Σκηνές από τη γέννεση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής

Η απαλλοτρίωση [της γης] ήταν η πηγή της πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, και η δύναμη που μετασχημάτισε τη γη και την εργασία σε εμπορεύματα....Εφόσον οι λαοί του κόσμου έχουν σε όλη τους την ιστορία μείνει πεισματικά προσκολλημένοι στην οικονομική ανεξαρτησία που πηγάζει από την ιδιοκτησία των μέσων διαβίωσής τους, είτε αυτά είναι η γη είτε άλλη ιδιοκτησία, οι ευρωπαίοι καπιταλιστές χρειάστηκε να απαλλοτριώσουν δια της βίας τους ανθρώπους από την προγονική τους γη ώστε η εργατική τους δύναμη να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε νέα οικονομικά εγχειρήματα, και σε νέα γεωγραφικά περιβάλλοντα....


Πώς συνέβη η απαλλοτρίωση στην Αγγλία; Ήταν μια μακρά, αργόσυρτη και βίαιη διαδικασία. Ξεκινώντας απ' τον Μεσαίωνα, οι αφέντες κατήργησαν τους ιδιωτικούς τους στρατούς και διέλυσαν τις φεουδαλικές τους ακολουθίες, ενώ στον πρώιμο 16ο αιώνα, οι ηγέτες της Αγγλίας έκλεισαν τα μοναστήρια, ξερίζωσαν τους περιπλανόμενους ιερείς, τους συγχωρετές [pardoners] και τους ζητιάνους, και κατέστρεψαν το μεσαιωνικό σύστημα της φιλανθρωπίας. .... Άλλαξαν δραστικά τις αγροτικές πρακτικές με την περιτοίχιση των καλλιεργήσιμων γαιών, την έξωση των μικροϊδιοκτητών, και τον εκτοπισμό των αγροτικών ενοικιαστών γης, πετώντας έτσι χιλιάδες ανδρών και γυναικών έξω απ' τη γη τους και απαγορεύοντάς τους την πρόσβαση στην κοινή γη. Ως τα τέλη του 16ου αιώνα υπήρχαν 12 φορές περισσότεροι άνθρωποι χωρίς ιδιοκτησία από ό,τι εκατό χρόνια πριν. Στον 17ο αιώνα σχεδόν το ένα τέταρτο της γης στην Αγγλία είχε φραχτεί....


Οι περισσότεροι αγρότες ήταν λιγότερο τυχεροί. Χωρίς την ικανότητα να βρουν επικερδή απασχόληση, χωρίς γη, χωρίς πίστωση, χωρίς απασχόληση, αυτοί οι νέοι προλετάριοι πετάχτηκαν στους δρόμους, όπου υποβλήθηκαν στην ανηλεή σκληρότητα ενός νομικού κώδικα εργασίας και ποινικών παραβάσεων τόσο αυστηρού και τρομακτικού όσο κανενός άλλου που να είχε εμφανιστεί στην σύγχρονη ιστορία. Οι βασικοί κανόνες ενάντια στη ληστεία, τις διαρρήξεις και την κλοπή γράφτηκαν κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, καθώς το έγκλημα έγινε μόνιμο μέρος της αστικής ζωής. Οι νόμοι ενάντια στην αλητεία, εν τω μεταξύ, υπόσχονταν φυσική βία ενάντια στους απαλλοτριωμένους. Κάτω από τη βασιλεία του Ερίκου του 8ου (1509-1547), οι περιπλανόμενοι μαστιγώνονταν, τους έκοβαν τα αυτιά, ή τους κρέμαγαν (ένας χρονικογράφος της εποχής τοποθετεί τον αριθμό τους στους 75.000). Κάτω από τη βασιλεία του Εδουάρδου του 6ου (1547-1553), τους τύπωναν με καυτό σίδερο στο στήθος το γράμμα V [για το "Vagabond", αλήτης, περιπλανόμενος] και τους υποδούλωναν για δύο χρόνια. Υπό την βασιλεία της Ελισάβετ της πρώτης (1558-1603), τους μαστίγωναν και τους έστελναν στις γαλέρες ή στους σωφρονιστικούς οίκους....

Ο συνδυασμός απαλλοτρίωσης, βιομηχανικής εκμετάλλευσης (στην εξόρυξη ή το σύστημα παραγωγής κατ' οίκον) και πρωτόφαντης στρατιωτικής κινητοποίησης είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες τοπικές εξεγέρσεις: την εξέγερση της Κορνουάλης (1497), την εξέγερση του Lavenham (1525), την εξέγερση του Lincolnshire (1536), καθώς και το Προσκύνημα της Χάρης (1536), την εξέγερση του βιβλίου προσευχής (1549), και την εξέγερση του Kett (1549), οι οποίες έλαβαν όλες χώρα στην επαρχία. Οι αστικές εξεγέρσεις, από την άλλη, εντάθηκαν προς τα τέλη του 16ου αιώνα με την εξέγερση στη φυλακή Ludgate (1581), τη χριστουγεννιάτικη εξέγερση των ζητιάνων (1582), τις ταραχές του Whitsuntide (1584), την ανταρσία των Plaisterer (1586), τις ταραχές των παραγωγών τσόχας (1591), τις ταραχές των παραγωγών κεριών του Southwark (1592), και την εξέγερση του βουτύρου στο Southwark (1595)--εξεγέρσεις που τα ίδια τους τα ονόματα μαρτυρούν για την πάλη των χειρωνακτών να διατηρήσουν τις ελευθερίες και τα έθιμά τους. ...


Μια ολόκληρη πολιτική προήλθε από τον Νόμο περί επαιτών του 1597, σύμφωνα με τον οποίο οι αλήτες και οι περιπλανόμενοι που καταδικάζονταν για εγκλήματα (κυρίως κατά της ιδιοκτησίας) στην Αγγλία, θα μεταφέρονταν στις αποικίες και θα καταδικάζονταν σε καταναγκαστική εργασία στις φυτείες, σ' αυτό που ο [Richard] Hakluyt έβλεπε ως "φυλακή χωρίς τοίχους."


...Η αγχόνη ήταν πεπρωμένο για τμήμα του προλεταριάτου διότι ήταν απαραίτητη για την οργάνωση και λειτουργία των υπερατλαντικών αγορών εργασίας, ναυτικών και άλλων, και για την καταστολή των ριζοσπαστικών ιδεών, όπως στην Βερμούδα. Το 1611, όταν γράφτηκε η Τρικυμία [του Σαίξπηρ], και μόνο στο Μίντλσεξ, καταδικάστηκαν στην αγχόνη περίπου 130 άνθρωποι. Οι 98 κρεμάστηκαν -- αριθμός σημαντικά μεγαλύτερος από τον ετήσιο μέσο όρο των 70. Την επόμενη χρονιά, οι Batholomew Legate και Edward Rightman, οπαδοί και οι δύο του πουριτανού αυτονομιστή Robert Browne και αδελφοί του Stephan Hopkins, κάηκαν στην πυρά για αιρετικές ιδέες. Ακόμη φρικτότερες τιμωρίες λάμβαναν χώρα στη θάλασσα, όπου όποιος ναύτης πιανόταν να κοιμάται κατά τη διάρκεια νυχτερινής βάρδιας σκοπιάς για τρίτη φορά δενόταν στον πλώρη με ένα καλάθι από σφαίρες δεμένο στα χέρια. Στην τέταρτη παραβίαση, τον κρέμαγαν με ένα μπισκότο και ένα μαχαίρι, αναγκάζοντάς τον στο τέλος να αποφασίσει αν θα πέθαινε απ' την πείνα, ή θα έκοβε το σκοινί για να πέσει στη θάλασσα και να πνιγεί. Όποιος σχεδίαζε να κλέψει πλοίο κρεμόταν από τα πόδια ώσπου να χυθούν τα μυαλά του στα πλαϊνά τοιχώματα του πλοίου....


Στην Αγγλία, η απαλλοτρίωση των αγροτών συνοδεύτηκε από συστηματική βία και τρομοκρατία, οργανώθηκε μέσα από τις ποινικές κυρώσεις, τις δημόσιες αναζητήσεις ατόμων, τις φυλακές, τον στρατιωτικό νόμο, τη θανατική ποινή, την εξορία, την καταναγκαστική εργασία και την αποικιοποίηση. Οι δικαστικοί χρησιμοποίησαν μια σκληρή και ανηλεή νομοθεσία για να μαστιγώνουν, να διαμελίζουν, να σημαδεύουν με καυτό σίδερο, να κρεμούν στην αγχόνη και να καίνε χιλιάδες ανθρώπους. Οι αναζητήσεις ατόμων μάζεψαν χιλιάδες ακόμα άνδρες και γυναίκες "χωρίς αφέντη." Η δικαστική απόφαση που είναι γνωστή ως Υπόθεση Gateward (1607) αρνιόταν βασικά κοινά δικαιώματα στους χωρικούς και τους ανθρώπους χωρίς ιδιοκτησία γης. ...Οι φυλακές εξανάγκασαν στην εργασία χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά που πέρασαν απ' αυτές...


Η τιμωρία σε θάνατο αποτελούσε την τελική, θεαματική δύναμη του καθεστώτος τρομοκρατίας, είτε εκφραζόταν από την άμεση εκτέλεση του περιπλανόμενου είτε από το πιο αργόσυρτο σύστημα ποινικού δικαίου. Ο Edmund Spencer ανακαλεί την εκτέλεση του Murrogh O' Brien στο Λίμερικ: "Είδα μια γριά, που ήταν η μητριά του. Πήρε το κεφάλι του καθώς τον έκοβαν κομμάτια και ήπιε όλο το αίμα που έτρεχε από κει, λέγοντας πως η γη δεν άξιζε να το πιεί, και με αυτό τον τρόπο γέμισε το πρόσωπό της και τα στήθη της, και τράβαγε τα μαλλιά της, κλαίγοντας και ουρλιάζοντας πολύ φρικτά." Για τον Spencer η συμπεριφορά της γυναίκας, όχι απλώς δεν ήταν δικαιολογημένη, αλλά έδινε αποδείξεις της ιρλανδικής βαρβαρότητας.


