Σάββατο 30 Ιουλίου 2016
Ανεξέλεγκτη φασιστική δύναμη ο Τραμπ
Τους τελευταίους μήνες η ευρωπαϊκή αλλά και η αμερικανική αριστερά συνήθιζε να χαρακτηρίζει τον Ντόναλντ Τραμπ ”φασίστα”- συχνά με την επιπολαιότητα μιας απλής βρισιάς, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τα πραγματικά χαρακτηριστικά του μαζικού φαινομένου που βύθισε την ανθρωπότητα στον όλεθρο στα μέσα του 20ου αιώνα. Όταν όμως το Αλ Τζαζίρα αφιέρωσε, πριν από λίγες μέρες ειδική εκπομπή στο ερώτημα ”σε τι διαφέρει ο Χίτλερ από τον Μουσολίνι;” τα πράγματα άρχισαν να σοβαρεύουν. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ομάδα γνωστών Αμερικανών ιστορικών υπέγραψε κείμενο με το οποίο καλούσε τους ψηφοφόρους να αναλογιστούν τις συνέπειες που θα έχει για τις ΗΠΑ αλλά και για την ανθρωπότητα το ενδεχόμενο επικράτησης του Ντόναλντ Τραμπ.
Αφορμή αποτέλεσε φυσικά η επίσημη πλέον ανάληψη του χρίσματος των ρεπουμπλικάνων για τις προεδρικές εκλογές αλλά και η εθνική συνδιάσκεψη του κόμματος, η οποία από την πρώτη στιγμή μετατράπηκε σε μια αρένα ρατσισμού, μιλιταρισμού και πραγματικού αυτή τη φορά ρατσισμού. Υπό τη συνεχή απειλή μια γενικευμένης σύγκρουσης ανάμεσα στους συνέδρους, στενοί συνεργάτες του Τραμπ έφτασαν να δηλώνουν ότι η Χίλαρι Κλίντον θα έπρεπε να στηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα για εσχάτη προδοσία ύστερα από τον τρόπο με το οποίο χειρίστηκε διαβαθμισμένα αρχεία σε δίκτυο προσωπικών υπολογιστών της. Λίγα λεπτά νωρίτερα το πλήθος γιουχάριζε τον γερουσιαστή του Τέξας, Τεντ Κρουζ, ο οποίος αρνήθηκε να προσφέρει την στήριξη του στον Τραμπ ενώ στα διαλείμματα ακουγόταν οργισμένα το σύνθημα ”χώστε την σε ένα κελί” για την Κλίντον.
Όλες τις ημέρες της συνδιάσκεψης ο Τραμπ είχε απέναντι του ορισμένους από τους πιο αντιδραστικούς γερουσιαστές των ΗΠΑ (με αποκορύφωμα τον ίδιο τον Τεντ Κρουζ που εκπροσωπεί μια φονταμεταλιστική, χριστιανική ηθική στην πολιτεία του Τέξας). Όλοι τους επιδόθηκαν σε ρεσιτάλ τρομολαγνίας προειδοποιώντας το πλήθος ότι η ”Αμερική χάνει τον πόλεμο απέναντι στην ισλαμική τρομοκρατία” ενώ συνδύαζαν το μίσος τους για το δημόσιο τομέα και κάθε μορφή κοινωνικών επιδομάτων με συνεχείς επιθέσεις απέναντι σε ομοφυλόφιλους, μετανάστες και πρόσφυγες.
Παρά τον ακροδεξιό σκοταδισμό του όμως, οι άνθρωποι αυτού εκπροσωπούσαν τμήματα του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου που φοβούνται ότι ο Τραμπ μετατρέπεται σε μια ανεξέλεγκτη φασιστική δύναμη εκφράζοντας το σκοταδισμό αλλά και δίνοντας φωνή στην οργή των λευκών εργαζομένων που συνθλίβονται από την οικονομική κρίση.
Την ίδια στιγμή όμως είναι πλέον σαφές ότι ένα τμήμα της αμερικάνικης αστικής τάξης (ενδεχομένως το πιο κυνικό αλλά και αυτό που αφουγκράζεται καλύτερο της ηχώ της λαϊκής οργής) φλερτάρει πλέον ανοικτά με φασιστικές επιλογές, με τη δημιουργία δηλαδή ενός μαζικού ακροδεξιού κινήματος.
Οι δυο αυτές τάσεις οδηγούν πλέον την ρεπουμπλικανική παράταξη στα όρια της διάσπασης με τρόπο που δεν έχει προηγούμενο στην πρόσφατη αμερικανική ιστορία. Βέβαια, το γεγονός ότι τα δύο αμερικανικά κόμματα εξουσίας διατηρούν την οργανωτική τους δομή μόνο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και στη συνέχεια αποχωρούν από το προσκήνιο, λειτουργεί αποτρεπτικά σε ενδεχόμενες διασπάσεις. Αυτή τη φορά όμως δεν ήταν λίγοι οι σχολιαστές που αναρωτιόντουσαν εάν οι Ρεπουμπλικανοί σύνδεροι θα μπορέσουν ποτέ να ξαναβρεθούν μαζί σε επόμενη συνδιάσκεψη χωρίς να πιαστούν στα χέρια.
Ο ίδιος ο Τραμπ φρόντισε να απολαύσει την στιγμή της δόξας κατά την τελική ομιλία με την οποία αποδέχτηκε το χρίσμα του κόμματος για τις προεδρικές εκλογές. Η απόλυτα συμμετρική σκηνή με την γιγαντιαία φωτογραφία του στο βάθος έμοιαζε βγαλμένη από τις σελίδες του 1984. Παρά το γεγονός ότι σχεδόν για πρώτη φορά διάβαζε κείμενο χωρίς να αυτοσχεδιάζει, ο λόγος τους εξακολουθούσε να μην έχει ιδιαίτερο ειρμό και διανθιζόταν από δεκάδες ψέμματα. Το μήνυμα του έφτανε όμως με καθαρότητα στο κοινό: περιέγραφε μια Αμερική η οποία βυθίζεται στην κρίση -όχι φυσικά λόγω της παρακμής του αμερικάνικου καπιταλισμού – αλλά αποκλειστικά και μόνο λόγω της τρομοκρατίας και της μετανάστευσης. ”Στο δρόμο για το Λευκό Οίκο είμαι ο υποψήφιος του νόμου και της τάξης” φώναζε ο Τραμπ υποσχόμενος ακόμη περισσότερη αστυνόμευση και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της αστυνομίας.
Για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υποσχέθηκε περισσότερους βομβαρδισμούς στο Ιράκ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αλλά και άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η Κίνα με τη νομισματική της πολιτική και την ”κλοπή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας”. Η λύση όλων αυτών των προβλημάτων συνοψιζόταν στο πρόσωπο του ίδιου του υποψήφιου, ο οποίος επαναλάμβανε τη λέξη ”εγώ” σε κάθε του υπόσχεση. ”Στους απολυμένους εργάτες των εργοστασίων και στους ξεχασμένους άντρες και τις γυναίκες αυτής της χώρας, εγώ θα είμαι η φωνή σας” έλεγε ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων τη ίδιο ώρα που υποσχόταν να εφαρμόσει με ακόμη πιο ακραίο τρόπο τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα που γιγάντωσε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών επιτρέποντας πρωτοφανή συσσώρευση πλούτου ακόμη και για τα αμερικανικά δεδομένα.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα Πριν 24/8/2016
Αφορμή αποτέλεσε φυσικά η επίσημη πλέον ανάληψη του χρίσματος των ρεπουμπλικάνων για τις προεδρικές εκλογές αλλά και η εθνική συνδιάσκεψη του κόμματος, η οποία από την πρώτη στιγμή μετατράπηκε σε μια αρένα ρατσισμού, μιλιταρισμού και πραγματικού αυτή τη φορά ρατσισμού. Υπό τη συνεχή απειλή μια γενικευμένης σύγκρουσης ανάμεσα στους συνέδρους, στενοί συνεργάτες του Τραμπ έφτασαν να δηλώνουν ότι η Χίλαρι Κλίντον θα έπρεπε να στηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα για εσχάτη προδοσία ύστερα από τον τρόπο με το οποίο χειρίστηκε διαβαθμισμένα αρχεία σε δίκτυο προσωπικών υπολογιστών της. Λίγα λεπτά νωρίτερα το πλήθος γιουχάριζε τον γερουσιαστή του Τέξας, Τεντ Κρουζ, ο οποίος αρνήθηκε να προσφέρει την στήριξη του στον Τραμπ ενώ στα διαλείμματα ακουγόταν οργισμένα το σύνθημα ”χώστε την σε ένα κελί” για την Κλίντον.
Όλες τις ημέρες της συνδιάσκεψης ο Τραμπ είχε απέναντι του ορισμένους από τους πιο αντιδραστικούς γερουσιαστές των ΗΠΑ (με αποκορύφωμα τον ίδιο τον Τεντ Κρουζ που εκπροσωπεί μια φονταμεταλιστική, χριστιανική ηθική στην πολιτεία του Τέξας). Όλοι τους επιδόθηκαν σε ρεσιτάλ τρομολαγνίας προειδοποιώντας το πλήθος ότι η ”Αμερική χάνει τον πόλεμο απέναντι στην ισλαμική τρομοκρατία” ενώ συνδύαζαν το μίσος τους για το δημόσιο τομέα και κάθε μορφή κοινωνικών επιδομάτων με συνεχείς επιθέσεις απέναντι σε ομοφυλόφιλους, μετανάστες και πρόσφυγες.
Παρά τον ακροδεξιό σκοταδισμό του όμως, οι άνθρωποι αυτού εκπροσωπούσαν τμήματα του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου που φοβούνται ότι ο Τραμπ μετατρέπεται σε μια ανεξέλεγκτη φασιστική δύναμη εκφράζοντας το σκοταδισμό αλλά και δίνοντας φωνή στην οργή των λευκών εργαζομένων που συνθλίβονται από την οικονομική κρίση.
Την ίδια στιγμή όμως είναι πλέον σαφές ότι ένα τμήμα της αμερικάνικης αστικής τάξης (ενδεχομένως το πιο κυνικό αλλά και αυτό που αφουγκράζεται καλύτερο της ηχώ της λαϊκής οργής) φλερτάρει πλέον ανοικτά με φασιστικές επιλογές, με τη δημιουργία δηλαδή ενός μαζικού ακροδεξιού κινήματος.
Οι δυο αυτές τάσεις οδηγούν πλέον την ρεπουμπλικανική παράταξη στα όρια της διάσπασης με τρόπο που δεν έχει προηγούμενο στην πρόσφατη αμερικανική ιστορία. Βέβαια, το γεγονός ότι τα δύο αμερικανικά κόμματα εξουσίας διατηρούν την οργανωτική τους δομή μόνο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και στη συνέχεια αποχωρούν από το προσκήνιο, λειτουργεί αποτρεπτικά σε ενδεχόμενες διασπάσεις. Αυτή τη φορά όμως δεν ήταν λίγοι οι σχολιαστές που αναρωτιόντουσαν εάν οι Ρεπουμπλικανοί σύνδεροι θα μπορέσουν ποτέ να ξαναβρεθούν μαζί σε επόμενη συνδιάσκεψη χωρίς να πιαστούν στα χέρια.
Ο ίδιος ο Τραμπ φρόντισε να απολαύσει την στιγμή της δόξας κατά την τελική ομιλία με την οποία αποδέχτηκε το χρίσμα του κόμματος για τις προεδρικές εκλογές. Η απόλυτα συμμετρική σκηνή με την γιγαντιαία φωτογραφία του στο βάθος έμοιαζε βγαλμένη από τις σελίδες του 1984. Παρά το γεγονός ότι σχεδόν για πρώτη φορά διάβαζε κείμενο χωρίς να αυτοσχεδιάζει, ο λόγος τους εξακολουθούσε να μην έχει ιδιαίτερο ειρμό και διανθιζόταν από δεκάδες ψέμματα. Το μήνυμα του έφτανε όμως με καθαρότητα στο κοινό: περιέγραφε μια Αμερική η οποία βυθίζεται στην κρίση -όχι φυσικά λόγω της παρακμής του αμερικάνικου καπιταλισμού – αλλά αποκλειστικά και μόνο λόγω της τρομοκρατίας και της μετανάστευσης. ”Στο δρόμο για το Λευκό Οίκο είμαι ο υποψήφιος του νόμου και της τάξης” φώναζε ο Τραμπ υποσχόμενος ακόμη περισσότερη αστυνόμευση και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της αστυνομίας.
Για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υποσχέθηκε περισσότερους βομβαρδισμούς στο Ιράκ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αλλά και άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η Κίνα με τη νομισματική της πολιτική και την ”κλοπή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας”. Η λύση όλων αυτών των προβλημάτων συνοψιζόταν στο πρόσωπο του ίδιου του υποψήφιου, ο οποίος επαναλάμβανε τη λέξη ”εγώ” σε κάθε του υπόσχεση. ”Στους απολυμένους εργάτες των εργοστασίων και στους ξεχασμένους άντρες και τις γυναίκες αυτής της χώρας, εγώ θα είμαι η φωνή σας” έλεγε ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων τη ίδιο ώρα που υποσχόταν να εφαρμόσει με ακόμη πιο ακραίο τρόπο τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα που γιγάντωσε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών επιτρέποντας πρωτοφανή συσσώρευση πλούτου ακόμη και για τα αμερικανικά δεδομένα.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα Πριν 24/8/2016
Πέμπτη 28 Ιουλίου 2016
Το βρετανικό δημοψήφισμα απέδειξε –για δεύτερη φορά μέσα σε έναν χρόνο στην Ευρώπη– πως στα δημοψηφίσματα δεν κερδίζει εκείνος που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό, άλλα η πλευρά που έχει σχέδιο για την επόμενη ημέρα. Το κρίσιμο δεν ήταν οι αποφάσεις του Φάρατζ και του Τζόνσον, την επαύριο του δημοψηφίσματος, να μην διεκδικήσουν κεντρικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα. Βασικό στοιχείο που κυριάρχησε στο πολιτικό προσωπικό που στήριξε το Brexit ήταν η εκ του ασφαλούς πλειοδοσία πάνω στο πτώμα μιας εργατικής τάξης, της οποίας η πολιτική εκπροσώπηση επί πολλές δεκαετίες είναι εγκλωβισμένη ανάμεσα σε μια εκσυγχρονιστική νεοφιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία και σε μια παραδοσιακή συντηρητική και αντι-παρεμβατική Δεξιά.
Του Στέλιου Φωτεινόπουλου
Είναι αλήθεια ότι η Μ. Βρετανία είχε παραδοσιακά αντι-ευρωπαϊκά κοινωνικά ρεύματα, ήδη από την δεκαετία του ’70. Αυτά τα κοινωνικά ρεύματα ήταν είτε ευρωφοβικά εν γένει, διατηρώντας τη φοβία για οτιδήποτε θα ρευστοποιούσε τη βρετανική ισχύ στο διεθνές εμπόριο και την εξωτερική της πολιτική μέσα σε έναν υπερεθνικό σχηματισμό όπως η ΕΟΚ, είτε ήταν εργατικά, τα οποία έβλεπαν την Ευρωπαϊκή ενοποίηση ως περαιτέρω εμβάθυνση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.
Το ερώτημα, ωστόσο, στο οποίο απάντησε η πλειοψηφία της καμπάνιας του Brexit δεν αφορούσε την ήττα του νεοφιλελευθερισμού, άλλα την επαναφορά της εθνικής κυριαρχίας. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι ενας ψαράς, ερωτηθείς από το Sky News μερικές μέρες πριν από το δημοψήφισμα για τον λόγο που θα ψηφίσει υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, είχε πει ότι έξω από την ΕΕ θα έχει δικαίωμα στην υπεραλιεία, πράγμα το οποίο η ΕΕ το απαγορεύει για περιβαλλοντικούς λόγους.
Το ταξικό ζήτημα στην ολότητά του, όμως, δεν μπήκε καν στα εργατικά στρώματα που ψήφισαν υπέρ της εξόδου. Η κυρίαρχη καμπάνια του Brexit περιορίστηκε στην γενικόλογη και χωρίς πρόσημο κριτική της στις Βρυξέλλες, μιας και το διεθνές πεδίο των καπιταλιστικών αντιφάσεων είναι πάντα πιο ξεκάθαρο από το εθνικό.
Ως εκ τούτου, η πίεση που ώθησε τον Κάμερον να οργανώσει το δημοψήφισμα δεν ήταν ούτε η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ούτε η λιτότητα (η οποία στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας είναι πολυετής και εντασσόμενη σε μια εθνική αφήγηση που μιλάει για την ισχυρή Βρετανία, χωρίς μάλιστα την νεοφιλελεύθερη συνεισφορά της ΕΕ). Ήταν το προσφυγικό και η αυξανόμενη ξενοφοβία.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτό το δόλωμα τσίμπησε και η ηγεσία των Εργατικών πριν τις τελευταίες εκλογές του 2015, όταν και πωλούσαν κούπες του κόμματος με το σύνθημα “Έλεγχο στη μετανάστευση”. Έτσι, στο στρατόπεδο του Brexit, δεν έγινε ποτέ ηγεμονική η γραμμή που μιλούσε για την ανάγκη ήττας της λιτότητας ή για αναδιανομή του πλούτου. Η κοινωνία, σε ένα πρελούδιο του 1984, όπου η Θάτσερ ζήτησε και κέρδισε από την ΕΕ να μειώσει δραστικά τα βρετανικά χρήματα που έστελνε στα Ευρωπαϊκά Ταμεία, κατέληξε να ζητάει επιστροφή των βρετανικών χρημάτων από την ΕΕ, χωρίς να επερωτά τη μετέπειτα διανομή τους.
