ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΑΜΕΣΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΝΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΕΠΑΙΣΧΥΝΤΟ ΣΠΟΤ ΤΗΣ ΝΔ

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΑΜΕΣΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΝΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΕΠΑΙΣΧΥΝΤΟ ΣΠΟΤ ΤΗΣ ΝΔ

Η ΕΕ στα κόμματα εξουσίας...αλλά και στην κυβέρνηση της Αριστεράς!

ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Είναι πια σχεδόν προδιαγεγραμμένο το ουσιαστικό αποτέλεσμα των νέων εκλογών στις 18 Ιούνη, ανεξάρτητα από το εάν θα νικήσει η «μνημονιακή» συμμαχία με κορμό την ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, ή η «αντιμνημονιακή» συμμαχία με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ. Και στις δυο περιπτώσεις θα έχουμε μια βαριά ήττα του λαϊκού κινήματος που κατά τη γνώμη μου θα οδηγήσει στο τέλος της παραδοσιακής Αριστεράς, όπως άλλωστε έχει ήδη ακριβώς γίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη.

 Έτσι, στην πρώτη περίπτωση, η νίκη της μνημονιακής παράταξης, που φαίνεται και η πιθανότερη, εφόσον η εκστρατεία των ξένων και ντόπιων ελίτ να παγιδεύσει την αντίδραση των λαϊκών στρωμάτων φαίνεται ότι στέφεται από επιτυχία, θα σημάνει την τελική εκ των υστέρων νομιμοποίηση του συστημικού εγκλήματος που διαπράχθηκε με τα Μνημόνια και τις δανειακές συμβάσεις. Αυτό θα έχει αποτέλεσμα  τη μόνιμη φτωχοποίηση της πλειοψηφίας του λαού και την κατάργηση κάθε εθνικής και οικονομικής κυριαρχίας, καθώς και το ξεπούλημα του κοινωνικού πλούτου της χώρας. Θα σημαίνει όμως ακόμη ότι, παρά τις μεγαλόστομες «ταξικές» αναλύσεις για δήθεν  μετατόπιση στις προηγούμενες εκλογές εργατικών και λαϊκών στρωμάτων προς την Αριστερά, στην πραγματικότητα αυτό που φαίνεται συνέβη ήταν μια πρόσκαιρη μετατόπιση ψηφοφόρων από τα κόμματα εξουσίας (του ΠΑΣΟΚ κυρίως) που αποτελούνται από νοικοκυραίους οι οποίοι ήθελαν μεν να «τιμωρήσουν» το ΠΑΣΟΚ για την απώλεια σημαντικού τμήματος της ευημερίας τους αλλά όχι να υποστούν και οποιαδήποτε σημαντική θυσία για μια πραγματική αλλαγή. Επομένως, μόλις οι ελίτ τους τρομοκρατήσαν αρκούντως επανέρχονται στη «στρούγκα» τους. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η γελοιότητα η Ελλάδα να έχει υψηλότερο ποσοστό πίστης στο Ευρώ από άλλες χώρες ακόμη και στα μητροπολιτικά κέντρα, των οποίων οι λαοί σίγουρα έχουν ωφεληθεί από το Ευρώ και την ΕΕ  πολύ περισσότερο σε σχέση με τον Ελληνικό λαό ο οποίος μόνο κάποια πρόσκαιρα ωφελήματα είχε!

Στην περίπτωση αυτή, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, πιθανώς και με τη βοήθεια κάποιου από τα «Ευρωπαϊστικά» συστημικά δεκανίκια (ΔΗΜΑΡ, Οικολόγοι-Πράσινοι, κ.λπ.), κατά πάσα πιθανότητα θα έχουν τη δυνατότητα να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση να συνεχίσουν το «έργο» τους, με τη δέσμευση ότι θα υιοθετήσουν σημαντικές «τροποποιήσεις» των αποικιοκρατικών όρων που επέβαλλαν τα Μνημόνια, οι δανειακές συνθήκες και οι εφαρμοστικοί νόμοι, καθώς  και μια «ανάπτυξη» που θα στηρίζεται βασικά στις ιδιωτικές επενδύσεις και επομένως στην ακόμη μεγαλύτερη «ελαστικοποίηση» της εργασίας, και ίσως και σε κάποια έργα υποδομής. Φυσικά, όλες οι θεσμικές ρυθμίσεις που εισάχθηκαν τα τελευταία  δύο χρόνια και ενσωματώνουν πλήρως τη χώρα στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση (και όχι απλά τα «νεοφιλελεύθερα δόγματα» στα οποία ανάγουν κάποιοι «Μαρξιστές» την δομική αλλαγή του συστήματος που αποτελεί η παγκοσμιοποίηση αυτή), θα μείνουν ανέγγιχτες, αφού άλλωστε επιβάλλονται από τη συνθήκη Μάαστριχτ και τις συνθήκες που την ακολούθησαν σαν αποτέλεσμα της ένταξής μας στην ΕΕ. Δηλαδή, τα μνημόνια, με την ευκαιρία της κρίσης, απλά εισήγαγαν τα μέτρα αυτά και στην Ελλάδα.

Όμως ακόμη και αν δεχθούμε τη δεύτερη περίπτωση και νικήσει στις εκλογές η αντιμνημονιακή παράταξη, η ήττα θα είναι το ίδιο σημαντική, αν όχι και βαρύτερη, γιατί ο αποπροσανατολισμός της ρεφορμιστικής αριστεράς για την ΕΕ και το Ευρώ θα έχει παρασύρει και σημαντικά λαϊκά τμήματα που στις προηγούμενες εκλογές, παρά την ιδεολογική τρομοκρατία των ελίτ, αποφάσισαν να στραφούν συνειδητά στην Αριστερά, και όχι απλά να ρίξουν ψήφο διαμαρτυρίας και αγανάκτησης, όπως στην πρώτη περίπτωση, —και παρέμειναν στην Αριστερά. Η ευθύνη για την βαριά αυτή ήττα θα ανήκει κατ’ αρχήν στη λαϊκιστική ρεφορμιστική Αριστερά που εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στην Αριστερά γενικότερα.  Έτσι τη στιγμή που οι ντόπιες και ξένες ελίτ θρασύτατα τρομοκρατούν τον λαό απειλώντας  ...να μας πάρουν το Ευρώ, (δηλαδή το κατ’ εξοχήν όργανο υποδούλωσης του Ελληνικού λαού όχι μόνο στις ντόπιες ελίτ, όπως συνέβαινε με τη δραχμή, αλλά και στις ξένες!), ο ΣΥΡΙΖΑ, αντί να χρησιμοποιήσει την τρομοκρατία αυτή σαν μοναδική ευκαιρία για να συνειδητοποιήσει ο Ελληνικός λαός το τι πραγματικά σημαίνει η ένταξή μας στην ΕΕ, ιδιαίτερα σε σχέση με την καταστροφή της παραγωγικής δομής μας που είναι η απώτερη αιτία της σημερινής κρίσης, και να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα άμεσης εξόδου από την ΕΕ και θεμελίωσης των βάσεων μιας αυτοδύναμης οικονομίας, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή, αυτό ακριβώς που επιθυμούσαν οι ξένες ελίτ, παρά τους θεατρινισμούς τους: μια απόπειρα εξαπάτησης του Ελληνικού λαού ότι θα καταγγείλει, αν εκλεγεί, το Μνημόνιο και τις δανειακές συμβάσεις και θα ακυρώσει τους εφαρμοστικούς Νόμους, ενώ όπως αποκαλύπτεται τώρα, ο στόχος του δεν είναι καν αυτός (που βέβαια είναι τόσο ανέφικτος όσο και ανεπιθύμητος μέσα στην ΕΕ, στην οποία ορκίζεται πίστη!) αλλά απλά η επαναδιαπραγμάτευση κάποιων όρων του Μνημονίου. Δηλαδή, η σύναψη ενός νέου «προοδευτικού» Μνημονίου, το οποίο δεν θα περιέχει καν πολλά από αυτά που υπόσχεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον θα μπορούν εύκολα οι συνδιαπραγματευτές του να του δείξουν γιατί αντίκεινται προς τις θεμελιακές συμβάσεις της ΕΕ και Ευρωζώνης που δεσμεύουν όλα τα μέλη (και επομένως και την Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ!), τις οποίες όμως φαίνεται κανένας από τους «ειδικούς» οικονομολόγους του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπήκε στον κόπο να διαβάσει! Και αυτό γιατί παρόλο που το επικαιροποιημένο πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο ΣΥΡΙΖΑ περιέχει και πολλές «διαρθρωτικές» αλλαγές σοσιαλφιλελεύθερου χαρακτήρα για τις οποίες δεν θα είχαν σοβαρές αντιρρήσεις οι εταίροι μας, αφού και αυτοί πρότειναν παρόμοιες, έχει συγχρόνως και κάποιες άλλες που διαπνέονται από την ‘κρατικιστική’ λογική της περιόδου της σοσιαλδημοκρατίας και όχι από την λογική της ανταγωνιστικότητας που εκφράζουν οι Κοινοτικές συνθήκες μετά την συνθήκη Μάαστριχτ, όταν ολοκληρώθηκε η προσχώρηση της ΕΕ στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση.

Έτσι, τυχόν σχηματισμός κυβέρνησης με βάση την αντιμνημονιακή παράταξη θα έχει να αντιμετωπίσει το έξης άμεσο δίλημμα:

• είτε να δεχτεί το «προοδευτικό» Μνημόνιο που θα ικανοποιούσε τις απαιτήσεις των εταίρων που απορρέουν από τις Κοινοτικές συνθήκες για να αποφευχθεί η ρήξη με την ΕΕ, οπότε όμως θα ήταν θέμα χρόνου να αντιληφθούν τα λαϊκά στρώματα την εξαπάτησή τους όταν θα έβλεπαν ότι η οικονομική κατάσταση τους θα βελτιωνόταν ελάχιστα ή καθόλου με το προοδευτικό Μνημόνιο και θα έστρεφαν οριστικά την πλάτη στην Αριστερά, στρεφόμενα σε κάποιον Έλληνα Μπερλουσκόνι.
• είτε θα αναγκαζόταν να έπαιρνε μέτρα για την «εκούσια» έξοδο από την Ευρωζώνη, ‘σαν λύση ανάγκης’ όμως, και όχι σαν προγραμματική επιλογή σε συνοδεία με άλλα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή μιας κρίσης πιθανώς μεγαλύτερης από τη  σημερινή, όπως τα περιγράφω παρακάτω. Δηλαδή τα μέτρα που θα έπαιρνε η κυβέρνηση της Αριστεράς δεν θα απέβλεπαν στην αποδέσμευση από την διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και τη δημιουργία των βάσεων αυτοδύναμης οικονομίας, και η οικονομία θα εξακολουθούσε κατά συνέπεια να κυβερνάται από την αρχή της ανταγωνιστικότητας, έστω και αν ήταν έξω από την ΕΕ, με καταστροφικές συνέπειες για την παραγωγική δομή της, πέρα από τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες εξόδου από το Ευρώ!

Παράλληλα, η ανάδειξη αυτοδύναμης κυβέρνησης της αντιμνημονιακής (ή ρεφορμιστικής) Αριστεράς  θα διέγραφε μια σημαντική ήττα των πραγματικά αντισυστημικών δυνάμεων της αριστεράς (αυτών που οι «αντιεξουσιαστές» μας που ...ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ δεν κατατάσσουν στην Αριστερά!), οι οποίες με συνέπεια από τον καιρό της ένταξης της χώρας στην ΕΕ πάλευαν εναντίον της. Και αυτό, γιατί γνώριζαν βέβαια πολύ καλά ότι αποτελεί εγκληματικό αποπροσανατολισμό, στην καλύτερη περίπτωση, η πάλη για μια «Ευρώπη των Λαών» ή μια Ένωση σοσιαλιστικών δημοκρατιών, μέσα στην ΕΕ του Μάαστριχτ, που οικοδομήθηκε από την αρχή για την εξυπηρέτηση των αναγκών των Ευρωπαϊκών ελίτ και ιδιαίτερα του Ευρωπαϊκού κεφαλαίου στην αναδυόμενη τότε παγκοσμιοποιημένη οικονομία της αγοράς, και όχι βέβαια για τις ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων. Αντίθετα, η ΕΕ ισχυροποιούσε τη δύναμη της κάθε ντόπιας ελίτ με την οικονομική, πολιτική και, σε τελική ανάλυση, ακόμη και στρατιωτική βοήθεια που θα μπορούσαν να διαθέσουν οι άλλες ελίτ μέσα στην ΕΕ για να καταπνίξουν κάθε αντισυστημικό κίνημα εν τη γενέσει του.