Το Λονδίνο, του οποίου τα προάστια έδιναν στέγη στους απροστάτευτους, ανυπότακτους εργάτες του συστήματος μανιφακτούρας κατ' οίκον, ήταν το ίδιο κυκλωμένο από ενθύμια της θανατικής ποινής. Προς νότο, τα κεφάλια των κακοποιών στέκονταν σε παλούκια και επιδεικνύονταν στο νότιο τέρμα της Γέφυρας του Λονδίνου. Προς ανατολή, κρεμούσαν τους πειρατές ή τους έπνιγαν στα φουσκωμένα νερά του Τάμεση στο Wapping. Προς βορά, στο Smithfield, πολλοί προτεστάντες μαρτύρησαν στη φωτιά κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Βασίλισσας Mary, αν και μετά το 1638, όταν ιδρύθηκε εκεί η αγορά, το κύριο σφάγιο στην περιοχή ήταν τα βόδια. Τέλος, προς δυσμάς, και απέναντι από την σημερινή Γωνιά των Ομιλητών, στέκονταν οι κρεμάλες του Tyburn, που έμειναν εν ενεργεία μέχρι το 1783. Το "να πας στη Δύση" έγινε συνώνυμο με το θάνατο.


Οι απαγχονισμοί οργανώνονταν σε όλο το βασίλειο: 74 άνθρωποι κρεμάστηκαν στο Έξετερ και άλλοι 74 (συμπτωματικά) στο Ντέβονσιρ το 1598. Στις 40 Αγγλικές επαρχίες, κάπου 800 πήγαιναν στην κρεμάλα κάθε χρόνο στον 17ο αιώνα σύμφωνα με τον James Fitzjames Stephen, τον ιστορικό του δικαίου της Βικτωριανής εποχής. Από τους 463 που κρεμάστηκαν στο Έσσεξ ανάμεσα στο 1620 και το 1680, οι 166 ήταν διαρρήκτες, οι 38 ληστές, και οι 110 κλέφτες. Στην δεκαετία του 1630, οι κλέφτες απαγχονίζονταν για κλοπή αγαθών με αξία από 18 μόλις σεντ.....


Οι γυναίκες ήταν ειδικός στόχος της τρομοκρατίας, καθώς 4.000 γυναίκες κάηκαν στην πυρά και εκατοντάδες κρεμάστηκαν μετά το 1604 ως μάγισσες, όταν η τιμωρία για την "μαγγανεία" έγινε αυστηρότερη. Η τρομοκρατία είχε τρεις περιόδους κορύφωσης: 1590-1597, 1640-1644, και 1660-1663....Η Silvia Federici έδειξε ότι το ευρωπαϊκό κυνήγι μαγισσών έφτασε την πιο ακραία του αγριότητα ανάμεσα στο 1550 και το 1650, δηλαδή "ταυτόχρονα με τις μαζικές απαλλοτριώσεις γης, την απαρχή της εμπορίας δούλων και της χρήσης νόμων ενάντια στους περιπλανόμενους, σε χώρες όπου βρισκόταν σε εξέλιξη η αναδιοργάνωση της εργασίας σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του καπιταλισμού."...


Ένα άλλο μέρος της τρομοκρατίας ήταν η εξαναγκαστική υπεράκτια εργασία, ένα διαφορετικό είδος "μετάβασης στη Δύση". Μέσα από την θέσπιση, στις χώρες που ενώνονται από τον Ατλαντικό ωκεανό, του θεσμού της δουλείας με σύμβαση [indentured servitude], οι έμποροι και τα "πνεύματά τους" (δηλαδή, οι απαγωγείς παιδιών και ενηλίκων) έστειλαν με πλοίο 200.000 εργάτες (τα δύο τρίτα του συνόλου που έφυγε από την Αγγλία, την Σκωτία και την Ιρλανδία) σε αμερικανικές ακτές κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα. .... Κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 17ου αιώνα, οι επιχειρηματίες της αγοράς εργασίας άρπαζαν τους φτωχούς και τους χωρίς ιδιοκτησία από τα λιμάνια (κυρίως του Λονδίνου και του Μπρίστολ, και δευτερευόντως από το Λίβερπουλ, το Δουβλίνο και το Κορκ), και τους έστελναν αρχικά στην Βιρτζίνια, όπου είχαν την απαρχή τους οι πρακτικές και τα έθιμα της δουλείας με σύμβαση. Για να προσελκύσουν εργάτες και να εξασφαλίσουν εργατική δύναμη για την νέα αποικία, οι επενδυτές της Εταιρίας της Βιρτζίνια με έδρα το Λονδίνο έφτιαξαν συμβόλαιο ανάμεσα στην εταιρία και τους εργάτες.....Η δουλεία με σύμβαση, παρατήρησε ο Eric Wiliams, ήταν η "ιστορική βάση" πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η δουλεία στην Αμερική.


Οι φυλακές διάφορων ειδών --το αμπάρι του πλοίου...η αποθήκη...το εργοστάσιο...το κλουβί, ή η φυλακή μέσα στην πόλη ήταν, όπως έδειξε ο Scott Christianson, πολύτιμες για τα διάφορα είδη εμπορίων δουλείας του Ατλαντικού, είτε οι φυλακισμένοι ήταν ναύτες, παιδιά ή εγκληματίες, είτε ερχόντουσαν από την Αφρική είτε από την Ευρώπη.....Η Εταιρία της Βιρτζίνια έκανε συμφωνίες με την πόλη του Λονδίνου για την μεταφορά πολλών εκατοντάδων φτωχών παιδιών, 8-16 ετών, από το Bridewell της πόλης στην Βιρτζίνια. .... Από τα πολλές εκατοντάδες παιδιά που στάληκαν στην Βιρτζίνια την περίοδο αυτή, έχουν καταγραφεί τα ονόματα των 165. Στα 1625, μόνο 12 από αυτά ήταν ακόμα ζωντανά. Τα άλλα 153, 93% του συνόλου, πέθαναν.

Από το Peter Linebaugh και Marcus Reddiker, Η Λερναία Ύδρα: Η κρυφή ιστορία του επαναστατημένου Ατλαντικού, Verso, 2000

Κοινοβουλευτισμός και Ολιγαρχία

του Γιώργου Ν. Οικονόμου

Αυτό που διαπιστώνεται σήμερα από πολλές πλευρές είναι η κρίση του «αντιπροσωπευτικού» πολιτεύματος, όπως αυτό έχει αποκρυσταλλωθεί στην Δύση εδώ και δύο αιώνες. Η κρίση δεν είναι μόνο χρηματοπιστωτική ή οικονομική, όπως λέγεται τελευταίως, αλλά βαθύτερη: είναι κρίση δομών και θεσμών. Οι διαγνώσεις και οι αιτιολογίες ποικίλουν αναλόγως της οπτικής του εκάστοτε ερευνητή, και συνοδεύονται από προτάσεις που κυμαίνονται μεταξύ μεταρρυθμιστικών αλλαγών και ιδεολογικών δικαιολογήσεων. Μιά πρόχειρη ματιά στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στην τηλεόραση κ.λπ αρκεί για να διαπιστωθεί ότι υπάρχει ένας πληθωρισμός της λέξεως «δημοκρατία» (σύγχρονη δημοκρατία, έμμεση δημοκρατία, αντιπροσωπευτική δημοκρατία, κοινοβουλευτική δημοκρατία, κ.λπ). Αυτό ο λεκτικός πληθωρισμός αποκρύβει, συνειδητώς ή ανεπιγνώστως, την ουσία ακριβώς του πολιτεύματος αυτού. Και η ουσία είναι ο βαθύς ολιγαρχικός χαρακτήρας του: οι αποφάσεις και οι νόμοι είναι αρμοδιότητα των ολίγων και εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ολίγων ισχυρών - ο Κ. Καστοριάδης δικαίως τo αποκαλεί φιλελεύθερη ολιγαρχία.

Πράγματι, στα δυτικά πολιτεύματα η ουσιαστική ρητή εξουσία ασκείται από τους ολίγους, βουλευτές και στελέχη του κυβερνώντος κόμματος. Αυτό βεβαίως επιτυγχάνεται με την «εκουσία» εκ μέρους των ανθρώπων παραχώρηση της εξουσίας στους «αντιπροσώπους» και τα κόμματα, και η πράξη της εξουσιοδοτήσεως αυτής είναι η συμμετοχή των ανθρώπων στις εκλογές με καθολική ψηφοφορία. Αυτός ο «σφετερισμός» της εξουσίας από τα κόμματα επιτυγχάνεται με την ιδεολογική χειραγώγηση που αυτά κατορθώνουν να ασκούν στους ανθρώπους: έχουν καταφέρει να τους πείσουν ότι μόνο αυτά είναι ικανα να επιλύσουν τα προβλήματά τους και τα ευρύτερα προβλήματα της κοινωνίας ενώ οι ίδιοι οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να τα επιλύσουν.

Απαλλοτρίωση κυριαρχίας

Προς τον σκοπό αυτό τα κόμματα απεργάζονται παντός είδους μέσα και τεχνάσματα καθ’όλη την περίοδο που μεσολαβεί μεταξύ των εκλογικών αναμετρήσεων. Αυτό είναι όμως ιδιαιτέρως εμφανές στο αποκορύφωμα της ιδεολογικής και πολιτικής προπαγάνδας, στο ζενίθ της πλύσεως εγκεφάλου, δηλαδή στις εκλογές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η προεκλογική διαδικασία αποκαλείται εκστρατεία, θυμίζοντας στρατιωτική και πολεμική κατάσταση. Πρόκειται ακριβώς περί εκστρατείας με όλη την σημασία της λέξεως: ο εχθρός ή ο αντίπαλος που πρέπει να νικηθεί δεν είναι το αντίπαλο κόμμα ή ο αντίπαλος υποψήφιος/συνυποψήφιος. Ο βασικός αντίπαλος είναι ουσιαστικώς οι ίδιοι οι άνθρωποι-ψηφοφόροι, που πρέπει να βομβαρδισθούν, να λεηλατηθούν, έτσι ώστε εξουθενωμένοι και καθημαγμένοι να παραδοθούν και να υποταχθούν στην εξουσία των κομμάτων και των «αντιπροσώπων». Η ικανή και αναγκαία συνθήκη του ολιγαρχικού πολιτεύματος είναι αφ’ενός η παραίτηση, η παθητικότητα των ανθρώπων και ταυτοχρόνως η εγγενής τάση των κομμάτων να αυτοδιαιωνίζονται στην εξουσία.