Το ερωτηματικό των Εργατικών
Ακριβώς επειδή η διαχωριστική γραμμή που τράβηξε το ερώτημα για την ΕΕ ήταν διακομματική (2/3 των Συντηρητικών και 1/3 των Εργατικών ψήφισε υπέρ του Brexit), τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος κατάφεραν να μετακινήσουν διακομματικά τις πλάκες της βρετανικής πολιτικής σκηνής. Η βρετανική κοινωνία αλλάζει και μαζί με αυτή αλλάζουν οι κοινωνικές εκπροσωπήσεις, τα πολιτικά υποκείμενα και η ανθρωπογεωγραφία τους.
Ο ίδιος ο Ραλφ Μίλιμπαντ, μαρξιστής καθηγητής και κεντρική προσωπικότητα της Αριστερής τάσης των Εργατικών για όσο ζούσε, τροφοδοτούμενος από τον ακαδημαϊκό και πολιτικό του διάλογο περί κράτους και δομών με τον Ν. Πουλαντζά, ήδη από την δεκαετία του 1970, πίστευε ότι οι δομές μπορούν να μετασχηματίσουν τον χαρακτήρα τους ανάλογα με το ποιος εργάζεται και λειτουργεί μέσα τους. Άσχετα με το αν συμφωνώ ή διαφωνώ (εν μέρει διαφωνώ), o Κόρμπιν θα έχει δύσκολη αποστολή.
Σερνόμενος από την μετριοπαθή μπλερική κοινοβουλευτική του ομάδα σε μια εσωκομματική διαδικασία, που βυθίζει τους Εργατικούς σε εσωστρέφεια για τους επόμενους 2 μήνες, πρέπει να απαντήσει πώς θα μεταφέρει το κίνημα που υποστηρίζει την αριστερή πλατφόρμα του μέσα στο κόμμα. Στελέχη του μιλούν για την στρατηγική “μέσα-έξω”, υπονοώντας ότι θα δοθεί ουσιαστικός ρόλος στα συνδικάτα και στα κινήματα.
Μια βόλτα από τα κεντρικά γραφεία των Εργατικών –ένα χιλιόμετρο μακριά από το Βρετανικό Κοινοβούλιο– και από τα κεντρικά γραφεία της Καμπάνιας του Κόρμπιν στο κεντρικό Λονδίνο, δημιουργούν εντελώς διαφορετικές εντυπώσεις. Από την μια, η συσσωρευμένη πολυετής κομματική γραφειοκρατία, αρκετές μόνιμες διοικητικές θέσεις και όργανα τα οποία ελέγχονται από το δεξιό μπλερικό στάτους, που νιώθουν εμφανώς άβολα με τη ραγδαία αύξηση των μελών (από 180.000 σε περίπου 500.000) και την αυξανόμενη δημοφιλία της πλατφόρμας του Κόρμπιν.
Εντελώς διαφορετική η εικόνα στην καμπάνια του Κόρμπιν, όπου οι κομματικές δομές δεν φαίνονται να έχουν ιδιαίτερη επιρροή. Εδώ τα χιλιάδες νέα μέλη είναι ευπρόσδεκτα, οι συζητήσεις είναι ιδιαίτερα ζωντανές σχετικά με το πώς θα δημιουργηθούν αντι-δομές που θα μπορέσουν να πετύχουν την μετατόπιση της κομματικής γραφειοκρατίας.
Όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα από ομάδες που συνεδριάζουν ασταμάτητα, ενώ άλλες ομάδες μελών είναι στον δρόμο, σε εργασιακούς χώρους, σε πανεπιστήμια και σε δημόσιες υπηρεσίες, όπου οργανώνουν την καμπάνια.
Δύο κινήσεις εκ μέρους του Κόρμπιν επιχειρούν να ενισχύσουν τη δημοκρατία στο κόμμα και να ασκήσουν πίεση στη συντηρητική δομή του. Από την μια η συγκρότηση του Momentum, μιας αντι-δομής εθνικής εμβέλειας, όπου από την εκλογή του Κόρμπιν και ύστερα είναι ουσιαστικά το κινηματικό κομμάτι του κόμματος, έχει ισχυρή γείωση σε συγκεκριμένες περιφέρειες, καθώς και ισχυρή παρουσία στις τοπικές οργανώσεις των Εργατικών.
Η δεύτερη κίνηση, η οποία είναι σε εξέλιξη εκ μέρους της σημερινής ηγεσίας, είναι η αλλαγή της διαδικασίας επιλογής των υποψηφίων Βουλευτών. Αυτό που σχεδιάζεται είναι το να γίνει υποχρεωτική η συμφωνία της τοπικής οργάνωσης των Εργατικών, προκειμένου κάποιος να μπορεί είναι υποψήφιος βουλευτής. Αυτή η κίνηση είναι ήδη casus belli για την πλειοψηφία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Εργατικών, η οποία φοβάται ότι η κομματική βάση πλέον έχει μετατοπισθεί τόσο προς τα Αριστερά που κινδυνεύουν με αποκλεισμό από τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν αυτές γίνουν.
Η επόμενη ημέρα
Μπορεί η Τερέσα Μέι να δήλωσε ότι “Brexit means Brexit”, άλλα είναι συγκρατημένη ως προς τις δηλώσεις της. Αρκούσαν μερικές ώρες μόνο, για να βγουν οι καθοδηγητές του Brexit και να σπεύσουν να εξηγήσουν ότι “δεν είναι αυτό που νομίζουμε”.
Οι δηλώσεις της Μέι και του Τζόνσον ότι σκοπεύουν να μειώσουν τις προσφυγικές ροές χωρίς να βγουν από την κοινή αγορά της ΕΕ (τη στιγμή που η ΜΒ έχει ήδη σχεδόν κλείσει τα σύνορά της, με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες να είναι αποκλεισμένοι στην άλλη πλευρά του καναλιού, στο γαλλικό Calais), φανερώνουν ότι υπό την πίεση απουσίας σοβαρού αντι-ΕΕ σχεδίου, το πιο βολικό, υπερασπίσιμο και υλοποιήσιμο πολιτικά σχέδιο είναι μια αναβαθμισμένη σχέση με την ΕΕ, μέσω μιας διαπραγμάτευσης που θα δώσει στην ΜΒ τη χαμένη αυτονομία της προ 1973 εποχής.
Η Μέι γνωρίζει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της βάσης του κόμματός της δεν υποστηρίζει την αντι-ΕΕ πλατφόρμα της οποίας πλέον ηγείται. Γνωρίζει, επίσης, ότι αν θέλει να αποφύγει μαζικές διαδηλώσεις εναντίον του Brexit και υπέρ της ΕΕ –ήδη υπάρχουν κινητοποιήσεις τέτοιου τύπου και από την φιλο-ευρωπαϊκή μερίδα του κόμματός της– και να ενώσει το κόμμα με φόντο τις επόμενες γενικές εκλογές, θα πρέπει μπροστά στις κάμερες να εμφανίζεται με σκληρή ρητορική, άλλα πίσω από αυτές να λαμβάνει μετριοπαθείς αποφάσεις που θα ενώνουν.
Η παρακαταθήκη που άφησε ο Κάμερον είναι ένα ισχυρό κόμμα, το οποίο αφού το έβγαλε από την σκιά της Θάτσερ, κατάφερε να το κάνει ξανά ένα κόμμα που κερδίζει εκλογές, ακόμα και σε περιοχές που ήταν παραδοσιακές περιφέρειες των Εργατικών.
Στις 22 Ιούλη σχετική έκθεση της Markit (παγκόσμια ανεξάρτητη αρχή οικονομικών δεδομένων και πληροφοριών) δείχνει ότι η συρρίκνωση της οικονομίας το τρίτο τρίμηνο του 2016 θα αγγίξει το 0.4% με αρνητική επιτάχυνση μεγαλύτερη από ό,τι στην αρχή της οικονομικής κρίσης, επτά χρόνια πριν. Η νέα πρωθυπουργός θα πρέπει να μετατρέψει αυτές τις πιέσεις σε ευκαιρία για το ακροατήριό της, πράγμα δύσκολο, μιας και οι προσδοκίες για άμεση ανάκαμψη μετά την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ ηχούν ακόμα στα αυτιά όσων ψήφισαν Βrexit.
Από την άλλη, η κοινωνική κινητικότητα που παρατηρείται τον τελευταίο χρόνο ρευστοποιεί τις πολιτικές παραδόσεις και ανασυνθέτει την ιδεολογική σύσταση των κομμάτων. Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές ανακατατάξεις, η όξυνση των εσωτερικών αντιθέσεων του βρετανικού καπιταλισμού και μια εργατική τάξη που ως εκκρεμές πότε κατευθύνεται προς την ξενοφοβία και πότε προς το Εργατικό Κόμμα, δεν είναι απίθανο να οδηγήσουν μετά από δεκαετίες σε επανάληψη μίας σύγκρουσης της παραδοσιακής εργατικής Αριστεράς, την οποία εκπροσωπεί ο Τζέρεμι Κόρμπιν, και της σκληροπυρηνικής Δεξιάς που καυχιέται ότι κάποτε είχε για Πρόεδρο τη Μάργκαρετ Θάτσερ.
http://pass-world.gr
Του Στέλιου Φωτεινόπουλου
Είναι αλήθεια ότι η Μ. Βρετανία είχε παραδοσιακά αντι-ευρωπαϊκά κοινωνικά ρεύματα, ήδη από την δεκαετία του ’70. Αυτά τα κοινωνικά ρεύματα ήταν είτε ευρωφοβικά εν γένει, διατηρώντας τη φοβία για οτιδήποτε θα ρευστοποιούσε τη βρετανική ισχύ στο διεθνές εμπόριο και την εξωτερική της πολιτική μέσα σε έναν υπερεθνικό σχηματισμό όπως η ΕΟΚ, είτε ήταν εργατικά, τα οποία έβλεπαν την Ευρωπαϊκή ενοποίηση ως περαιτέρω εμβάθυνση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.
Το ερώτημα, ωστόσο, στο οποίο απάντησε η πλειοψηφία της καμπάνιας του Brexit δεν αφορούσε την ήττα του νεοφιλελευθερισμού, άλλα την επαναφορά της εθνικής κυριαρχίας. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι ενας ψαράς, ερωτηθείς από το Sky News μερικές μέρες πριν από το δημοψήφισμα για τον λόγο που θα ψηφίσει υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, είχε πει ότι έξω από την ΕΕ θα έχει δικαίωμα στην υπεραλιεία, πράγμα το οποίο η ΕΕ το απαγορεύει για περιβαλλοντικούς λόγους.
Το ταξικό ζήτημα στην ολότητά του, όμως, δεν μπήκε καν στα εργατικά στρώματα που ψήφισαν υπέρ της εξόδου. Η κυρίαρχη καμπάνια του Brexit περιορίστηκε στην γενικόλογη και χωρίς πρόσημο κριτική της στις Βρυξέλλες, μιας και το διεθνές πεδίο των καπιταλιστικών αντιφάσεων είναι πάντα πιο ξεκάθαρο από το εθνικό.
Ως εκ τούτου, η πίεση που ώθησε τον Κάμερον να οργανώσει το δημοψήφισμα δεν ήταν ούτε η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ούτε η λιτότητα (η οποία στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας είναι πολυετής και εντασσόμενη σε μια εθνική αφήγηση που μιλάει για την ισχυρή Βρετανία, χωρίς μάλιστα την νεοφιλελεύθερη συνεισφορά της ΕΕ). Ήταν το προσφυγικό και η αυξανόμενη ξενοφοβία.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτό το δόλωμα τσίμπησε και η ηγεσία των Εργατικών πριν τις τελευταίες εκλογές του 2015, όταν και πωλούσαν κούπες του κόμματος με το σύνθημα “Έλεγχο στη μετανάστευση”. Έτσι, στο στρατόπεδο του Brexit, δεν έγινε ποτέ ηγεμονική η γραμμή που μιλούσε για την ανάγκη ήττας της λιτότητας ή για αναδιανομή του πλούτου. Η κοινωνία, σε ένα πρελούδιο του 1984, όπου η Θάτσερ ζήτησε και κέρδισε από την ΕΕ να μειώσει δραστικά τα βρετανικά χρήματα που έστελνε στα Ευρωπαϊκά Ταμεία, κατέληξε να ζητάει επιστροφή των βρετανικών χρημάτων από την ΕΕ, χωρίς να επερωτά τη μετέπειτα διανομή τους.
Το ερωτηματικό των Εργατικών
Ακριβώς επειδή η διαχωριστική γραμμή που τράβηξε το ερώτημα για την ΕΕ ήταν διακομματική (2/3 των Συντηρητικών και 1/3 των Εργατικών ψήφισε υπέρ του Brexit), τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος κατάφεραν να μετακινήσουν διακομματικά τις πλάκες της βρετανικής πολιτικής σκηνής. Η βρετανική κοινωνία αλλάζει και μαζί με αυτή αλλάζουν οι κοινωνικές εκπροσωπήσεις, τα πολιτικά υποκείμενα και η ανθρωπογεωγραφία τους.
Ο ίδιος ο Ραλφ Μίλιμπαντ, μαρξιστής καθηγητής και κεντρική προσωπικότητα της Αριστερής τάσης των Εργατικών για όσο ζούσε, τροφοδοτούμενος από τον ακαδημαϊκό και πολιτικό του διάλογο περί κράτους και δομών με τον Ν. Πουλαντζά, ήδη από την δεκαετία του 1970, πίστευε ότι οι δομές μπορούν να μετασχηματίσουν τον χαρακτήρα τους ανάλογα με το ποιος εργάζεται και λειτουργεί μέσα τους. Άσχετα με το αν συμφωνώ ή διαφωνώ (εν μέρει διαφωνώ), o Κόρμπιν θα έχει δύσκολη αποστολή.
Σερνόμενος από την μετριοπαθή μπλερική κοινοβουλευτική του ομάδα σε μια εσωκομματική διαδικασία, που βυθίζει τους Εργατικούς σε εσωστρέφεια για τους επόμενους 2 μήνες, πρέπει να απαντήσει πώς θα μεταφέρει το κίνημα που υποστηρίζει την αριστερή πλατφόρμα του μέσα στο κόμμα. Στελέχη του μιλούν για την στρατηγική “μέσα-έξω”, υπονοώντας ότι θα δοθεί ουσιαστικός ρόλος στα συνδικάτα και στα κινήματα.
Μια βόλτα από τα κεντρικά γραφεία των Εργατικών –ένα χιλιόμετρο μακριά από το Βρετανικό Κοινοβούλιο– και από τα κεντρικά γραφεία της Καμπάνιας του Κόρμπιν στο κεντρικό Λονδίνο, δημιουργούν εντελώς διαφορετικές εντυπώσεις. Από την μια, η συσσωρευμένη πολυετής κομματική γραφειοκρατία, αρκετές μόνιμες διοικητικές θέσεις και όργανα τα οποία ελέγχονται από το δεξιό μπλερικό στάτους, που νιώθουν εμφανώς άβολα με τη ραγδαία αύξηση των μελών (από 180.000 σε περίπου 500.000) και την αυξανόμενη δημοφιλία της πλατφόρμας του Κόρμπιν.
Εντελώς διαφορετική η εικόνα στην καμπάνια του Κόρμπιν, όπου οι κομματικές δομές δεν φαίνονται να έχουν ιδιαίτερη επιρροή. Εδώ τα χιλιάδες νέα μέλη είναι ευπρόσδεκτα, οι συζητήσεις είναι ιδιαίτερα ζωντανές σχετικά με το πώς θα δημιουργηθούν αντι-δομές που θα μπορέσουν να πετύχουν την μετατόπιση της κομματικής γραφειοκρατίας.
Όλα τα δωμάτια είναι γεμάτα από ομάδες που συνεδριάζουν ασταμάτητα, ενώ άλλες ομάδες μελών είναι στον δρόμο, σε εργασιακούς χώρους, σε πανεπιστήμια και σε δημόσιες υπηρεσίες, όπου οργανώνουν την καμπάνια.
Δύο κινήσεις εκ μέρους του Κόρμπιν επιχειρούν να ενισχύσουν τη δημοκρατία στο κόμμα και να ασκήσουν πίεση στη συντηρητική δομή του. Από την μια η συγκρότηση του Momentum, μιας αντι-δομής εθνικής εμβέλειας, όπου από την εκλογή του Κόρμπιν και ύστερα είναι ουσιαστικά το κινηματικό κομμάτι του κόμματος, έχει ισχυρή γείωση σε συγκεκριμένες περιφέρειες, καθώς και ισχυρή παρουσία στις τοπικές οργανώσεις των Εργατικών.
Η δεύτερη κίνηση, η οποία είναι σε εξέλιξη εκ μέρους της σημερινής ηγεσίας, είναι η αλλαγή της διαδικασίας επιλογής των υποψηφίων Βουλευτών. Αυτό που σχεδιάζεται είναι το να γίνει υποχρεωτική η συμφωνία της τοπικής οργάνωσης των Εργατικών, προκειμένου κάποιος να μπορεί είναι υποψήφιος βουλευτής. Αυτή η κίνηση είναι ήδη casus belli για την πλειοψηφία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Εργατικών, η οποία φοβάται ότι η κομματική βάση πλέον έχει μετατοπισθεί τόσο προς τα Αριστερά που κινδυνεύουν με αποκλεισμό από τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν αυτές γίνουν.