Η δημιουργία άλλωστε ανυπέρβατων ανισοτήτων μέσα σε μια οικονομική ένωση όπως η ΕΕ μπορεί να θεμελιωθεί όχι μόνο στη ριζοσπαστική αλλά ακόμη και στην ορθόδοξη οικονομική θεωρία, εφόσον, σε συνθήκες ανοικτών και απελευθερωμένων αγορών, οι οικονομικά παραγωγικότερες και αποτελεσματικότερες χώρες θα επικρατήσουν σε σχέση με τις ασθενέστερες και οι διαφορές θα γίνουν ακόμη μεγαλύτερες, εκτός αν υπάρχει μια αντίστροφη ισοδύναμη προσπάθεια μεταφοράς οικονομικής δύναμης από από το κέντρο της ένωσης για την ανατροπή αυτών των τάσεων στην περιφέρεια, που βέβαια δεν υπάρχει μέσα στην ΕΕ, ούτε στις ΗΠΑ, ή οποιοδήποτε άλλο καπιταλιστικό κράτος. Αντίθετα ! Και είναι βέβαια γνωστό ότι οι λαοί των χωρών που μετέχουν στην ΕΕ βρίσκονται σε πολύ διαφορετικά επίπεδα οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης, με διαφορετικές ιστορικές παραδόσεις λαϊκών αγώνων κατά των ελίτ. Εάν είναι επομένως μια φορά δύσκολο να ενωθούν τα λαϊκά στρώματα, στο πλαίσιο μιας χώρας, παρά το γεγονός ότι έχουν κοινό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης και κοινή ιστορική παράδοση αγώνων κατά των ντόπιων ελίτ, πέρα από την κοινότητα οικονομικών (και όχι μόνο!) συμφερόντων, προφανώς είναι πολλαπλάσια δύσκολο να ενωθούν τα λαϊκά στρώματα πολλών χωρών με σημαντικές διαφορές στο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, διαφορετικές αγωνιστικές παραδόσεις κ.λπ., παρά την παρόμοια κοινότητα συμφερόντων τους στο αφαιρετικό επίπεδο της κατηγορίας «εργασία». Ο μέσος Γερμανός εργαζόμενος, στη πράξη, κάθε άλλο παρά ταυτίζει τα συμφέροντα του με αυτά του Έλληνα, ή ο Βορειοαμερικανός με αυτά του Λατινοαμερικανού!

Ενώ δηλαδή στην εποχή της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς είναι τέτοια η αντικειμενική αλληλεξάρτηση των συμφερόντων των ελίτ στο κέντρο της οικονομίας αυτής (χοντρικά η G7), ώστε σήμερα είναι αδιανόητοι οι πόλεμοι μεταξύ τους, όπως οι παγκόσμιοι πόλεμοι για το «μοίρασμα των αγορών» πριν την έλευση της Νέας Τάξης που καθιέρωσε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση (παρά τις «Μαρξιστικές» ανοησίες περί του αντιθέτου που μιλούν για μελλοντικούς γαλλογερμανικούς πολέμους και άλλα παραμύθια), η αντικειμενική αλληλεξάρτηση των λαϊκών στρωμάτων, ακόμη και αν στο αφαιρετικό επίπεδο της «εργασίας» είναι φανερή, στο υποκειμενικό επίπεδο, η αλληλεξάρτηση αυτή είναι σχεδόν μηδαμινή. Γι’ αυτό και οι προσπάθειες για κοινούς αγώνες των λαών στην ΕΕ (ακόμη και των εργατικών συνδικάτων!) για να αντιμετωπίσουν τη σημερινή γενικευμένη επίθεση των ελίτ με στόχο να ισοπεδώσουν τις εργασιακές σχέσεις μέσα στη διεθνοποιημένη οικονομία, με ελάχιστο κοινό παρονομαστή τις άθλιες εργασιακές σχέσεις στην Άπω Ανατολή, την Ινδία κ.λπ., έχουν πέσει στο κενό.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι είναι αδύνατοι οι κοινοί αγώνες των λαών κατά των ελίτ τους. Όμως αυτοί οι αγώνες πρέπει να ξεκινούν «από κάτω», από τον λαό της κάθε χώρας χωριστά και όχι στο πλαίσιο μιας ένωσης όπως η ΕΕ--όπως εξαπατά για παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ-- όπου οι ελίτ έχουν πολλά μέσα να τους  εξουδετερώσουν,. Ούτε καν μέσα από πανευρωπαϊκά οργανωμένα σοσιαλιστικά κόμματα ή συνδικάτα, όπως προτείνει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ και διάφορα Τροτσκιστικά «κόμματα», πράγμα που επίσης καταντά άλλη μια προσπάθεια «από πάνω», με βάση τις παραπάνω διαφορές μεταξύ των λαών αλλά και με δεδομένες τις ιεραρχικές  σχέσεις, γεγονός που επίσης οδήγησε στην ιστορική αποτυχία όλων αυτών των προσπαθειών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι προσκεκλημένος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ πριν λίγες μέρες, ο «αντικαπιταλιστής» Τάρικ Αλί, ο οποίος έχει σήμερα τόση σχέση με τον αντικαπιταλιστικό αγώνα όση περίπου και ο...Κον Μπεντίτ (είναι γνωστή π.χ. η έμμεση στήριξη του στη ΝΑΤΟϊκή εκστρατεία ενάντια στον λαό της Λιβύης) μίλησε για την ανάγκη να νικήσει η Αριστερά στις εκλογές (δηλ. ο ΣΥΡΙΖΑ) η οποία, όπως είπε, θα πρέπει να προχωρήσει στην εθνικοποίηση των Τραπεζών και στην αθέτηση πληρωμής του Χρέους --όλα αυτά μέσα στην ΕΕ και την Ευρωζώνη, που υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, για τις οποίες ο Τ. Αλί δεν είπε λέξη! Ούτε είναι συμπτωματικό ότι, στο ίδιο μήκος κύματος, και ο  μεταμοντέρνος «Μαρξιστής» Ζίζεκ που (φυσικά ήταν ενθουσιώδης για την «ροζ επανάσταση» του Ιράν, η οποία ήταν πρόδρομος των σημερινών Αραβικών «επαναστάσεων»), παρομοιάζει τον ΣΥΡΙΖΑ με τη «φωνή της λογικής που ορθώνει το ανάστημά της ενάντια στην τρέλα της ιδεολογίας της αγοράς», την οποία προφανώς εκπροσωπούν κάποιοι κακοί Τραπεζίτες και πολιτικοί με τους οποίους, φυσικά, ουδεμία σχέση έχει η ΕΕ και η Ευρωζώνη --για τις οποίες, επίσης, δεν αρθρώνει λέξη…

Και όταν μιλώ για αγώνες που πρέπει να ξεκινούν «από κάτω», από τον λαό της κάθε χώρας χωριστά, εννοώ, στην  ιδανική περίπτωση, τη συγκρότηση από κάθε λαό  οργάνων για την αυτό-οργάνωσή του, σαν αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία των βάσεων της οικονομικής και πολιτικής αυτοδυναμίας του. Δεν εννοώ δηλαδή την παρωδία άμεσης δημοκρατίας στις πλατείες, από την Ταχρίρ μέχρι το Σύνταγμα, και από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Λονδίνο, εφόσον πραγματική άμεση δημοκρατία σημαίνει θεσπισμένα (όργανα) άμεσης πολιτικής και οικονομικής δημοκρατίας των πολιτών στον τόπο διαμονής τους και αντίστοιχα όργανα στους τόπους δουλειάς, εκπαίδευσης κ.λπ. που θα συνομοσπονδιοποιούνται στο τοπικό, το περιφερειακό, το εθνικό και αργότερα στο ηπειρωτικό επίπεδο.

 Όμως, δεδομένου ότι ο άμεσος στόχος ενός παρόμοιου Μετώπου θα ήταν η πραγματική και μόνιμη  έξοδος από την κρίση, η οποία είναι αδύνατη χωρίς την δημιουργία των βάσεων για μια αυτοδύναμη οικονομία, ενώ η αποδέσμευση από την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση γενικότερα είναι μακροπρόθεσμος στόχος, το Μέτωπο αυτό θα μπορούσε αρχικά να προκύψει, (πάντα σε μια χώρα), από δυνάμεις που δεσμεύονται προγραμματικά για την έξοδο από ΕΕ και Ευρώ και τη δημιουργία των βάσεων μιας αυτοδύναμης οικονομίας, είτε οι δυνάμεις αυτές αποτελούνται από λαϊκά στρώματα που πιστεύουν σε κάποιο τύπο κρατικού σοσιαλισμού, είτε σε μια αμεσοδημοκρατική κοινωνία σαν αυτή που περιέγραψα σύντομα, ενώ το θέμα της μορφής συστημικής αλλαγής, θα αφεθεί να αποφασιστεί με δημοκρατικές διαδικασίες, αφού έχει επιτευχθεί πρώτα η οικονομική αυτοδυναμία.

Η ευθύνη όμως για την μη ανάπτυξη ενός αγώνα με βασικό αίτημα την μονομερή έξοδο από την ΕΕ σαν βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία  μιας αυτοδύναμης οικονομίας ανήκει μεν πρωταρχικά στην αντιμνημονιακή αριστερά, αλλά δεν είναι άμοιρη ευθύνης και η υπόλοιπη Αριστερά, αντισυστημική και μη, που δεν έβαλε την μονομερή έξοδο από την ΕΕ σαν βασική προϋπόθεση διεξόδου από την κρίση (χωρίς υπεκφυγές που παραπέμπουν στη ...Δευτέρα Παρουσία, δηλαδή στην πανευρωπαϊκή αντικαπιταλιστική και σοσιαλιστική επανάσταση, ή την γενική καπιταλιστική «ρήξη» κ.λπ.). Μέρος αυτής της ευθύνης φέρνει ακόμη και η αντισυστημική Αριστερά (ΚΚΕ) που ενώ έβαζε πάντα με συνέπεια το θέμα της μονομερούς εξόδου από την ΕΕ και είναι η μόνη που αγωνίζεται και σήμερα για να βοηθήσει στη σχετική συνειδητοποίηση των λαϊκών στρωμάτων, εντούτοις,  δεν προσπάθησε να συμβάλλει στη σύμπηξη ενός Λαϊκού Μετώπου με βάση ένα μεταβατικό πρόγραμμα που θα μπορούσε να συνενώσει όλα τα λαϊκά στρώματα που αποτελούν τα θύματα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και σήμερα μάχονται κυριολεκτικά για την επιβίωσή τους. Δηλαδή, ένα Μέτωπο, με βασικό στόχο την έξοδο από την ΕΕ, η οποία θα έκανε άμεσα εφικτούς και τους παρακάτω στόχους:

• την άμεση στάση πληρωμών και την μη αναγνώριση του Χρέους, όχι γιατί θα το πιστοποιούσε μια ...Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου αλλά απλά γιατί δεν ρωτήθηκε ποτέ ο Λαός γι’ αυτό!
• την πραγματική καταγγελία Μνημονίου και δανειακών συμβάσεων και ακύρωση των σχετικών εφαρμοστικών νόμων, χωρίς καμιά αναδιαπραγμάτευση για τη δημιουργία ενός «προοδευτικού» Μνημονίου μέσα στην ΕΕ
• την επανακοινωνικοποίηση του εθνικού πλούτου που ξεπουλήθηκε ή είναι για ξεπούλημα
• τη ΜΟΝΙΜΗ εισαγωγή αυστηρών κοινωνικών ελέγχων στις αγορές
• την ανάθεση στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου της αποκλειστικής διαχείρισης της οικονομίας, μέχρις ότου να δημιουργηθεί μια άλλη οικονομία που θα ελέγχεται από τον ίδιο τον Λαό, ανάλογα με τη μορφή συστημικής αλλαγής που θα επιλέξει
• την δραστική φορολόγηση της περιουσίας και των υψηλών εισοδημάτων, βραχυπρόθεσμα, για τη κάλυψη των αναγκών για τις κοινωνικές επενδύσεις (όχι τις ιδιωτικές στις οποίες βασίζεται το πρόγραμμα ΣΥΡΙΖΑ!) στην αυτοδύναμη παραγωγική δομή, και, μακροπρόθεσμα, για τη κοινωνική κάλυψη βασικών αναγκών όπως η Υγεία και η Εκπαίδευση.

Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί εδώ ότι η τρομοκρατική προπαγάνδα των ελίτ στην εκστρατεία να παγιδεύσουν τον Λαό να εκλέξει είτε φίλο-ΕΕ κόμματα εξουσίας, αλλά και φίλο-ΕΕ ...αξιωματική αντιπολίτευση (που θα «μάχεται» για την τιμή των όπλων, όπως για παράδειγμα η ΓΣΕΕ!), είτε φίλο-ΕΕ «κυβέρνηση της Αριστεράς» έχει πράγματι κάποια βάση, αλλά ακριβώς μόνο γιατί παίρνει κατά γράμμα το αντιφατικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή, πράγματι  η επιδίωξη ακόμη και των στόχων που διακηρύσσει, μέσα στην ΕΕ, (ακόμη και μετά την «εκούσια» έξοδο από την Ευρωζώνη στην οποία μπορεί να μας εξανάγκαζαν οι «εταίροι» μας), θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερπληθωρισμό, απώλεια καταθέσεων, αδυναμία πληρωμής μισθών και συντάξεων κ.λπ., εφόσον η έξοδος από το Ευρώ δεν θα συνοδευόταν από σειρά συμπληρωματικών μέτρων όπως τα παραπάνω που θα έδιναν πραγματικά τον έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης στον Ελληνικό Λαό.