Η «αντιπροσώπευση» είναι, και στην θεωρία και στην πράξη, (απ)αλλοτρίωση της κυριαρχίας των ανθρώπων. Η αλλοτρίωση εννοείται υπό την νομική έννοια του όρου: μεταβίβαση ιδιοκτησίας, μεταβίβαση δηλαδή κυριαρχίας από τους πολλούς προς τους ολίγους «αντιπροσώπους». Οπως σωστά επισημαίνει ο Κ. Καστοριάδης: «Από την στιγμή κατά την οποία, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. πέντε χρόνια), αναθέτει κανείς την εξουσία σε ορισμένους ανθρώπους, έχει μόνος του αλλοτριωθεί πολιτικά». H αντιπροσώπευση δημιουργεί μία «διαίρεση της πολιτικής εργασίας», διαίρεση σε κυριάρχους και κυριαρχουμένους, σε εξουσιάζοντες και εκτελεστές, σε αυτούς που αποφασίζουν και σε αυτούς που εκτελούν. Η διαίρεση αυτή επιτυγχάνεται συν τοις άλλοις με τις εκλογές, πράγμα το οποίο ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι και γι’ αυτό θεωρούσαν τις εκλογές χαρακτηριστικό της αριστοκρατίας και της ολιγαρχίας ενώ την κλήρωσιν χαρακτηριστικό της δημοκρατίας[1]. Οι βουλευτές, δήμαρχοι, κ.λπ. που θεωρούνται αντιπρόσωποι των ψηφοφόρων, ουσιαστικώς είναι αντιπρόσωποι των ατομικών και κομματικών τους συμφερόντων, καθώς και των συμφερόντων των ισχυρών χρηματοδοτών τους. Η κυρίαρχη, εξ άλλου, σήμερα ιδέα ότι υπάρχουν «ειδικοί» του πολιτικού, δηλαδή «ειδικοί» του καθολικού και τεχνικοί της ολότητας «χλευάζει την ίδια την ιδέα της δημοκρατίας».

Η οργάνωση και η δομή των κομμάτων αντανακλά την οργάνωση και δομή της κοινωνίας. η αρχηγική, πυραμιδωτή, γραφειοκρατική και ιεραρχική δομή τους είναι μια μικρογραφία της αντίστοιχης κοινωνικής και πολιτικής ολιγαρχικής δομής: οι ολίγοι και «εκλεκτοί» κυβερνούν και αποφασίζουν ενώ οι πολλοί τους ψηφίζουν και εκτελούν τις αποφάσεις. Τα κόμματα είναι ο κυρίαρχος και αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής του δημοσίου βίου αφού ελέγχουν ασφυκτικώς το σύνολο των ουσιαστικών κοινωνικών δραστηριοτήτων. Ελέγχουν επίσης όλες τις μορφές εξουσίας και εδώ έγκειται ένα άλλο ιδεολόγημα, ένα άλλος μύθος που εντέχνως διοχετεύεται και διακατέχει τους ανθρώπους και τους υποτάσσει στην εξουσία των κομμάτων και των «αντιπροσώπων».

Ανύπαρκτη διάκριση εξουσιών

Ο μύθος αυτός είναι η λεγόμενη «διάκριση ή ανεξαρτησία των τριών εξουσιών». Το ιδεολόγημα αυτό έχει δύο όψεις, τη «διάκριση» και τις «τρείς εξουσίες». Οσον αφορά τις τρείς εξουσίες –εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική- έχουν πάψει απο πολλού να είναι τρείς και έχουν αυξηθεί σε πέντε τουλάχιστον άμεσα ορατές, ρητές και θεσμισμένες. Η λεγόμενη εκτελεστική δεν είναι καθόλου εκτελεστική αλλά ασκεί ουσιαστική πρωτογενή κυβερνητική εξουσία αφού λαμβάνει τις ουσιαστικές αποφάσεις και νομοθετεί. θα έπρεπε λοιπόν να λέγεται κυβερνητική εξουσία και κατά συνέπεια να αποδοθεί στην κυρίως εκτελεστική το πραγματικό της όνομα και οι δικαιοδοσίες. Αυτή αποτελείται από τους γενικούς γραμματείς, τις διοικήσεις των δημοσίων οργανισμών, των κρατικών υπηρεσιών, τραπεζών, Εφοριών, Πολεοδομίας, Αστυνομίας, Στρατού, κ.λπ, οι οποίοι όντως εκτελούν τις αποφάσεις της κυβερνήσεως. Είναι δηλαδή ο πανίσχυρος κρατικός μηχανισμός με τις πολυδαίδαλες υπηρεσίες του δια του οποίου η κυβέρνηση υλοποιεί τις αποφάσεις της και την εξουσία της. Σημειωτέον ότι η εκτελεστική εξουσία δεν εκλέγεται αλλά διορίζεται από την κυβερνητική. Και στο σημείο αυτό έχουμε έλλειμμα όχι μόνο δημοκρατίας αλλά και αντιπροσώπευσης. Αυτή λοιπόν είναι η τέταρτη εξουσία, η κυρίως εκτελεστική και διαφοροποιείται απο την κυβερνητική. Αυτές μαζί με τη δικαστική (η οποία ούτε και αυτή εκλέγεται) και τη νομοθετική εξουσία αποτελούν τον συνολικό καταπιεστικό μηχανισμό.

Η πέμπτη εξουσία είναι το διευθυντήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο επεμβαίνει πιά νομίμως και θεσμικώς στις εσωτερικές υποθέσεις, κατευθύνσεις και προσανατολισμούς των κρατών μελών - και δή των μικροτέρων και ασθενεστέρων - κατά ουσιαστικό, δεσμευτικό και τελεσίδικο τρόπο (με κυρώσεις παντός είδους).

Παράπλευρες εξουσίες

Εκτός αυτών των εξουσιών θα πρέπει να αναφερθούν και οι παντοειδείς παράπλευρες μη ρητές εξουσίες με αποφασιστικό βάρος και ρόλο στην λήψη των κυβερνητικών και των τοπικών αποφάσεων. Μια βασική παράπλευρη εξουσία είναι ο Τύπος, τα πανίσχυρα πλέον ΜΜΕ, τα οποία διαπλέκονται στενώς και ασφυκτικώς με την κυβερνητική εξουσία, της ασκούν πιέσεις και εκβιασμούς για παραχωρήσεις παντός είδους, υπό το πρόσχημα της πληροφόρησης/ενημέρωσης και του «ελέγχου» της εξουσίας. Ο αντικειμενικός σκοπός είναι η αμοιβαία καταχύρωση των αντίστοιχων συμφερόντων τους, οικονομικών και εξουσιαστικών. Το ανησυχητικό με την έκτη εξουσία είναι ότι είναι εξωθεσμική και όπως είναι εμφανέστατο δεν είναι μόνο ιδεολογική εξουσία, αλλά πολιτική και οικονομική, συνδεομένη με Τράπεζες και Χρηματιστήριο, καθώς και με παντός είδους εταιρείες και οργανισμούς. Η διαπλοκή των ΜΜΕ με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα επανεισάγει με έναν άλλον τρόπο στο πολιτικό προσκήνιο την οικονομική ολιγαρχία, η οποία είναι και η ουσιαστική εξουσία και δίνει εκ τους αφανούς τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές στα δημόσια πράγματα.

Τέλος, μια παράπλευρη εξουσία, που τα τελευταία έτη ανέρχεται, ιδιαιτέρως με ανησυχητικό ρυθμό και δημόσια παρουσία εν Ελλάδι, είναι η θρησκεία και η εκκλησία. Εκτός του ιδεολογικού ρόλου και της ιδεολογικής εξουσίας που ανέκαθεν ασκούσε, η εκκλησία, διεκδικεί πλέον μερίδιο και στην πολιτική εξουσία, αναδεικνυόμενη σε κράτος εν κράτει.

Οσον αφορά την άλλη όψη, την «διάκριση ή ανεξαρτησία των εξουσιών», αυτή είναι ο μέγας μύθος του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, αφού δεν υφίσταται καμιά ανεξαρτησία και αυτονομία μεταξύ των τεσσάρων ρητών θεσμισμένων εξουσιών. Πράγματι η κυβερνητική εξουσία του πλειοψηφούντος κόμματος, ελέγχει την εκτελεστική του κρατικού μηχανισμού και των υπηρεσιών, ελέγχει την νομοθετική αφού έχει την πλειοψηφία στην βουλή όπου ασκείται το νομοθετικό έργο, και, τέλος, κατά το μάλλον ή ήττον ελέγχει και την δικαστική, με τον καθορισμό του πλαισίου της λειτουργίας της και την επέμβαση στην σύνθεση των ανωτάτων δικαστικών θεσμών (λ.χ. στην Ελλάδα, του Αρείου Πάγου, του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ελεγκτικού Συνεδρίου).

Κοινοβουλευτική ολιγαρχία

Αυτό συνεπώς που διαγράφεται ως πολιτικό τοπίο είναι ένα ιεραρχικό πλέγμα εξουσίας με υποεξουσίες και ανθυποεξουσίες ελεγχόμενες από την κεντρική κυβερνητική, η οποία ελέγχεται από την εξουσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ολες αυτές μαζί ασκούνται επί του μεγάλου πλήθους των ανθρώπων, οι οποίοι ουδεμία απόφαση λαμβάνουν ουδένα νόμο ψηφίζουν και σε ουδεμία εξουσία μετέχουν - εκτελούν απλώς τις αποφάσεις και τις εντολές ως καλοί υπήκοοι. Αποκαλούνται όμως κατ’ εύφημισμόν και καταχρηστικώς πολίτες ή αυτοαποκαλούνται οι ίδιοι με αρκετή δόση αυτοϊκανοποίησης. Είναι συνεπώς λανθασμένο να χαρακτηρίζονται τα σημερινά δυτικά πολιτεύματα δημοκρατίες, ενώ είναι καθαρόαιμες ολιγαρχίες. Αυτό σημαίνει ότι εκτός της πολιτικής αλλοτρίωσης των ανθρώπων υπάρχει και η ιδεολογική αλλοτρίωση.

