκρουσης δεν μπορεί να αναζητηθεί έξω από τα συνθήματα που κυριάρχησαν στις συνεχείς μεγάλες και μικρές διαδηλώσεις της εποχής, καθώς και έξω από τις επιδιώξεις των πολιτικών κομμάτων που οργάνωσαν τις κινητοποιήσεις και συμμετείχαν σε αυτές (ΕΔΑ, «Ενωση Κέντρου»).
Τη σφραγίδα σε εκείνα τα γεγονότα την έβαλαν τα κυρίαρχα συνθήματα: «114», «Κάτω οι αυλόδουλοι», «Δημοκρατία», «Παπανδρέου», «Προδότες», «Μητσοτάκη κάθαρμα», «αποσταCΙΑ», «Κάτω η χούντα» κ.ά. Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και η σάτιρα, που έβγαλε πολύ γέλιο, στη σκιτσογραφία και στις επιθεωρήσεις.
Σε αυτή τη βάση, ο Γ. Παπανδρέου χρησιμοποίησε το λαϊκό κίνημα.

Υπήρχαν, βεβαίως, και συνθήματα, όπως «Εξω οι Αμερικανοί», «Κάτω η μοναρχία», «Πάρ' τη μάνα σου και μπρος», σαφώς πιο προωθημένα από τα προηγούμενα, που φωνάζονταν κυρίως από δυνάμεις της «Νεολαίας Λαμπράκη».
Η ηγεσία της ΕΔΑ δεν έβλεπε άλλη διέξοδο για το λαό από την αναφανδόν υποστήριξη της «Ένωσης Κέντρου». Συμπαρατάχθηκε μαζί της σε όλα τα επίπεδα.
Στρατηγική γραμμή της ΕΔΑ ήταν η πολιτική της συνεργασίας των δημοκρατικών δυνάμεων, για το προχώρημα της οποίας απωθούνταν σε δεύτερη μοίρα ακόμη και η κριτική προς το «Κέντρο» για τη μη τήρηση των προεκλογικών του δεσμεύσεων. Επιπλέον, για να μη ...δυσκολεύει τα πράγματα, η ηγεσία της ΕΔΑ πάλευε, ενώ θεωρούσε μαξιμαλιστική και αριστερίστικη την πάλη για την ντε φάκτο επιβολή της νομιμοποίησης του ΚΚΕ.

Έτσι, η μόνη «προοπτική» που απέμενε στο λαό, ήταν εκείνη που επαφιόταν στους χειρισμούς της ηγεσίας του «Κέντρου»…

Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι και τα πιο προχωρημένα συνθήματα και διαθέσεις της περιόδου των «Ιουλιανών» εξέφραζαν ως προοπτική το πολίτευμα που εγκαθιδρύθηκε αργότερα με τη συμβολή της ΝΔ και των «Κέντρου» - ΠΑΣΟΚ. Και πρέπει να επισημάνουμε ότι η ίδρυση και η ανάπτυξη του ΠΑΣΟΚ πήγασε από τα χρόνια εκείνα, τότε δηλαδή, που: Οι Παπανδρέου λατρεύτηκαν και πλατιές λαϊκές μάζες, σε αυτές και ένα τμήμα της Αριστεράς, είδαν τα όνειρά τους να παίρνουν σάρκα και οστά στον αστικό εκσυγχρονισμό που εξέφραζε το «Κέντρο» και κυρίως η «αριστερή» του πτέρυγα υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου!..

Οι εξελίξεις των χρόνων 1965-1966 είχαν στρώσει το δρόμο στην επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας. Το τμήμα της άρχουσας τάξης, που είχε δύναμη στον πιο ισχυρό μηχανισμό του κράτους, στο Στρατό, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες των ΗΠΑ, έδωσε τη λύση (δίκην γόρδιου δεσμού) μέσω της δικτατορίας, καταργώντας για περισσότερα από 7 χρόνια την κοινοβουλευτική δικτατορία της αστικής τάξης. Όταν αυτή η φάση έκλεισε το 1974, άνοιξε στην κυριαρχία της μια άλλη, που συνεχίζεται…

Πηγή: xatzikostas.gr/ Alfavita