Το ίδιο ισχύει και σε σχέση με τα «εθνικά θέματα» για τα οποία ανησυχεί η «πατριωτική» Αριστερά και Δεξιά. Η συμμετοχή μας στην ΕΕ και τον πολιτικοστρατιωτικό της εγκληματικό οργανισμό, το ΝΑΤΟ, απλά μας ενέπλεξε σε εγκλήματα όπως αυτό τελευταία κατά του λαού της Λιβύης και αύριο στα προετοιμαζόμενα εγκλήματα κατά των λαών της Συρίας και του Ιράν. Δεν μας ‘έσωσε’ όμως από την εισβολή και κατοχή της μισής Κύπρου, αλλά αντίθετα μας εξανάγκασε να ξοδεύουμε τεράστια ποσά κάθε χρόνο για να πλουτίζουμε τις δυτικές πολεμικές βιομηχανίες, ενώ θα αρκούσε μια επίσημη δέσμευση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ ότι εγγυάται τα σύνορά μας σαν σύνορα της ΕΕ που θα έκανε περιττές τις δαπάνες αυτές![1] Η έξοδος όμως από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα μας έδινε τη δυνατότητα να κάνουμε, βραχυπρόθεσμα, νέες συμμαχίες με χώρες που αντικειμενικά δεν έχουν σήμερα τα ίδια συμφέροντα με αυτά της υπερεθνικής ελίτ (π.χ. τη Ρωσία) για την προστασία των συνόρων μας (που δεν κινδυνεύουν τόσο από γειτονικούς λαούς όσο από την υπερεθνική ελίτ που τους υποκινεί) και των ανταλλαγών μας (σε σχέση με ενέργεια κ.λπ.) και, μακροπρόθεσμα με τις συνομοσπονδίες άμεσης πολιτικής και οικονομικής δημοκρατίας των λαών που ελπίζουμε να σχηματισθούν στο μέλλον, μετά την πιθανή κατάρρευση της περιφερειακής Ευρωζώνης (δηλ., των περιφερειακών χωρών του Νότου που αδυνατούν να επιβιώσουν στον ανταγωνισμό με αυτές του Βορρά).

Εάν λοιπόν τελικά επιτύχει το φανερό σχέδιο των ντόπιων και ξένων ελίτ να βάλουν την ΕΕ τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αξιωματική αντιπολίτευση, (σε περίπτωση που η αντιμνημονιακή αριστερά αποτύχει στον σχηματισμό κυβέρνησης), μετατρέποντας την Ελλάδα και σε τυπικό προτεκτοράτο της υπερεθνικής ελίτ, τότε το μόνο που θα απομένει είναι να δημιουργηθούν στο μέλλον οι δυνάμεις για ένα Μέτωπο[2] της πραγματικής αντισυστημικής Αριστεράς, με στόχο την άμεση μονομερή έξοδο από την ΕΕ και την οικονομική αυτοδυναμία (και κατά συνέπεια και την εθνική) που θα θέσει και τις βάσεις για μια οικονομία πραγματικά ελεγχόμενη από τον Λαό και όχι από τις ελίτ, ώστε να μην εμπεδωθεί η οριστική οικονομική καταστροφή των λαϊκών στρωμάτων που θα σημάνει η νομιμοποίηση του συστημικού εγκλήματος.

http://inclusivedemocracy.org/fotopoulos

[1] Τ. Φωτόπουλος, Η Ελλάδα ως Προτεκτοράτο της Υπερεθνικής Ελίτ (Γόρδιος, Νοέμβρης 2010), κεφ. 13

[2] Δίκτυο για την Περιεκτική Δημοκρατία, Έκκληση για ένα νεο Μέτωπο Κοινωνικής και εθνικής απελευθέρωσης, (Φλεβάρης 2012)

http://inclusivedemocracy.org/brochures/2012.04.19__metopo_koinonikis_ethnikis_apeleytherosis.html

αναρχογατουλης: Τι έκανες στο Νίγηρα Κριστίν;

αναρχογατουλης: Τι έκανες στο Νίγηρα Κριστίν;:  Παραφράζοντας τον τίτλο της κινηματογραφικής ταινίας «Τι έκανες στον πόλεμο μπαμπά;», θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει την σιδηρά κυρία τ...

You Pay Your Crisis: Γ. Κατρούγκαλος: Η χώρα δεν είναι άοπλη!

You Pay Your Crisis: Γ. Κατρούγκαλος: Η χώρα δεν είναι άοπλη!

You Pay Your Crisis: The Guardian: H καθοδική κοινωνική κινητικότητα είναι πλέον πραγματικότητα

You Pay Your Crisis: The Guardian: H καθοδική κοινωνική κινητικότητα είναι πλέον πραγματικότητα

Η τυχοδιωκτική εξίσωση «ευρώ ίσον Μνημόνιο»

Πηγή: καθημερινή 1/6/2012

Tου Σταυρου Λυγερου

Η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων επιθυμεί και την παραμονή στην Ευρωζώνη και τον απεγκλωβισμό από το Μνημόνιο. Μετά το αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου, όμως, η τρόικα δηλώνει ότι η μη εφαρμογή του Μνημονίου θα προκαλέσει παύση της χρηματοδότησης και έξοδο από την Ευρωζώνη.

Μία προκαταρκτική παρατήρηση: Το ευρώ δεν είναι θρησκεία. Το θέλουμε ως θεσμό ευημερίας που προωθεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Οφείλουμε να το προσεγγίζουμε ορθολογικά και όχι σαν εικόνισμα. Αναμφίβολα, η επιστροφή στη δραχμή θα είχε -τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα- βαρύτατες επιπτώσεις. Από την άλλη, όμως, κανείς δεν θα ήθελε την παραμονή στο ευρώ εάν επέβαλαν ως αντίτιμο την εξαθλίωση. Τότε, ο ορθολογισμός υπαγορεύει να επιλέξουμε τη λιγότερο καταστροφική οδό.

Οι εγχώριοι και οι ξένοι που ταυτίζουν το Μνημόνιο με την παραμονή στην Ευρωζώνη λειτουργούν τυχοδιωκτικά: Πρώτον, εκμεταλλεύονται - σπαταλούν τον ευρωπαϊσμό των Ελλήνων για να προωθήσουν ιδεοληψίες και εκλογικές σκοπιμότητες. Δεύτερον, στρώνουν τον δρόμο για την έξοδο από την Ευρωζώνη. Το Μνημόνιο εκτός από κοινωνικά επώδυνο είναι και οικονομικά βλαβερό. Η εφαρμογή του πιθανότατα θα οδηγήσει τη χώρα σε κατάρρευση, η οποία αναπόφευκτα θα δημιουργήσει ανεξέλεγκτες δυναμικές.

Η Ευρωζώνη έχει δίκιο να απαιτεί δημοσιονομική εξυγίανση. Δεν έχει δίκιο, όμως, να εμμένει δογματικά σε μία συνταγή η οποία, αποδεδειγμένα πια, αντί να γιατρεύει σκοτώνει τον ασθενή. Η τρόικα ισχυρίζεται ότι η αποτυχία οφείλεται όχι στη συνταγή της, αλλά στη λάθος εφαρμογή. Η αποτυχία αυτής της πολιτικής σε Πορτογαλία και Ισπανία, όμως, αποδεικνύει ότι ο ισχυρισμός είναι διάτρητος. Γι’ αυτό και η τρόικα όχι μόνο δεν έχει καταγγείλει αυτούς που δεν εφάρμοσαν σωστά το Μνημόνιο, αλλά και, αντιθέτως, εν όψει εκλογών, παρεμβαίνει ωμά υπέρ τους. Προφανώς, βολεύεται με τα εύκολα «ναι» τους και απεχθάνεται όσους αμφισβητούν τις ιδεοληψίες της.

Για να αποτραπεί η διαφαινόμενη κατάρρευση, η Ελλάδα πρέπει να απεγκλωβισθεί από το Μνημόνιο και να διαπραγματευθεί με την Ευρωζώνη όχι απλώς τη χαλάρωση της θηλιάς, αλλά ένα εναλλακτικό πρόγραμμα ανάταξης. Πιθανότατα η τρόικα θα αρνηθεί, απειλώντας με παύση της χρηματοδότησης. Το διαπραγματευτικό όπλο της Ελλάδας είναι ότι συνιστά συστημικό κίνδυνο. Η έξοδός της όχι μόνο θα είχε τεράστιο οικονομικό κόστος, αλλά και θα προκαλούσε καταστροφικό ντόμινο.

Προϋπόθεση για να χρησιμοποιηθεί δημιουργικά και όχι τυχοδιωκτικά αυτό το όπλο, αλλά και για να αξιοποιηθούν τα ρήγματα που έχει υποστεί η νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία στην Ευρωζώνη, είναι η Ελλάδα να επεξεργασθεί ένα αξιόπιστο ρεαλιστικό εθνικό σχέδιο που θα δίνει στοχευμένα λύσεις με ιθαγένεια. Ενα σχέδιο που να συνδυάζει την ανασυγκρότηση των θεσμών, τη ριζική δημοσιονομική εξυγίανση και την εκμετάλλευση των λιμναζουσών αναπτυξιακών δυνατοτήτων.

Δυστυχώς, οι άρχουσες ελίτ συμπεριφέρονται τριτοκοσμικά. Αντί να αγωνισθούν για τη σωτηρία της κοινωνίας και του εαυτού τους, έχουν αταβιστικά καταφύγει στην ποδιά των ξένων κηδεμόνων, τους οποίους και χρησιμοποιούν για εκκαθάριση εσωτερικών λογαριασμών. Ετσι, βουλιάζουν στο αδιέξοδο και πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες μιας τυφλής κοινωνικής έκρηξης. Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι.

 

 http://youpayyourcrisis.blogspot.gr

Red NoteBook - Όταν το lifestyle γίνεται μέσο άσκησης πολιτικής

Red NoteBook - Όταν το lifestyle γίνεται μέσο άσκησης πολιτικής

Αριστερή Διέξοδος: Η ΚΟΜΙΣΙΟΝ ΕΚΒΙΑΖΕΙ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΑ ΜΕ ΕΚΘΕΣΗ-ΤΕΛΕΣΙΓΡ...

Αριστερή Διέξοδος: Η ΚΟΜΙΣΙΟΝ ΕΚΒΙΑΖΕΙ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΑ ΜΕ ΕΚΘΕΣΗ-ΤΕΛΕΣΙΓΡ...: Πηγή: iskra.gr ΑΞΙΩΝΕΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΜΙΣΘΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ, ΑΛΛΙΩΣ ΔΙΑΚΟΠΤΕΙ ΤΗΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ! ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΕΚΘΕΣΗ  ΕΔΩ . ...

You Pay Your Crisis: Οι … ελληνικές μέρες της Ισπανίας

You Pay Your Crisis: Οι … ελληνικές μέρες της Ισπανίας

Από την αποτυχία της κοινοβουλευτικής ολιγαρχίας στην άμεση δημοκρατία

http://efimeridadrasi.blogspot.com/


Του Γιώργου Ν. Οικονόμου*

H νεοελληνική κοινωνία βρίσκεται στα πρόθυρα πλήρους καταρρεύσεως. Έχει καταστεί πλέον εμφανής η αδυναμία του κομματικού πολιτικού συστήματος στο σύνολό του να αποτρέψει την χρεοκοπία. Όχι μόνο διότι αυτό οδήγησε στη σημερινή απελπιστική κατάσταση, αλλά και διότι αυτό οδηγεί σε χειρότερη με την υποδούλωση στο ΔΝΤ και τα «Μνημόνια». Σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες επιβάλλεται να βρεθεί ένας διαφορετικός δρόμος. Για να υπάρξει όμως αυτός πρέπει πρωτίστως να κατανοηθεί στην ουσία της η χρεοκοπία και κυρίως τα αίτια που οδήγησαν σε αυτήν, διότι η κατανόηση αυτή αποτελεί μέρος του ορθού δρόμου προς την έξοδο.

Η ελληνική κρίση είναι βεβαίως οικονομική και έχει διεθνή εξάρτηση (ιδίως ευρωπαϊκή) από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και διανομής, από τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών μηχανισμών-τραπεζών και από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Χωρίς να υποτιμούμε τον διεθνή ορίζοντα της ελληνικής κρίσεως και χωρίς να επιμένουμε αποκλειστικώς στις ελληνικές παθογένειες, θα εξετάσουμε εδώ κυρίως τις εσωτερικές αιτίες στις οποίες αυτή οφείλεται, καθώς και τις δυνατότητες που υπάρχουν για πολιτικές δράσεις.

Η πολιτική και κοινωνική παρακμή

Η ελληνική κρίση που έλαβε διαστάσεις χρεοκοπίας, προϋπάρχει της παγκόσμιας. Έχει ξεκινήσει πολύ πριν από το 2008, με πρώτα σημάδια στη δεκαετία του ’80. Το 1985 ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Δ. Χαλικιάς προειδοποίησε τον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου πως η χώρα κινδύνευε με στάση πληρωμών και η κυβέρνηση αναγκάσθηκε να πάρει δάνειο από την τότε ΕΟΚ. Από το 1992 η κατάσταση του χρέους και των ελλειμμάτων εμφανίζεται προβληματική και το ΔΝΤ προειδοποιεί δημοσίως την ελληνική κυβέρνηση. Αυτό επιβεβαιώνεται με την ομολογία του οικονομολόγου και πρώην πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου (από τους βασικούς υπεύθυνους της καταστροφής) ότι «αν δεν αφανίσουμε την υπερχρέωση της χώρας θα μας αφανίσει αυτή». Εν συνεχεία, με την εξωπραγματική και παράλογη ανάληψη των Ολυμπιακών αγώνων το 1997 η χώρα εγκλωβίζεται στην αύξηση του δανεισμού και του χρέους. Από το 2001, με την είσοδο της χώρας στην Ευρωζώνη και το ευρώ με ψευδή στοιχεία, τα οικονομικά μεγέθη επιδεινώνονται συνεχώς με κορύφωση την περίοδο 2004-2009 της ολέθριας διακυβέρνησης Καραμανλή Β΄. Τον Ιούνιο του 2009, ο αρμόδιος επίτροπος για τις οικονομικές υποθέσεις Χοακίμ Αλμούνια ανακοίνωσε ενώπιον των υπουργών της Ε.Ε., και προειδοποίησε την ελληνική κυβέρνηση, ότι το έλλειμμα της Ελλάδας στο τέλος του έτους θα υπερέβαινε το 10%, άρα η χώρα βάδιζε προς την πτώχευση.