Με άλλα λόγια αυτός που θεωρεί και αποκαλεί τα σημερινά δυτικά κοινοβουλευτικά πολιτεύματα δημοκρατίες, έστω με ένα επίθετο της αρεσκείας του, απατά ή απατάται, τρίτη επιλογή δεν υπάρχει.

Ο Γιώργος Ν. Οικονόμου είναι Δρ Φιλοσοφίας

Η λιτότητα και η νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση

Του Μανόλη Μαυροζαχαράκη.

Η φιλοσοφία της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης  

Η κρίση καλλιέργησε το έδαφος για την εκκωφαντική καταδίκη των αρνητικών πτυχών της λιτότητας που εφαρμόζεται  ανεπιτυχώς  επί τρία συναπτά έτη στις περιφερειακές χώρες του ευρώ.

Μαζί με την καταδίκη αυτή  ανέκυψε ωστόσο  το ερώτημα μήπως η  συγκεκριμένη πολιτική έχει κάποιο δύσκολα αντιληπτό νόημα.  Με δεδομένο μάλιστα ότι το επίκαιρο «στίγμα», που έχει καταφέρει η κρίση  να καθιερώσει στο συλλογικό υποσυνείδητο, είναι το στίγμα του νεοφιλελευθερισμού.

Οι ιθύνουσες ελίτ της  Δύσης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Ενωση, κοκ υποστήριξαν συνεχώς την κατ ‘ ευφημισμόν καλούμενη « μεταρρύθμιση », προσηλωμένη στον νεοφιλελεύθερο φανατισμό.

Ας επιχειρήσουμε να συνοψίσουμε τις διάφορες φιλοσοφίες που διέπουν την νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση στην Ευρώπη σήμερα. 

Στον πυρήνα του σύγχρονου νεοφιλελεύθερου προτάγματος που τεκμαίρεται υπό ηγεμονία της Γερμανίας,  βρίσκεται η έννοια της εγκράτειας η οποία εν πολλοίς έχει θρησκευτικές καταβολές και παραπέμπει στον προτεσταντισμό[i].

Συνοπτικά  μπορούμε να  διαφοροποιήσουμε  μεταξύ φυσικής εγκράτειας , της πολιτικής εγκράτειας και της εγκράτειας με την στενή οικονομική έννοια του όρου.

 Εν προκειμένου, οι νεοφιλελεύθεροι τύπου Μέρκελ θεωρούν την φυσική εγκράτεια πραγματολογικά και πολιτικά απαραίτητη εμμένοντας στους περιορισμούς των δημοσίων δαπανών και του προϋπολογισμού για να μην παρατηρηθεί το χάος που είδαμε με την  Ελλάδα.

Στη δεύτερη περίπτωση, της πολιτικής εγκράτειας θεωρείται περισσότερο κανονιστικό θέμα που δεν μπορεί να λειτουργήσει για αυτούς  που ενδιαφέρονται περισσότερο για την ανακατανομή εισοδήματος.

Οι νεοφιλελεύθεροι πάντως απαντούν κανονιστικά στο ζήτημα προκρίνοντας για  λόγους αποτελεσματικότητας, αλλά και για λόγους ατομικής ελευθερίας ένα μικρό κράτος που νοιάζεται μόνο για τη λειτουργία των αγορών, αλλά κατά τα άλλα απέχει από την λειτουργία τους[ii].

Όπως σημειώνει ο Steward Hall «o νεοφιλελευθερισμός εδράζεται στο «ελεύθερο, κτητικό άτομο», με το κράτος να θεωρείται τυραννικό και καταπιεστικό. Πιο συγκεκριμένα, το κράτος πρόνοιας είναι ο πλέον βασικός εχθρός της ελευθερίας. Το κράτος δεν πρέπει ποτέ να κυβερνά την κοινωνία, να υπαγορεύει στα ελεύθερα άτομα πώς να διαθέσουν την ιδιωτική τους περιουσία, να ρυθμίζει την οικονομία της ελεύθερης αγοράς ή να αναμιγνύεται στο θεόσταλτο δικαίωμα της κερδοφορίας και της συσσώρευσης ατομικού πλούτου»[iii].

Σύμφωνα με ένα κεντρικό αξίωμα του νεοφιλελευθερισμού το οποίο καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα από τον Μίλτον Φρίντμαν , οι ελεύθερες αγορές εξασφαλίζουν τη βέλτιστη κατανομή των πόρων, και άρα την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας[iv].

Παρά την εμφανή αποτυχία σε κάθε σχεδόν περίπτωση που εισάγεται περισσότερη ελεύθερη αγορά, και την απορρύθμιση που αυτή φέρνει, οι νεοφιλελεύθεροι επιμένουν: οι πόροι δεν κατανέμονται βέλτιστα γιατί αυτό που φταίει είναι ότι χρειάζεται απόλυτα αδέσμευτη αγορά. Με το επιχείρημα αυτό μεταθέτουν την επιτυχία του εγχειρήματος τους στο μέλλον επιζητώντας ιδανικές συνθήκες της απόλυτης αγοράς.  

Για τους νεοφιλελεύθερους η κοινωνία έχει μια οργανική ποιότητα, είναι ακριβώς ο απροσχεδίαστος και αυθόρμητος συντονισμός πολλών ατόμων που δρούν ωθούμενα από προσωπικά κίνητρα.[v].

Η ιδέα του αυθόρμητου συντονισμού σχετίζεται με την έννοια της παράδοσης ως εσωτερικευμένης στα δρώντα υποκείμενα γνώσης και σοφίας. Είναι η έννοια της «τεχνογνωσίας» που αποκτά το άτομο δραστηριοποιούμενο και διαχειριζόμενο τα προβλήματα επί τόπου[vi].

Η τρίτη περίπτωση της στενής εγκράτειας,  διαφοροποιείται σε  εγκράτεια κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης και κατά τη διάρκεια μιας θεμελιώδους κρίσης.

Στην περίοδο οικονομικής ύφεσης, δεν συστήνεται ακόμα και από τους νεοφιλελεύθερους ως  απαραίτητη η υπερβάλλουσα εγκράτεια αλλά η αναθεώρηση και ο αναπροσανατολισμός των δημόσιων δαπανών.

Από πακέτα στήριξης και διάσωσης συστήνεται ωστόσο η κυβέρνηση  να κρατήσει  απόσταση - έτσι ώστε να μην διαταράξει τον  αυτοκάθαρση  της αγοράς στην περίοδο  στασιμότητας[vii].

Εγκράτεια στην περίοδο της ύφεσης σημαίνει «όχι περισσότερες δαπάνες» όχι όμως  «περιορισμό των δαπανών».

Το ενδιαφέρον της  κυβέρνησης σε αυτή την φάση στρέφεται  λιγότερο προς την «επανεκκίνηση» της οικονομίας αλλά στην σταθεροποίηση , έτσι ώστε η ύφεση να μην  αφήσει μόνιμες βλάβες, αλλά να  δράσει καθαρτικά. 

Υπό αυτό το πρίσμα, συστήνονται για  παράδειγμα προγράμματα ευέλικτου  χρόνου απασχόλησης, επενδυτικά και φορολογικά κίνητρα κοκ.

Το αντίθετο συστήνεται όμως σε περιόδους δομικής κρίσης. Απόλυτη εγκράτεια.   

Εντούτοις σε μια κρίση, η οποία έχει  θεμελιώδη φύση, η εγκράτεια  δεν είναι μόνο ανεπαρκής  από την άποψη της ανάπτυξης της κοινωνίας, αλλά αποτελεί  και ρυθμιστικό πολιτικό λάθος.

Οι αποταμιευτές, οι εργαζόμενοι, οι εργοδότες, όλοι οι φορείς  της κοινωνίας, πρέπει να σηκώσουν το κόστος των λαθών που οι  τράπεζες και οι επενδυτές έχουν διαπράξει.

Αυτός ο διαχωρισμός  των υπευθύνων  από τις επιπτώσεις των αποφάσεων θέτει τις βάσεις για νέες κρίσεις.

Οι κρίσεις αυτές υποθάλπονται εν κατακλείδι στην ίδια την  οικονομική πολιτική του νεοφιλελευθερισμού,  που είναι: δημοσιονομική αυστηρότητα, νομισματικός έλεγχος, ιδιωτικοποιήσεις, απορρύθμιση και ευελιξία στην αγορά εργασίας.

Το μοιραίο λάθος

Η μονεταριστική καταγωγή των οικονομολογικών θεωριών του νεοφιλελευθερισμού είναι εμφανής καθώς η νομισματική σταθερότητα, η περιοριστική νομισματική πολιτική (όχι κρατικός παρεμβατισμός – δημόσιες δαπάνες) και ως εκ τούτου ο αγώνας κατά του πληθωρισμού, αποτελούν βασικό στόχο των νεοφιλελεύθερων. Κατ’ αυτούς η οικονομία της επέκτασης – τόνωσης της ζήτησης προκαλεί πληθωρισμό, δημιουργεί πλασματικές θέσεις εργασίας ή σκανδαλωδώς συντηρεί θνησιγενείς επιχειρήσεις διασαλεύοντας τον ανταγωνισμό και υπονομεύοντας  την οικονομική ανάπτυξη και τις προοπτικές απασχόλησης.

Όπως καταγράφτηκε από τις εξελίξεις η επικράτηση της  λογικής της λιτότητας και της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης υπήρξε μια εξέλιξη που αποδείχτηκε από την αρχή  μοιραίο λάθος, επειδή  οι υποστηρικτές της σκληρής λιτότητας δεν αντιλήφτηκαν ποτέ  τις  πραγματικές αιτίες της κρίσης,

Οι λογικές υπέρ του  περιορισμού  των  κρατικών  προϋπολογισμών   είναι λάθος a priori  διότι μπερδεύουν τις δημόσιες ανάγκες  με τις ανάγκες ενός  ιδιωτικού  νοικοκυριού.  

Σε τελική ανάλυση η κρίση στη ζώνη του ευρώ δεν ανάγεται κυρίως  στην ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική.

Η Ισπανία και η Ιρλανδία είχαν  για παράδειγμα, την παραμονή της κρίσης,   πλεονάσματα  στους προϋπολογισμούς τους .

Πολύ μεγαλύτερη ήταν η ζημιά  που προέκυψε από το αρρύθμιστο  τραπεζικό σύστημα, το οποίο δάνειζε χρήματα αφειδώς και ανεύθυνα.

