Της Κατερίνας Σταυρούλα via: Red Notebook
Το τραγούδι του αγώνα ξανανέβηκε στα χείλη εκατομμυρίων Πορτογάλων. Στην κεντρική πλατεία της Λισαβόνας, μπροστά στο κοινοβούλιο, πάνω στη σκηνή, δεκάδες καλλιτέχνες τραγουδούν για τη “γη της αδελφοσύνης” και εκατοντάδες χιλιάδες δημιουργούν τη μεγαλύτερη χορωδία των τελευταίων χρόνων. Μια χορωδία που υμνεί τη δύναμη του λαού, θυμάται την ιστορία των αγώνων του και συνεχίζει να αντιστέκεται. Εντυπωσιασμένη η Ευρώπη παρακολουθεί τον ξεσηκωμό ενός ολόκληρου λαού που μέχρι πριν λίγο καιρό ήταν ο καλός μαθητής των συνταγών της λιτότητας. Διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης, διαδικτυακοί τόποι, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατακλύζονται από τις εικόνες των αεροφωτογραφιών της Λισαβόνας, με ποτάμια ανθρώπων να ενώνονται απαιτώντας από τον πρωθυπουργό της χώρας, Πάσους Κοέλιο, να παραιτηθεί.
Η ιστορία της Πορτογαλίας γίνεται όπλο στα χέρια των ανθρώπων που βλέπουν την καθημερινότητά τους να συνθλίβεται. Το τραγούδι ήταν το σύνθημα για να πέσει η χούντα Σαλαζάρ, το τραγούδι θα είναι το σύνθημα για να ανατραπεί η χούντα των αγορών. Οι Πορτογάλοι δεν δείχνουν να αμφιβάλουν. “Ο λαός είναι αυτός που προστάζει!” Ο στίχος είναι γραμμένος πια σε κάθε γωνιά της πόλης. Στο διαδίκτυο, λίγες μέρες πριν το μεγάλο ραντεβού της 5ης Μάρτη, μια ομάδα νέων δημοσιοποιεί ένα βίντεο όπου ο στίχος χρησιμοποιείται για να δημιουργηθούν τεράστιες γιγαντοαφίσες που καλύπτουν τις διαφημίσεις στο πλάι των δρόμων.
Μαζί βέβαια και οι εργαζόμενοι με τα οργανωμένα συνδικάτα όπως και τα κόμματα της αριστεράς. Όλοι τραγουδούν. «Ένα επαναστατικό πορτογαλικό τραγούδι προ σαράντα ετών καταδιώκει τη σημερινή κυβέρνηση» γράφει το Ασοσιέιτεντ Πρες σε τηλεγράφημά του, μη μπορώντας να αφήσει την ιστορική συνέχεια απαρατήρητη. «Οι διαδηλωτές κατηγόρησαν την κυβέρνηση όχι μόνο ότι έχει αποτύχει πλήρως με το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής που ακολουθεί, αλλά και ότι σε συμμαχία με την τρόικα έχει οδηγήσει την Πορτογαλία ”στη φτώχεια και την καταστροφή”» έγραψε η Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε. Η κατάσαση είναι ξεκάθαρη. Μπροστά σε έναν γενικό κατακερματισμό της κοινωνίας, που θέτει σε κίνδυνο τα πλέον ευπαθή στρώματα, όπως αυτά που έχουν χρέη στις τράπεζες ή κινδυνεύουν από κατασχέσεις και εξώσεις από τα σπίτια τους, τις οικογένειες που μετατράπηκαν σε θύματα του νέου νόμου για τα ενοίκια, που οδηγεί στην κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων σε περίοδο κρίσης και προσφέρει άμεσες εξώσεις , με δυόμισι εκατομμύρια Πορτογάλους να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας , με τους μισθούς να μειώνονται και τις απολύσεις να αυξάνονται η εικόνα του Κοέλιο να επαναλαμβάνει τη λέξη “λιτότητα” σαν ξόρκι δεν πείθει πια κανέναν.