Η απελπιστική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας ήταν λοιπόν γνωστή στην ιθύνουσα πολιτική και οικονομική τάξη από τη δεκαετία ‘90. Όμως, το κομματοκρατικό σύστημα όχι μόνο δεν μπόρεσε να χειρισθεί την κρίση, αλλά την επιδείνωσε με τη διαφθορά και τις ασυλλόγιστες δαπάνες για τις συντεχνίες, με τις παροχές για τις ανάγκες του πελατειακού συστήματος, με τους ασύστολους διορισμούς στο δημόσιο, τις υπέρογκες στρατιωτικές δαπάνες, την αδυναμία για την πάταξη της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής κ.ά. Η κρίση λοιπόν εκτός από οικονομική, είναι πολιτική και εσωτερική. Την πορεία προς την χρεοκοπία απεργάσθηκαν η οικονομική και πολιτική ολιγαρχία. Την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν την επέβαλε η Γερμανία, η Γαλλία ούτε οι ΗΠΑ, αλλά τα δύο μεγάλα κόμματα και η άρχουσα οικονομική τάξη. Είναι γνωστό ότι ο Κ. Καραμανλής Α΄ πίεζε προς όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να κάμψει αρνήσεις και δυσπιστίες. Επί πλέον, η πολιτική και οικονομική ιθύνουσα τάξη θέλησαν και επεδίωξαν από τη δεκαετία του ’90 την είσοδο στην Ευρωζώνη και στο ευρώ - δεν τους εξεβίασε κανείς Ευρωπαίος. Οι ίδιες επίσης ιθύνουσες τάξεις, χωρίς να τις υποχρεώσει κανείς, επέλεξαν από το 1988 ήδη να αναλάβουν την μεγαλομανή και καταστρεπτική Ολυμπιάδα του 2004. Τις επιλογές αυτές στήριξαν επί τριάντα πέντε έτη τα παντοδύναμα ΜΜΕ, η συντριπτική πλειονότητα των διανοουμένων, πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων και το 80–85% των ψηφοφόρων, πράγμα που σημαίνει κοινωνική συναίνεση και καθιστά την κρίση κοινωνική.

Ο κοινοβουλευτισμός είναι ολιγαρχία, όχι δημοκρατία

Η χρεοκοπία έχει επομένως συγκεκριμένους ενόχους, είναι τα δύο κόμματα που άσκησαν την εξουσία επί τριάντα πέντε έτη, είναι οι πρωθυπουργοί, οι υπουργοί, oι βουλευτές και λοιποί κρατικοί αξιωματούχοι που έλαβαν τις αποφάσεις, που θέσπισαν νόμους, που χειρίσθηκαν τα χρήματα των φορολογουμένων, δηλαδή που προέβησαν στη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, στη λεηλασία του δημοσίου χώρου, στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Κυρίως είναι οι θεσμοί και η δομή του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος που επέτρεψαν την άφρονα πολιτική. Η δομή του είναι αυστηρώς ολιγαρχική: οι ολίγοι λαμβάνουν τις αποφάσεις, θεσπίζουν τους νόμους, ασκούν την εξουσία προς όφελος δικό τους και των ολίγων ισχυρών επιχειρηματιών, των τραπεζών και των ΜΜΕ. Το κομματοκρατικό σύστημα κακώς αποκαλείται δημοκρατία, είναι μία καθαρότατη ολιγαρχία. Ιδίως εν Ελλάδι έλαβε τη μορφή της οικογενειοκρατίας, της φαυλοκρατίας, της μιντιοκρατίας και της κλεπτοκρατίας.

Η κατάσταση αυτή έγινε δυνατή επειδή η οικονομική ελίτ δεν ελέγχεται από την πολιτική εξουσία και η τελευταία δεν ελέγχεται από κανέναν, ούτε καν από τη δικαστική εξουσία. Οι βουλευτές και οι υπουργοί φρόντισαν, εκτός των άλλων προνομίων τους, να εξασφαλίσουν νομοθετικώς και συνταγματικώς την ατιμωρησία τους για την ανομία, την διαφθορά και την ανικανότητά τους. Δεν υπήρξε άλλωστε ποτέ ουδείς κοινωνικός έλεγχος, η κοινωνία απουσίαζε όλα αυτά τα χρόνια από την πολιτική σκηνή.


Τα αδιέξοδα της Αριστεράς και του οικονομισμού

Στη λογική του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος, του κρατισμού και του λαϊκισμού κινήθηκε και η Αριστερά. Συνετέλεσε με τον τρόπο της στην απαξίωση και λεηλάτηση του δημοσίου χώρου, υποστηρίζοντας όλες τις διεκδικήσεις κάθε συντεχνίας, από τους υπαλλήλους της βουλής και των ΔΕΚΟ μέχρι τα μπλόκα των αγροτών και των φορτηγατζήδων. Αντί για τον πολιτικό και ταξικό αγώνα η Αριστερά έθεσε ως ανομολόγητο στόχο της τον αντικρατικό αγώνα, την ιδιοποίηση δηλαδή του δημοσίου χρήματος από τις προνομιούχες συντεχνίες, μέσω του κομματικού συνδικαλισμού. Υποκατέστησε το κεφάλαιο και την ολιγαρχία με το κράτος, με μία πτυχή του κράτους, το δημόσιο ταμείο. Από την άλλη όμως ευνόησε την κρατική διόγκωση και τον κρατισμό, αφού στοιχεία της αριστερής ιδεολογίας είναι οι κρατικοποιήσεις και οι εθνικοποιήσεις, οι οποίες στη λογική της είναι «σοσιαλιστικές» και «αντικαπιταλιστικές» πρακτικές. Ο διεφθαρμένος, παρασιτικός και αποτυχημένος γραφειοκρατικός καπιταλισμός των πρώην κομμουνιστικών κρατών δεν έχει διδάξει τίποτε στην Αριστερά, η οποία παραμένει δέσμια των αφερέγγυων και παρωχημένων ιδεολογιών του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού.

Από την άλλη, στο επείγον και φλέγον ερώτημα «τι κάνουμε;», η Αριστερά προτείνει για την έξοδο από την παρακμή την κατάργηση του Μνημονίου, τη στάση πληρωμών, την αναδιάρθρωση του χρέους, την έξοδο από την ευρωζώνη ή την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή ριζικές αλλαγές χωρίς να εξηγεί ποιος θα τις χειρισθεί. Παραμένει δηλαδή δέσμια του οικονομισμού, ο οποίος έχει αποτύχει παντού όπου εφαρμόσθηκε. Οι οικονομίστικες λύσεις αποκομμένες από την πολιτική, από την ενημέρωση και τη συμμετοχή της κοινωνίας οδηγούν στην αποτυχία. Η Αριστερά προβάλλει επίσης ως πανάκεια την προσφυγή στις εκλογές, τη στιγμή που έχει αποδειχθεί ότι αυτές όχι μόνο δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά επιπλέον τα συγκαλύπτουν και τα επιδεινώνουν.

Η αποτυχία του εθνικισμού

Από τα ΜΜΕ και από συντηρητικές, θεολογικές, εθνικιστικές πλευρές γίνονται εκκλήσεις στο πατριωτικό και εθνικό συναίσθημα, προτείνονται κινήσεις και κυβερνήσεις «εθνικής ενότητας» για «απελευθέρωση» από τους ξένους (την Τρόικα, τους Γερμανούς κ.ά). Ο εθνικισμός έχει οδηγήσει τη χώρα σε αδιέξοδα και καταστροφές. Το πρόβλημα δεν είναι εθνικό, αλλά πολιτικό και ταξικό. Δεν πλήττονται όλοι οι Έλληνες από τα μέτρα, παρά μόνο τα κατώτερα και τα μεσαία στρώματα, ενώ τα ανώτερα ευνοούνται σκανδαλωδώς, λ.χ. οι τράπεζες με τις κολοσσιαίες κρατικές ενισχύσεις, η εργοδοσία με την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και η τεράστια εκκλησιαστική περιουσία που, ακόμη μία φορά, δεν φορολογείται. Δεν υπάρχει «κατοχή» της χώρας από ξένες δυνάμεις, όπως διαδίδεται από τις πλευρές αυτές. Η κατοχή οφείλεται στην εγχώρια πολιτική-οικονομική ολιγαρχία. Η αντίθεση δεν είναι ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους, ανάμεσα στις «δυνάμεις του έθνους» και τους ξένους που «μας επιβάλλουν τα μέτρα», αλλά ανάμεσα στην κοινωνία από τη μια και την εγχώρια πολιτική-οικονομική ολιγαρχία από την άλλη. Η σύγκρουση είναι ανάμεσα στα κατώτερα-μεσαία στρώματα από τη μια και την πολιτικο-οικονομική ολιγαρχία από την άλλη.

Επανεφεύρεση της πολιτικής

Κανένα κόμμα, καμία προσωπικότητα, καμία κυβέρνηση εθνικής ενότητας ή τεχνοκρατών και οικονομολόγων δεν μπορεί να δώσει λύση. Ενώπιον αυτού του αδιεξόδου οι λύσεις δεν μπορεί παρά να είναι πολιτικές. Εφόσον η χρεοκοπία οφείλεται σε πολιτικούς λόγους, όπως εξηγήθηκε πιο πάνω, η λύση πρέπει να είναι κυρίως πολιτική. Πρέπει η πολιτική να επανέλθει στο προσκήνιο, να αποκτήσει προτεραιότητα. Πολιτική όχι με την έννοια των εκλογών και των κομμάτων - οι εκλογές δεν μπορούν να φέρουν την αλλαγή του πολιτικού συστήματος που χρειάζεται η κοινωνία, αλλά επιβάλλουν την εναλλαγή στην εξουσία των διεφθαρμένων και ανίκανων να λύσουν τα προβλήματα κομμάτων.

Η πολιτική εννοείται εδώ με την ουσιαστική έννοια, την αμφισβήτηση από την ίδια την κοινωνία των χρεοκοπημένων εξουσιών, των εγκαθιδρυμένων θεσμών, κανόνων και σημασιών. Η πολιτική έχει σχέση με τους πολίτες και όχι με τους επαγγελματίες πολιτικούς, παράγεται από την κινητοποίηση των ανθρώπων που θέλουν να γίνουν πολίτες, δηλαδή να μην είναι ψηφοφόροι, ακροατές, οπαδοί και υπήκοοι, αλλά να συμμετέχουν άμεσα στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην απονομή του δικαίου και στον ουσιαστικό έλεγχο της εξουσίας. Αυτή είναι και η ουσία της (άμεσης) δημοκρατίας: η συμμετοχή των πολλών στην άσκηση της εξουσίας - ουσία που έχει αλλοιωθεί από την αντιπροσώπευση, τα κόμματα και τους «ειδικούς». Εφόσον οι πολιτικές αποφάσεις αφορούν όλη την κοινωνία πρέπει να λαμβάνονται από όλη την κοινωνία. εφόσον οι νόμοι αφορούν όλους πρέπει να θεσπίζονται από όλους. Δηλαδή, οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από τους πολίτες και όχι από τους πολιτικούς. οι νόμοι να θεσπίζονται από το σύνολο και όχι (απλώς) για το σύνολο. Η δημοκρατική αντίληψη που υποβαστάζει όλα αυτά είναι ότι στα πολιτικά ζητήματα δεν υπάρχουν «ειδικοί» και «επαΐοντες», αλλά όλοι είναι ικανοί και όλοι πρέπει να συμμετέχουν στην εξουσία υπό όλες τις μορφές της. Μόνο η πολιτική με αυτή την έννοια μπορεί να αλλάξει την κατάσταση προς το καλύτερο, προς μία άλλη πορεία προς όφελος των πολλών και όχι των ολίγων.

Αυτοοργάνωση και αυτοπροσδιορισμός

Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται να υπάρξουν πρωτοβουλίες από τα κάτω, συμμετοχή της κοινωνίας και ανεξαρτησία από τις παραδοσιακές μορφές των αποτυχημένων κομματικών και συνδικαλιστικών ηγεσιών. Η κύρια μορφή και ο βασικός σκοπός των πρωτοβουλιών θα είναι ο αυτοπροδιορισμός από τη βάση και η συλλογική αυτοοργάνωση, που αντιτίθενται και συγκρούονται διαρκώς με τη γραφειοκρατικοποίηση, τους ηγέτες και τα κόμματα. Αυτό δηλαδή που έγινε από τις 25 Μαΐου 2011 στην πλατεία Συντάγματος και στις άλλες πλατείες της χώρας.