Ο δημόσιος τομέας δεν έχει δανειστεί τόσο  υπερβολικά, όσο ο ιδιωτικός τομέας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η κρίση του ευρώ σήμερα εξακολουθεί να παρερμηνεύεται ως μια δημοσιονομική κρίση.

Πρόκειται ωστόσο  για μια κρίση του ισοζυγίου πληρωμών.

Όπως σημειώνει  ο Martin Wolf ότι στα χρόνια της ευφορίας προ της χρηματοοικονομικής κρίσης, τα κεφάλαια μετακινούνταν απρόσκοπτα και  «η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία κατέγραφαν ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών της τάξεως του 10% του ΑΕΠ. Τα ελλείμματα αυτά χρηματοδότησαν τις πλεονάζουσες δαπάνες στον ιδιωτικό τομέα, στον δημόσιο ή και στους δύο.

Η περίοδος ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης, επίσης, δημιούργησε μεγάλες ζημίες στην εξωτερική ανταγωνιστικότητα»  [viii]

Ακολούθησαν τα «ξαφνικά εμπόδια» στις εισροές κεφαλαίων. Αυτά τα εμπόδια δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας κρίσης του 2008 (επηρεάζοντας την Ελλάδα και την Ιρλανδία), την άνοιξη του 2010 (επηρεάζοντας την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία) και τέλος το δεύτερο εξάμηνο του 2011 (επηρεάζοντας την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία).

Το όλο θέμα δεν έχει να κάνει με την σπάταλη δημοσιονομική πολιτική.

Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε μόνο με την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, στον απόηχο της βαθιάς ύφεσης και της διάσωσης των τραπεζών.

Άλλωστε όπως σημείωνε ο Keynes, η περίοδο της οικονομικής απογείωσης και όχι η περίοδο της ύφεσης,  είναι η κατάλληλη στιγμή για λιτότητα,.

Η λιτότητα .σε γενικές γραμμές δεν συνιστάται διότι υποθηκεύει τις επενδύσεις.

Οι καταναλωτικές δαπάνες παραμένουν στάσιμες  στη ζώνη του ευρώ, καθώς οι μισθοί δεν αυξάνονται. Οι εταιρείες δεν επενδύουν, διότι οι πωλήσεις ακυρώθηκαν λόγω της μείωσης της ζήτησης.

Εάν την ίδια στιγμή, μειώνονται οι δημόσιες επενδύσεις και περιστέλλονται οι  κρατικές  δαπάνες έπεται η  συρρίκνωση της οικονομίας, ενώ τα φορολογικά έσοδα πέφτουν.

Το αποτέλεσμα είναι η στασιμότητα και αποπληθωρισμός.

Οι δαπάνες του ενός είναι τα έσοδα του άλλου.

Τα αντιλαϊκά μέτρα

Το πρόβλημα με την λιτότητα είναι ότι συνδέεται με  αντιλαϊκά μέτρα όπως οι  περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, η αύξηση του ηλικιακού ορίου συνταξιοδότησης και η μείωση μισθών και συντάξεων.

Ιδιαίτερα εμφανή είναι τα αρνητικά αποτελέσματα  της λιτότητας στις περιπτώσεις  της Ελλάδας και της Ισπανίας, με μια ανεργία που ξεπερνάει το 25 %  και μια νέα γενιά η οποία δεν διαθέτει πλέον  οικονομική προοπτική.

Το 50% όλων των νέων στη Νότια Ευρώπη δεν έχει δουλειά.

Μια ολόκληρη γενιά διαλύεται κυριολεκτικά από την πολιτική. 

Η ανεργία συνοδεύεται από  επισφαλή εργασία, από  φόβους  για το μέλλον, από ψυχολογικές  ασθένειες όπως η κατάθλιψη. Όλα αυτά οδηγούν πολλούς νέους ανθρώπους στην αυτοκτονία.  

Η λιτότητα χειροτερεύει την κατάσταση όχι μόνο κοινωνικά, αλλά και οικονομικά.

Όσο διαρκεί η λιτότητα θα διαρκεί και η  τραπεζική κρίση,  επειδή με κάθε άνεργο εξουδετερώνονται αποταμιεύσεις και αυξάνονται τα επισφαλή δάνεια κάτι που αναγκαία  οδηγεί σε  τραπεζικά προβλήματα.

Αυτά με τη σειρά τους οδηγούν σε μεγαλύτερους περιορισμούς στην χορήγηση δανείων και κατά συνέπεια  σε συρρίκνωση του ΑΕΠ, κάτι που πάλι με τη σειρά του οδηγεί σε υψηλότερο χρέος..

Συνολικά, η πολιτική αυτή στερείται νοήματος και δεν μπορεί   να επιλύσει την κρίση, αλλά  μόνο να  την επιδεινώσει.  

Όσοι πιστεύουν ότι η πολιτική αυτή λειτουργεί δεν έχουν  ιδιαίτερη σχέση με την πραγματικότητα  ειδικότερα διότι αφαιρούν από την ανθρώπινη διάσταση, βλέποντας μόνο αριθμούς.

Αυτό συμβαίνει γιατί η  λιτότητα αναχαιτίζει την ανάπτυξη ενώ η πτώση στην δημόσια κατανάλωση οδηγεί στην κατάργηση  πολλών θέσεων εργασίας.  

Παρά την  αποτυχία της συνταγής εντούτοις με την πάροδο του χρόνου αυξήθηκε και ο  ωρίμασε ο κυνισμός εκείνων των επιχειρημάτων που καλωσορίζουν την λιτότητα ως χρήσιμη και απαραίτητη συνταγή.

Όπως τονίζει ο νομπελίστας Paul Krugman[ix],  όσοι σερβίρουν τις   «κοινές πεποιθήσεις» περί λιτότητας  στην Ελλάδα και στην Ισπανία «ξέχασαν ότι εδώ εμπλέκονται και οι λαοί.» και ότι ο κόσμος «σε αυτές τις δύο χώρες λέει, πολύ απλά, ότι έφτασε στα όριά του: με την ανεργία σε επίπεδα Μεγάλης Υφεσης και με τους πρώην εργαζόμενους της μεσαίας τάξης να γυρεύουν τροφή στα σκουπίδια, η πολιτική της λιτότητας ήδη έχασε το μέτρο. Κι αυτό δείχνει ότι τα συμπεφωνημένα μπορεί πλέον να μην ισχύουν».

Οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας και ειδικότερα η Ελλάδα πάσχουν από κυκλικά και διαρθρωτικά οικονομικά  προβλήματα.

Οι  οικονομίες  τους δεν είναι αρκετά αποδοτικές και άρα μη ανταγωνιστικές   στη ζώνη του ευρώ.

Άπαντες  γνωρίζουν ότι  εντός της  ζώνης του ευρώ οι χώρες αυτές θα χρειαστούν μεγάλη βοήθεια για να δώσουν θετικό πρόσημο στις οικονομίες τους και να ανασυγκροτήσουν τα παραγωγικά τους μοντέλα.    

---

[i] Chollet Mona: Τα ηθικά επιχειρήματα της λιτότητας, 13 avril 2012

http://www.monde-diplomatique.gr/spip.php?article328

[ii] David Held: Μοντέλα Δημοκρατίας

[iii] Stuart Hall: The march of the neoliberals .   The Guardian, Monday 12 September 2011http://www.guardian.co.uk/politics/2011/sep/12/march-of-the-neoliberals

[iv] Κωστή Γκίκα: Ιδεολογικές συγκρούσεις στη σκιά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης . Κυριακή, 10 Ιούνιος 2012

http://www.socialopinion.gr/ αρχείο/430-Ιδεολογικές-συγκρούσεις-στη-σκιά-της-παγκόασμιας-οικονομικής-κρίσης

Βούλγαρης Γ. «Φιλελευθερισμός, Συντηρητισμός, Κοινωνικό κράτος 1973-1990,

Αθήνα, Θεμέλιο, 1994

[v] Γκίντενς, Α., Πέραν της Αριστεράς και της Δεξιάς, Αθήνα, Πόλις, 1999

[vi] Sorman, G., Η φιλελεύθερη λύση, Αθήνα, Ροές, 1986

[vii] Thurow, L., Το μέλλον του καπιταλισμού, Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1997

[viii]Martin Wolf: Το μοιραίο γερμανικό λάθος. 11/04/12

http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/194/articles/692282/ArticleFTgr.aspx

[ix] Krugman Paul : Είναι τρέλα η μανία με τη λιτότητα στην Ευρώπη http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=477011

* Ο Μανόλης Μαυροζαχαράκης είναι Κοινωνιολόγος –Πολιτικός Επιστήμονας

Πηγή: http://antapocrisis.gr/

Κ. Λαπαβίτσα: Οι Ελληνικοί Μισθοί, το Φως στο Τούνελ και το Τρένο

Toυ ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ*

Συνεχίζει να διαπιστώνει φως στο τούνελ η κυβέρνηση, όπως δηλώνουν κορυφαίοι υπουργοί της. Είναι απορίας άξιον που το βλέπει. Επειδή όμως λίγοι από τους υπόλοιπους βλέπουμε αυτό το φως, ας μιλήσουμε για το ίδιο το τούνελ.

Ποια είναι η κύρια αιτία της κρίσης της Ευρωζώνης;

Πρόκειται για την απόκλιση της ανταγωνιστικότητας ανάμεσα στο ευρωπαϊκό κέντρο και την ευρωπαϊκή περιφέρεια. Ας δούμε λοιπόν την πορεία της ελληνικής ανταγωνιστικότητας.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα μιας χώρας έχει δύο βασικούς συντελεστές. Από τη μια, το Ονομαστικό Κόστος Εργασίας, δηλαδή τους μισθούς και τα άλλα έξοδα εργατικού δυναμικού. Όσο ανεβαίνουν, τόσο μειώνεται η ανταγωνιστικότητα. Να τονίσω ότι πρόκειται για το ονομαστικό, όχι για το πραγματικό κόστος εργασίας, δηλαδή την πρόσβαση των εργαζομένων σε αγαθά και υπηρεσίες. Αυτή μπορεί ακόμη και να μειώνεται καθώς ανεβαίνουν οι ονομαστικοί μισθοί. Από την άλλη, την Παραγωγικότητα της Εργασίας. Όσο ανεβαίνει, τόσο αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα.