Από την Πορτογαλία στην Ισπανία, από τη Γαλλία στη Βουλγαρία, από την Ελλάδα μέχρι και τις Βρυξέλλες, οι λαοί της Ευρώπης είναι πια στους δρόμους.
“Γκράντολα, πόλη σκοτεινή,
Γη της αδελφοσύνης,
Ο λαός είναι αυτός που προστάζει”
Το το τραγούδι “Γκράντολα Βίλα Μορένα”, ένας λαϊκός ύμνος , γραμμένος από τον Ζοζέ Αφόνσο για μια εργατική πόλη της Πορτογαλίας, το σύνθημα που σήμανε τον Απρίλη του 1974 το ξεκίνημα της Επανάστασης των Γαρυφάλλων που ανέτρεψε το δικτατορικό καθεστώς του Σαλαζάρ, επέστρεψε στους δρόμους της Πορτογαλίας και στα στόματα χιλιάδων ανθρώπων δείχνοντας στην κυβέρνηση Πάσος τη θέση που θα πάρει στην ιστορία της χώρας. Το Σάββατο, 2 Μάρτη, ενάμισι εκατομμύριο Πορτογάλοι κατέκλυσαν κυριολεκτικά δρόμους και πλατείες σε όλη την επικράτεια, σε μια πρωτοφανή κινητοποίηση, απαιτώντας το τέλος της συνεχιζόμενης λιτότητας που επιβάλουν στη χώρα οι δύο τρόικες, η γνωστή τρόικα του εξωτερικού – η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό ταμείο – αλλά και αυτή του εσωτερικού, η κυβέρνηση του Πάσους Κοέλιο που με τη στήριξη των σοσιαλιστών οδηγεί τη Πορτογαλία στην εξαθλίωση. Οι μαζικές διαδηλώσεις συνέπεσαν με την παρουσία της τρόικας στη χώρα, η οποία αξιολογεί την πορεία του προγράμματος διάσωσης ύψους 78 δις που έχει υπογράψει η Πορτογαλία.
“Άντε γαμήσου Τρόικα! Τώρα διατάζει ο λαός!” ήταν το κυρίαρχο σύνθημα αλλά και το όνομα της πρωτοβουλίας που έχει σχηματιστεί ήδη από το φθινόπωρο και κυριάρχησε και αυτή τη φορά σε ογκώδη συλλαλητήρια που πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερες από 40 πορτογαλικές πόλεις, κινητοποιώντας τον απίστευτο αριθμό του ενάμισι εκατομμυρίου και ξεπερνώντας όπως φαίνεται την αντίστοιχη τεράστια κινητοποίηση του προηγούμενου Σεπτέμβρη. Μόνο στη Λισαβόνα υπολογίζεται ότι τους δρόμους κατέκλυσαν 800.000 διαδηλωτές. Την ίδια στιγμή στην πόλη Πόρτο, που είναι η δεύτερη πόλη της χώρας και προπύργιο της Δεξιάς με πληθυσμό 1,3 εκατομμύρια κατοίκους, πάνω από 400.000 άτομα διαδηλώνουν εναντίον της δεξιάς κυβέρνησης.