Οι συνελεύσεις και οι συζητήσεις στις πλατείες ανέδειξαν μία νέα αντίληψη για την πολιτική, στον αντίποδα της επικρατούσας, και διαμόρφωσαν τα βασικά σημεία της. Οι στόχοι που τέθηκαν εμπράκτως ήταν οι τοπικές και ευρύτερες συνελεύσεις - στις οποίες συζητούνται όλα τα προβλήματα, και εξασφαλίζουν τη γνωριμία και την αλληλεγγύη. επίσης η επαφή και η συνεργασία με άλλες ομάδες και συνελεύσεις. τα τοπικά και ευρύτερα ουσιαστικά δημοψηφίσματα από τα κάτω. Όταν χρειάζεται ορίζονται αιρετές ή κληρωτές επιτροπές, οι οποίες εκφράζουν και εφαρμόζουν τις αποφάσεις της συνέλευσης, είναι υπόλογες στη συνέλευση και ανά πάσα στιγμή ανακλητές από αυτήν. Εφαρμόζεται η κυκλικότητα, η εναλλαγή των ατόμων και η μικρή διάρκεια στη θητεία τους. Οι στόχοι αυτοί αφορούν και στην γενική πολιτική οργάνωση σε εθνικό επίπεδο, και απαιτούν γενναία συνταγματική αλλαγή. Τη στιγμή που, υπό την πίεση της κοινωνικής αντίδρασης και του κινήματος στις πλατείες, το ίδιο το σύστημα προτείνει για τον εξωραϊσμό του μεταρρυθμίσεις, τις οποίες μέχρι σήμερα θεωρούσε αδύνατες, η κοινωνία πρέπει να απαιτήσει τη ριζική και ουσιαστική αλλαγή του συστήματος προς την κατεύθυνση της άμεσης συμμετοχής όλων στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην απονομή του δικαίου και στον έλεγχο της εξουσίας. Είναι ο μόνος τρόπος να αποκτήσουν το πραγματικό τους νόημα έννοιες όπως «ελευθερία», «ισότητα», «δικαιοσύνη», «συμμετοχή», «κοινωνικός έλεγχος», «κοινό συμφέρον». Μόνο έτσι θα γλιτώσει η κοινωνία από τους καταστροφείς της. Εάν η ίδια η κοινωνία δεν μπορεί να σωθεί από μόνη της δεν μπορεί να τη σώσει κανείς.

Η απουσία της κοινωνίας από την πολιτική συνετέλεσε στην παρακμή και στη χρεοκοπία, διότι άφησε ανεξέλεγκτη την εξουσία. Υπήρχε η εντύπωση πως η αποκλειστική ασχολία με τις ιδιωτικές υποθέσεις και το προσωπικό συμφέρον δεν δημιουργούσε προβλήματα. Η πραγματικότητα απέδειξε το αντίθετο. Μπορεί εμείς να μην ασχολούμαστε με την πολιτική εξουσία, αυτή όμως είναι εκεί, ασχολείται με εμάς. Χρειάζεται λοιπόν να εγκαταλείψουμε τον παλιό κομματικό ή αδιάφορο και α-πολιτικό εαυτό μας και να δράσουμε. Χρειάζεται να αφήσουμε πίσω μας τον παλιό ανίκανο και διεφθαρμένο κομματοκρατικό κόσμο, να εγκαταλείψουμε το αποτυχημένο ολιγαρχικό σύστημα. Για να επιτευχθεί η ουσιαστική συμμετοχή, η άμεση δημοκρατία, χρειάζονται επειγόντως νέες αντιλήψεις και ιδέες, νέοι θεσμοί και νόμοι, νέες διαδικασίες και αξίες. «Σε εποχές αλλαγών, όπως η σημερινή, ό, τι δεν είναι νέο είναι ολέθριο».

*Δρ Φιλοσοφίας
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Πολίτες, αρ. 34

εφημερίδα ΔΡΑΣΗ: Από την αποτυχία της κοινοβουλευτικής ολιγαρχίας σ...

εφημερίδα ΔΡΑΣΗ: Από την αποτυχία της κοινοβουλευτικής ολιγαρχίας σ...: Του Γιώργου Ν. Οικονόμου * H νεοελληνική κοινωνία βρίσκεται στα πρόθυρα πλήρους καταρρεύσεως. Έχει καταστεί πλέον εμφανής η αδυναμία τ...

"Χρεός, τα πρώτα 5000 χρόνια", του David Graeber

ΠΗΓΗ: http://rembazw.blogspot.com

Ο ανθρωπολόγος David Graeber λέει ότι μονάχα διαμέσου μιας γενικής ιστορικής κατανόησης του χρέους και της σχέσης του με τη βία, μπορούμε να εκτιμήσουμε την εποχή μας που τώρα γεννιέται. Εδώ προσπαθεί να καλύψει το ιστορικό μας κενό.

Αυτό που ακολουθεί, είναι ένα απόσπασμα ενός κατά πολύ μεγαλύτερου σχεδίου έρευνας, σχετικά με το χρέος και το πιστωτικό χρήμα στην ανθρώπινη ιστορία. Το πρώτο και συναρπαστικό συμπέρασμα αυτού του σχεδίου έρευνας είναι ότι κατά τη μελέτη της οικονομικής ιστορίας, τείνουμε συστηματικά να αγνοούμε το ρόλο της βίας, τον απόλυτα κεντρικό ρόλο του πολέμου και της δουλείας, στη δημιουργία και σχηματοποίηση των βασικών θεσμών, αυτού που σήμερα αποκαλούμε «οικονομία». Επιπλέον, σημασία έχουν και οι προελεύσεις. Η βία μπορεί να είναι αόρατη, αλλά παραμένει τυπωμένη στη φιλοσοφία της κοινής οικονομικής λογικής μας, στην προφανέστατα αυταπόδεικτη φύση των θεσμών, που απλά ποτέ δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν έξω από το μονοπώλιο της βίας – αλλά και της συστηματικής απειλής της βίας – που διατηρείται από το σύγχρονο κράτος.

Ας ξεκινήσω με το θεσμό της δουλείας, της οποίας ο ρόλος κατά τη γνώμη μου, είναι κομβικός. Τις περισσότερες στιγμές και στους περισσότερους τόπους η δουλεία θεωρείται συνέπεια του πολέμου. Μερικές φορές οι περισσότεροι δούλοι στην πραγματικότητα είναι αιχμάλωτοι πολέμου, άλλες φορές όχι. Παρ’ όλα αυτά σχεδόν όμοια και απαράλλαχτα και στις δύο περιπτώσεις, ο πόλεμος θεωρείται η βάση και η δικαιολόγηση της ύπαρξης αυτού του θεσμού. Αν παραδοθείς στον πόλεμο, αυτό που παραδίδεις είναι η ζωή σου. Ο κατακτητής σου έχει το δικαίωμα να σε σκοτώσει και συχνά το κάνει. Αν επιλέξει να μην το κάνει, τότε κυριολεκτικά του οφείλεις τη ζωή σου. Ένα χρέος που γίνεται αντιληπτό ως απόλυτο, διαρκές, μη εξαγοράσιμο. Μπορεί να σου αφαιρέσει δικαιωματικά ό,τι επιθυμεί. Όλα τα χρέη ή υποχρεώσεις που μπορεί να οφείλεις σε άλλα άτομα (φίλους, οικογένεια, πρώην πολιτικές συμμαχίες), ή άλλα άτομα να οφείλουν σε σένα, θεωρείται ότι σου αφαιρούνται απόλυτα. Το χρέος σου στον ιδιοκτήτη σου είναι πλέον ό,τι υπάρχει.

Αυτού του είδους η λογική έχει τουλάχιστον δύο πολύ ενδιαφέρουσες συνέπειες, αν και μπορεί να ειπωθεί ότι τείνουν προς σχετικά αντίθετες κατευθύνσεις. Πρώτα απ’ όλα ακόμα μια – που πιθανώς την ορίζει – ιδιότητα της δουλείας, είναι ότι οι δούλοι μπορούν να πουληθούν και να αγοραστούν. Σ’ αυτή την περίπτωση το απόλυτο χρέος παύει πλέον (υπό μια άλλη έννοια, αυτή της αγοράς) να είναι απόλυτο. Στην πραγματικότητα μπορεί να ποσοτικοποιηθεί επακριβώς. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι να πιστέψουμε ότι ήταν ακριβώς αυτή η λειτουργία, που κατέστησε ικανό το να δημιουργηθεί κάτι όμοιο με τη σημερινή μορφή του χρήματος, τη στιγμή που αυτό το οποίο οι ανθρωπολόγοι συνήθως αποκαλούσαν «πρωτόγονο χρήμα», αυτό που κανείς βρίσκει σε κοινωνίες δίχως κράτος (τα φτερά που χρησιμοποιούνταν ως χρήμα στα νησιά του Σολομώντα ή τα περιδέραια από κοχύλια οι ινδιάνοι Iroquois αντίστοιχα), περισσότερο χρησιμοποιούνταν για διακανονισμούς γάμων, επίλυση βεντετών και για την ανάμιξη σε άλλου είδους σχέσεις μεταξύ ανθρώπων, παρά για την αγοραπωλησία αγαθών. Για παράδειγμα, αν η δουλεία είναι χρέος, τότε το χρέος μπορεί να οδηγήσει στη δουλεία. Ένας βαβυλώνιος χωρικός μπορεί να είχε πληρώσει ένα γενναίο ποσό σε ασήμι στα πεθερικά του, για να επισημοποιήσει το γάμο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν του άνηκε η σύζυγός του. Σίγουρα δεν μπορούσε να αγοράσει ή να πουλήσει τη μητέρα των παιδιών του. Όμως όλα αυτά μπορούσαν να αλλάξουν αν αυτός έπαιρνε ένα δάνειο. Αν αποδεικνυόταν επισφαλής, οι πιστωτές του μπορούσαν αρχικά να του κατασχέσουν τα πρόβατα και τα έπιπλά του, έπειτα το σπίτι του, χωράφια, τους οπωρώνες και τελικά να του πάρουν τη σύζυγο, το παιδιά, ακόμα και τον  ίδιο σαν χρεωστικούς «δουλοπάροικους», μέχρι να διευθετηθεί το ζήτημα (το οποίο καθώς οι πόροι του εξαφανιζόταν γινόταν ολοένα και δυσκολότερο). Το χρέος ήταν αυτό που κατέστησε δυνατό να φανταστούμε το χρήμα, ως οτιδήποτε σχετικό με τη σημερινή του έννοια και γι’ αυτό επίσης να γεννήσει αυτό που αποκαλούμε «αγορά»: μια αρένα όπου οτιδήποτε μπορεί να πουληθεί και να αγοραστεί, γιατί όλα τα αντικείμενα (όπως και οι δούλοι) απαξιώνονται από τις προηγούμενες κοινωνικές τους σχέσεις και υπάρχουν μόνο σε σχέση με το χρήμα.

Όμως την ίδια στιγμή η λογική του χρέους ως κατάκτηση μπορεί, όπως προανέφερα, να τείνει προς άλλη κατεύθυνση. Οι βασιλιάδες μέσα στην ιστορία, τείνουν να είναι βαθέως διχασμένοι σχετικά με το ζήτημα να αφήσουν τη λογική του χρέους να καταστεί εκτός ελέγχου. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή είναι εχθρικοί απέναντι στις αγορές. Αντιθέτως τις ενθαρρύνουν κανονικά, για τον απλούστατο λόγο ότι οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται να πάρουν με τη μορφή κατάσχεσης, ό,τι χρειάζονται (μετάξι, ρόδες για άρματα, γλώσσες από φλαμίνγκο (εκλεκτό έδεσμα κατά τη ρωμαϊκή αρχαιότητα), λάπις λάζουλι (αλλιώς κυανός λίθος, ένας πολύτιμος λίθος)) απ’ ευθείας από τον υποτελή σ’ αυτές πληθυσμό. Είναι πολύ πιο εύκολο να ενθαρρυνθούν οι αγορές και έπειτα τα αναγκαία αγαθά να αγοραστούν. Οι πρώιμες αγορές συχνά ακολουθούσαν τους στρατούς, ή τις βασιλικές ακολουθίες, ή σχηματίζονταν κοντά σε παλάτια, ή στις παρυφές στρατιωτικών θέσεων. Αυτό στην πραγματικότητα βοηθά στην ερμηνεία της αρκετά συγκεχυμένης συμπεριφοράς των βασιλικών αυλών: αφού οι βασιλιάδες έλεγχαν συνήθως τα ορυχεία χρυσού και ασημιού, ποιο το νόημα να τυπώνεις τα μούτρα σου πάνω σε κομμάτια του προϊόντος που εξορύσσεις (δλδ. να τυπώνεις νομίσματα), να τα ξεφορτώνεσαι στους πολίτες και έπειτα να ζητάς να σου τα δώσουν πίσω υπό τη μορφή φόρων; Έχει νόημα μόνο αν η επιβολή φόρων είναι στην πραγματικότητα ένας τρόπος να επιβάλεις σε όλους να αποκτήσουν και να διατηρούν χρήματα, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των αγορών, καθώς η ύπαρξη των αγορών εξυπηρετούσε γενικότερα. Όμως για τους σκοπούς της ανάλυσής μας το κρίσιμο ερώτημα είναι: πως δικαιολογούνταν αυτοί οι φόροι; Γιατί οι υποτελείς τους χρωστούσαν και ποιο χρέος ξεπλήρωναν όταν τους απέδιδαν; Εδώ επιστρέφουμε ξανά στο δίκαιο της κατάκτησης (στην πραγματικότητα στον αρχαίο κόσμο οι ελεύθεροι πολίτες – είτε στη Μεσοποταμία, είτε στην Ελλάδα ή στη Ρώμη, συνήθως δεν ήταν υποχρεωμένοι να πληρώσουν άμεσους φόρους γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, απλά όπως καταλαβαίνει κανείς, απλουστεύω τα πράγματα εδώ). Αν οι βασιλιάδες είχαν εξουσία πάνω στη ζωή και στο θάνατο των υποτελών τους, αποκτημένη από το δίκαιο της κατάκτησης, τότε και το χρέος των υποτελών τους ήταν απόλυτα αέναο. Επίσης τουλάχιστον υπό αυτήν την έννοια, οι σχέσεις μεταξύ των υποτελών ατόμων, τα χρέη που όφειλε το ένα στο άλλο, ήταν ασήμαντα. Το μόνο που υπήρχε ήταν η σχέση τους με το βασιλιά. Αυτό με τη σειρά του εξηγεί γιατί οι βασιλιάδες και ομοίως οι αυτοκράτορες, προσπαθούσαν να ρυθμίσουν τις εξουσίες που είχαν οι αφέντες πάνω στους δούλους και οι πιστωτές πάνω στους οφειλέτες. Το ελάχιστο στο οποίο πάντα θα επέμεναν, αν είχαν τη δύναμη, ήταν αυτά τα φυλακισμένα άτομα που ήδη τους είχε χαριστεί η ζωή, να μην είναι δυνατόν να σκοτωθούν από τους αφέντες τους. Στην πραγματικότητα μόνο οι ηγεμόνες μπορούσαν να έχουν αυθαίρετη εξουσία πάνω στη ζωή και το θάνατο. Το απόλυτο χρέος κάποιου ατόμου ήταν απέναντι στο κράτος. Ήταν το μοναδικό το οποίο ήταν πραγματικά απεριόριστο, που είχε τη δυνατότητα για απόλυτες εγκόσμιες απαιτήσεις.