Η επόμενη ημέρα
Μπορεί η Τερέσα Μέι να δήλωσε ότι “Brexit means Brexit”, άλλα είναι συγκρατημένη ως προς τις δηλώσεις της. Αρκούσαν μερικές ώρες μόνο, για να βγουν οι καθοδηγητές του Brexit και να σπεύσουν να εξηγήσουν ότι “δεν είναι αυτό που νομίζουμε”.
Οι δηλώσεις της Μέι και του Τζόνσον ότι σκοπεύουν να μειώσουν τις προσφυγικές ροές χωρίς να βγουν από την κοινή αγορά της ΕΕ (τη στιγμή που η ΜΒ έχει ήδη σχεδόν κλείσει τα σύνορά της, με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες να είναι αποκλεισμένοι στην άλλη πλευρά του καναλιού, στο γαλλικό Calais), φανερώνουν ότι υπό την πίεση απουσίας σοβαρού αντι-ΕΕ σχεδίου, το πιο βολικό, υπερασπίσιμο και υλοποιήσιμο πολιτικά σχέδιο είναι μια αναβαθμισμένη σχέση με την ΕΕ, μέσω μιας διαπραγμάτευσης που θα δώσει στην ΜΒ τη χαμένη αυτονομία της προ 1973 εποχής.
Η Μέι γνωρίζει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της βάσης του κόμματός της δεν υποστηρίζει την αντι-ΕΕ πλατφόρμα της οποίας πλέον ηγείται. Γνωρίζει, επίσης, ότι αν θέλει να αποφύγει μαζικές διαδηλώσεις εναντίον του Brexit και υπέρ της ΕΕ –ήδη υπάρχουν κινητοποιήσεις τέτοιου τύπου και από την φιλο-ευρωπαϊκή μερίδα του κόμματός της– και να ενώσει το κόμμα με φόντο τις επόμενες γενικές εκλογές, θα πρέπει μπροστά στις κάμερες να εμφανίζεται με σκληρή ρητορική, άλλα πίσω από αυτές να λαμβάνει μετριοπαθείς αποφάσεις που θα ενώνουν.
Η παρακαταθήκη που άφησε ο Κάμερον είναι ένα ισχυρό κόμμα, το οποίο αφού το έβγαλε από την σκιά της Θάτσερ, κατάφερε να το κάνει ξανά ένα κόμμα που κερδίζει εκλογές, ακόμα και σε περιοχές που ήταν παραδοσιακές περιφέρειες των Εργατικών.
Στις 22 Ιούλη σχετική έκθεση της Markit (παγκόσμια ανεξάρτητη αρχή οικονομικών δεδομένων και πληροφοριών) δείχνει ότι η συρρίκνωση της οικονομίας το τρίτο τρίμηνο του 2016 θα αγγίξει το 0.4% με αρνητική επιτάχυνση μεγαλύτερη από ό,τι στην αρχή της οικονομικής κρίσης, επτά χρόνια πριν. Η νέα πρωθυπουργός θα πρέπει να μετατρέψει αυτές τις πιέσεις σε ευκαιρία για το ακροατήριό της, πράγμα δύσκολο, μιας και οι προσδοκίες για άμεση ανάκαμψη μετά την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ ηχούν ακόμα στα αυτιά όσων ψήφισαν Βrexit.
Από την άλλη, η κοινωνική κινητικότητα που παρατηρείται τον τελευταίο χρόνο ρευστοποιεί τις πολιτικές παραδόσεις και ανασυνθέτει την ιδεολογική σύσταση των κομμάτων. Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές ανακατατάξεις, η όξυνση των εσωτερικών αντιθέσεων του βρετανικού καπιταλισμού και μια εργατική τάξη που ως εκκρεμές πότε κατευθύνεται προς την ξενοφοβία και πότε προς το Εργατικό Κόμμα, δεν είναι απίθανο να οδηγήσουν μετά από δεκαετίες σε επανάληψη μίας σύγκρουσης της παραδοσιακής εργατικής Αριστεράς, την οποία εκπροσωπεί ο Τζέρεμι Κόρμπιν, και της σκληροπυρηνικής Δεξιάς που καυχιέται ότι κάποτε είχε για Πρόεδρο τη Μάργκαρετ Θάτσερ.
http://pass-world.gr
Πεινάει η Βενεζουέλα; Μια ματιά πίσω από τους τίτλους
Η Κριστίνα Σκιαβόνι είναι ερευνήτρια από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικών Σπουδών στη Χάγη. Τα τελευταία δέκα χρόνια μελετά τις εξελίξεις στο θέμα της τροφής στη Βενεζουέλα, και με επί τόπου έρευνα. Ο Ουίλιαμ Καμακάρο είναι ακτιβιστής και ραδιοφωνικός παραγωγός από τη Βενεζουέλα, με έδρα τη Νέα Υόρκη. Οι δυο τους έγραψαν πρόσφατα ένα άρθρο στην ιστοσελίδα της οργάνωσης Food First, με μια άλλη οπτική για την κατάσταση.
«Είναι μια στιγμή-πρόκληση για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης στη Βενεζουέλα», γράφουν. «Στέκονται στις ουρές στο μανάβικο, βλέπουν να λείπουν βασικά αγαθά, και συναντούν πληθωριστικές τιμές στην προσπάθεια να ταϊσουν τις οικογένειές τους.
Η «οικονομία του πετρελαίου»
Επί έναν αιώνα η οικονομία της χώρας κινείται γύρω από το πετρέλαιο. Από το 1930 υπήρξε προσανατολισμός σε αυτό, και απομάκρυνση από την αγροτική παραγωγή. Το πετρέλαιο αποτελεί το 95% των εξαγωγών της χώρας. Την τροφή της η Βενεζουέλα άρχισε να την εισάγει, αφού ήταν φθηνότερο να εισάγει τρόφιμα παρά να τα παράγει. Σε όσους αποδίδουν τη σημερινή κατάσταση στην «εφαρμογή του σοσιαλισμού», πολλοί απαντούν ότι αυτή η εξάρτηση από το πετρέλαιο δεν προκλήθηκε από σοσιαλιστικές πολιτικές, αλλά από μερικούς πολύ βασικούς κανόνες της καπιταλιστικής αγοράς. Η Βενεζουέλα, λένε, υποφέρει από την Όλλανδική Ασθένεια΄- ένα οικονομικό φαινόμενο όπου ένας εξαιρετικά επικερδής τομέας αναπτύσσεται υπέρμετρα σε βάρος άλλων τομέων της οικονομίας. Εδώ, μια ακμάζουσα πετρελαϊκή βιομηχανία σήμαινε ότι άλλοι τομείς, όπως η γεωργία, παραμελήθηκαν.
Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα ισχυρό και σύνθετο σύστημα εισαγωγών και διανομής τροφής, ελεγχόμενο από εθνικές και διεθνείς επιχειρήσεις. Η χώρα πήρε μια τέτοια θέση στον κόσμο που την έκανε ευάλωτη στις διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων, και στον εσωτερικό πληθωρισμό. Οι εταιρίες που είναι υπεύθυνες για την εισαγωγή και τη διανομή τροφίμων έχουν καταφέρει να χρησιμοποιούν αυτές τις συνθήκες προς όφελός τους, γράφουν οι Σκιαβόνι-Καμακάρο.
Η δυνατότητα της Βενεζουέλας να εισάγει τροφή μέσω των κερδών από το πετρέλαιο στο παρελθόν, δε σήμαινε ότι ήταν καλά ταϊσμένος ο πληθυσμός της. Οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων ήταν άπιαστες για τη φτωχή πλειοψηφία της χώρας. Το 1989, ο τότε πρόεδρος Πέρεζ υπέγραψε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με αποτέλεσμα να εκτοξευτούν οι τιμές της τροφής και των καυσίμων. Η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε κατά 600%. Για το 60% του πληθυσμού που ήδη ζούσε στη φτώχια, αυτό ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, κάνοντάς τον να βγει στους δρόμους, για να δεχτεί την καταστολή από τον στρατό, με επίσημο αριθμό νεκρών, 276.
Οι προσπάθειες για αλλαγή -και η αντίδραση
Στο ξεκίνημα της Βολιβαριανής Επανάστασης το 1999, αναγνωρίστηκε η σημασία της παραγωγής τροφής, γράφει το άρθρο του Food First. Η αγροτική μεταρρύθμιση περιλάμβανε την αναδιανομή γης με στόχο να στηριχτούν οι μικρομεσαίοι αγρότες και ψαράδες. Το κράτος άρχισε να διακανονίζει τιμές, να παρέχει δωρεάν γεύματα στα σχολεία και τους χώρους εργασίας, και να φτιάχνει κέντρα σίτισης στις κοινότητες.
Αλλά όλα αυτά ήταν αποσπασματικά προγράμματα και όχι συστημική αλλαγή στο δίκτυο εισαγωγής και διανομής τροφής, που παρέμεινε πάνω-κάτω το ίδιο. Σήμερα, 20 εταιρίες ελέγχουν κυρίως την προμήθεια τροφής και φαρμάκων στη χώρα, και μία από αυτές είναι υπεύθυνη για 8 από τα βασικά είδη διατροφής, σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας.
Επιπλέον, το οικονομικό κατεστημένο της χώρας δεν ενθουσιάστηκε με τις προσπάθειες για αλλαγή. Έγραφε τον περασμένο μήνα ο Πίτερ Μπόλτον στηνιστοσελίδα του μη κερδοσκοπικού ερευνητικού οργανισμού Coha: «Μια ελίτ λευκών, στη συντριπτική πλειονότητά τους, ευρωπαϊκής καταγωγής, είχαν τις θέσεις επιρροής και έλεγχαν τις σημαντικές οικονομικές αποφάσεις. Σε μεγάλο βαθμό το κίνημα των Τσαβίστα βασίστηκε στο να δώσει φωνή στη φτωχή πλειοψηφία της χώρας, που είναι -στη συντριπτική πλειονότητα- μαύροι, αυτόχθονες, ή μιγάδες. Ο ίδιος ο Τσάβες ήταν μικτής καταγωγής, με ρίζες στην Ευρώπη, στους αυτόχθονες της Βενεζουέλας και στην Αφρική. Η ιδέα και μόνο ότι ένας τέτοιος άνθρωπος (mono, που σημαίνει «μαϊμού», όπως συχνά τον αποκαλούσαν) θα μπορούσε να είναι πρόεδρος και να δώσει φωνή στους σκουρόχρωμους chusma έγινε αντιληπτή ως μεγάλη προσβολή από την ελίτ της χώρας. Και η ελίτ αντιστάθηκε στην αναδιανομή της δύναμης.»
Οι διοικήσεις Τσάβες και Μαδούρο προσπάθησαν να ξεπληρώσουν το «κοινωνικό χρέος» προς τη φτωχή πλειοψηφία της χώρας, έχοντας να αντιμετωπίσουν μια συνεχή εχθρότητα όχι μόνο από μια επιθετική εσωτερική πολιτική αντιπολίτευση, αλλά και από τον ηγεμόνα του ημισφαιρίου, τις ΗΠΑ, σημειώνει το ίδιο άρθρο.
Έλλειψη εν μέσω αφθονίας;
Οι περιοδικές ελλείψεις σε τροφή δεν είναι νέο φαινόμενο, ειδικά σε στιγμές πολιτικής έντασης. Αλλά επί τρία χρόνια η χώρα ζει την έλλειψη συγκεκριμένων τροφών, σε συνδυασμό με ελλείψεις σε φάρμακα και είδη ατομικής υγιεινής, όπως σαπούνι, χαρτί υγείας, και πάνες.
Και οι Σκιαβόνι-Καμακάρο, συνεχίζουν λέγοντας ότι δεν υπάρχει γενική έλλειψη τροφής και άλλων βασικών ειδών στη Βενεζουέλα. Από τα ράφια των σούπερ μάρκετ λείπουν συγκεκριμένα είδη ενώ άλλα υπάρχουν σε αφθονία. Υπάρχει έλλειψη γάλακτος, αλλά γιαούρτι και τυρί είναι διαθέσιμα. Υπάρχει έλλειψη καφέ, αλλά υπάρχει τσάι, ζεστή σοκολάτα και άλλα ροφήματα. Και επιπλέον, το σκηνικό αλλάζει έξω από τα σουπερμάρκετ, όπου καφές προσφέρεται σε κάθε γωνιά του δρόμου και σε κάθε καφετέρια.
Οπότε, γιατί λείπουν βασικά είδη από τα σούπερ μάρκετ; Τα δύο πιο συνηθισμένα επιχειρήματα των εταιριών διανομής είναι ότι οι διακανονισμένες από το κράτος τιμές με στόχο τα προϊόντα να είναι προσβάσιμα στον κόσμο, είναι πολύ χαμηλές, δίνοντας αντικίνητρο στους διανομείς, και ότι λόγω της κατακρήμνισης των τιμών του πετρελαίου, δεν υπάρχουν αρκετά δολάρια για την εισαγωγή βασικών ειδών.
Ωστόσο, έρευνα της καθηγήτριας του πανεπιστημίου Σιμόν Μπολιβάρ και οικονομολόγου Πασκαλίνα Κουρτσίο, ανακάλυψε κάποια ενδιαφέροντα πράγματα. Πρώτον, αρκετά από τα προϊόντα σε έλλειψη δεν υπόκεινται σε έλεγχο τιμών από το 2010, και μεταξύ αυτών που είναι σε διατίμηση, σε πολλά η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις τιμές για να δώσει κίνητρα στους διανομείς πολλές φορές το τελευταίο διάστημα, γεγονός που δεν έχει αυξήσει τη διαθεσιμότητα των προϊόντων. Δεύτερον, οι ελλείψεις έγιναν έντονες από το 2013, προτού πέσουν οι τιμές του πετρελαίου και ενώ τα δολάρια ήταν ακόμη διαθέσιμα.
Τα τρόφιμα σε πολιτικά κρίσιμες στιγμές
Η Κούρτσιο βρήκε ακόμη σχέση ανάμεσα στην ένταση των ελλείψεων σε τροφή και πολιτικά σημαντικές στιγμές, όπως οι προεκλογικές περίοδοι. Θα μπορούσαν οι ελλείψεις να είναι μεθοδευμένες; Πολλοί ακτιβιστές για την ανεξαρτησία στην τροφή λένε ότι δεν είναι σύμπτωση που η μεγαλύτερη εταιρία τροφίμων της χώρας, υπεύθυνη για πολλά από τα αγαθά που λείπουν από τα ράφια, ανήκει σε γνωστό μέλος της αντιπολίτευσης.
Αμέσως μετά τη νίκη της αντιπολίτευσης στις εκλογές του 2015 για την Εθνοσυνέλευση, για παράδειγμα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπήρχαν αναφορές ότι βασικά αγαθά άρχισαν ξαφνικά να επανεμφανίζονται στα ράφια σε όλη τη χώρα. «Κρίνοντας από τις ημερομηνίες λήξης κάποιων από αυτά, το πρόβλημα μάλλον δεν ήταν στην παραγωγή αλλά στη διανομή, που ελέγχεται από την επιχειρηματική ελίτ. Προκαλώντας αυτού του είδους την ανεπάρκεια, προσπαθούσε να πεινάσει το κοινό με στόχο να απορρίψει την επανάσταση, τακτική επηρεασμένη από το οικονομικό εμπάργκο των ΗΠΑ σε βάρος της Κούβας», γράφει ο Πίτερ Μπόλτον.
Τι πραγματικά συμβαίνει σήμερα
Οι στατιστικές στο τέλος του 2015, δείχνουν ότι οι κάτοικοι κατανάλωσαν 3092 θερμίδες τη μέρα, πολύ πάνω από τις 2720 θερμίδες που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφής ως όριο ασφαλείας, αλλά κάτω από τις 3221 θερμίδες του 2011.
Οι μέσοι όροι, βέβαια, δε μας λένε τι συμβαίνει στα πιο ευάλωτα κομμάτια του πληθυσμού, σημειώνεται στο άρθρο στην ιστοσελίδα του Food First. Επίσης, οι μέσοι όροι δε μιλούν για την ποιότητα της τροφής. Πάντως, το Εθνικό Ινστιτούτο Διατροφής αναφέρει ότι παρακολουθεί προσεκτικά την κατάσταση, και ότι η πρόσληψη θερμίδων παραμένει πολύ ψηλότερα από τα συνιστώμενα όρια.
«Τρώνε σκύλους οι άνθρωποι; «Do you eat dogs?», ρωτήσαμε ανθρώπους σε εργατικές και αγροτικές περιοχές σε έξι περιφέρειες. Μετά το αρχικό σοκ, η απάντηση ήταν ‘ε, hot dogs, σίγουρα’».
«Οι άνθρωποι στη Βενεζουέλα γνωρίζουν για τις εικόνες στα ξένα μέσα ενημέρωσης;», ρωτάω την Κριστίνα Σκιαβόνι στην επικοινωνία μας. «Ξέρουν ότι είναι σε εξέλιξη αρνητική εκστρατεία από τα media, αλλά δε γνωρίζουν το πόσο ακραία είναι. Σοκάρονται όταν τους αναφέρουμε τις περιγραφές, και θεωρούν ότι είναι πολιτικό παιχνίδι», μου απαντά. Όσο για τις συγκρούσεις και τις ταραχές, «έχουν αναφερθεί μεμονωμένα επεισόδια, δυσανάλογα παραπάνω σε περιοχές όπου πλειοψηφεί η αντιπολίτευση, αν και αυτό το ζήτημα χρειάζεται παρακολούθηση», γράφουν οι Σκιαβόνι-Καμακάρο.