Συνεπώς, αν διαιρέσουμε τον πρώτο συντελεστή με τον δεύτερο - δηλαδή αν δούμε το μισθολογικό κόστος σε σχέση με την παραγωγικότητα - θα έχουμε τη συνολική εικόνα της ανταγωνιστικότητας. Αυτό ακριβώς είναι το Ονομαστικό Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας που είναι ο κυριότερος δείκτης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας.

Ο πίνακας που παραθέτω δείχνει την πορεία του Ονομαστικού Μοναδιαίου Κόστους Εργασίας στην Ευρωζώνη. Η ανάλυση του θέλει προσοχή, γιατί παρ' ότι είναι πια γενικά αποδεκτό ότι η ανταγωνιστικότητα βρίσκεται στην καρδιά της κρίσης, ο ρόλος της δεν είναι ακόμη ξεκάθαρος για πολλούς.

Ονομαστικό Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας

Ευρωζώνη - Kέντρο / Περιφέρεια 1995-2011

Τι μας λέει λοιπόν ο πίνακας;

Στην περιφέρεια οι ονομαστικοί μισθοί ανέβαιναν ταχύτερα από την παραγωγικότητα από το 1995 μέχρι το 2008-9. Στην Γερμανία όμως οι δύο συντελεστές κινήθηκαν με τον ίδιο ρυθμό: η καμπύλη είναι σχεδόν οριζόντια.

Γιατί υπήρξε αυτή η διαφορά;

Μήπως επειδή η γερμανική οικονομία είναι πιο τεχνολογικά προηγμένη κι εξασφάλισε μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας; Ενώ οι χώρες της περιφέρειας είναι λιγότερο οργανωμένες και πάσχουν από έλλειψη παραγωγικότητας;

Κάθε άλλο. Η άνοδος της παραγωγικότητας στην Γερμανία ήταν μετριότατη και πιο χαμηλή από την περιφέρεια (εκτός από την Ισπανία). Το γερμανικό κεφάλαιο κατάφερε όμως να κρατήσει τις αυξήσεις των μισθών τόσο χαμηλά, όσο και η αύξηση της παραγωγικότητας. Η Γερμανία έχει ουσιαστικά μια οικονομία όπου ο εγχώριος τομέας λιμνάζει και οι μισθοί είναι παγωμένοι για χρόνια.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα είναι βέβαια σχετικό μέγεθος, αφού το ένα κεφάλαιο ανταγωνίζεται το άλλο. Εδώ θέλει ακόμη περισσότερη προσοχή. Αν κρίνουμε απλώς από τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας, η Γερμανία ήταν πολύ πιο ανταγωνιστική από τις χώρες της περιφέρειας ήδη από το 1995. Αυτό όμως που πραγματικά βαραίνει στις διεθνείς συναλλαγές δεν είναι το επίπεδο της ανταγωνιστικότητας, αλλά το πως αυτή αλλάζει. Αν δηλαδή, μια χώρα κερδίζει ή χάνει ανταγωνιστικότητα. Ο απλούστερος τρόπος για να δούμε τη μεταβολή της ανταγωνιστικότητας ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης είναι να συγκρίνουμε τις αλλαγές στο Ονομαστικό Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας.

Ο πίνακας δείχνει ακριβώς την μεταβολή του Ονομαστικού Μοναδιαίου Κόστους Εργασίας ως προς τον εαυτό του σε κάθε μία χώρα ξεκινώντας από το ίδιο χρονικό σημείο, δηλαδή το 1995. Η γερμανική οικονομία λοιπόν, νίκησε κατά κράτος τις περιφερειακές. Οι παγωμένοι γερμανικοί μισθοί δημιούργησαν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που κάθε χρονιά μεγάλωνε. Το 2008 το χάσμα με την Ελλάδα και τις άλλες χώρες είχε γίνει τεράστιο. Με άλλα λόγια, η Γερμανία ήταν πιο ανταγωνιστική όταν ξεκίνησε η ΟΝΕ και έγινε ακόμη ανταγωνιστικότερη παγώνοντας τους μισθούς των εργαζομένων της.

Γιατί όμως έχει σημασία η ΟΝΕ;

Διότι στις συνηθισμένες συνθήκες διεθνούς καπιταλιστικού ανταγωνισμού θα είχε συμβεί βαθμιαία υποτίμηση του νομίσματος των περιφερειακών χωρών, εξουδετερώνοντας το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Γερμανίας. Αυτό όμως ήταν αδύνατο μέσα στην ΟΝΕ και άρα το ευρώ μετατράπηκε σε παγίδα που εξασφάλιζε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη Γερμανία, επιτρέποντας τη δημιουργία μεγάλων πλεονασμάτων.

Η περιφέρεια από την άλλη, δημιουργούσε μεγάλα ελλείμματα που έπρεπε να χρηματοδοτηθούν. Έτσι γιγαντώθηκε το περιφερειακό χρέος, ιδιωτικό και δημόσιο. Αυτή είναι η δομική αιτία της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης και όχι τα φληναφήματα περί σπάταλου κράτους, τεμπέληδων του Νότου και τα σχετικά.

Στα χρόνια της κρίσης ο βασικός χαρακτήρας της ΟΝΕ δεν άλλαξε καθόλου. Το κύριο μέλημα της γερμανικής πολιτικής ήταν να προστατευτούν οι γερμανικές εξαγωγές και να μεταφερθεί όλο το κόστος προσαρμογής στις χώρες της περιφέρειας. Καμία αλλαγή στον προσανατολισμό της γερμανικής οικονομίας, όπως για παράδειγμα, με τόνωση της εγχώριας ζήτησης.

Ο πίνακας δείχνει πολύ παραστατικά πως επιχειρήθηκε η προσαρμογή: πραγματική συντριβή των μισθών στην περιφέρεια με όπλο την αύξηση της ανεργίας. Αυτό είναι και το βαθύτερο περιεχόμενο των «διασώσεων» και της λιτότητας. Ταξικός πόλεμος, ωμός και αμείλικτος, που πουθενά δεν υπήρξε σκληρότερος από όσο τα χρόνια αυτά στην Ελλάδα.

Οι χώρες της περιφέρειας έχουν για την ώρα υποκύψει στη γερμανική πίεση. Ο πίνακας όμως δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτές. Πρέπει να ειπωθεί με έμφαση ότι, παρά το τεράστιο κοινωνικό κόστος δεν έχει καν αντισταθμιστεί η απώλεια ανταγωνιστικότητας από το 1995 και μετά.

Δεν υπάρχουν ακόμη συγκεντρωτικά στοιχεία για το 2012, αλλά είναι βέβαιο ότι οι μισθοί στην Ελλάδα και αλλού θα συνεχίσουν να πέφτουν σημαντικά το 2013 και ίσως και το 2014, απλώς και μόνο για να καλυφθεί το χάσμα. Αυτό σημαίνει «εσωτερική υποτίμηση».

Ακόμη χειρότερα, όσο οι γερμανικοί μισθοί δεν ανεβαίνουν συστηματικά – και παρά την άνοδο μετά το 2009, ο πίνακας δείχνει ότι τα πράγματα δεν έχουν ουσιαστικά αλλάξει – οι ελληνικοί μισθοί και αυτοί των άλλων χωρών της περιφέρειας θα πρέπει είτε να συνεχίσουν να πέφτουν, είτε να μείνουν παγωμένοι. Αλλιώς δεν μπορεί να κερδηθεί ανταγωνιστικότητα από πλευράς περιφέρειας, εκτός αν συμβεί μία έκρηξη παραγωγικότητας. Κι επειδή θαύματα δε γίνονται στην παραγωγικότητα, η Ελλάδα και η υπόλοιπη περιφέρεια έχουν μπροστά τους χρόνια χαμηλών μισθών, χαμηλής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας. Αυτό είναι το πραγματικό τίμημα της συνεχιζόμενης παραμονής στην ΟΝΕ που με τόση επιμονή έχει επιβάλει «η παράταξη του ευρώ».

Η ιστορία δείχνει ότι τέτοιου είδους σκληρές ταξικές πολιτικές γεννούν εξίσου σκληρή ταξική αντίδραση. Κάποια στιγμή τα εργατικά και λαϊκά στρώματα θα αντιδράσουν βίαια στην καταστροφή της ζωής τους κι αυτής των παιδιών τους. Είναι πιθανόν λοιπόν, το φως που βλέπει στο βάθος η κυβέρνηση να είναι τελικά το τρένο.

Πηγή: costaslapavitsas.blogspot.gr

Αποχαιρετισμός στον Παναγιώτη Κουμεντάκη, τον ενθουσιώδη αγωνιστή για την Περιεκτική Δημοκρατία και την Οικολογική Ιατρική

Το δίκτυο μας αποχαιρετά τον σύντροφο μας και συναγωνιστή, Παναγιώτη Κουμεντάκη, ενθουσιώδη υποστηρικτή της Περιεκτικής Δημοκρατίας και της Οικολογικής Ιατρικής. Τα συλλυπητήρια και η αλληλεγγύη μας είναι στο πλευρό της οικογένειας του και όλων όσων τον αγάπησαν και εμπνεύστηκαν από το πάθος και τη δουλειά του για τη σύνθεση ΠΔ και Οικολογικής Ιατρικής.

Η κηδεία του θα γίνει σήμερα, Δευτέρα, στο Β' Νεκροταφείο, στα Άνω Πατήσια (Αγ. Ισίδωρος), στις 16:00.

 

Σύντροφοι και φίλοι του Παναγιώτη και του κοινού μας αγώνα τον αποχαιρετούν.

 

 

Χαιρετισμοί από συντρόφους-συντρόφισσες

 

Για τον Παναγιώτη που είχα τη τύχη να γνωρίσω

Τον Παναγιώτη είχα τη χαρά και προπαντός τη τύχη να τον γνωρίσω πολύ νωρίς. Όταν, σχεδόν μια εικοσαετία πριν, η Περιεκτική Δημοκρατία ήταν ακόμη στα σπάργανα διεθνώς, και στην Ελλάδα άγνωστη. Ήταν δηλαδή από τα ιδρυτικά μέλη του Δικτύου ΠΔ και του περιοδικού Περιεκτική Δημοκρατία όπου συχνά μας φώτιζε, όπως και τους αναγνώστες του  διεθνούς περιοδικού Democracy & Nature, για ένα θέμα που ελάχιστοι είχαμε κάποια γνώση τότε: τη σχέση της βιολογικής κρίσης, που είναι αναπόσπαστο και πολύ σημαντικό τμήμα της πολυδιάστατης σημερινής κρίσης, με την διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς και την επιτακτική ανάγκη εξόδου από αυτή μέσα από μια Περιεκτική Δημοκρατία.