Ο λόγος που διατυπώνω αυτό, είναι επειδή αυτή η λογική ενυπάρχει σε μας ακόμη. Όταν κάνουμε λόγο για κάποια «κοινωνία» (γαλλική κοινωνία, τζαμαϊκανή κοινωνία), μιλάμε στην πραγματικότητα για ανθρώπους που οργανώνονται υπό την έννοια ενός κράτους – έθνους. Αυτό τέλος πάντων είναι το εννοούμενο μοντέλο. Οι «κοινωνίες» είναι στην πραγματικότητα κράτη, η λογική των κρατών είναι αυτή της κατάκτησης, η λογική της κατάκτησης είναι εν τέλει ταυτόσημη με αυτή της δουλείας. Είναι γεγονός ότι αυτό στα χέρια των υπέρμαχων του κράτους αποκτά ένα νόημα ενός πιο καλοκάγαθου «κοινωνικού χρέους». Ορίστε λοιπόν μια μικρή ιστορία, ένα είδος μύθου. Γεννιόμαστε όλοι με ένα αέναο χρέος στην κοινωνία που μας μεγάλωσε, μας έθρεψε, μας τάισε και μας έντυσε, ένα χρέος σε εκείνους που έχουν πεθάνει προ πολλού και ανακάλυψαν τη γλώσσα και τις παραδόσεις μας, σε όλους εκείνους που έχουν καταστήσει δυνατή την ύπαρξή μας. Στους αρχαίους καιρούς, νομίζαμε ότι το οφείλαμε αυτό στους θεούς (το χρέος αυτό ξεπληρωνόταν με θυσίες, ή η θυσία ήταν απλώς η αποπληρωμή του τόκου, στο τέλος ξεπληρωνόταν με το θάνατο). Αργότερα το χρέος υιοθετήθηκε από το κράτος, ένας θεϊκός θεσμός, με φόρους σε αντικατάσταση των θυσιών και στρατιωτική θητεία σε αντικατάσταση του χρέους της ζωής. Το χρήμα είναι απλά η απτή μορφή αυτού του κοινωνικού χρέους, έτσι όπως γίνεται η διαχείρισή του. Οι κεϋνσιανοί αρέσκονται σ’ αυτού του είδους τη λογική. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες τάσεις σοσιαλιστών, σοσιαλδημοκρατών, ακόμα και κρυπτοφασιστών, όπως είναι ο Auguste Comte (ο πρώτος απ’ όσο ξέρω που πραγματικά επινόησε τη φράση «κοινωνικό χρέος»). Όμως αυτή η φιλοσοφία διατρέχει επίσης μεγάλο μέρος της κοινής μας λογικής: πάρτε για παράδειγμα τη φράση: «να πληρώσει το χρέος του στην κοινωνία», ή «ένιωσα ότι χρωστούσα κάτι στη χώρα μου», ή «ήθελα να δώσω κάτι πίσω». Πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις αμοιβαία δικαιώματα και υποχρεώσεις, αμοιβαίες δεσμεύσεις – ένα είδος σχέσεων, με το οποίο θα μπορούσαν να συμβιώσουν αληθινά ελεύθεροι άνθρωποι – τείνουν να γίνουν υποσύνολο σε μια αίσθηση «κοινωνίας», όπου όλα τα άτομα είναι ίσα, μονάχα ως απόλυτοι οφειλέτες της (τώρα αφανούς) φιγούρας του βασιλιά, που πλέον αντικαθιστά τη μητέρα σου και κατ’ επέκταση την ανθρωπότητα.

Αυτό που προτείνω λοιπόν είναι ότι καθώς οι διεκδικήσεις της απρόσωπης αγοράς και αυτές της «κοινωνίας» συχνά αντιπαρατίθενται – και σίγουρα έχουν μια τάση να παλαντζάρουν με όλους τους τρόπους – έχουν εν τέλει ιδρυθεί με μια πολύ όμοια λογική με αυτή της βίας. Ούτε είναι αυτό ένα απλό θέμα ιστορικών προελεύσεων, το οποίο μπορεί να αποδιωχτεί ως ασήμαντο: ούτε οι αγορές, ούτε τα κράτη μπορούν να υπάρξουν χωρίς τη διαρκή απειλή δύναμης.

Κάποιο άτομο μπορεί να ρωτήσει, τότε ποια είναι η εναλλακτική;

Προς μια ιστορία εικονικού χρήματος

Εδώ μπορώ να επιστρέψω στην αρχική μου τοποθέτηση: ότι το χρήμα δεν πρωτοεμφανίστηκε σ’ αυτή την κρύα μεταλλική και απρόσωπη μορφή. Πρωτοεμφανίζεται με τη μορφή της μονάδας μέτρησης, της αφαίρεσης, αλλά επίσης ως σχέση (χρέους και υποχρέωσης) μεταξύ των ανθρώπων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ιστορικά εκείνο που πάντα ήταν το πιο άμεσα συνδεδεμένο με τη βία, είναι το χρήμα-εμπόρευμα. Όπως το έθεσε και ένας ιστορικός, «ο χρυσός και τα πολύτιμα μεταλλεύματα είναι παρελκόμενο του πολέμου και όχι του ειρηνικού εμπορίου¹.»

Ο λόγος είναι απλός. Το χρήμα-εμπόρευμα συγκεκριμένα σε μορφή χρυσού και ασημιού, διακρίνεται από το πιστωτικό χρήμα περισσότερο απ΄ όλα, λόγω μιας θεαματικής ιδιότητας: μπορεί να κλαπεί. Καθώς μια ράβδος χρυσού ή ασημιού είναι ένα αντικείμενο χωρίς γενεαλογία, διαμέσου μεγάλου μέρους της ιστορίας, τα πολύτιμα μέταλλα έχουν παίξει τον ίδιο ρόλο με τη σημερινή περίπτωση μιας βαλίτσας γεμάτη δολάρια ενός εμπόρου ναρκωτικών, δηλαδή ως αντικείμενα χωρίς ιστορία τα οποία θα γίνουν οπουδήποτε αποδεκτά για συναλλαγές, με οτιδήποτε έχει χρηματική αξία, χωρίς εξηγήσεις. Ως συνέπεια, κάποιος μπορεί να θεωρήσει τα τελευταία 5000 χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας, ως την ιστορία ενός είδους εναλλαγής. Πιστωτικά συστήματα φαίνεται να αναδύονται και να επικρατούν, σε περιόδους σχετικής κοινωνικής ειρήνης, δια μέσου δικτύων (εμπορικής) πίστης, είτε που έχουν δημιουργηθεί από κράτη, είτε στις περισσότερες περιόδους, από διεθνείς οργανισμούς, ενώ από την άλλη, τα πολύτιμα μέταλλα αντικαθιστούν αυτά τα συστήματα σε περιόδους, που χαρακτηρίζονται από ευρύ πλιάτσικο. Ληστρικά δανειστικά συστήματα ασφαλώς υπάρχουν σε κάθε περίοδο, αλλά φαίνεται ότι είχαν δεχθεί τα πιο καταστροφικά πλήγματα σε περιόδους, όπου το χρήμα ήταν ιδιαιτέρως εύκολα μετατρέψιμο σε ρευστό.

Έτσι λοιπόν ως αρχικό σημείο για κάθε εγχείρημα διάκρισης των μεγάλων ρυθμών, που ορίζουν την τρέχουσα ιστορική στιγμή, ας προτείνω την ακόλουθη ανάλυση της ευρασιατικής ιστορίας, με κριτήριο την εναλλαγή μεταξύ περιόδων εικονικού και μεταλλικού χρήματος.

Ι. Εποχή των πρώτων αγροτικών αυτοκρατοριών (3500-800 π.χ.)

Επικρατούσα χρηματική μορφή: εικονικό πιστωτικό χρήμα.

Οι εγκυρότερες πληροφορίες μας σχετικά με την προέλευση του χρήματος γυρνούν πίσω στην αρχαία Μεσοποταμία, αν και δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος να πιστέψει κανείς ότι τα πράγματα ήταν ριζικά διαφορετικά στην Φαραωνική Αίγυπτο, στην Κίνα της εποχής του ορείχαλκου, ή στην κοιλάδα του Ινδού. Η οικονομία της Μεσοποταμίας κυριαρχούταν από μεγάλα δημόσια ιδρύματα (ναούς και παλάτια), των οποίων οι γραφειοκρατικοί διαχειριστές είχαν ικανώς δημιουργήσει λογιστικό χρήμα, εγκαθιδρύοντας μια σταθερή ισοτιμία μεταξύ του ασημιού και του βασικού αγαθού, του κριθαριού. Τα χρέη υπολογίζονταν σε ασήμι, αλλά το ασήμι σπανίως χρησιμοποιούνταν στις συναλλαγές. Αντ’ αυτού οι πληρωμές γίνονταν σε κριθάρι, ή σε οτιδήποτε άλλο που τύγχανε να είναι αποδεκτό και να εξυπηρετεί. Τα μεγάλα χρέη γραφόταν σε σφηνοειδείς πλάκες, ως διασφάλιση για τα δυο μέρη της συναλλαγής.

Ασφαλώς αγορές υπήρχαν. Οι τιμές συγκεκριμένων αγαθών που δεν παραγόταν υπό τον έλεγχο του ναού, ή του παλατιού και που συνεπώς δεν υπόκειντο σε  διαχειριζόμενους πίνακες τιμών, είχαν την τάση να κυμαίνονται, σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες της προσφοράς και ζήτησης. Όμως οι περισσότερες πραγματικές καθημερινές αγοραπωλησίες, συγκεκριμένα εκείνες που δεν γίνονταν μεταξύ απολύτως ξένων, φαίνεται να έχουν γίνει με πίστωση. Οι «γυναίκες της μπύρας» και οι τοπικοί ξενοδόχοι λόγου χάρη, πουλούσαν μπύρα και συχνά νοίκιαζαν δωμάτια. Οι πελάτες δεν τους πλήρωναν αμέσως, αλλά «τα έγραφαν» (π.χ. στο τεφτέρι). Συνήθως τα πλήρωναν μαζεμένα τον καιρό της συγκομιδής. Οι πωλητές των αγορών προφανώς ενεργούσαν, όπως κάνουν σήμερα σε μικρές αγορές στην Αφρική ή την κεντρική Αμερική, όπου δημιουργούν λίστες από έμπιστους πελάτες, στους οποίους μπορούν να επεκτείνουν την πίστωση.