Γεγονός είναι ότι πολλοί άνθρωποι περιμένουν σε μεγάλες ουρές για βασικά αγαθά όπου υπάρχουν -και πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό το βάρος πέφτει κυρίως στις γυναίκες. Η Βενεζουέλα έχει επάρκεια σε φρούτα και λαχανικά, που τα βρίσκει κανείς σε αφθονία να πωλούνται στον δρόμο, καθώς παράγονται από μικρούς και μεσαίους αγρότες, χωρίς αλλαγή στις τιμές. Αλλά, καθώς οι άνθρωποι αντικαθιστούν διαθέσιμα προϊόντα με μη διαθέσιμα, η αυξημένη ζήτηση μαζί με τον πληθωρισμό και την κερδοσκοπία, οδηγούν σε γενικευμένη αύξηση τιμών, τόσο στα μαγαζιά όσο και στους δρόμους. Οι περισσότεροι κάτοικοι, λοιπόν, αγωνίζονται για να ταϊσουν τις οικογένειές τους.
Τα CLAPs και η εναλλακτική γεωργία
Τα CLAPs, ή αλλιώς, Τοπικές Επιτροπές Παραγωγής και Προμήθειας, σχηματίστηκαν ταχύτατα στη χώρα τους τελευταίους μήνες. Είναι συνεργασίες μεταξύ οργανώσεων βάσης και της κυβέρνησης για να στηθεί ένα εναλλακτικό δίκτυο διανομής και στις 24 περιφέρειες. Δύο οι στόχοι τους: άμεσα, μοιράζουν τρόφιμα απευθείας στους ανθρώπους για να αντιμετωπιστεί η αναμονή στις ουρές, οι ελλείψεις και η κερδοσκοπία. Ταυτόχρονα, θέλουν να τονώσουν την τοπική παραγωγή και επεξεργασία τροφής, δίνοντας ώθηση στην αστική γεωργία. Πρόσφατα έγινε εκστρατεία φυτέματος σε 29.000 αστικούς χώρους, για να αυξηθούν οι ποσότητες φρέσκων προϊόντων, όπως αυγά, ψάρια και ζωϊκή πρωτείνη, παράλληλα με ώθηση για παραγωγή και στην ύπαιθρο.
Τα κοινωνικά κινήματα, μου λέει η Κριστίνα Σκιαβόνι, παίρνουν την ευκαιρία για βαθύτερη μεταρρύθμιση με στόχο την επάρκεια σε τροφή. Εξαιτίας της ανάγκης, άνθρωποι στρέφονται στη γεωργία, ανταλλάσσουν σπόρους και προϊόντα, και φτιάχνουν νέες επιχειρήσεις. Η μείωση των βιομηχανικών γεωργικών προϊόντων, επίση, οδηγεί σε οργανικές πρακτικές και την αγρο-γεωργία, όπως είχε συμβεί στην Κούβα. Αυτές οι αλλαγές φέρνουν μια απομάκρυνση από επεξεργασμένα τρόφιμα και στροφή σε τοπικά παραδοσιακά προϊόντα.
Η χώρα υιοθέτησε νέο νόμο για τους σπόρους, που απαγορεύει τα γενετικά μεταλλαγμένα και προστατεύει τους τοπικά παραγόμενους σπόρους από τους χωρικούς, τους αυτόχθονες και τις κοινότητες αφρικανικής καταγωγής. Στη Feria Conuqera, μια εξαιρετικά δημοφιλή μηνιαία εναλλακτική αγορά στο Καράκας, βρίσκει κανείς προϊόντα που λείπουν από τα σούπερ μάρκετ, από χειροποίητα σαπούνια μέχρι φρέσκο καλαμπόκι. Το κίνημα βάσης Plan Pueblo a Pueblo, σε έναν χρόνο έχει φτάσει 40.000 οικογένειες στις πόλεις, παρέχοντάς τους φρέσκα προϊόντα, και ταυτόχρονα προσπαθεί να φτιάξει ένα νέο σύστημα τροφής ξεπερνώντας τη διαίρεση πόλεων-υπαίθρου. Κεντρικός μηχανισμός στην προσπάθεια αυτή, οι ενώσεις πολιτών γνωστές ως κομούνες. Ο ακτιβιστής για την τροφή Γκάμπριελ Ζιλ λέει, «η παρούσα κρίση μας ωθεί να οργανωθούμε -και οι κομούνες είναι ‘κλειδιά’ για να το κάνουμε».
Έλεγχος ή αλλαγή;
Η Κριστίνα Σκιαβόνι πιστεύει ότι πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί οι έλεγχοι του κράτους στις εταιρίες για να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις. Τα προϊόντα υπάρχουν, μου λέει, αλλά συσσωρεύονται σε αποθήκες -σχεδόν κάθε μέρα υπάρχει ένα ρεπορτάζ για μια τέτοια ανακάλυψη, ή πωλούνται μέσω παράνομων καναλιών. Ή, σε κάποιες περιπτώσεις, κρατούνται σε αποθήκες τα υλικά που είναι απαραίτητα για την παρασκευή συγκεκριμένων προϊόντων.
Αλλά, ακόμη και με τους ελέγχους, η ίδια δεν πιστεύει ότι η κατάσταση είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα. «Όσο τα μέσα παραγωγής και διανομής παραμένουν κυρίως στα χέρια λίγων ιδιωτικών εταιριών, η χώρα θα αντιμετωπίζει πάντα τον κίνδυνο ελλείψεων. Γι΄αυτό πολλοί ζητούν νέα μοντέλα, πιο αποκεντρωμένα. Ήδη, κάποια από αυτά έχουν και στήριξη από την κυβέρνηση. Αλλά, την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση συνεχίζει να στηρίζει τις μεγάλες εταιρίες. Κάποιοι πιστεύουν ότι όσο μένει άθικτο το κυρίαρχο σύστημα, θα υπονομεύει τις εναλλακτικές. Άλλοι πιστεύουν ότι και τα δύο συστήματα πρέπει να λειτουργούν παράλληλα.»
Και άλλες χώρες δέχτηκαν πλήγμα από την υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου, αλλά η κατάσταση δεν εξελίχτηκε όπως στη Βενεζουέλα. «Τι δεν έκανε ο Νικολάς Μαδούρο;», ρωτάω την ερευνήτρια από την Ολλανδία. «Πιστεύω ότι ο Μαδούρο ‘πληρώνει το τίμημα’ του ότι δεν υπέκυψε στα αμερικανικά συμφέροντα. Από την έρευνά μου προκύπτει πολύ ξεκάθαρα ότι η οικονομία σαμποτάρεται τόσο από το εσωτερικό της χώρας, όσο και από το εξωτερικό -ένα παράδειγμα, οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ. Και φαίνεται ότι υπάρχει μια εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης που στηρίζει αυτές τις προσπάθειες.»
Αμφισβητώντας τα πρωτοσέλιδα
Οι συντάκτες των παραπάνω άρθρων και αναλύσεων καθόλου δεν παραγνωρίζουν την ταλαιπωρία του κόσμου στις ουρές για την απόκτηση τροφής, ούτε και αποφεύγουν την κριτική στην κυβέρνηση. Ο καθένας, από τη δική του σκοπιά και οπτική, μπορεί να την εστιάσει εκεί όπου δίνει προτεραιότητα.
Υπάρχουν, ωστόσο, και τα δεδομένα. To 2012, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ αναγνώρισε ότι η Βενεζουέλα μείωσε την πείνα και την ακραία φτώχια κατά περισσότερο από 50%. Το 2014, της απένειμε βραβείο για τα κοινωνικά προγράμματα της κυβέρνησης για τη διανομή τροφής σε χαμηλές τιμές και για τα σχολικά γεύματα. Το 2015, ο εκπρόσωπος του οργανισμού στη Βενεζουέλα, χαρακτήρισε τη χώρα «υπόδειγμα» δημόσιων πολιτικών σε αυτό τον τομέα.
Οπότε, το ερώτημα είναι, γιατί η Βενεζουέλα «στοχοποιείται» καθημερινά, με κάλυψη που δεν αποτυπώνει τη συνολική κατάσταση. Και γιατί τα μέσα προβάλλουν περισσότερο την εικόνα της «γενικευμένης απελπισίας», παρά την πολύ πιο σύνθετη πραγματικότητα. Κάνοντας τη συζήτηση τόσο «στενή», ώστε να μη χωράνε περισσότερα του ενός συμπεράσματα.
Πηγές: Food First, Council on Hemispheric Affairs / Από την ΕΡΤ
tvxs
Τετάρτη 27 Ιουλίου 2016
Δείτε ένα φιλμ για την «αντίσταση στη χούντα» του πατρός Μητσοτάκη από το Παρίσι
Παρίσι, 1973. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με την οικογένειά του βρίσκεται στο Παρίσι. Μαζί και ο υιός του και σημερινός αρχηγός της ΝΔ, Κυριάκος, που ήταν τότε 5 ετών και πολιτικός εξόριστος, κατά την πρόσφατη δήλωσή του στη βουλή.
Σε μια δήλωσή του στα γερμανικά ζητούσε, για να «ομαλοποιηθεί η κατάσταση», την επιστροφή του Γλύξμπουργκ στο θρόνο του μονάρχη, αλλά και του Κωνσταντίνου Καραμανλή σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην οποία θα συμμετείχαν όλοι «πλην βεβαίως των κομμουνιστών«, όπως λέει.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μάλλον δεν του πολυέδωσε σημασία, καθώς όταν τελικά επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1974 δεν τον έβαλε καν στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας».
Για την ιστορία, θυμίζουμε ότι ο Κων. Μητσοτάκης ήταν στην ομάδα των βουλευτών της Ένωσης Κέντρου που έριξε την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου το 1965, υπέρ της ΕΡΕ και του παλατιού, βάζοντας τη χώρα σε μια ανώμαλη περίοδο που κορυφώθηκε με τη δικτατορία του 1967.
candianews.gr
Δείτε το βίντεο
Το αναιδές «εξαμηνίτικο κρατούμενο»…
Νίκος Μπογιόπουλος
Ο κύριος Μητσοτάκης είναι αστείος. Αυτό βέβαια είναι προσωπικό του θέμα. Όπως και το να γελάνε μαζί του με την αστειότητα του.
Όμως ο κύριος Μητσοτάκης είναι και αναιδής. Και αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά – τα οποία στο φινάλε δεν μας ενδιαφέρουν κιόλας.
Η αναίδεια του όμως μας αφορά. Και μας ενδιαφέρει. Διότι είναι στοιχείο της πολιτικής του ταυτότητας και της ταξικής του καταγωγής.
Μετά τον Γιώργο Παπανδρέου, που κι αυτός ήταν …εξόριστος, εμφανίστηκε, ως άλλος αντιστασιακός(!), να μας πει ότι σε ηλικία 6 μηνών ήταν πολιτικός κρατούμενος… Η αναίδεια του κυρίου Μητσοτάκη συνίσταται στο γεγονός ότι αυτά τα λέει σε μια χώρα (στην οποία θέλει να γίνει πρωθυπουργός), όπου:
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Γιούρα – απέχει αρκετά από το Παρίσι. Εκεί, στα Γιούρα, σε συνθήκες «φιλόξενες», η τάξη που πολιτικά εκπροσωπεί ο κύριος Μητσοτάκης έστελνε 12χρονα και 13χρονα παιδιά.
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται φυλακές Αβέρωφ. Εκεί η τάξη του κυρίου Μητσοτάκη «φρονημάτιζε» εκατοντάδες παιδιά. Μάλιστα, τα πολιτικά ανδρείκελα εκείνων των εποχών είχαν την «καλοσύνη» για την διασφάλιση των ανέσεων των παιδιών να έχουν δύο θαλάμους κράτησης. Ο ένας «υποδεχόταν» τα μωρά έως δύο ετών. Ο άλλος τα παιδιά από δύο έως πέντε ετών.
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Ωρωπός. Εκεί, στις φυλακές, το πολιτικό σύστημα της ολιγαρχίας που υπηρετεί ο Μητσοτάκης, έστελνε μανάδες μαζί με τα παιδιά τους.
Υπάρχει μια περιοχή που λέγεται Τρίκερι. Πάνω από 230 ήταν τα παιδιά (ανάμεσα τους και 70 μωρά) που γνώρισαν τη «στοργή» του καθεστώτος που άλλοτε το υπηρετούσαν «Λαϊκά Κόμματα» και ΕΡΕ και σήμερα «Νέες Δημοκρατίες».
Ο τόπος που θέλει να τον κυβερνήσει αυτό το «εξαμηνίτικο εξόριστο» που ακούει στο όνομα Μητσοτάκης, είναι σπαρμένος από φυλακές και εξορίες. Τις έφτιαξε η τάξη των προυχόντων και των πολιτικών της εκπροσώπων για να «αναμορφώνει» μωρά, παιδιά , γυναίκες και άντρες.
Είναι προφανές ότι αυτά ο Μητσοτάκης δεν τα διδάχθηκε στο Χάρβαρντ. Δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν τα γνωρίζει κιόλας. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το θέμα.
Γνωρίζουν, εντούτοις ασχημονούν. Αρκετές φορές δεν το κάνουν καν από πρόθεση. Πολύ απλά οι άνθρωποι είναι «αλλού».
Αυτό το «αλλού» κάθε άλλο παρά τους αθωώνει. Εδώ δεν ισχύει το «αθώος λόγω βλακείας». Εδώ, ίσα – ίσα, έχουμε μια καταφανή απόδειξη της λουδοβίκειας αντίληψης που τρέφουν για την ύπαρξη τους. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι κατασκευασμένοι από ανώτερα υλικά. Έτσι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους. Βλέπετε η συνείδηση τους καθορίζεται από το γεγονός ότι είναι και συμπεριφέρονται ως μέλη της άρχουσας τάξης.
Συνεπώς, αυτό που είπε ο Μητσοτάκης το πιστεύει. Και το εννοεί. Όντως νομίζει ότι ήταν «κρατούμενος». Μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό του, διότι μέχρι εκεί φτάνει η αντίληψη της τάξης του για το τι σημαίνει αντίσταση. Διωγμός. Θυσίες. Για αυτούς στέρηση είναι ό,τι αλλάζει τους συνήθεις τρόπους της καλοπέρασης τους.
Και είναι κι αυτό ασφαλές δείγμα ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την Ελλάδα με όρους τουρισμού. Σχετίζονται με τους κατοίκους της με όρους αφέντη- ιθαγενή. Και φυσικά αντιλαμβάνονται την Ιστορία της σαν ένα υποκεφάλαιο της προσωπικής και οικογενειακής τους βιογραφίας.
Εκεί ακριβώς έγκειται η αναίδεια τους. Η αναίδεια τους συνιστά έκφραση της απόστασης που τους χωρίζει από την πραγματική Ελλάδα. Τους καημούς της, τις τραγωδίες της, το μεγαλείο των κανονικών ανθρώπων της. Για αυτούς η Ελλάδα δεν είναι παρά ένας τόπος που η σχέση τους μαζί της είναι ότι γεννήθηκαν για να τον κυβερνήσουν. Δικαιωματικά.
Θα το ξαναπούμε: Η συμπεριφορά τους πολύ λιγότερο οφείλεται στα προσωπικά τους γνωρίσματα απ’ ότι με τα πολιτικά και ταξικά τους χαρακτηριστικά.
Είναι η τάξης τους που είναι «αλλού». Ωστόσο βρίσκεται εδώ. Θρονιασμένη πάνω στην καμπούρα του ελληνικού λαού. Του λαού, που δεν ξέρουμε πότε, αλλά σε αυτόν εναπόκειται να τους στείλει -οψέποτε το αποφασίσει -εκεί που τους αξίζει: «Αλλού». Κι αυτούς και την τάξη τους και την αναίδεια τους και τον λουδοβικισμό τους.
Υ.Γ: Ακούσαμε ότι, για να δικαιωθεί ο ισχυρισμός του Μητσοτάκη ότι υπήρξε «έξι μηνών πολιτικός κρατούμενος», επιχειρήθηκε συσχέτιση των λεγομένων του με την υπόθεση Μπελογιάννη. Αλλά κατόπιν πληροφορηθήκαμε πως το ευφυές αυτό εγχείρημα ανήκει στον κύριο Χωμενίδη. Οπότε το θέμα στερείται, πάραυτα, οποιασδήποτε σημασίας.
Ημεροδρόμος
Ο κύριος Μητσοτάκης είναι αστείος. Αυτό βέβαια είναι προσωπικό του θέμα. Όπως και το να γελάνε μαζί του με την αστειότητα του.
Όμως ο κύριος Μητσοτάκης είναι και αναιδής. Και αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά – τα οποία στο φινάλε δεν μας ενδιαφέρουν κιόλας.
Η αναίδεια του όμως μας αφορά. Και μας ενδιαφέρει. Διότι είναι στοιχείο της πολιτικής του ταυτότητας και της ταξικής του καταγωγής.