Στις διαδηλώσεις αυτές συνενώθηκαν αφενός η μεγάλη κομμουνιστική εργατική συνομοσπονδία CGTP και μαζί της επαγγελματικές ενώσεις γιατρών, δασκάλων, στρατιωτικών κ.λπ. όσο και ενώσεις συνταξιούχων αλλά και φοιτητών. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Ισπανίας τις διαδηλώσεις σχημάτισαν οι διάφορες «παλίρροιες», τα κινήματα διαμαρτυρίας των διαφόρων κατηγοριών που διαμορφώθηκαν , με άξονα την Υγεία, την Παιδεία και τους συνταξιούχους . Ανάμεσα στις μικρές και μεγάλες συλλογικότητες που έχουν ξεπεταχτεί τα τελευταία χρόνια εντύπωση κάνουν οι “Φοιτητές υπέρ της Γενικής Απεργίας”, οι επισφαλείς εργαζόμενοι των “Ανελαστικών Πρεκάριων” και μια ιδιαίτερη συλλογικότητα που έχει ρίζες στους Γάλλους καταστασιακούς και προπαγανδίζει την αντίσταση στους δρόμους αλλά και στα κοινωνικά δίκτυα με το παράξενο όνομα “Ο στρατός του Ντάμπλντορ” παρμένο από τον μάγο του παραμυθιού Χάρυ Πότερ. Και βέβαια μαζί τους κοινωνικά κέντρα, καταλήψεις και κάθε είδους νέα δίκτυα αλληλεγγύης.Το πορτογαλικό κίνημα των αντίστοιχων “Ιντιγνάδος” βρέθηκε επίσης στους δρόμους με χιλιάδες να κρατούν αυτοσχέδια πλακάτ με πρωτότυπα αλλά και χιουμοριστικά συνθήματα. “Προτιμώ άλογα στον κιμά μου παρά γαϊδούρια στην κυβέρνηση” φωνάζαν οι διαδηλωτές αναδεικνύουν άλλο ένα τομέα όπου οι υποσχέσεις της ελεύθερης αγοράς αποδεικνύονται ψεύτικες . Χρησιμοποιώντας μάλιστα τα μικρά ονόματα του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομικών, οι διαδηλωτές ξεκαθάριζαν «Πάσους και Γκασπάρ, είσαστε χειρότεροι κι από τον Σαλαζάρ!».
Οι διαδηλώσεις της 2ης Μάρτης ήταν οι τελευταίες σε μια σειρά κινητοποιήσεων διαφορετικών τομέων εργαζομένων και πολιτών που περιλάμβαναν και την μεγάλη κινητοποίηση της 16ης Φεβρουαρίου που είχε καλεστεί από το συνδικάτο CGTP και πραγματοποιήθηκε σε 24 πόλεις. Ένα ακόμα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό είναι πως με το πέρασμα του χρόνου οι διαδηλώσεις γίνονται όλο και πιο μαχητικές. Είναι άξιο προσοχής το γεγονός ότι σε αναμονή της μεγάλης διαδήλωσης του Σαββάτου το δημοτικό συμβούλιο της Λισαβόνας απομάκρυνε κάθε χαλαρή και σπασμένη πλάκα από τα πεζοδρόμια των δρόμων που θα ακολουθούσε η διαδήλωση στο κέντρο της πόλης. Με την καταστολή απέναντι στους διαδηλωτές να εντείνεται διαρκώς οι κρατούντες προσπαθούν να μην ρισκάρουν.
Κι αυτό ενώ οι αντιδράσεις έχουν γίνει πια μέρος της καθημερινότητας της Πορτογαλίας. Μικρότερες ή μεγαλύτερες διαδηλώσεις πραγματοποιούνται συχνά μπροστά στο κοινοβούλιο, οι τοίχοι της πρωτεύουσας γεμίζουν συνθήματα ενάντια στην κυβέρνηση και την Τρόικα, διαδηλωτές εναποθέτουν σκουπίδια στις εισόδους τραπεζών και υπουργοί της κυβέρνησης δεν τολμούν πια να εμφανιστούν δημόσια, από τον φόβο να αντιμετωπίσουν τους πολίτες. Παράλληλα ριζοσπαστικοποιούνται και οι απαιτήσεις των πολιτών. «Είμαστε πολλές χιλιάδες για να συνεχίσουμε τον Απρίλη», «Επανάσταση των σκλάβων», «Απελευθέρωσε την Γκράντολα που έχεις μέσα σου», «Απρίλης για μια ακόμη φορά» είναι μερικά από τα συνθήματα που κυριάρχησαν άλλωστε και σε αυτή τη διαδήλωση αναγκάζοντας μεγάλα διεθνή μέσα να διαπιστώνουν πως οι πολίτες στην Πορτογαλία απαιτούν πλέον την παραίτηση της κυβέρνησης Κοέλιου.