Όπως έγραφε ο ίδιος στο βιβλίο που εκδόθηκε με επιμέλεια Steve Best Παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός, Έκλειψη της Αριστεράς και Περιεκτική Δημοκρατία (Κουκκίδα, 2008) : «Με μια όμως ευρύτερη έννοια της οικολογικής κρίσης που εισάγουμε εδώ θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη βιολογική κρίση σαν τμήμα της οικολογικής κρίσης, με την έννοια ότι η βιολογική κρίση οφείλεται βασικά στην επιδείνωση περιβαλλοντικών παραγόντων, ως συνέπεια  της συγκέντρωσης οικονομικής και πολιτικής δύναμης στη νεοφιλελεύθερη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς». Και αυτό ενώ ήδη είχε καταλήξει μια δεκαετία πριν στο συμπέρασμα ότι «δεν θα προχωρήσει σημαντικά και δεν θα διαδοθεί ευρύτατα οποιοδήποτε κίνημα, που στοχεύει στην υγεία, ευεξία και ποιότητα ζωής των ανθρώπων, εφόσον δεν προηγηθούν κάποιες ουσιαστικές αλλαγές στις κοινωνικοοικονομικές δομές που επικρατούν σήμερα. Το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και της καπιταλιστικής ανάπτυξης, δεν ευνοεί, και για ευνόητους λόγους παρεμποδίζει και δεν προάγει ή θέτει στο περιθώριο,  κάθε προσπάθεια, κάθε κίνηση που προωθεί  και προάγει την υγεία, ευημερία και ποιότητα ζωής των πολλών.» (Από το βιβλίο του  Αρρώστιες της Καρδιάς και των Αγγείων (Αθήνα 1999).

Με βάση αυτές τις πεποιθήσεις ο Παναγιώτης είχε βρει στην ΠΔ, όπως μου επαναλάμβανε συνεχώς όποτε σχεδόν με έβλεπε, το πολιτικό πρόταγμα που συνέδεε τη βαθιά γνώση του για τη βιολογική κρίση και τη κρίση Υγείας με τις αιτίες της πολυδιάστατης κρίσης και τον μοναδικό που έβλεπε τρόπο διεξόδου από αυτή μέσα από μια ΠΔ. Για αυτό και είχε γίνει, ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια, ο θερμότερος υποστηρικτής της ΠΔ, που  με τον ενθουσιασμό του και την άδολη πίστη του, παρέσυρε οποιοδήποτε ακροατήριο μπροστά του να προβληματιστεί και να ψάξει, και κάποιους ακόμη και  να αναμιχθούν οι ίδιοι στην περιπέτεια της ΠΔ. Ιδιαίτερα σήμερα που η καταστροφική κρίση έκανε ακόμη φανερότερη τη σχέση μεταξύ Υγείας και κοινωνικο-οικονομικού συστήματος.

Τέλος, δεν θα ξεχάσω τη συγκίνηση που ένιωσα ξαναζώντας και δικές μου αναμνήσεις από μια Ελλάδα που τώρα δεν υπάρχει πια στο βιβλίο του Σιωπηλή Άνοιξη, Σιωπηλό Καλοκαίρι (Ελληνικά Γράμματα, 2004) στο οποίο, με βάση τις πλούσιες εμπειρίες του αλλά και τη πλουσιότερη φαντασία του, απέδειξε ότι πέρα από τη βαθιά γνώση του στην οικολογική ιατρική διέθετε και ένα πολύ σημαντικό λογοτεχνικό ταλέντο.

Και φυσικά, ακόμα ακούω στα αυτιά μου αυτό που μου είπε την τελευταία φορά που τον είδα, πριν μερικούς μήνες (και επαναλάμβανε εδώ και μερικά χρόνια) ότι ήθελε να αφιερώσει την υπόλοιπη ζωή του στην ΠΔ, όταν θα αποσυρόταν από την ενεργό δράση στην οικολογική ιατρική γα την οποία θα τον θυμούνται με ευγνωμοσύνη οι χιλιάδες ασθενείς και αναγνώστες του από όλα τα κοινωνικά στρώματα που προσέτρεξαν στις πολύτιμες συμβουλές του. Δυστυχώς, μας άφησε νωρίς και δεν μπόρεσε ποτέ να εκπληρώσει αυτό του το  όνειρο. Αλλά για εμάς στην ΠΔ είναι και θα είναι πάντα μαζί μας να μας εμψυχώνει στις δύσκολες στιγμές, όπως πάντα έκανε από τότε που είχαμε τη τύχη να τον γνωρίσουμε. Τα έργα του άλλωστε μένουν όπως και τα γραπτά του για την ΠΔ για να φωτίζουν τόσο όλους εμάς όσο και αυτούς που δεν είχαν ποτέ τη τύχη να τον γνωρίσουν.

Γεια σου Παναγιώτη. Σε ευχαριστούμε για όλα

Τάκης Φωτόπουλος

27/1/2013

O Παναγιώτης υπήρξε πολύ ένθερμος υποστηρικτής και σύντροφος σε αυτόν τον αγώνα και συνέβαλε σπουδαία στην προώθηση του σκοπού μας, όχι μόνο στον πολιτικό αγώνα, αλλά τον επέκτεινε επίσης στην υγεία. Εντυπωσιάστηκα πολύ με το πάθος του για τα ιδανικά του να εργαστεί προς μια Περιεκτική Δημοκρατία. Άσκησε την ΠΔ στη ζωή του. Προώθησε την ευαισθητοποίηση για το πόσο ανάγκη είναι να αναλάβουμε τον έλεγχο της ευημερίας μας και την ευημερία του πλανήτη μας. Θα μας λείψει βαθιά, τώρα έχουμε μια φωνή λιγότερη να φωνάξει το μήνυμά μας, αλλά όσοι-ες έρχονται σε επαφή με τις ιδέες του Παναγιώτη, πολλοί φίλοι του, ασθενείς, και οι αναγνώστες των γραπτών του, θα προσθέσουν τώρα τις φωνές τους και θα συνεχίσουμε αυτό τον αγώνα. Με θλίψη και αλληλεγγύη,

Viji Sargis

Είναι ό,τι πιο αναπάντεχο και τραγικό για τον καθένα μας, την οικογένεια του, για το δίκτυο. Χάσαμε τον Παναγιώτη. Χάσαμε τη φωνή της ΠΔ. Στα κείμενα του, στις παρεμβάσεις του, στην μια και μοναδική φορά που είχα την τύχη να τον συναντήσω -νέο μέλος στο δίκτυο-, στο σπίτι του, στα γραπτά του, στο περιοδικό ΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ, τα πάντα γύρω του ήταν πλημμυρισμένα απο την πίστη του πως το πρόταγμα μας είναι η μοναδική ελπίδα για τον άνθρωπο. Στη μνήμη του, στην προσφορά του ας αφιερωθεί το ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ της ΠΔ που τόσο πολύ πίστευε στην αναγκαιότητα της συγγραφής και εκδοσής του. 

Σπύρος

 

 

 

Tραγικό όσο και ξαφνικό. Χάσαμε τον άνθρωπο "πάθος" του δικτύου. Τον Παναγιώτη τον χαρακτήριζε η αμεσότητα και η ευθύτητα τόσο στον προφορικό λόγο, όσο και στον γραπτό. Νομίζω πως εκτός απ' το δίκτυο της ΠΔ θα λείψει και στους εκατοντάδες ασθενείς που βοήθησε και θεράπευσε.

Γ.

Η ομάδα Αθήνας για την Περιεκτική Δημοκρατία αποχαιρετά με μεγάλη θλίψη σήμερα έναν σύντροφο της και παθιασμένο υποστηρικτή του προτάγματος της Περιεκτικής Δημοκρατίας, που με την ευθυτενή στάση του και το έργο του προσέφερε πολλά στην επέκταση αλλά και εμβάθυνση του προτάγματος, τόσο στο θέμα της βιολογικής διάστασης της Πολυδιάστατης Κρίσης που μαστίζει την ανθρωπότητα από την εγκατάσταση του συστήματος της Αγοράς και της αντιπροσωπευτικής ψευτο-"δημοκρατίας", και ειδικά σήμερα με την Παγκοσμιοποίηση του, όσο και στη χρήσιμη εκλαΐκευση εννοιών και όρων του προτάγματος, αλλά ακόμα και στην εισαγωγή απλών και κατανοητών κριτικών εργαλείων για την αποτίμηση άλλων πολιτικών ρευμάτων και προταγμάτων. 

Ήταν πάντα δίπλα μας σε κάθετι που χρειαζόμασταν στην Αθήνα, συμβάλλοντας τόσο με την παρουσία του, όσο και με το αγωνιστικό ήθος και  την ευθυκρισία του στο ηθικό της ομάδας ειδικά σε δύσκολες στιγμές, όπως αυτές που περνάει σήμερα η μεγάλη πλειοψηφία του λαού, μέσα από την Χουντοποίηση και την πρωτοφανή οικονομική κατοχή των ντόπιων και ξένων ελίτ, που λειτουργούν σε αντικειμενική συνέργεια με τη σημερινή "Αριστερά", η οποία δεν διστάζει πολλές φορές να χρησιμοποιεί τα ίδια τα μέσα του συστήματος για να χτυπήσει κάθε επικίνδυνο και γι' αυτή, αντισυστημικό πρόταγμα. 