Μετά τον Γιώργο Παπανδρέου, που κι αυτός ήταν …εξόριστος, εμφανίστηκε, ως άλλος αντιστασιακός(!), να μας πει ότι σε ηλικία 6 μηνών ήταν πολιτικός κρατούμενος… Η αναίδεια του κυρίου Μητσοτάκη συνίσταται στο γεγονός ότι αυτά τα λέει σε μια χώρα (στην οποία θέλει να γίνει πρωθυπουργός), όπου:
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Γιούρα – απέχει αρκετά από το Παρίσι. Εκεί, στα Γιούρα, σε συνθήκες «φιλόξενες», η τάξη που πολιτικά εκπροσωπεί ο κύριος Μητσοτάκης έστελνε 12χρονα και 13χρονα παιδιά.
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται φυλακές Αβέρωφ. Εκεί η τάξη του κυρίου Μητσοτάκη «φρονημάτιζε» εκατοντάδες παιδιά. Μάλιστα, τα πολιτικά ανδρείκελα εκείνων των εποχών είχαν την «καλοσύνη» για την διασφάλιση των ανέσεων των παιδιών να έχουν δύο θαλάμους κράτησης. Ο ένας «υποδεχόταν» τα μωρά έως δύο ετών. Ο άλλος τα παιδιά από δύο έως πέντε ετών.
Υπάρχει μια τοποθεσία που λέγεται Ωρωπός. Εκεί, στις φυλακές, το πολιτικό σύστημα της ολιγαρχίας που υπηρετεί ο Μητσοτάκης, έστελνε μανάδες μαζί με τα παιδιά τους.
Υπάρχει μια περιοχή που λέγεται Τρίκερι. Πάνω από 230 ήταν τα παιδιά (ανάμεσα τους και 70 μωρά) που γνώρισαν τη «στοργή» του καθεστώτος που άλλοτε το υπηρετούσαν «Λαϊκά Κόμματα» και ΕΡΕ και σήμερα «Νέες Δημοκρατίες».
Ο τόπος που θέλει να τον κυβερνήσει αυτό το «εξαμηνίτικο εξόριστο» που ακούει στο όνομα Μητσοτάκης, είναι σπαρμένος από φυλακές και εξορίες. Τις έφτιαξε η τάξη των προυχόντων και των πολιτικών της εκπροσώπων για να «αναμορφώνει» μωρά, παιδιά , γυναίκες και άντρες.
Είναι προφανές ότι αυτά ο Μητσοτάκης δεν τα διδάχθηκε στο Χάρβαρντ. Δεν σημαίνει ωστόσο ότι δεν τα γνωρίζει κιόλας. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το θέμα.
Γνωρίζουν, εντούτοις ασχημονούν. Αρκετές φορές δεν το κάνουν καν από πρόθεση. Πολύ απλά οι άνθρωποι είναι «αλλού».
Αυτό το «αλλού» κάθε άλλο παρά τους αθωώνει. Εδώ δεν ισχύει το «αθώος λόγω βλακείας». Εδώ, ίσα – ίσα, έχουμε μια καταφανή απόδειξη της λουδοβίκειας αντίληψης που τρέφουν για την ύπαρξη τους. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι κατασκευασμένοι από ανώτερα υλικά. Έτσι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους. Βλέπετε η συνείδηση τους καθορίζεται από το γεγονός ότι είναι και συμπεριφέρονται ως μέλη της άρχουσας τάξης.
Συνεπώς, αυτό που είπε ο Μητσοτάκης το πιστεύει. Και το εννοεί. Όντως νομίζει ότι ήταν «κρατούμενος». Μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό του, διότι μέχρι εκεί φτάνει η αντίληψη της τάξης του για το τι σημαίνει αντίσταση. Διωγμός. Θυσίες. Για αυτούς στέρηση είναι ό,τι αλλάζει τους συνήθεις τρόπους της καλοπέρασης τους.
Και είναι κι αυτό ασφαλές δείγμα ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την Ελλάδα με όρους τουρισμού. Σχετίζονται με τους κατοίκους της με όρους αφέντη- ιθαγενή. Και φυσικά αντιλαμβάνονται την Ιστορία της σαν ένα υποκεφάλαιο της προσωπικής και οικογενειακής τους βιογραφίας.
Εκεί ακριβώς έγκειται η αναίδεια τους. Η αναίδεια τους συνιστά έκφραση της απόστασης που τους χωρίζει από την πραγματική Ελλάδα. Τους καημούς της, τις τραγωδίες της, το μεγαλείο των κανονικών ανθρώπων της. Για αυτούς η Ελλάδα δεν είναι παρά ένας τόπος που η σχέση τους μαζί της είναι ότι γεννήθηκαν για να τον κυβερνήσουν. Δικαιωματικά.
Θα το ξαναπούμε: Η συμπεριφορά τους πολύ λιγότερο οφείλεται στα προσωπικά τους γνωρίσματα απ’ ότι με τα πολιτικά και ταξικά τους χαρακτηριστικά.
Είναι η τάξης τους που είναι «αλλού». Ωστόσο βρίσκεται εδώ. Θρονιασμένη πάνω στην καμπούρα του ελληνικού λαού. Του λαού, που δεν ξέρουμε πότε, αλλά σε αυτόν εναπόκειται να τους στείλει -οψέποτε το αποφασίσει -εκεί που τους αξίζει: «Αλλού». Κι αυτούς και την τάξη τους και την αναίδεια τους και τον λουδοβικισμό τους.
Υ.Γ: Ακούσαμε ότι, για να δικαιωθεί ο ισχυρισμός του Μητσοτάκη ότι υπήρξε «έξι μηνών πολιτικός κρατούμενος», επιχειρήθηκε συσχέτιση των λεγομένων του με την υπόθεση Μπελογιάννη. Αλλά κατόπιν πληροφορηθήκαμε πως το ευφυές αυτό εγχείρημα ανήκει στον κύριο Χωμενίδη. Οπότε το θέμα στερείται, πάραυτα, οποιασδήποτε σημασίας.
Ημεροδρόμος
Τρίτη 26 Ιουλίου 2016
Η Ιταλία τρέμει
Cogito ergo sum
Χτες μιλούσαμε για την κρίση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες της Πορτογαλίας, προσπαθώντας να δείξουμε ότι η συνεπής και ορθή εκτέλεση των μνημονίων δεν εγγυάται ούτε ανάπτυξη ούτε καλύτερες μέρες ούτε ο,τιδήποτε. Αν θέλαμε να μιλήσουμε για πραγματική τραπεζική κρίση, δεν θα χρειαζόταν να ταξιδέψουμε ως τις ακτές τού Ατλαντικού. Θα αρκούσε να διασχίσουμε το Αδριατικό πέλαγος. Η χώρα στην οποία ο Λουκίνο Βισκόντι γύρισε το μνημειώδες La terra trema (Η γη τρέμει), σήμερα δονείται και τρέμει λόγω των τραπεζών της.
Πριν συνεχίσουμε, ας εξηγήσουμε στους αναγνώστες που δεν έχουν γνώση των οικονομικών πραγμάτων, τι είναι o «λόγος του Τέξας» (Texas ratio), ο οποίος χρησιμοποιείται προκειμένου να εκτιμηθεί η σταθερότητα μιας τράπεζας σε σχέση με την έκθεσή της σε κόκκινα δάνεια. Αυτός ο λόγος, λοιπόν, είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μιας τράπεζας (συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν καθυστέρηση πάνω από 70 ημέρες) και ως παρονομαστή το άθροισμα της ενσώματης περιουσίας και των ειδικών αποθεματικών για κάλυψη ζημιών από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αν το κλάσμα (το Texas ratio) είναι μικρότερο της μονάδας, δείχνει ότι η τράπεζα μπορεί να απορροφήσει τις πιθανές ζημιές της από κόκκινα δάνεια χωρίς να κινδυνέψει η ρευστότητά της. Το Texas ratio μπορεί να εκφραστεί και ως ποσοστό, οπότε το όριο κινδύνου είναι το 100%.
Η πτώση της τιμής των μετοχών των ιταλικών τραπεζών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 [πηγή: Financial Times]
Πάμε τώρα στο προκείμενο. Πριν λίγες βδομάδες, στις 27 Ιουνίου, η ιταλική κυβέρνηση υπέβαλε στις Βρυξέλλες επίσημο αίτημα έγκρισης ενίσχυσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος με 40 δισ. ευρώ. Ζήτησε, δηλαδή, την εξαίρεσή της τόσο από τον βασικό γενικό κανόνα της ευρωζώνης, ο οποίος απαγορεύει την κρατική χρηματοδότηση, όσο και από την κοινοτική οδηγία περί της «εκ των έσω διάσωσης» (bail-in) των τραπεζών, η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από την αρχή τής χρονιάς. Η επίσημη ιταλική θέση ήταν ότι οι μετοχές των ιταλικών τραπεζών υπέστησαν καθίζηση λόγω του Brexit και χρειάζονταν ενίσχυση με αυτά τα 40 δισ., είτε άμεσα (αύξηση κεφαλαίου) είτε έμμεσα (εγγυήσεις).
Δυστυχώς για τους ιταλούς, το αίτημά τους προσέκρουσε σε γερμανικό τοίχο. Tο Βερολίνο (δηλαδή, ο Σώυμπλε) έκανε σαφές πως, πριν αρχίσει να διατίθεται κρατικό χρήμα για την διάσωση οποιασδήποτε τράπεζας, πρέπει να εξαντληθούν τα περιθώρια διάσωσής της από τους ίδιους τους μετόχους της αλλά και από τους καταθέτες της. Με απλά λόγια, η Γερμανία προτείνει για την Ιταλία μια λύση τύπου Κύπρου.
Το πρόβλημα είναι πως η Ιταλία δεν είναι Κύπρος. Τα επικίνδυνα δάνεια που έχουν φορτωθεί οι ιταλικές τράπεζες εκτιμάται πως αγγίζουν -αν δεν υπερβαίνουν- τα 400 δισ. ευρώ, ένα νούμερο που δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 28 δισ. που είχε πριν δυο χρόνια η Κύπρος. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώνει συνεχώς αν ληφθούν υπ’ όψη δυο σημαντικοί παράγοντες: (α) η -αργά αλλά σταθερά- μειούμενη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει το 25% από το 2008 και (β) η επέκταση της μείωσης της επιχειρηματικότητας από τον νότο προς τις -θεωρούμενες ως πιο αναπτυγμένες- βόρειες και βορειοδυτικές περιοχές τής χώρας, γεγονός που οφείλεται κατά μείζονα λόγο στην παρατεταμένη λιτότητα.
Ανοίγουμε παρένθεση. Ας υποθέσουμε ότι η γερμανική επιμονή έχει αποτέλεσμα και όταν εκραγεί το ιταλικό ηφαίστειο (όταν, όχι αν) θα μπει σε εφαρμογή το σχέδιο για σωτηρία «εκ των έσω». Θα κληθούν, δηλαδή, οι μέτοχοι και οι καταθέτες (μέσω κουρέματος καταθέσεων) να φορτωθούν την ζημιά των 400 εκατ. ευρώ ή, τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της. Ποιός είναι τόσο αιθεροβάμων ώστε να πιστεύει ότι η λάβα αυτής της έκρηξης δεν θα πλήξει τα τραπεζικά συστήματα της Γαλλίας ή της Ισπανίας; Και ποιός είναι τόσο άσχετος ώστε να μη καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω διάδοση της τραπεζικής κρίσης εκτός ιταλικών συνόρων θα ενισχύσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις, αποσταθεροποιώντας έτσι ολόκληρη την νομισματική πολιτική τής ευρωζώνης; Αφήνουμε τα ερωτήματα να αιωρούνται, κλείνουμε την παρένθεση και προχωρούμε.
Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της Ιταλίας, λοιπόν; Θυμηθείτε όσα είπαμε πιο πάνω για το Texas ratio και δείτε τον πίνακα που ακολουθεί. Ο πίνακας κατατάσσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανάλογα με το Texas ratio τους, αρχίζοντας από την πλέον εκτεθειμένη:
Σίγουρα προσέξατε ότι ανάμεσα στις εφτά τράπεζες που έχουν περάσει το όριο συναγερμού (το 100%) βρίσκονται και δυο ελληνικές, η Alpha και η Eurobank. Προσέξτε, όμως ότι στις υπόλοιπες πέντε περιλαμβάνονται τρεις μεγάλες ιταλικές τράπεζες (Monte dei Paschi di Siena, Popolare και Unione di Banche Italiana-UBI), άλλες δύο (Unicredit και Intesa SanPaolo) βρίσκονται αμέσως μετά, πολύ κοντά στο όριο συναγερμού και λίγο πιο κάτω άλλη μια (Popolare dell’ Emilia Romagna). Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει ότι μεταξύ των εφτά βρίσκονται και δυο ισπανικές.
Η κατάσταση στην Ιταλία είναι τόσο επικίνδυνη ώστε ο πρόεδρος της Societe Generale Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι δεν δίστασε να επικρίνει την αρνητική θέση της Γερμανίας ως προς το αίτημα της Ιταλίας και να τονίσει ότι επιβάλλεται να βρεθεί λύση στο ιταλικό πρόβλημα. Θύμισε δε ότι η κοινοτική οδηγία Bank Recovery and Resolution Directive – BRRD για τα bail-in των τραπεζών (περί της οποίας κάναμε λόγο πιο πάνω) μπορεί να μην επιτρέπει απ’ ευθείας κρατική βοήθεια αλλά στο άρθρο 32 προβλέπει ότι, αν μια τράπεζα έχει πολλές πιθανότητες να μην περάσει σε επόμενο stress test, μπορεί να δεχτεί απευθείας ενέσεις ρευστότητας από το κράτος. Και η Monte dei Paschi di Siena είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πρόκειται να περάσει τα stress test της 29ης Ιουλίου…
Χτες μιλούσαμε για την κρίση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες της Πορτογαλίας, προσπαθώντας να δείξουμε ότι η συνεπής και ορθή εκτέλεση των μνημονίων δεν εγγυάται ούτε ανάπτυξη ούτε καλύτερες μέρες ούτε ο,τιδήποτε. Αν θέλαμε να μιλήσουμε για πραγματική τραπεζική κρίση, δεν θα χρειαζόταν να ταξιδέψουμε ως τις ακτές τού Ατλαντικού. Θα αρκούσε να διασχίσουμε το Αδριατικό πέλαγος. Η χώρα στην οποία ο Λουκίνο Βισκόντι γύρισε το μνημειώδες La terra trema (Η γη τρέμει), σήμερα δονείται και τρέμει λόγω των τραπεζών της.
Πριν συνεχίσουμε, ας εξηγήσουμε στους αναγνώστες που δεν έχουν γνώση των οικονομικών πραγμάτων, τι είναι o «λόγος του Τέξας» (Texas ratio), ο οποίος χρησιμοποιείται προκειμένου να εκτιμηθεί η σταθερότητα μιας τράπεζας σε σχέση με την έκθεσή της σε κόκκινα δάνεια. Αυτός ο λόγος, λοιπόν, είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μιας τράπεζας (συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν καθυστέρηση πάνω από 70 ημέρες) και ως παρονομαστή το άθροισμα της ενσώματης περιουσίας και των ειδικών αποθεματικών για κάλυψη ζημιών από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αν το κλάσμα (το Texas ratio) είναι μικρότερο της μονάδας, δείχνει ότι η τράπεζα μπορεί να απορροφήσει τις πιθανές ζημιές της από κόκκινα δάνεια χωρίς να κινδυνέψει η ρευστότητά της. Το Texas ratio μπορεί να εκφραστεί και ως ποσοστό, οπότε το όριο κινδύνου είναι το 100%.
Η πτώση της τιμής των μετοχών των ιταλικών τραπεζών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 [πηγή: Financial Times]
Πάμε τώρα στο προκείμενο. Πριν λίγες βδομάδες, στις 27 Ιουνίου, η ιταλική κυβέρνηση υπέβαλε στις Βρυξέλλες επίσημο αίτημα έγκρισης ενίσχυσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος με 40 δισ. ευρώ. Ζήτησε, δηλαδή, την εξαίρεσή της τόσο από τον βασικό γενικό κανόνα της ευρωζώνης, ο οποίος απαγορεύει την κρατική χρηματοδότηση, όσο και από την κοινοτική οδηγία περί της «εκ των έσω διάσωσης» (bail-in) των τραπεζών, η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από την αρχή τής χρονιάς. Η επίσημη ιταλική θέση ήταν ότι οι μετοχές των ιταλικών τραπεζών υπέστησαν καθίζηση λόγω του Brexit και χρειάζονταν ενίσχυση με αυτά τα 40 δισ., είτε άμεσα (αύξηση κεφαλαίου) είτε έμμεσα (εγγυήσεις).
Δυστυχώς για τους ιταλούς, το αίτημά τους προσέκρουσε σε γερμανικό τοίχο. Tο Βερολίνο (δηλαδή, ο Σώυμπλε) έκανε σαφές πως, πριν αρχίσει να διατίθεται κρατικό χρήμα για την διάσωση οποιασδήποτε τράπεζας, πρέπει να εξαντληθούν τα περιθώρια διάσωσής της από τους ίδιους τους μετόχους της αλλά και από τους καταθέτες της. Με απλά λόγια, η Γερμανία προτείνει για την Ιταλία μια λύση τύπου Κύπρου.