Η Πορτογαλία, ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες της Ευρώπης, βρίσκεται σε ύφεση για τρίτη συνεχή χρονιά με την ανεργία να έχει αγγίξει το ποσοστό ρεκόρ του 17,6%. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat περίπου το 24% του πληθυσμού της χώρας ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Η οικονομία υπολογίζεται πως θα συρρικνωθεί άλλες δύο ποσοστιαίες μονάδες φέτος, κάτι που μεταφράζεται άμεσα σε απότομη πτώση της οικιακής κατανάλωσης. Στο μεταξύ η κυβέρνηση αυξάνει τη φορολογία, πραγματοποιεί περικοπές στο κράτος πρόνοιας κι ενώ η οικονομία δεν δείχνει σημάδια ανάκαμψης σκοπεύει να εφαρμόσει επιπλέον περικοπές 4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αν σε αυτή την κατάσταση προστεθεί η συνεχιζόμενη αστάθεια της Ευροζώνης, η Πορτογαλία μετατρέπεται σε άλλη μία βραδυφλεγή βόμβα στο νότο της ηπείρου.
Στην δυσοίωνη κατάσταση έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι το χρέος της Πορτογαλίας αναμένεται να αγγίξει το 120% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ενώ η χώρα ήδη πληρώνει τόκους 3,6% σε δάνεια. Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί πως θα ξεπουλήσει δημόσια περιουσία αξίας πέντε εκ. ευρώ. Πρόσφατα το νερό αλλά και τα συστήματα αποχέτευσης της χώρας ιδιωτικοποιήθηκαν. Τον Δεκέμβριο πουλήθηκε το ποσοστό που διατηρούσε το δημόσιο από την επικερδή εταιρία αεροδρομίων ANA στη γαλλική VINCY. Ανάμεσα στα αντιεργατικά μέτρα που προωθεί η κυβέρνηση και ο νέος νόμος που διευκολύνει τις απολύσεις δίνοντας στον εργοδότη τη δυνατότητα να απολύει έναν εργαζόμενο προειδοποιώντας τον μόνο 12 μέρες πριν τη οριστική του απόλυση και όχι ένα μήνα πριν, όπως προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος.
Απέναντι στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση που διαρκώς επιδεινώνεται αλλά και στα νέα μέτρα της κυβέρνησης Κοέλιου οι Πορτογάλοι εφευρίσκουν όλο και πιο ευφάνταστους τρόπους διαμαρτυρίας. Τον Ιανουάριο τέθηκε σε εφαρμογή ένας νέος φορολογικός νόμος που χρεώνει πρόστιμα που μπορεί να αγγίξουν και το ποσό των 2000 ευρώ σε καταναλωτές που δεν ζητούν αποδείξεις. Ο νόμος θεωρείται παράλογος και μη εφαρμόσιμος από την αντιπολίτευση. Στο μεταξύ όμως οι πολίτες βρήκαν έναν άλλο τρόπο να τον αντιμετωπίσουν. Η εφημερίδα Κορέιρο ντα Μάνια αναφέρει ότι χιλιάδες αποδείξεις που χρησιμοποιούσαν τα φορολογικά στοιχεία του πρωθυπουργού κατατέθηκαν στις εφορίες μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος που αυτόματα καταγράφει τις αποδείξεις που εκδίδουν τα εμπορικά καταστήματα. Η εφημερίδα συμπληρώνει πως τα φορολογικά στοιχεία του πρωθυπουργού διακινούνταν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αλλά και μηνυμάτων μεταξύ χιλιάδων πολιτών που τα χρησιμοποιούσαν, χρεώνοντας ουσιαστικά τον Κοέλιου με έξοδα που δεν δικαιολογούνται από το καταγεγραμμένο του εισόδημα. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν τρόπο να διαπιστώσουν αν τα στοιχεία που τους παρέχει ο καταναλωτής είναι ακριβή. Το ευφάνταστο κύμα ανυπακοής ξεπέρασε τις προτροπές ειδικών που προειδοποιούσαν πως η χρήση φορολογικών στοιχείων τρίτων είναι πράξη ποινικά κολάσιμη. Και μετά τον πρωθυπουργό που βρέθηκε στη θέση να πληρώνει τους φόρους των πολιτών η τηλεόραση RTP αποκάλυψε πως λεπτομέρειες των φορολογικών στοιχείων υπουργών κυκλοφορούσαν επίσης από στόμα σε στόμα και χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο.