Το συνήθειο του χρήματος με τόκο επίσης προέρχεται από τη Σουμερία. Παρέμενε λόγου χάρη άγνωστο στην Αίγυπτο. Τα επιτόκια σταθερά στο 20%, παρέμειναν έτσι για 2000 χρόνια (αυτό δεν ήταν σημάδι κυβερνητικού ελέγχου στην αγορά: σ’ εκείνη τη φάση τέτοιοι θεσμοί κατέστησαν δυνατή την ύπαρξη αγορών). Αυτό όμως οδήγησε σε σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Ειδικά σε χρονιές με κακές σοδειές, οι χωρικοί άρχιζαν να γίνονται απελπιστικά χρεωμένοι στους πλούσιους, να παραδίδουν τα χωράφια τους και εν τέλει τα μέλη της οικογένειάς τους σε χρεωστικά δεσμά. Σταδιακά αυτή η κατάσταση φαίνεται να έχει επιφέρει κοινωνική κρίση – όχι τόσο οδηγώντας σε λαϊκές εξεγέρσεις – όσο αναγκάζοντας τους μέσους πολίτες να εγκαταλείπουν εξολοκλήρου τις πόλεις και τις κατοικημένες περιοχές και να γίνονται ημινομάδες ληστές και επιδρομείς. Σύντομα έγινε παράδοση για κάθε νέο ηγεμόνα να κάνει μια νέα αρχή, ακυρώνοντας όλα τα χρέη και δηλώνοντας γενική αμνηστία ή ελευθερία, έτσι ώστε οι υπόχρεοι εργάτες να μπορέσουν να γυρίσουν στις οικογένειές τους (είναι σημαντικό ότι η πρώτη γνωστή στην ανθρωπότητα λέξη που αναφέρεται στην έννοια της ελευθερίας, η σουμέρια λέξη «αμαργκα», κυριολεκτικά σημαίνει «επιστροφή στη μητέρα»). Οι βιβλικοί προφήτες θεσμοθέτησαν μια παρόμοια συνήθεια το Ιωβηλαίο, όπου ομοίως έπειτα από επτά χρόνια όλα τα χρέη ακυρώνονταν. Αυτό είναι και ο άμεσος πρόγονος της έννοιας της «λύτρωσης» της καινής διαθήκης. Όπως τόνισε και ο οικονομολόγος Michael Hudson, φαντάζει μια από τις δυστυχίες της παγκόσμιας ιστορίας, το γεγονός ότι ο θεσμός του δανεισμού χρημάτων με τόκο διαδόθηκε από τη Μεσοποταμία, χωρίς ως επί το πλείστο να συνοδεύεται από τα πρώιμά του ισοζύγια και ελέγχους

II. Αξονική περίοδος (800 π.χ. – 600 μ.Χ.)

Επικρατούσα χρηματική μορφή: μεταλλικά νομίσματα και πολύτιμα μέταλλα.

Αυτή ήταν η εποχή που είδε τη γέννηση του συστήματος των μεταλλικών νομισμάτων καθώς και όλων των μεγάλων θρησκειών² στην Κίνα, στην Ινδία και στη Μέση ανατολή. Από την εποχή των Εμπόλεμων Κρατών στην Κίνα, μέχρι τη διάσπαση της Ινδίας και τη σφαγή και μαζική υποδούλωση, που συνόδευσε την επέκταση (και έπειτα διάλυση) της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ήταν μια περίοδος θεαματικής δημιουργικότητας στα περισσότερα μέρη του κόσμου, αλλά επίσης και ισότιμα θεαματικής βίας.

Το σύστημα των μεταλλικών νομισμάτων, που επέτρεψε την κυριολεκτική χρήση του χρυσού και του ασημιού ως μέσο συναλλαγών, επίσης κατέστησε δυνατή τη δημιουργία των αγορών με τη σημερινή περισσότερο γνωστή και απρόσωπη έννοια του όρου. Τα πολύτιμα μέταλλα ήταν πολύ πιο κατάλληλα σε μια εποχή γενικευμένου πολέμου, για τον προφανή λόγο ότι μπορούσαν να κλαπούν. Το σύστημα των μεταλλικών νομισμάτων ασφαλώς δεν ανακαλύφθηκε για να διευκολύνει το εμπόριο (οι Φοίνικες οι ικανότεροι έμποροι του αρχαίου κόσμου, ήταν από τους τελευταίους που το υιοθέτησαν). Φαίνεται ότι πρωτοανακαλύφθηκε για την πληρωμή των στρατιωτών, πιθανώς πρώτα από όλους, από τους πρώτους ηγεμόνες της Λυδίας στη Μικρά Ασία, για να πληρώνουν τους Έλληνες μισθοφόρους. Η Καρχηδόνα, άλλο ένα μεγάλο εμπορικό έθνος, άρχισε να κόβει νομίσματα πολύ αργά και ευρέως για να πληρώνει τους ξένους στρατιώτες.

Διαμέσου της αρχαιότητας κάποιος μπορεί να συνεχίσει να συζητά γι’ αυτό που ο Geoffrey Ingham έχει ονομάσει «σύμπλεγμα του στρατιωτικού συστήματος νομισμάτων». Θα ήταν καλύτερα να το αποκαλούσε «σύμπλεγμα της δουλείας και του στρατιωτικού συστήματος νομισμάτων», καθώς η εξάπλωση των νέων στρατιωτικών τεχνολογιών (Έλληνες οπλίτες, ρωμαϊκές λεγεώνες) πάντα ήταν στενά συνδεδεμένη με την αιχμαλώτιση και το εμπόριο δούλων. Η άλλη μεγάλη πηγή δούλων ήταν το χρέος: τώρα που τα κράτη δεν έσβηναν πια τα χρέη περιοδικά (όπως γινόταν στο παρελθόν), τα άτομα που δεν είχαν την τύχη να είναι πολίτες των μεγάλων στρατιωτικά πόλεων-κρατών (των οποίων οι πολίτες γενικώς προστατευόταν από ληστρικούς δανειστές), ήταν απλά θύματα κυνηγιού. Τα πιστωτικά συστήματα της Εγγύς Ανατολής δεν κατάρρευσαν λόγω οικονομικού ανταγωνισμού. Καταστράφηκαν από τις στρατιές του Αλέξανδρου – στρατιές που χρειάζονταν μισό τόνο ασημιού τη μέρα για μισθούς. Τα ορυχεία όπου ο ορυκτός πλούτος εξορυσσόταν, γενικότερα λειτουργούσαν με δούλους. Οι στρατιωτικές εκστρατείες με τη σειρά τους διασφάλιζαν μια ατέρμονη ροή νέων δούλων. Τα αυτοκρατορικά φορολογικά συστήματα, όπως προαναφέρθηκε, σχεδιάστηκαν για να υποχρεώσουν ευρέως τους υποτελείς της αυτοκρατορίας να δημιουργήσουν αγορές, έτσι ώστε οι στρατιώτες (και ασφαλώς και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι) να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν αυτόν τον ορυκτό πλούτο, αγοράζοντας ό,τι επιθυμούσαν. Το είδος των απρόσωπων αγορών που κάποτε έτειναν να ξεφυτρώνουν ανάμεσα στις κοινωνίες, ή στις παρυφές των στρατιωτικών επιχειρήσεων, τώρα είχαν αρχίσει να διαπερνούν την κοινωνία ως σύνολο.

Όσο αμαρτωλή και να είναι η προέλευσή τους, η δημιουργία νέων μέσων συναλλαγής (το σύστημα των μεταλλικών νομισμάτων φαίνεται να έχει εμφανιστεί σχεδόν ταυτόχρονα στην Ελλάδα, στην Ινδία και στην Κίνα), φαίνεται να έχει βαθιές πνευματικές επιπτώσεις. Κάποιοι έχουν υπερβάλει τόσο, ώστε να λένε ότι η ύπαρξη της ελληνικής φιλοσοφίας κατέστη δυνατή, εξαιτίας εννοιολογικών καινοτομιών, που έγιναν γνωστές από το σύστημα των μεταλλικών νομισμάτων. Η πιο εντυπωσιακή άποψη όμως είναι η εμφάνιση αυτού που έπειτα θα γινόταν οι σύγχρονες θρησκείες: προφητικός ιουδαϊσμός, χριστιανισμός, βουδισμός, τζαϊνισμός, κομφουκιανισμός, ταοϊσμός και κάποια στιγμή ισλαμισμός, σχεδόν στις ακριβείς στιγμές και τοποθεσίες, όπου κάποιος επίσης βλέπει την πρώιμη διάδοση του συστήματος των μεταλλικών νομισμάτων. Αν και οι ακριβείς σύνδεσμοι ακόμα μένει να εξερευνηθούν πλήρως, με κάποιο τρόπο αυτές οι θρησκείες φαίνεται να έχουν εμφανιστεί με άμεση απόκριση στη λογική των αγορών. Για να θέσουμε το ζήτημα κάπως ωμά:  αν κάποιος υποβιβάζει έναν συγκεκριμένο κοινωνικό χώρο απλώς στην εγωιστική απόκτηση υλικών αγαθών, είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι σύντομα κάποιος άλλος θα έρθει να αντιπαραθέσει ένα άλλο πεδίο, μέσω του οποίου θα κηρύσσει – από μια ύψιστη αξιακή άποψη – ότι τα υλικά αγαθά είναι ασήμαντα κι ο εγωισμός – ή ακόμα και ο ίδιος ο εαυτός – απατηλός.

III. Μεσαίωνας (600 μ.Χ. – 1500 μ.Χ.)³

Η επιστροφή στο εικονικό πιστωτικό χρήμα.

Αν η «Αξονική περίοδος» ήταν μάρτυρας στην εμφάνιση συμπληρωματικών ιδανικών σε εκείνα των αγορών αγαθών και των παγκόσμιων θρησκειών, ο Μεσαίωνας ήταν η περίοδος όπου αυτοί οι δύο θεσμοί άρχισαν να ενοποιούνται. Οι θρησκείες άρχισαν να επικρατούν των συστημάτων αγορών. Καθετί από το διεθνές εμπόριο μέχρι την οργάνωση τοπικών εμποροπανηγυριών, περατωνόταν ολοένα και περισσότερο διαμέσου κοινωνικών δικτύων, που ορίζονταν και ρυθμίζονταν από τις θρησκευτικές αρχές. Αυτό με τη σειρά του κατέστησε δυνατή την επιστροφή σε όλη την Ευρασία, διαφόρων μορφών εικονικού πιστωτικού χρήματος.

Στην Ευρώπη όπου όλο αυτό έλαβε χώρα υπό την αιγίδα του χριστιανισμού, η κυκλοφορία και χρήση νομισμάτων ήταν σποραδική και άνισα διαθέσιμη. Οι τιμές μετά το 800 μ.Χ. υπολογιζόταν ευρέως σε όρους μιας παλιάς καρολίγγειας (αλλιώς καρλομαγνικής) ισοτιμίας, που πλέον δεν υπήρχε (στην πραγματικότητα γινόταν αναφορές σε αυτή ως «φανταστικό χρήμα»), όμως παρ’ όλα αυτά οι καθημερινές αγοραπωλησίες διεκπεραιώνονταν ως επί το πλείστο με άλλους τρόπους. Ένα σύνηθες μέσο για παράδειγμα ήταν η χρήση των tally-sticks (θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε «χρεωστικά ξυλάκια»). Επρόκειτο για κάποια κομμάτια ξύλου που πάνω είχαν χαραγμένο το χρέος και τα έσπαζαν στα δύο. Το ένα κομμάτι το κρατούσε ο οφειλέτης και το άλλο ο πιστωτής. Συνηθισμένη ήταν η χρήση αυτών σε μεγάλο μέρος της Αγγλίας μέχρι και τον 16^ο αιώνα. Τις μεγαλύτερες συναλλαγές τις διαχειριζόταν με συναλλακτικούς λογαριασμούς, με τα μεγάλα εμπορικά πανηγύρια να εξυπηρετούν ως τα κέντρα συναλλαγών τους. Εν τω μεταξύ η εκκλησία πρόσφερε ένα νόμιμο πλαίσιο, επιβάλλοντας αυστηρούς ελέγχους στη χρηματική πίστωση και απαγορεύσεις στις χρεωστικές δεσμεύσεις.

Το πραγματικό νευρικό κέντρο του μεσαιωνικού οικονομικού κόσμου ήταν ο ινδικός ωκεανός, οποίος μαζί με τους δρόμους των καραβανιών της κεντρικής Ασίας, συνέδεε τους μεγάλους πολιτισμούς της Ινδίας, της Κίνας και της Μέσης Ανατολής. Εδώ το εμπόριο συντελούνταν μέσα στο πλαίσιο του Ισλάμ, το οποίο όχι μόνο παρείχε μια νόμιμη δομή αρκετά αγώγιμη στις εμπορικές δραστηριότητες (ενώ απαγόρευε εξολοκλήρου τον έντοκο δανεισμό χρημάτων), αλλά επίσης επέτρεπε τις ειρηνικές σχέσεις μεταξύ εμπόρων σε ένα εντυπωσιακά μεγάλο μέρος του κόσμου, επιτρέποντας έτσι τη δημιουργία μιας ποικιλίας εξελιγμένων εργαλείων πίστωσης. Στην πραγματικότητα η δυτική Ευρώπη ήταν όπως σε πολλά πράγματα άλλωστε, σχετικά καθυστερημένη από αυτή την άποψη: οι περισσότερες από τις οικονομικές καινοτομίες που έφτασαν στην Ιταλία και στη Γαλλία τον 11^ο και 12^οαιώνα, ήδη χρησιμοποιούνταν ευρέως στην Αίγυπτο ή στο Ιράκ από τον 8^ο ή 9^ο αιώνα. Η λέξη «τσεκ» (επιταγή) για παράδειγμα, προέρχεται από την αραβική λέξη «sakk» και δεν είχε εμφανιστεί στα αγγλικά παρά μόνο γύρω στο 1220 μ.Χ.