Το πρόβλημα είναι πως η Ιταλία δεν είναι Κύπρος. Τα επικίνδυνα δάνεια που έχουν φορτωθεί οι ιταλικές τράπεζες εκτιμάται πως αγγίζουν -αν δεν υπερβαίνουν- τα 400 δισ. ευρώ, ένα νούμερο που δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 28 δισ. που είχε πριν δυο χρόνια η Κύπρος. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώνει συνεχώς αν ληφθούν υπ’ όψη δυο σημαντικοί παράγοντες: (α) η -αργά αλλά σταθερά- μειούμενη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει το 25% από το 2008 και (β) η επέκταση της μείωσης της επιχειρηματικότητας από τον νότο προς τις -θεωρούμενες ως πιο αναπτυγμένες- βόρειες και βορειοδυτικές περιοχές τής χώρας, γεγονός που οφείλεται κατά μείζονα λόγο στην παρατεταμένη λιτότητα.
Ανοίγουμε παρένθεση. Ας υποθέσουμε ότι η γερμανική επιμονή έχει αποτέλεσμα και όταν εκραγεί το ιταλικό ηφαίστειο (όταν, όχι αν) θα μπει σε εφαρμογή το σχέδιο για σωτηρία «εκ των έσω». Θα κληθούν, δηλαδή, οι μέτοχοι και οι καταθέτες (μέσω κουρέματος καταθέσεων) να φορτωθούν την ζημιά των 400 εκατ. ευρώ ή, τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της. Ποιός είναι τόσο αιθεροβάμων ώστε να πιστεύει ότι η λάβα αυτής της έκρηξης δεν θα πλήξει τα τραπεζικά συστήματα της Γαλλίας ή της Ισπανίας; Και ποιός είναι τόσο άσχετος ώστε να μη καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω διάδοση της τραπεζικής κρίσης εκτός ιταλικών συνόρων θα ενισχύσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις, αποσταθεροποιώντας έτσι ολόκληρη την νομισματική πολιτική τής ευρωζώνης; Αφήνουμε τα ερωτήματα να αιωρούνται, κλείνουμε την παρένθεση και προχωρούμε.
Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της Ιταλίας, λοιπόν; Θυμηθείτε όσα είπαμε πιο πάνω για το Texas ratio και δείτε τον πίνακα που ακολουθεί. Ο πίνακας κατατάσσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανάλογα με το Texas ratio τους, αρχίζοντας από την πλέον εκτεθειμένη:
Σίγουρα προσέξατε ότι ανάμεσα στις εφτά τράπεζες που έχουν περάσει το όριο συναγερμού (το 100%) βρίσκονται και δυο ελληνικές, η Alpha και η Eurobank. Προσέξτε, όμως ότι στις υπόλοιπες πέντε περιλαμβάνονται τρεις μεγάλες ιταλικές τράπεζες (Monte dei Paschi di Siena, Popolare και Unione di Banche Italiana-UBI), άλλες δύο (Unicredit και Intesa SanPaolo) βρίσκονται αμέσως μετά, πολύ κοντά στο όριο συναγερμού και λίγο πιο κάτω άλλη μια (Popolare dell’ Emilia Romagna). Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει ότι μεταξύ των εφτά βρίσκονται και δυο ισπανικές.
Η κατάσταση στην Ιταλία είναι τόσο επικίνδυνη ώστε ο πρόεδρος της Societe Generale Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι δεν δίστασε να επικρίνει την αρνητική θέση της Γερμανίας ως προς το αίτημα της Ιταλίας και να τονίσει ότι επιβάλλεται να βρεθεί λύση στο ιταλικό πρόβλημα. Θύμισε δε ότι η κοινοτική οδηγία Bank Recovery and Resolution Directive – BRRD για τα bail-in των τραπεζών (περί της οποίας κάναμε λόγο πιο πάνω) μπορεί να μην επιτρέπει απ’ ευθείας κρατική βοήθεια αλλά στο άρθρο 32 προβλέπει ότι, αν μια τράπεζα έχει πολλές πιθανότητες να μην περάσει σε επόμενο stress test, μπορεί να δεχτεί απευθείας ενέσεις ρευστότητας από το κράτος. Και η Monte dei Paschi di Siena είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πρόκειται να περάσει τα stress test της 29ης Ιουλίου…
Ξεπερνώντας το Δόγμα του Σοκ
κοινή γνώμη στον έλεος της αγωνίας και του φόβου.
Και με τι άλλο εκτός από φόβο προσπαθούν να μας εμβολιάσουν σε αυτή την χώρα; Φόβος ότι, για παράδειγμα, θα χάσουμε τις δουλειές μας, ή ότι δεν θα είμαστε ποτέ ξανά σε θέση να βρούμε δουλειά ή ότι πολύ απλά το μόνο που θα βρίσκουμε θα είναι εκμετάλλευση. Φόβος ότι θα χάσουμε την πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ή δεν θα μπορούμε να παρέχουμε επαρκή παιδεία στα παιδιά. Φόβος ότι θα καταλήξουμε θύματα κατάσχεσης, ότι θα κοιμόμαστε στον δρόμο. Φόβος, τελικά, ότι θα συλληφθούμε άδικα επειδή διαμαρτυρόμαστε ειρηνικά σε μια διαδήλωση.
Σε αυτό το άρθρο, θα παρατηρήσουμε πώς το Δόγμα του Σοκ εφαρμόζεται πάνω μας με την ονομασία «μεμαθημένη ανημπόρια». Αλλά και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την κατάσταση απόγνωσης αν μάθουμε να αποδίδουμε σωστά τις αιτίες της δυσθυμίας μας.
Μεμαθημένη ανημπόρια , ένα όπλο μαζικής καταστροφής
Είναι, πράγματι, αλήθεια ότι η εξουσία μας φέρεται σαν να είμαστε σκυλιά ή τουλάχιστον σαν να είμαστε τα σκυλιά στο πείραμα του Σέλιγκμαν.
Στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα, ο ψυχολόγος Μάρτιν Σέλιγκμαν διενήργησε το εξής πείραμα. Μέσα σε ένα κλουβί εργαστηρίου, ένας σκύλος υποβαλλόταν σε μια σειρά αναπόφευκτων ηλεκτροσόκ. Εν τω μεταξύ, σε διαφορετικό κλουβί, ένας άλλος σκύλος είχε τη δυνατότητα να διακόπτει αυτά τα ηλεκτροσόκ πατώντας έναν μοχλό. Αργότερα, και τα δύο σκυλιά τοποθετήθηκαν σε μια ηλεκτροφόρα επιφάνεια από την οποία μπορούσαν να ξεφύγουν απλά πηδώντας ένα εμπόδιο. Ο σκύλος που μπορούσε να ελέγχει τα ηλεκτροσόκ πήδηξε το εμπόδιο, ενώ ο άλλος σκύλος, αντί να αναζητήσει πώς θα διαφύγει επιτυχώς από αυτή την αντίξοη κατάσταση, παρέμεινε και υπέστη παθητικά τα σοκ. Το σκυλί αυτό «εκπαιδεύτηκε» στην ανημπόρια του. Γιατί το να σπαταλάς ενέργεια προσπαθώντας να αποδράσεις από το αρνητικό ερέθισμα όταν ξέρεις (στην πραγματικότητα πιστεύεις, όχι ξέρεις) ότι δεν μπορείς να το κάνεις;
Η μεμαθημένη ανημπόρια οδηγεί στην κατάθλιψη. Δεν κάνεις τίποτα επειδή πιστεύεις ότι θα είναι ανώφελο.
Στο παρακάτω βίντεο, βλέπουμε μια καθηγήτρια η οποία προκαλεί το αίσθημα της μεμαθημένης ανημπόριας σε μια ομάδα μαθητών μέσα από μια απλή δραστηριότητα.
Από αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε,
δεδομένης της σημερινής δύναμης της προπαγάνδας των ΜΜΕ, ότι είναι
εφικτό να προκαλέσουμε καταθλιπτική κατάσταση σε μεγάλα τμήματα ενός
πληθυσμού.
Χάρη στο βίντεο που ακολουθεί είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε γιατί τα θύματα της Ναζιστικής Γερμανίας αποδέχονταν τον θάνατό τους χωρίς την παραμικρή αντίσταση, ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο που οι κακοποιημένες γυναίκες, συχνά, αποδέχονται την μοίρα τους με παραίτηση:
Χάρη στο βίντεο που ακολουθεί είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε γιατί τα θύματα της Ναζιστικής Γερμανίας αποδέχονταν τον θάνατό τους χωρίς την παραμικρή αντίσταση, ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο που οι κακοποιημένες γυναίκες, συχνά, αποδέχονται την μοίρα τους με παραίτηση:
Είναι τρομερό, έτσι; Όχι όμως τόσο
τρομερό όσο το να συνειδητοποιείς ότι, το μπόλιασμα του μυαλού μας με
την μεμαθημένη ανημπόρια, είναι ακριβώς αυτό που μας έχουν κάνει.
Ακριβώς αυτή τη στιγμή. Προσπαθούν να μας πείσουν να αποδεχτούμε
παθητικά την απώλεια των δικαιωμάτων μας και την ιδιωτικοποίηση των
δημόσιων υπηρεσιών χωρίς αντίσταση ή διαμαρτυρία. Το σλόγκαν είναι: ό,τι
κι να κάνεις είναι ανώφελο.
Μας υποβάλλουν, όπως τα σκυλιά στο πείραμα του Σέλιγκμαν, σε σοκ τα οποία είναι πιο γνωστά με τους ευφημισμούς «προσαρμογή» ή «περικοπές». Τα σοκ αυτά είναι φαινομενικά αναπόφευκτα, ανεξάρτητα με το πόσες φορές θα απεργήσεις, θα λάβεις μέρος σε ενημερωτικές δράσεις ή θα διαδηλώσεις. Επιπλέον, πολλοί διαδηλωτές έπεσαν θύματα άδικων συλλήψεων και «προληπτικών» ποινών φυλάκισης, γεγονότα που ούτε κατ’ ελάχιστον δεν συμβαδίζουν με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Ελλάδα, που υποφέρει εδώ και πολύ περισσότερο καιρό από αυτή την απογύμνωση από τα θεμελιώδη δικαιώματα, είδε την κατάθλιψη να εξαπλώνεται στον κόσμο σαν πυρκαγιά. Το ποσοστό των αυτοκτονιών εκτοξεύτηκε.
Ο φιλόσοφος Αμαντόρ Φερνάντεζ-Σάβατερ, στο άρθρο του με τίτλο «Και τι έγινε που δεν κάναμε τίποτα;» περιγράφει την απελπισία που έχει καταλάβει τους Έλληνες.
Πάνω από δέκα γενικές απεργίες στην Ελλάδα κι όμως δεν επιτεύχθηκε τίποτα; Η Αλεξάνδρα Οντέτ Κυπριωτάκη συμμετείχε σε κινήματα από το 2008, για να μετακομίσει τελικά στο Λονδίνο έχοντας στο μυαλό της αυτό το ερώτημα. «Στην χώρα μου δεν μπορείς να βρεις δουλειά ούτε ως σερβιτόρα», μου είπε. Βρεθήκαμε σε μια συνάντηση στη Βαρκελώνη, διοργανωτής της οποίας ήταν ο διανοητής-ακτιβιστής Franco Berardi (Bifo). Η παρουσίασή της στη συνάντηση είχε αναμνηστική χροιά και ταυτόχρονα αποτελούσε πρόκληση.
Καταρρίπτοντας τη βασική λογική της σύγκρουσης και της διαμαρτυρίας, αμφότερες ανίκανες να εμποδίσουν την κοινωνική αποσύνθεση, καταστολή και καταστροφή, η Αλεξάνδρα πρότεινε μια νέα αρχή από διαφορετική οπτική γωνία. «Μην μάχεστε, μην αντιπαρατίθεστε, μόνο λιποτακτήστε. Μην απαιτείτε, ούτε να εκλιπαρείτε, μόνο περιγράψτε, εδώ και τώρα, τον κόσμο στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε. Ούτε να ενεργείτε, ούτε να κινητοποιήστε, μόνο αφεθείτε στην ανεμελιά. Να μετατρέψουμε την αδυναμία μας σε δύναμη.»
«Ο καπιταλισμός απαιτεί από εμάς να έχουμε μια σταθερή διάθεση απέναντι στην επιθυμία, την επαφή, την παραγωγή. Όπου ο χρόνος είναι συνεχώς απασχολημένος και πάντα υπό πίεση για να φέρει αποτελέσματα. Στην εποχή μας το να είσαι ευτυχισμένος, αισιόδοξος και θετικός είναι υποχρεωτικό. Πρέπει συνεχώς να προβάλουμε την εικόνα ότι ξέρουμε τι μας γίνεται, ότι όλα πάνε καλά, όλα είναι υπό έλεγχο και είμαστε δυνατοί. Άλλωστε, αυτό δεν είναι που συχνά απαιτεί και ο πολιτικός ακτιβισμός; Αγώνα, αποτελέσματα, μια έτοιμη απάντηση για όλα, σταθερά υψηλό ηθικό, απόρριψη του διστακτικού, του επισφαλούς και μελαγχολικού…
Δεν θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε έναν στρατό από τους αδύναμους, τους αδέξιους, τους αδαείς; Το σύνθημα θα μπορούσε να είναι «Ναι, έχουμε κατάθλιψη, ε και;» Το πρόγραμμα: «Δεν γνωρίζω». Απεργία, να μην κάνουμε τίποτα, ούτε καν να κινητοποιούμαστε. Ημέρα απραξίας… Τετάρτη, μετά Πέμπτη και ούτω καθεξής.»
Η μορφή του ανήμπορου τιμωρού
Αυθαίρετα ηλεκτροσόκ, που μας γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και τα οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Σοκ ή η λεηλασία που αποκαλούν «περικοπές» ή «έλεγχος ελλειμμάτων». Ψυχολογική κακοποίηση, που φτάνει σε σημείο που θα αποκαλούσαμε, μόλις πριν λίγους μήνες, δυστοπία: «Το ΔΝΤ απαιτεί να κοπούν οι συντάξεις λόγω του «Κινδύνου Να Ζουν οι Άνθρωποι Περισσότερο Από Το Προσδόκιμο Ζωής».
Οι οίκοι αξιολόγησης, οι διεθνείς οργανισμοί (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΟΟΣΑ, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) στην υπηρεσία των οικονομικών ελίτ, της Κομισιόν και της ΕΚΤ… όλοι τους μας υποβάλλουν σε μια σειρά απαιτήσεων και προσαρμογών, σταδιακά αλλά αδυσώπητα. Φυσικά, είμαστε βέβαιοι ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Από την άλλη, περιπτώσεις όπως της Ισλανδίαςαποσιωπούνται από τα ΜΜΕ.
Ποιος είναι ο ρόλος των ηγετών μας σε αυτή την κατάσταση; Απλά, να είναι αποτελεσματικοί εκτελεστές αυτής της υφαρπαγής που διατάζεται «από πάνω». «Πρέπει να κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε», «η Ευρωπαϊκή Ένωση το απαιτεί», «Πρέπει να αυξήσουμε την εμπιστοσύνη των αγορών», κτλ.
Δεν έχει κανένα νόημα να χαρακτηρίζουμε τους πολιτικούς που διεκπεραιώνουν αυτά τα καθήκοντα ώς «κακούς» ή «σαδιστές», παρόλο που συχνά μπαίνουμε στον πειρασμό δεδομένων κάποιων δηλώσεών τους. Στο βιβλίο της «Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ», η Hannah Arendt εκφράζει την φιλοσοφία της κοινοτοπίας του κακού. Ένας μέσος δημόσιος υπάλληλος των Ναζί, όπως ο Αδόλφος Άιχμαν, ήταν απόλυτα ικανός να διαπράττει μαζικές δολοφονίες, όχι από σκληρότητα, αλλά απλά επειδή λειτουργούσε σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος στο οποίο ανήκε, χωρίς να σκέφτεται τις πράξεις του. Αυτό που έκανε ο Άιχμαν ήταν η άρτια διεκπεραίωση εντολών που είχαν δοθεί από τους ανώτερους, ακριβώς όπως κάνουν οι κυβερνόντες πολιτικοί με τις εντολές εκείνων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των οικονομικών κέντρων. Και είναι ανίκανοι να αμφισβητήσουν τους κανόνες που ακολουθούν όντας τυφλωμένοι από τις αρχές της κυρίαρχης ιδεολογίας, του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος επιπλέον νομιμοποιεί το γεγονός ότι οι ίδιοι οι ηγέτες ή οι φίλοι και οι οικογένειές τους επωφελούνται από αυτό, με τρόπο που θεωρείται ανήθικος, εξαιτίας της απώλειας των κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών και της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου τομέα.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι κυβερνήσεις αυτοπαρουσιάζονται στην κοινή γνώμη ως απλά θύματα της μεμαθημένης ανημπόριας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για αυτό είναι φράσεις όπως: «Θα ήθελα να κάνω κάτι άλλο, όμως δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Οι εντολές έρχονται από πάνω. Αν είχα πράξει διαφορετικά, οι συνέπειες θα ήταν πολύ χειρότερες.»