Ο ίδιος ο Κοέλιου αλλά και το υπουργικό του συμβούλιο βρίσκονται διαρκώς αντιμέτωποι με την “Γκράντολα”. Λίγες μέρες πριν τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις στους δρόμους οι διαμαρτυρίες είχαν φτάσει μέσα στο κοινοβούλιο. Ο λόγος του πρωθυπουρού σε κοινοβουλευτική διαδικασία διακόπηκε από διαδηλωτές που σηκώθηκαν όρθιοι στα θεωρεία των επισκεπτών και τραγούδησαν το “Γκράντολα, Βίλα Μορένα” . Μπορεί ο Πάσο Κοέλιου να αντιμετώπισε το περιστατικό με χιούμορ αλλά οι αντιδράσεις δεν μειώθηκαν. Η ίδια σκηνή επαναλήφθηκε σε ομιλία του υπουργού Υγείας Πάουλο Μασέδο σε συνέδριο Ιατρικής Σχολής. Την ίδια τύχη είχε και ο υπουργός κοινοβουλευτικών υποθέσεων Μιγκέλ Ρέλβας όταν αναγκάστηκε από φοιτητές που φωνάζαν συνθήματα και τραγουδούσαν το τραγούδι να μην πραγματοποιήσει την ομιλία του στο πανεπιστήμιο ISCTE της Λισαβόνας. Οι σκηνές εκτυλίχθηκαν μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και χιλιάδες Πορτογάλοι είδαν στους τηλεοπτικούς τους δέκτες το υπουργό να λοιδορείται από τους φοιτητές επειδή απέκτησε πτυχίο από ιδιωτικό πανεπιστήμιο και μάλιστα σε διάστημα ενός χρόνου.
Και οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν αμείωτες και την εβδομάδα που πέρασε. Σειρά είχαν οι εργαζόμενοι στα μέσα μαζικής μεταφοράς της χώρας με την απεργιακή κινητοποίηση των σιδηροδρομικών να προκαλεί την πλήρη παράλυση του σιδηροδρομικού δικτύου. Η συμμετοχή των σιδηροδρομικών στην απεργία ήταν “σχεδόν πλήρης” σύμφωνα με τις δηλώσεις του συντονιστή στην Συνομοσπονδία Συνδικάτων των Εργαζομένων στις Μεταφορές και τις Συγκοινωνίες. Με τη σειρά τους οι εργαζόμενοι του αερομεταφορέα TAP παρέδωσαν τη Δευτέρα στον υπουργό Μεταφορών Άλβαρο Σάντος Περέιρα ένα εισιτήριο άνευ επιστροφής για τον Καναδά, όπου είχε διδάξει σε πανεπιστήμιο. Κι όλα αυτά ενώ προετοιμάζεται ήδη η επόμενη γενική απεργία που θα πραγματοποιηθεί στις 21 Μαρτίου και θα είναι 48ωρη.
Δημοσιεύτηκε στο ΠΡΙΝ, Κυριακή 10 Μαρτίου 2013