Η περίπτωση της Κίνας είναι ακόμα πιο περίπλοκη: ο Μεσαίωνας εκεί ξεκίνησε με την ταχεία διάδοση του βουδισμού, ο οποίος ενώ δεν ήταν σε θέση να ενεργοποιήσει νόμους ή να ρυθμίσει το εμπόριο, κινήθηκε γρήγορα ενάντια στους τοπικούς τοκογλύφους, με την ανακάλυψη του ενεχυροδανειστηρίου – με τα πρώτα εξ αυτών να βρίσκονται σε βουδιστικούς ναούς, προσφέροντας στους φτωχούς αγρότες μια εναλλακτική λύση από εκείνη του τοπικού τοκογλύφου. Παρ’ όλα αυτά, πολύ πιο πριν το κράτος είχε επαναδιεκδικήσει το ρόλο του, όπως συνηθίζει άλλωστε να κάνει το κράτος στην Κίνα. Όμως καθώς το έκανε αυτό, όχι μόνο ρύθμισε τα επιτόκια και επιχείρησε να καταργήσει το θεσμό της υποχρεωτικής εργασίας προς αποπληρωμή χρεών, αλλά επίσης απομακρύνθηκε εντελώς από το σύστημα των μεταλλικών νομισμάτων, ανακαλύπτοντας τα χαρτονομίσματα. Όλο αυτό συνοδεύτηκε πάλι από την ανάπτυξη μιας ποικιλίας σύνθετων οικονομικών εργαλείων.

Όλο αυτό δεν σημειώνεται για να ειπωθεί ότι αυτή η περίοδος δεν είχε σφαγές και πλιάτσικα (ιδίως κατά τις μεγάλες νομαδικές εισβολές), ή ότι το σύστημα των μεταλλικών κερμάτων δεν ήταν σε αρκετούς τόπους και στιγμές ένα σημαντικό μέσο συναλλαγών. Παρ’ όλα αυτά αυτό που πραγματικά χαρακτηρίζει αυτήν την περίοδο, φαίνεται να είναι μια κίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το μεγαλύτερο μέρος του Μεσαίωνα είδε το χρήμα να είναι αρκετά αποσυνδεδεμένο από καταναγκαστικούς οργανισμούς. Κάποιος θα μπορούσε να μας πει ότι οι ανταλλακτές χρημάτων καλούνταν πίσω στους ναούς, όπου και ήταν δυνατόν να εποπτευτούν. Το αποτέλεσμα ήταν η άνθιση θεσμών, που προϋπέθεταν ένα μεγαλύτερο βαθμό κοινωνικής εμπιστοσύνης.

IV. Εποχή των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών (1500-1971)

Η επιστροφή των πολύτιμων μετάλλων

Με τον ερχομό των μεγάλων ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών – της ιβηρικής και έπειτα της βορειοατλαντικής – ο κόσμος έγινε μάρτυρας μιας επιστροφής στη μαζική δουλεία, στο πλιάτσικο, στους πολέμους καταστροφών και την επακόλουθη ταχεία επιστροφή των χρυσών και ασημένιων νομισμάτων ως πρωταρχική μορφή κυκλοφορούντος νομίσματος. Η ιστορική έρευνα πιθανώς να καταλήξει δείχνοντας ότι η προέλευση αυτών των αλλαγών ήταν πολύ πιο σύνθετη απ’ ό,τι συνηθισμένα θα υποθέταμε. Μερικές από αυτές είχαν αρχίσει να συμβαίνουν ακόμα και πριν από την κατάκτηση του Νέου Κόσμου. Ένας από τους βασικούς παράγοντες της επιστροφής στα μεταλλικά νομίσματα για παράδειγμα, ήταν η εμφάνιση λαϊκών κινημάτων στην Κίνα κατά την πρώιμη δυναστεία των Μινγκ, τον 15^οκαι 16^ο αιώνα, που τελικά ανάγκασε την κυβέρνηση να εγκαταλείψει όχι μόνο τα χαρτονομίσματα, αλλά και κάθε προσπάθεια να επιβάλλει το δικό της νόμισμα. Αυτό οδήγησε στην επιστροφή της τεράστιας κινέζικης αγοράς στη χρήση ασημιού μη κομμένου σε νομίσματα. Καθώς οι φόροι επίσης σταδιακά μετατρεπόταν σε ασήμι, σύντομα η μέση επίσημη κινέζικη πολιτική έγινε η προσπάθεια να έρθει όσο το δυνατόν περισσότερο ασήμι στη χώρα, έτσι ώστε να κρατηθεί το επίπεδο των φόρων χαμηλό και να αποφευχθούν μελλοντικές εξεγέρσεις και κοινωνικές αναταραχές. Η ξαφνική τεράστια ζήτηση ασημιού είχε επιπτώσεις σε όλη την υφήλιο. Τα περισσότερα από τα πολύτιμα μεταλλεύματα που λαφυραγώγησαν οι ισπανοί κατακτητές και αργότερα εξόρυξαν από τα ορυχεία του Μεξικού και του Ποτόσι (με σχεδόν ανυπολόγιστο κόστος ανθρώπινων ζωών), κατέληξαν στην Κίνα. Αυτές οι παγκόσμιας κλίμακας επαφές που τελικά αναπτύχθηκαν στον Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό ωκεανό, έχουν καταγραφεί με μεγάλη λεπτομέρεια. Το σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι η αποσύνδεση του χρήματος από τους θρησκευτικούς οργανισμούς και η επανασύνδεσή του με καταναγκαστικούς (συγκεκριμένα με το κράτος), συνοδεύτηκε από μια ιδεολογική επιστροφή στον «μεταλλισμό»⁴.

Η πίστωση υπό αυτή την έννοια ήταν εξολοκλήρου ένα θέμα των κρατών που διέπονταν ευρέως από ελλειμματική χρηματοδότηση, μια είδους πίστωση που με τη σειρά της ανακαλύφθηκε για να χρηματοδοτήσει ολοένα και πιο πολυδάπανους πολέμους. Σε διεθνές επίπεδο η βρετανική αυτοκρατορία ήταν πιστή στη διατήρηση του κανόνα του χρυσού το 19^ο και στις αρχές του 20^ουαιώνα, ενώ στις Η.Π.Α. λάμβαναν χώρα μεγάλες πολιτικές μάχες σχετικά με το αν ο κανόνας του χρυσού ή του ασημιού θα έπρεπε να επικρατήσει.

Αυτή επίσης ήταν φανερά η περίοδος την ανόδου του καπιταλισμού, της βιομηχανικής επανάστασης, της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και ούτω καθ’ εξής. Αυτό που προσπαθώ να κάνω τώρα δεν είναι να αρνηθώ τη σημασία τους, αλλά να προσφέρω ένα πλαίσιο μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να δει τέτοια οικεία συμβάντα, μέσα από ένα λιγότερο οικείο πρίσμα. Λόγου χάρη, γίνεται ευκολότερος ο εντοπισμός των δεσμών μεταξύ πολέμου, καπιταλισμού και δουλείας. Ο θεσμός της μισθωτής εργασίας για παράδειγμα, έχει προέλθει ιστορικά από αυτόν της δουλείας (τα πιο πρώιμα συμβόλαια μισθών που γνωρίζουμε, από την Ελλάδα μέχρι τις μαλαισιανές πόλεις κράτη, ήταν στην πραγματικότητα ενοικιάσεις δούλων) και επίσης πάντα είχε την τάση ιστορικά να είναι στενά συνδεδεμένος με διάφορες μορφές υποχρεωτικής εργασίας για την αποπληρωμή χρέους – όπως άλλωστε παραμένει και σήμερα. Το γεγονός ότι έχουμε συμπεριλάβει τέτοιες έννοιες σε μια γλώσσα ελευθερίας, δεν σημαίνει ότι αυτό που σήμερα θεωρούμε οικονομική ελευθερία, δεν βασίζεται εν τέλει σε μια λογική που κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, έχει θεωρηθεί η απόλυτη ουσία της δουλείας.

V. Σημερινή εποχή (1971 και έπειτα)

Η αυτοκρατορία του χρέους

Η σημερινή εποχή μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει ξεκινήσει στις 15 Αυγούστου του 1971, όταν ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Richard Nixon επίσημα ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και δημιούργησε με αποτελεσματικό τρόπο τα σημερινά καθεστώτα των κυμαινόμενων ισοτιμιών. Έχουμε επιστρέψει αν μη τι άλλο, σε μια εποχή εικονικού χρήματος, στην οποία οι καταναλωτικές αγορές στις πλούσιες χώρες σπανίως περιλαμβάνουν ακόμα και χαρτονομίσματα και οι εθνικές οικονομίες έχουν ως κανόνα το καταναλωτικό χρέος. Είναι αυτή η έννοια κατά την οποία μπορούμε να μιλήσουμε για «οικονομικοποίηση» του κεφαλαίου, όπου η κερδοσκοπία στις ισοτιμίες και στα οικονομικά εργαλεία εδραιώνεται, αποκομμένη από κάθε άμεση σχέση με την παραγωγή ή ακόμα και με το εμπόριο. Αυτός είναι ασφαλώς ο τομέας που έχει εισέλθει σήμερα σε κρίση.

Τι μπορούμε να πούμε στα σίγουρα για αυτήν τη νέα εποχή; Μέχρι τώρα πολύ πολύ λίγα. Τριάντα ή σαράντα χρόνια είναι τίποτα σχετικά με τα χρόνια που εξετάσαμε. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτή η εποχή έχει μόλις ξεκινήσει. Παρ’ όλα αυτά η συνεχιζόμενη ανάλυση όσο ωμή και να είναι αυτή, μας επιτρέπει να κάνουμε, κατόπιν ενημέρωσης, κάποιες προτάσεις.

Ιστορικά όπως έχουμε δει, οι εποχές του εικονικού πιστωτικού χρήματος έχουν συμπεριλάβει τη δημιουργία κάποιων ειδών επιβαλλόμενων θεσμών – η ιερή βασιλεία της Μεσοποταμίας, οι μωσαϊκές επέτειοι (Ιωβηλαία), η Σαρία και οι εκκλησιαστικοί νόμοι – οι οποίοι θέτουν ενός είδους ελέγχους στις πιθανές καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες του χρέους. Σχεδόν ομοίως συμπεριλαμβάνουν θεσμούς (συνήθως όχι αυστηρά ισομεγέθεις του κράτος, αλλά μεγαλύτερους) για την προστασία των οφειλετών. Μέχρι στιγμής η κίνηση αυτή τη φορά ήταν προς την αντίθετη κατεύθυνση: αρχίζοντας από τη δεκαετία του ’80 ξεκινήσαμε να βλέπουμε τη δημιουργία του πρώτου αποτελεσματικού πλανητικού διαχειριστικού συστήματος, που λειτουργεί διαμέσου του ΔΝΤ, της παγκόσμιας τράπεζας, εταιριών και άλλων οικονομικών οργανισμών, κατά βάση για να προστατέψουν τα συμφέροντα των οφειλετών. Όμως αυτός ο μηχανισμός σύντομα έπεσε σε κρίση, πρωτίστως από την υπερβολικά ταχεία ανάπτυξη παγκόσμιων κοινωνικών κινημάτων (το κίνημα της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης), το οποίο αποτελεσματικά κατέστρεψε την ηθική εξουσία οργανισμών όπως το ΔΝΤ, άφησε αρκετούς από αυτούς στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και τώρα στο έλεος της παρούσας τραπεζικής κρίσης και της παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης. Καθώς η νέα εποχή του εικονικού χρήματος έχει μόλις ξεκινήσει και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι εξολοκλήρου θολές, μπορούμε ήδη να πούμε ένα ή δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ότι μια κίνηση προς το εικονικό χρήμα δεν είναι αναγκαστικά από μόνη της μια ύπουλη συνέπεια του καπιταλισμο

Σημειώσεις

1. Geoffrey W. Gardiner, ‘The Primacy of Trade Debts in the Development of Money\\\', in Randall Wray (ed.), Credit and State Theories of Money: The Contributions of A. Mitchell Innes, Cheltenham: Elgar, 2004, p.134.

2. Η φράση «Αξονική εποχή» πρωτοδιατυπώθηκε από τον Karl Jaspers, για να περιγράψει τη σχετικά σύντομη περίοδο μεταξύ των 800 π.χ. και 200 π.χ. όπου όπως πίστευε, όλες οι κύριες φιλοσοφικές παραδόσεις τις οποίες γνωρίζουμε σήμερα προέκυψαν ταυτόχρονα στην Κίνα, Ινδία και ανατολική Μεσόγειο. Εδώ το χρησιμοποιώ σύμφωνα με την – κατά τοMumford – πιο ευρεία χρήση του όρου, ως η περίοδος που ήταν μάρτυρας στη γέννηση όλων των υπαρχόντων παγκόσμιων θρησκειών, επεκτείνοντάς την από την εποχή του Ζωροάστρη μέχρι αυτή του Μωάμεθ.

3. Εδώ παραπέμπω το μεγαλύτερο μέρος από αυτό που γενικώς αναφέρεται ως Μεσαίωνας στην Ευρώπη, σε μια πρόωρη περίοδο που χαρακτηρίζεται από τον ληστρικό μιλιταρισμό και την ακόλουθη σημασία του ορυκτού πλούτου: οι επιδρομές των Βίκινγκς και η περίφημη αποκομιδή του danegeld (ετήσιος φόρος που πλήρωναν οι Αγγλοσάξονες στους Δανούς προκειμένου εκείνοι να μην κάνουν επιδρομές, το οποίο έπειτα συνέχισε ως έγγειος φόρος) από την Αγγλία στα 800 μ.Χ., μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις τελευταίες εκδηλώσεις μιας εποχής, όπου ο ληστρικός μιλιταρισμός πήγαινε χέρι χέρι με σωρούς από πλούτη σε χρυσό και ασήμι.

     4. Ο μύθος του αντιπραγματισμού και θεωρίες χρήματος-εμπορεύματος ασφαλώς είχαν αναπτυχθεί σ’ εκείνη την περίοδο.(eagainst)