Αυτοί οι ίδιοι και απαράλλακτοι κυβερνόντες έχουν γίνει δημόσια πρότυπα της μεμαθημένης ανημπόριας. Και, όπως πολύ καλά ξέρουμε, ο καλύτερος τρόπος καθοδήγησης είναι διά του παραδείγματος. Έτσι ακριβώς συνέβη και με τον προηγούμενο Ισπανό πρόεδρο, Χοσέ Λουίς Ροδρίγκεθ Θαπατέρο όταν τον κάλεσε ο Μπάρακ Ομπάμα. Σήμερα όμως, με τον σημερινό μας πρόεδρο, Μαριάνο Ραχόι, το φαινόμενο εντάθηκε σε τέτοιο βαθμό, που ο ίδιος έχει μετατραπεί σε ζωντανό παράδειγμα ανημπόριας και αδυναμίας, με τα σκονάκια του στις δημόσιες εμφανίσεις, τις απουσίες του, τους χειρισμούς και τις ενέργειές του, όπως το να τρέχει να ξεφύγει από τις κάμερες και τους δημοσιογράφους που θέλουν να τον ρωτήσουν για τις περικοπές στην παιδεία και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Συνεπώς, αυτό που μας δείχνουν οι πολιτικοί «παίζοντας το ανήμποροι» είναι ότι η χώρα μας δεν είναι πλέον κυρίαρχη αλλά υπόκειται στις εντολές εκείνων που διοικούν στην πραγματικότητα, των περίφημων «αγορών». Επομένως, γιατί να μην είμαστε λογικοί και ειλικρινείς και, απλώς, να παραιτηθούμε και να αφήσουμε την Ισπανία να γίνει προτεκτοράτο των οικονομικών κέντρων όπως η Ιταλία και η Ελλάδα;
Ίσως δεν έχουμε ακόμα εκπληρώσει πλήρως τον ρόλο μας στο δόγμα του σοκ. Δεν έχουμε ακόμα υποταχθεί πλήρως στην μεμαθημένη ανημπόρια. Πώς όμως μπορούμε να την αποτρέψουμε πριν μας καταβάλλει ολοκληρωτικά;
Καλύτερη ζωή με αποδόσεις
Για την προστασία από την μεμαθημένη ανημπόρια ο Seligman εφαρμόζει τη θεωρία απόδοσης αιτιών του Fritz Heider. Στο βιβλίο του «Μεμαθημένη αισιοδοξία: Πώς να αλλάξετε τον νου και την ζωή σας» (Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life) μελετά τρεις διαστάσεις ή χαρακτηριστικά του τύπου απόδοσης που ονομάζεται επίσης και αιτιακή απόδοση:
Προσωποποίηση: όπου οι εσωτερικές ή εξωτερικές αιτίες αποδίδονται σε καλά ή κακά γεγονότα. Αισθάνομαι ένοχος όταν κάνω κάτι κακό «επειδή έτσι είμαι» ή είμαι σε θέση να εξωτερικεύσω το πρόβλημα και κατηγορώ τον εαυτό μου για τις αλλαγές που έκανε. Η διάσταση αυτή συνδέεται με την αυτοεκτίμηση. Η απόδοση των κακών γεγονότων σε εξωτερικές αιτίες αυξάνει την ανοσία στην μεμαθημένη ανημπόρια.
Μονιμότητα: η διάρκεια, η σταθερότητα ή η αστάθεια στον χρόνο που αποδίδουμε τις αιτίες που υποβόσκουν σε καλά ή κακά γεγονότα. Ακραία παραδείγματα εκφράζονται μέσω της συζήτησης για το δίπολο πάντα – ποτέ. Η σκέψη ότι οι αιτίες πίσω από τα γεγονότα είναι σταθερές, μόνιμες ή ακόμα και οριστικές, μας κάνει πιο ευάλωτους στην μεμαθημένη ανημπόρια.
Διεισδυτικότητα: πόσοι τομείς της ζωής μας επηρεάζονται από την καλή ή την κακή μας τύχη, είτε οι αιτίες αυτές μας επηρεάζουν οικομενικά είτε συγκεκριμένα. Εκφράζεται μέσα από τη συζήτηση για τα δύο άκρα «όλα ή τίποτα».
Από την άλλη, ο José Ramón Yela Bernabé και ο José Luis Marcos Malmierca, στην εργασία τους σχετικά με την μεμαθημένη ανημπόρια και την ανοσοποίηση των ανθρώπων, αναφέρονται επίσης και στη σημασία της ελεγξιμότητας των γεγονότων.
Αποπροσωποποίηση: το πρόβλημα ενυπάρχει στην κατάσταση, όχι μέσα μας
Μια άλλη στρατηγική που χρησιμοποιείται από την εξουσία προκειμένου πυροδοτούν την μεμαθημένη ανημπόρια είναι το να μας ενθαρρύνουν να κατηγορούμε τους εαυτούς μας για αυτό που συμβαίνει. Μας είπαν ότι ζούσαμε «πέρα από τις δυνάμεις μας», όταν στην πραγματικότητα, οι «δυνάμεις αυτές» ίσα που επέτρεπαν σε εκείνους που βρίσκονταν στον πάτο, να απέχουν πολύ από τις προδιαγραφές της αξιοπρεπούς διαβίωσης, όπως αποδεικνύουν οι χαμηλοί μισθοί και η έλλειψη βασικών πόρων σαν την στέγαση.
Ο γεωγράφος David Harvey παρουσιάζει την συστημική του εξήγηση για αυτό που συμβαίνει. Σύμφωνα με εκείνον, ζούμε μέσω της διαδικασίας της συσσώρευσης μέσω της απαλλοτρίωσης. Με την μείωση των μισθών από την δεκαετία του 70, η αύξηση των κερδών απορροφάται από την καπιταλιστική τάξη χάρη στην ιδιωτικοποίηση κοινωφελών αγαθών, τη χρηματοδότηση της οικονομίας, τη διοίκηση και τη χειραγώγηση της κρίσης και την άνιση ανακατανομή των πόρων. Στο παρακάτω βίντεο κάνει μια ανασκόπηση της σημερινής κρίσης:
Μας υποβάλλουν, όπως τα σκυλιά στο πείραμα του Σέλιγκμαν, σε σοκ τα οποία είναι πιο γνωστά με τους ευφημισμούς «προσαρμογή» ή «περικοπές». Τα σοκ αυτά είναι φαινομενικά αναπόφευκτα, ανεξάρτητα με το πόσες φορές θα απεργήσεις, θα λάβεις μέρος σε ενημερωτικές δράσεις ή θα διαδηλώσεις. Επιπλέον, πολλοί διαδηλωτές έπεσαν θύματα άδικων συλλήψεων και «προληπτικών» ποινών φυλάκισης, γεγονότα που ούτε κατ’ ελάχιστον δεν συμβαδίζουν με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Ελλάδα, που υποφέρει εδώ και πολύ περισσότερο καιρό από αυτή την απογύμνωση από τα θεμελιώδη δικαιώματα, είδε την κατάθλιψη να εξαπλώνεται στον κόσμο σαν πυρκαγιά. Το ποσοστό των αυτοκτονιών εκτοξεύτηκε.
Ο φιλόσοφος Αμαντόρ Φερνάντεζ-Σάβατερ, στο άρθρο του με τίτλο «Και τι έγινε που δεν κάναμε τίποτα;» περιγράφει την απελπισία που έχει καταλάβει τους Έλληνες.
Πάνω από δέκα γενικές απεργίες στην Ελλάδα κι όμως δεν επιτεύχθηκε τίποτα; Η Αλεξάνδρα Οντέτ Κυπριωτάκη συμμετείχε σε κινήματα από το 2008, για να μετακομίσει τελικά στο Λονδίνο έχοντας στο μυαλό της αυτό το ερώτημα. «Στην χώρα μου δεν μπορείς να βρεις δουλειά ούτε ως σερβιτόρα», μου είπε. Βρεθήκαμε σε μια συνάντηση στη Βαρκελώνη, διοργανωτής της οποίας ήταν ο διανοητής-ακτιβιστής Franco Berardi (Bifo). Η παρουσίασή της στη συνάντηση είχε αναμνηστική χροιά και ταυτόχρονα αποτελούσε πρόκληση.
Καταρρίπτοντας τη βασική λογική της σύγκρουσης και της διαμαρτυρίας, αμφότερες ανίκανες να εμποδίσουν την κοινωνική αποσύνθεση, καταστολή και καταστροφή, η Αλεξάνδρα πρότεινε μια νέα αρχή από διαφορετική οπτική γωνία. «Μην μάχεστε, μην αντιπαρατίθεστε, μόνο λιποτακτήστε. Μην απαιτείτε, ούτε να εκλιπαρείτε, μόνο περιγράψτε, εδώ και τώρα, τον κόσμο στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε. Ούτε να ενεργείτε, ούτε να κινητοποιήστε, μόνο αφεθείτε στην ανεμελιά. Να μετατρέψουμε την αδυναμία μας σε δύναμη.»
«Ο καπιταλισμός απαιτεί από εμάς να έχουμε μια σταθερή διάθεση απέναντι στην επιθυμία, την επαφή, την παραγωγή. Όπου ο χρόνος είναι συνεχώς απασχολημένος και πάντα υπό πίεση για να φέρει αποτελέσματα. Στην εποχή μας το να είσαι ευτυχισμένος, αισιόδοξος και θετικός είναι υποχρεωτικό. Πρέπει συνεχώς να προβάλουμε την εικόνα ότι ξέρουμε τι μας γίνεται, ότι όλα πάνε καλά, όλα είναι υπό έλεγχο και είμαστε δυνατοί. Άλλωστε, αυτό δεν είναι που συχνά απαιτεί και ο πολιτικός ακτιβισμός; Αγώνα, αποτελέσματα, μια έτοιμη απάντηση για όλα, σταθερά υψηλό ηθικό, απόρριψη του διστακτικού, του επισφαλούς και μελαγχολικού…
Δεν θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε έναν στρατό από τους αδύναμους, τους αδέξιους, τους αδαείς; Το σύνθημα θα μπορούσε να είναι «Ναι, έχουμε κατάθλιψη, ε και;» Το πρόγραμμα: «Δεν γνωρίζω». Απεργία, να μην κάνουμε τίποτα, ούτε καν να κινητοποιούμαστε. Ημέρα απραξίας… Τετάρτη, μετά Πέμπτη και ούτω καθεξής.»
Η μορφή του ανήμπορου τιμωρού
Αυθαίρετα ηλεκτροσόκ, που μας γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και τα οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Σοκ ή η λεηλασία που αποκαλούν «περικοπές» ή «έλεγχος ελλειμμάτων». Ψυχολογική κακοποίηση, που φτάνει σε σημείο που θα αποκαλούσαμε, μόλις πριν λίγους μήνες, δυστοπία: «Το ΔΝΤ απαιτεί να κοπούν οι συντάξεις λόγω του «Κινδύνου Να Ζουν οι Άνθρωποι Περισσότερο Από Το Προσδόκιμο Ζωής».
Οι οίκοι αξιολόγησης, οι διεθνείς οργανισμοί (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΟΟΣΑ, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) στην υπηρεσία των οικονομικών ελίτ, της Κομισιόν και της ΕΚΤ… όλοι τους μας υποβάλλουν σε μια σειρά απαιτήσεων και προσαρμογών, σταδιακά αλλά αδυσώπητα. Φυσικά, είμαστε βέβαιοι ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Από την άλλη, περιπτώσεις όπως της Ισλανδίαςαποσιωπούνται από τα ΜΜΕ.
Ποιος είναι ο ρόλος των ηγετών μας σε αυτή την κατάσταση; Απλά, να είναι αποτελεσματικοί εκτελεστές αυτής της υφαρπαγής που διατάζεται «από πάνω». «Πρέπει να κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε», «η Ευρωπαϊκή Ένωση το απαιτεί», «Πρέπει να αυξήσουμε την εμπιστοσύνη των αγορών», κτλ.
Δεν έχει κανένα νόημα να χαρακτηρίζουμε τους πολιτικούς που διεκπεραιώνουν αυτά τα καθήκοντα ώς «κακούς» ή «σαδιστές», παρόλο που συχνά μπαίνουμε στον πειρασμό δεδομένων κάποιων δηλώσεών τους. Στο βιβλίο της «Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ», η Hannah Arendt εκφράζει την φιλοσοφία της κοινοτοπίας του κακού. Ένας μέσος δημόσιος υπάλληλος των Ναζί, όπως ο Αδόλφος Άιχμαν, ήταν απόλυτα ικανός να διαπράττει μαζικές δολοφονίες, όχι από σκληρότητα, αλλά απλά επειδή λειτουργούσε σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος στο οποίο ανήκε, χωρίς να σκέφτεται τις πράξεις του. Αυτό που έκανε ο Άιχμαν ήταν η άρτια διεκπεραίωση εντολών που είχαν δοθεί από τους ανώτερους, ακριβώς όπως κάνουν οι κυβερνόντες πολιτικοί με τις εντολές εκείνων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των οικονομικών κέντρων. Και είναι ανίκανοι να αμφισβητήσουν τους κανόνες που ακολουθούν όντας τυφλωμένοι από τις αρχές της κυρίαρχης ιδεολογίας, του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος επιπλέον νομιμοποιεί το γεγονός ότι οι ίδιοι οι ηγέτες ή οι φίλοι και οι οικογένειές τους επωφελούνται από αυτό, με τρόπο που θεωρείται ανήθικος, εξαιτίας της απώλειας των κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών και της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου τομέα.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι κυβερνήσεις αυτοπαρουσιάζονται στην κοινή γνώμη ως απλά θύματα της μεμαθημένης ανημπόριας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για αυτό είναι φράσεις όπως: «Θα ήθελα να κάνω κάτι άλλο, όμως δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Οι εντολές έρχονται από πάνω. Αν είχα πράξει διαφορετικά, οι συνέπειες θα ήταν πολύ χειρότερες.»
Αυτοί οι ίδιοι και απαράλλακτοι κυβερνόντες έχουν γίνει δημόσια πρότυπα της μεμαθημένης ανημπόριας. Και, όπως πολύ καλά ξέρουμε, ο καλύτερος τρόπος καθοδήγησης είναι διά του παραδείγματος. Έτσι ακριβώς συνέβη και με τον προηγούμενο Ισπανό πρόεδρο, Χοσέ Λουίς Ροδρίγκεθ Θαπατέρο όταν τον κάλεσε ο Μπάρακ Ομπάμα. Σήμερα όμως, με τον σημερινό μας πρόεδρο, Μαριάνο Ραχόι, το φαινόμενο εντάθηκε σε τέτοιο βαθμό, που ο ίδιος έχει μετατραπεί σε ζωντανό παράδειγμα ανημπόριας και αδυναμίας, με τα σκονάκια του στις δημόσιες εμφανίσεις, τις απουσίες του, τους χειρισμούς και τις ενέργειές του, όπως το να τρέχει να ξεφύγει από τις κάμερες και τους δημοσιογράφους που θέλουν να τον ρωτήσουν για τις περικοπές στην παιδεία και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Συνεπώς, αυτό που μας δείχνουν οι πολιτικοί «παίζοντας το ανήμποροι» είναι ότι η χώρα μας δεν είναι πλέον κυρίαρχη αλλά υπόκειται στις εντολές εκείνων που διοικούν στην πραγματικότητα, των περίφημων «αγορών». Επομένως, γιατί να μην είμαστε λογικοί και ειλικρινείς και, απλώς, να παραιτηθούμε και να αφήσουμε την Ισπανία να γίνει προτεκτοράτο των οικονομικών κέντρων όπως η Ιταλία και η Ελλάδα;
Ίσως δεν έχουμε ακόμα εκπληρώσει πλήρως τον ρόλο μας στο δόγμα του σοκ. Δεν έχουμε ακόμα υποταχθεί πλήρως στην μεμαθημένη ανημπόρια. Πώς όμως μπορούμε να την αποτρέψουμε πριν μας καταβάλλει ολοκληρωτικά;
Καλύτερη ζωή με αποδόσεις
Για την προστασία από την μεμαθημένη ανημπόρια ο Seligman εφαρμόζει τη θεωρία απόδοσης αιτιών του Fritz Heider. Στο βιβλίο του «Μεμαθημένη αισιοδοξία: Πώς να αλλάξετε τον νου και την ζωή σας» (Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life) μελετά τρεις διαστάσεις ή χαρακτηριστικά του τύπου απόδοσης που ονομάζεται επίσης και αιτιακή απόδοση:
Προσωποποίηση: όπου οι εσωτερικές ή εξωτερικές αιτίες αποδίδονται σε καλά ή κακά γεγονότα. Αισθάνομαι ένοχος όταν κάνω κάτι κακό «επειδή έτσι είμαι» ή είμαι σε θέση να εξωτερικεύσω το πρόβλημα και κατηγορώ τον εαυτό μου για τις αλλαγές που έκανε. Η διάσταση αυτή συνδέεται με την αυτοεκτίμηση. Η απόδοση των κακών γεγονότων σε εξωτερικές αιτίες αυξάνει την ανοσία στην μεμαθημένη ανημπόρια.
Μονιμότητα: η διάρκεια, η σταθερότητα ή η αστάθεια στον χρόνο που αποδίδουμε τις αιτίες που υποβόσκουν σε καλά ή κακά γεγονότα. Ακραία παραδείγματα εκφράζονται μέσω της συζήτησης για το δίπολο πάντα – ποτέ. Η σκέψη ότι οι αιτίες πίσω από τα γεγονότα είναι σταθερές, μόνιμες ή ακόμα και οριστικές, μας κάνει πιο ευάλωτους στην μεμαθημένη ανημπόρια.
Διεισδυτικότητα: πόσοι τομείς της ζωής μας επηρεάζονται από την καλή ή την κακή μας τύχη, είτε οι αιτίες αυτές μας επηρεάζουν οικομενικά είτε συγκεκριμένα. Εκφράζεται μέσα από τη συζήτηση για τα δύο άκρα «όλα ή τίποτα».
Από την άλλη, ο José Ramón Yela Bernabé και ο José Luis Marcos Malmierca, στην εργασία τους σχετικά με την μεμαθημένη ανημπόρια και την ανοσοποίηση των ανθρώπων, αναφέρονται επίσης και στη σημασία της ελεγξιμότητας των γεγονότων.