 

Οι συμβουλές και οι προτάσεις του ήταν πολύτιμες και καίριες, αφού πολλές τις συζητάμε και σήμερα για την υλοποίηση τους, ενώ δεν δίσταζε ποτέ να διατυπώνει τη γνώμη του με παρρησία και να στηλιτεύει την ενσωμάτωση του μεγαλύτερου μέρους της σημερινής "διανόησης". Θαυμαστής του Καστοριάδη κάποτε, αντιλήφθηκε από τους πρώτους, τη συστημική ενσωμάτωση των ιδεών του μέσα από μια εντελώς αυτο-αναφορική και κομφορμιστική κατεύθυνση, έναν κομφορμισμό τον οποίον ο Καστοριάδης επιφανειακά "στηλίτευε" τα τελευταία χρόνια της ζωής του, χωρίς όμως να προτείνει ο ίδιος, ως ζωντανό μέρος του απελευθερωτικού υποκειμένου, μια πραγματικά εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας και τον τρόπο πραγματοποίησης της, αλλά παραπέμποντας στη μαγική αλλαγή των Φαντασιακών γι' αυτό! Έτσι, σε αντίθεση, ο Παναγιώτης, ως ζωντανό κομμάτι του απελευθερωτικού υποκειμένου μέχρι την τελευταία στιγμή, επέλεξε να σταθεί στο πλευρό της Περιεκτικής Δημοκρατίας και του Τάκη Φωτόπουλου από τα πρώτα βήματα τους, συμβάλλοντας με τον πύρινο και καθαρό του λόγο και την πράξη του, στην απήχηση του προτάγματος σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων που αντιλαμβάνονταν την ανάγκη για να ξεριζωθεί το τυραννικό και αδιέξοδο αυτό σύστημα και να αντικατασταθεί με ένα πραγματικά δημοκρατικό, ορθολογικό σύστημα, που θα έβαζε την ποιότητα ζωής ΌΛΩΝ για την οποία αγωνιζόταν ο ίδιος συνεπώς σε όλη του τη ζωή, σε πρώτο πλάνο.

 

Παναγιώτη, θα σε θυμόμαστε και θα εμπνεόμαστε από εσένα!

 

Η Ομάδα Αθήνας για την Περιεκτική Δημοκρατία

 

 

Βιογραφικό

Ο Δρ. Παναγιώτης Κουμεντάκης σπούδασε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο πολιτικές επιστήμες και στην συνέχεια πραγματοποίησε σπουδές στις ΗΠΑ, στην Οικολογική Αφάρμακο Ιατρική (Φυσική Υγιεινή), την οποία ασκούσε για περισσότερα από 35 χρόνια στην Αθήνα.

Η Οικολογική Ιατρική είναι κλάδος της βιολογικής επιστήμης και ασχολείται με την ανθρώπινη υγεία και ευεξία.  Είναι η επιστήμη της υγείας και ξεκίνησε στην εμβρυακή της μορφή στην Αρχαία Ελλάδα.

Η Οικολογική Ιατρική είναι ένα σύστημα φροντίδας σώματος-πνεύματος, στην υγεία και στην αρρώστια, και επιδιώκει την βελτίωση και διατήρηση της υγείας του ατόμου, καθώς και την ανάκτηση της υγείας, όταν κλονιστεί, με την χρησιμοποίηση απλών, φυσιολογικών μέσων και παραγόντων, και κυρίως με την σωστή διατροφή-διαβίωση και αποτοξίνωση του οργανισμού, και γενικά με την αλλαγή του τρόπου ζωής.

Ο Π.Κ. ήταν μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του "Διεθνούς Συλλόγου Υγιεινιστών Γιατρών" (International Association of Hygienic Physicians) (ΗΠΑ).  Έχει εκδώσει από το 1974 έξι βιβλία για θέματα υγείας, διατροφής, οικολογικής-υγιεινιστικής θεραπείας, υγιεινής μαγειρικής, λογοτεχνίας κλπ. Ήταν εκδότης-διευθυντής του περιοδικού "Υγεία για Όλους" που έχει συμπληρώσει αρκετά χρόνια κυκλοφορίας.  Πρόκειται για περιοδικό σωματικής και ψυχικής υγείας, σωστής διατροφής, οικολογικής θεραπευτικής και ποιότητας ζωής, στο οποίο δημοσιεύονται τακτικά κείμενα διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων γιατρών.

Ο Π.Κ. υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης σε μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά των Αθηνών, διατηρώντας τακτική στήλη για θέματα υγείας, οικολογικής-υγιεινιστικής θεραπευτικής και υγιεινής διατροφής-διαβίωσης.  Έχει πραγματοποιήσει κατά καιρούς, εκατοντάδες ομιλίες στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις της επαρχίας, και έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις στα ΜΜΕ.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια διέδιδε τις νέες ιδέες και τα ευρήματα της επιστήμης για την σωστή διατροφή, την υγιεινή διαβίωση και μαγειρική, για την βελτίωση της υγείας και την ανάκτησή της με φυσικά-φυσιολογικά μέσα, μέσω ομιλιών, συνεντεύξεων, συνεργασιών στα ΜΜΕ, βιβλίων, φυλλαδίων, περιοδικών και άλλων δραστηριοτήτων, καθώς και καθημερινών επαφών με ανθρώπους που χρειάζονται βοήθεια, ενημέρωση και συμπαράσταση, για να βελτιώσουν ή να ανακτήσουν την υγεία τους.

Η Οικολογική Ιατρική (Φυσική Υγιεινή), την οποία εκπροσωπεί στην χώρα μας ο Π.Κ., χρησιμοποιεί για την ανάκτηση της υγείας και την ίαση της αρρώστιας, τα ίδια φυσιολογικά μέσα και τους παράγοντες, που χρησιμοποιούνται για την διατήρηση και την βελτίωση της υγείας, αλλά με σχετική τροποποίηση, ώστε να ανταποκριθούν στις τρέχουσες ανάγκες και απαιτήσεις του άρρωστου, τοξινωμένου και εξασθενημένου οργανισμού.

Μόνον στις επείγουσες και έκτακτες παθολογικές καταστάσεις χρειάζονται, σύμφωνα με την επιστήμη της Οικολογικής Αφαρμάκου Ιατρικής, φάρμακα και ιατρικές παρεμβάσεις και επεμβάσεις.  Για να βοηθήσει την βελτίωση της υγείας και την ίαση της αρρώστιας, ο υγιεινιστής γιατρός επιχειρεί κάποιες βασικές αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής του αρρώστου, τον ενθαρρύνει να εγκαταλείψει όλες τις βλαπτικές του συνήθειες και τον φροντίζει συνολικά ως ενιαία ψυχοσωματική οντότητα.  Δεν επικεντρώνεται στα επιμέρους πάσχοντα όργανα, δεν αντιμετωπίζει αυτόνομα τις διάφορες αρρώστιες, αλλά φροντίζει τον ασθενή συνολικά-ολιστικά.

Ο Π.Κ. πίστευε πως δεν θα προχωρήσει σημαντικά και δεν θα διαδοθεί ευρύτατα οποιοδήποτε κίνημα που στοχεύει στην υγεία, ευεξία και ποιότητα ζωής των ανθρώπων, εάν δεν προηγηθούν κάποιες ουσιαστικές αλλαγές στις κοινωνικοοικονομικές δομές που επικρατούν σήμερα.  Το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και της καπιταλιστικής ανάπτυξης, δεν ευνοεί, και για ευνόητους λόγους, παρεμποδίζει και δεν προάγει ή θέτει στο περιθώριο κάθε προσπάθεια, κάθε κίνηση που προωθεί και προάγει την υγεία, ευημερία και ποιότητα ζωής των πολλών.  Προς το παρόν λοιπόν, δεν μένει παρά να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε κάτω από τις παρούσες δυσμενείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και καταστάσεις, αγωνιζόμενοι για τις αλλαγές και αναμορφώσεις εκείνες, που θα επιτρέψουν την επικράτηση της γνήσιας, Περιεκτικής Δημοκρατίας (δημοκρατία πολιτική, κοινωνική, οικονομική, οικολογική και υγειονομική) και της Οικολογικής-Υγιεινιστικής Ιατρικής.

Τα δύο αυτά ρωμαλέα κινήματα της εποχής μας επιδιώκουν και έχουν αποκλειστικό στόχο την αναμόρφωση της κοινωνίας σε βάσεις υγιείς και την υλοποίηση του μέγιστου αιτήματος του καιρού μας και του τόπου μας, που είναι: Υγεία, ευημερία, ειρήνη και ποιότητα ζωής, για όλους τους ανθρώπους. 

Ο Π.Κ. διατέλεσε για χρόνια μέλος της ΣΟ του διεθνούς περιοδικού Democracy & Nature και του διάδοχου του, The International Journal of Inclusive Democracy.

 

Βιβλιογραφία

 

Υγεία για όλους με σωστή διατροφή, Κουκκίδα(2009)
Γρίπη Η1Ν1, Κουκκίδα(2004)
Σιωπηλή άνοιξη, σιωπηλό καλοκαίρι, Ελληνικά Γράμματα(1999)
Αρρώστιες της καρδιάς και των αγγείων, Ιδιωτική Έκδοση(1996)
Σύγχρονη υγιεινή οικολογική μαγειρική, Ιδιωτική Έκδοση (2008)

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

Παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, έκλειψη της αριστεράς και περιεκτική δημοκρατία, Κουκκίδα (2008)
Μυστικά της διατροφής, Αρχέτυπο

Μερικά άρθρα του στο ελληνικό περιοδικό «Περιεκτική Δημοκρατία»

 

Η οικονομία της αγοράς και η βιολογική κρίση
Πώς η οικονομία της αγοράς ρυθμίζει το τι τρώμε και από τι θα πεθάνουμε
Γιατί Χρειαζόμαστε μια Περιεκτική Δημοκρατία σήμερα;
Ένας Αισώπειος μύθος και η συμβολική του σημασία
Το κουτί της καπιταλιστικής νεοφιλελεύθερης Πανδώρας και η ΠΔ
Διατροφή και Οικονομία της Αγοράς
Παθογένειες της σύγχρονης ζωής και ο τρόπος υπέρβασής τους
Καταναλωτισμός, κυκλώματα και διαφθορά στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

Τα γενετικώς μεταλλαγμένα τρόφιμα: Άλλη μια όψη της Οικονομίας της Αγοράς 

 

Η άμεση δημοκρατία των αρχαίων Ελλήνων και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία

 

Υπήρξε ο Καστοριάδης κορυφαίος φιλόσοφος και κοινωνικός επαναστάτης;