Αποπροσωποποίηση: το πρόβλημα ενυπάρχει στην κατάσταση, όχι μέσα μας
Μια άλλη στρατηγική που χρησιμοποιείται από την εξουσία προκειμένου πυροδοτούν την μεμαθημένη ανημπόρια είναι το να μας ενθαρρύνουν να κατηγορούμε τους εαυτούς μας για αυτό που συμβαίνει. Μας είπαν ότι ζούσαμε «πέρα από τις δυνάμεις μας», όταν στην πραγματικότητα, οι «δυνάμεις αυτές» ίσα που επέτρεπαν σε εκείνους που βρίσκονταν στον πάτο, να απέχουν πολύ από τις προδιαγραφές της αξιοπρεπούς διαβίωσης, όπως αποδεικνύουν οι χαμηλοί μισθοί και η έλλειψη βασικών πόρων σαν την στέγαση.
Ο γεωγράφος David Harvey παρουσιάζει την συστημική του εξήγηση για αυτό που συμβαίνει. Σύμφωνα με εκείνον, ζούμε μέσω της διαδικασίας της συσσώρευσης μέσω της απαλλοτρίωσης. Με την μείωση των μισθών από την δεκαετία του 70, η αύξηση των κερδών απορροφάται από την καπιταλιστική τάξη χάρη στην ιδιωτικοποίηση κοινωφελών αγαθών, τη χρηματοδότηση της οικονομίας, τη διοίκηση και τη χειραγώγηση της κρίσης και την άνιση ανακατανομή των πόρων. Στο παρακάτω βίντεο κάνει μια ανασκόπηση της σημερινής κρίσης:
Συγγραφείς, όπως ο Vicenç Navarro,
εστίασαν στο γεγονός ότι η έλλειψη πόρων της πλατιάς μάζας είναι αυτή
που προκάλεσε την αύξηση των επιπέδων χρέους και όχι το αντίθετο. Αν
είχαμε μια δημόσια πολιτική που θα υπερασπιζόταν την πρόσβαση όλων σε
αξιοπρεπή στέγαση, οι άνθρωποι δεν θα είχαν φτάσει σε τέτοια επίπεδα
χρέους, και το στεγαστικό ζήτημα και η πιστωτική φούσκα που οδήγησαν
στην κρίση δεν θα είχαν ποτέ προκύψει.
Έτσι, δεν πρέπει να πέφτουμε στην παγίδα να πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την «κρίση» (την συσσώρευση μέσω απαλλοτρίωσης). Οφείλουμε να πάμε πέρα από την υπερπληροφόρηση των ΜΜΕ και να αναλύσουμε τις βασικές αιτίες του σημερινού κοινωνικού, οικονομικού και πολιτιστικού μοντέλου ώστε να μπορέσουμε να αμβλύνουμε τις επιβλαβείς συνέπειες ή ακόμα και να προτείνουμε νέα και διαφορετικά εναλλακτικά μοντέλα.
Η κρίση είναι επίσης η κρίση του κυρίαρχου οικονομικού παραδείγματος
Σε ότι αφορά την σταθερότητα της πηγής του προβλήματός μας θα πρέπει να αναρωτηθούμε: μπορεί αυτή η συσσώρευση μέσω της απαλλοτρίωσης να συνεχιστεί για πάντα; Βρισκόμαστε άραγε στο τέλος της ιστορίας; Μάλλον μακριά από αυτό. Πολλοί έχουν επισημάνει ότι ζούμε μια παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού εξαιτίας των οικολογικών ορίων, τα οποία εμποδίζουν το μοντέλο της αέναης συσσώρευσης και ανάπτυξης. Ο αείμνηστος Ισπανός οικολόγος Ramón Fernández Durán είχε υποδείξει, όπως πολλοί άλλοι, ότι η προβλέψιμη εξάντληση των ορυκτών καυσίμων θα οδηγούσε στην κατάρρευση του πολιτισμού μας.
Το ντοκιμαντέρ «Η ιστορία του Προϊόντων» περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο τα ανθρώπινα και οικολογικά όρια του σημερινού τρόπου παραγωγής:
Έτσι, δεν πρέπει να πέφτουμε στην παγίδα να πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την «κρίση» (την συσσώρευση μέσω απαλλοτρίωσης). Οφείλουμε να πάμε πέρα από την υπερπληροφόρηση των ΜΜΕ και να αναλύσουμε τις βασικές αιτίες του σημερινού κοινωνικού, οικονομικού και πολιτιστικού μοντέλου ώστε να μπορέσουμε να αμβλύνουμε τις επιβλαβείς συνέπειες ή ακόμα και να προτείνουμε νέα και διαφορετικά εναλλακτικά μοντέλα.
Η κρίση είναι επίσης η κρίση του κυρίαρχου οικονομικού παραδείγματος
Σε ότι αφορά την σταθερότητα της πηγής του προβλήματός μας θα πρέπει να αναρωτηθούμε: μπορεί αυτή η συσσώρευση μέσω της απαλλοτρίωσης να συνεχιστεί για πάντα; Βρισκόμαστε άραγε στο τέλος της ιστορίας; Μάλλον μακριά από αυτό. Πολλοί έχουν επισημάνει ότι ζούμε μια παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού εξαιτίας των οικολογικών ορίων, τα οποία εμποδίζουν το μοντέλο της αέναης συσσώρευσης και ανάπτυξης. Ο αείμνηστος Ισπανός οικολόγος Ramón Fernández Durán είχε υποδείξει, όπως πολλοί άλλοι, ότι η προβλέψιμη εξάντληση των ορυκτών καυσίμων θα οδηγούσε στην κατάρρευση του πολιτισμού μας.
Το ντοκιμαντέρ «Η ιστορία του Προϊόντων» περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο τα ανθρώπινα και οικολογικά όρια του σημερινού τρόπου παραγωγής:
Έτσι, αντί να ανησυχούμε για το τι συμβαίνει δεν θα έπρεπε να αναζητούμε ήδη εναλλακτικές;
Ευκαιρίες για χειραφέτηση
Αναφορικά με την διεισδυτικότητα: άραγε επηρεάζεται ολόκληρη η ύπαρξή μας από αυτή την λεηλασία των κοινών αγαθών;
Ενώ η κρίση-απάτη επηρεάζει αναμφίβολα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας λόγω της ανεργίας, της διαρκούς χειροτέρευσης των δημοσίων υπηρεσιών και την απώλεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αξίζει να θυμόμαστε και ότι υπάρχει ζωή, πολύ ζωή μάλιστα, πέρα από την κρίση.
Τώρα είναι η στιγμή να εξερευνήσουμε νέους τρόπους συσχετισμού με τους εαυτούς μας, τους άλλους και το περιβάλλον. Είναι η στιγμή να αναζητήσουμε νέους τρόπους ζωής.
Αυτό το οικονομικό μοντέλο, ακόμα και στην ακμή του, ήταν αιτία της δυσαρέσκειας. Κάτω από την επιφάνεια του καταναλωτισμού, που μεταλλάχτηκε σε μια απάτη τύπου «πυραμίδα» (σ.σ. γνωστή και ως «αεροπλανάκι») εξαιτίας της άφθονης εύκολης πίστωσης, παραμόνευε μια μοντέρνα εκδοχή του βασιλιά Μίδα. Ό,τι άγγιζε αυτό το μοντέλο μετατρεπόταν σε προϊόντα, μέχρι και οι ίδιες μας οι ζωές, ακόμα και οι πιο απόκρυφες γωνίες του μυαλού μας.
Είναι η πρώτη φορά που η αποξένωση φτάνει σε τέτοιο ακραίο βαθμό. Ενώ την εποχή του Φορντισμού και της μαζικής παραγωγής ο εργάτης ήταν αποξενωμένος κατά τη διάρκεια του ωραρίου του, σήμερα, το κεφάλαιο αποκομίζει κέρδη από ολόκληρη τη ζωή μας.
Τα κοινά αγαθά, αυτά που μοιραζόμαστε όλοι μας, «απαλλοτριώνονται» από μερικούς, το 1% του πληθυσμού, για να συνεχίσουν να συσσωρεύουν κεφάλαιο. Η διαφήμιση οικειοποιείται την κοινή μας κουλτούρα για να εισβάλει στο μυαλό μας με τον καταναλωτικό προγραμματισμό. Επικοινωνούμε με τους άλλους με κριτήρια που διαμορφώνονται από την αποδοτικότητα, ενώ εμείς οι ίδιοι γινόμαστε εμπόρευμα προς πώληση στην αγορά εργασίας ή όταν προσπαθούμε να αποκομίσουμε κέρδη από το σύνολο της ζωής μας.
Επομένως, το μέρος της ζωής μας που επηρεάζεται από την κρίση είναι πολύ μικρό σε σχέση με αυτά που μπορεί να μας προσφέρει αυτή η κρίση του συστήματος:
Ο καλύτερος τρόπος να αυξήσουμε την ευτυχία είναι μέσω των διαπροσωπικών σχέσεων. Προωθούμε τις συνεργατικές σχέσεις αντί για τις σχέσεις που έχουν σαν βάση τον ανταγωνισμό. Ό,τι είναι δεδομένο δεν πρέπει να χαθεί.
Να μην επιτρέψουμε να απαλλοτριωθεί η γνωστική δημιουργία (οι σκέψεις μας, οι τέχνες μας και η γνώση μας) από την κοινή λογική, με τρόπους που ονομάζονται πνευματική ιδιοκτησία. Μια παράνομη οικειοποίηση, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρήσεων, με κύριο αντικείμενο την παραγωγή και την διανομή πολιτιστικών και τεχνολογικών προϊόντων.
Προωθούμε την οικονομία που βασίζεται στα κοινά αγαθά, όπου αντί για αποδοτικότητα, η αξία παραμένει σε ένα συνεργατικό μοντέλο επιχείρησης, που επικεντρώνεται στη βελτίωση της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Βάζουμε τέλος στην υπεροχή της δημοσιονομικής οικονομίας έναντι τηςπαραγωγικής οικονομίας. Υπερνικούμε την απάτη που συνιστά το ιδιωτικό χρηματικό ζήτημα ως χρέος, απάτη η οποία σκλαβώνει ανθρώπους και λαούς με τους μηχανισμούς της.
Επιστρατεύουμε πρωτοβουλίες όπως το βασικό εισόδημα, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εργάζονται ελεύθερα και όχι για να επιβιώσουν. Οι φυσικοί πόροι είναι κοινό αγαθό.
Και για να συμπληρώσουμε αυτό το βασικό εισόδημα, γιατί να μην προτείνουμε, όπως ο Ρούσβελτ στην εποχή του, ένα ανώτατο όριο μισθού που θα φορολογείται σε ποσοστό 100% μόλις ξεπεραστεί; Ο Ρουσσό έγραφε στο Κοινωνικό Συμβόλαιο «… σχετικά με τους πλούσιους, κανένας πολίτης δεν θα πρέπει ποτέ να είναι τόσο πλούσιος ώστε να μπορεί να αγοράσει έναν άλλον, και κανείς τόσο φτωχός που να αναγκάζεται να πουλήσει τον εαυτό του.»
Αξιολογούμε οικολογικές προτάσεις, όπως η απομεγέθυνση: καταναλώνουμε λιγότερο, κατασκευάζουμε λιγότερο, σχεδιάζουμε πλήρως ανακυκλώσιμα αντικείμενα και καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια. Αναπτύσσουμε τις τοπικές οικονομίες.
Κατασκευάζουμε αυτόνομα δίκτυα διανομής ανεξάρτητα από τους διανομείς ευρείας κλίμακας που, πρακτικά, ελέγχουν όλη την εμπορική δραστηριότητα, από την παραγωγή ως το κατάστημα λιανικής.
Ανακατασκευάζουμε τη δημόσια σφαίρα με πραγματικά δημοκρατικό τρόπο, με την συμμετοχή όλων και ισότιμα.
Το μέλλον είναι, εν μέρει, στα χέρια μας
Τέλος, τι ικανότητα έχουμε να ελέγξουμε την κατάστασή μας; Στο προηγούμενο άρθρο, ο Yela Bernabé και ο José Luis Marcos Malmierca υποστήριξαν ότι, για αποκτήσουμε ανοσία στην μεμαθημένη ανημπόρια, το καλύτερο είναι να μην έχουμε αντιμετωπίσει ούτε αποκλειστικά την επιτυχία ούτε αποκλειστικά την αποτυχία. Να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε και άλλα που δεν μπορούμε. Όπως παρατήρησε ο Επίκουρος: «Πρέπει να θυμόμαστε ότι το μέλλουν ούτε μας ανήκει ολοκληρωτικά, ούτε δεν μας ανήκει ολοκληρωτικά έτσι ώστε ούτε να υπολογίζουμε ότι θα έρθει σίγουρα, ούτε να απελπιζόμαστε επειδή μάλλον δεν θα έρθει.»
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αντίστασης στη συσσώρευση μέσω της απαλλοτρίωσης που θριάμβευσαν παγκοσμίως, όπως το νερό στην Βολιβία ή η εξέγερση στην Τσιάπας (Chiapas). Το να ξεχάσουμε αυτή την ιστορία αποδεικνύεται κυρίως από τους από πάνω, οι οποίοι χαίρονται να μας θυμίζουν μόνο τις ήττες που υπέστησαν όσοι αγωνίστηκαν για χειραφέτηση.
Εδώ στην Ισπανία, παρά τα αδέξια πρώτα βήματα ενός παιδιού που μαθαίνει να περπατάει, το κίνημα 15Μ είχε αρκετά σημαντική επιτυχία καθώς και διεθνή προβολή. Αύξησε την επίγνωση σχετικά με την αιτία των προβλημάτων μας σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ένωσε πολύ διαφορετικά κοινωνικά κινήματα και αντιπροσωπεύει ένα άριστο σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας και αλληλεγγύης.
Φυσικά, θα κάνουμε και λάθη, όμως χάρη στα λάθη γινόμαστε σοφότεροι.
Δράση για να δημιουργήσουμε δυνατότητες
Με δυο λόγια, απέναντι στον φόβο που μας περιβάλλει, θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι αυτό που συμβαίνει δεν συμβαίνει εξαιτίας μας, ότι η κρίση είναι κρίση του σημερινού οικονομικού μοντέλου – το οποίο δεν είναι σταθερό, είναι οτιδήποτε εκτός από σταθερό – και ότι αυτή η αλλαγή μπορεί να είναι η ευκαιρία για έναν νέο, πιο ανθρώπινο κόσμο, χωρίς την τυραννία του χρήματος και άλλων αγαθών.
Και κυρίως να μην ξεχάσουμε ποτέ το δίδαγμα του Alain Badiou: «Πρέπει να δράσουμε». Οι ενέργειές μας δεν χρειάζεται να εμπίπτουν στο εφικτό. Αντίθετα, η δράση από μόνη της μπορεί να ανοίξει ένα νέο χώρο δυνατοτήτων. «Ένα υποκείμενο είναι ένα σημείο μετατροπής του ανέφικτου σε εφικτό. Η θεμελιώδης λειτουργία του υποκειμένου είναι να βρίσκεται στο σημείο όπου κάτι αδύνατο γίνεται πιθανότητα».
Ευκαιρίες για χειραφέτηση
Αναφορικά με την διεισδυτικότητα: άραγε επηρεάζεται ολόκληρη η ύπαρξή μας από αυτή την λεηλασία των κοινών αγαθών;
Ενώ η κρίση-απάτη επηρεάζει αναμφίβολα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας λόγω της ανεργίας, της διαρκούς χειροτέρευσης των δημοσίων υπηρεσιών και την απώλεια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αξίζει να θυμόμαστε και ότι υπάρχει ζωή, πολύ ζωή μάλιστα, πέρα από την κρίση.
Τώρα είναι η στιγμή να εξερευνήσουμε νέους τρόπους συσχετισμού με τους εαυτούς μας, τους άλλους και το περιβάλλον. Είναι η στιγμή να αναζητήσουμε νέους τρόπους ζωής.
Αυτό το οικονομικό μοντέλο, ακόμα και στην ακμή του, ήταν αιτία της δυσαρέσκειας. Κάτω από την επιφάνεια του καταναλωτισμού, που μεταλλάχτηκε σε μια απάτη τύπου «πυραμίδα» (σ.σ. γνωστή και ως «αεροπλανάκι») εξαιτίας της άφθονης εύκολης πίστωσης, παραμόνευε μια μοντέρνα εκδοχή του βασιλιά Μίδα. Ό,τι άγγιζε αυτό το μοντέλο μετατρεπόταν σε προϊόντα, μέχρι και οι ίδιες μας οι ζωές, ακόμα και οι πιο απόκρυφες γωνίες του μυαλού μας.
Είναι η πρώτη φορά που η αποξένωση φτάνει σε τέτοιο ακραίο βαθμό. Ενώ την εποχή του Φορντισμού και της μαζικής παραγωγής ο εργάτης ήταν αποξενωμένος κατά τη διάρκεια του ωραρίου του, σήμερα, το κεφάλαιο αποκομίζει κέρδη από ολόκληρη τη ζωή μας.
Τα κοινά αγαθά, αυτά που μοιραζόμαστε όλοι μας, «απαλλοτριώνονται» από μερικούς, το 1% του πληθυσμού, για να συνεχίσουν να συσσωρεύουν κεφάλαιο. Η διαφήμιση οικειοποιείται την κοινή μας κουλτούρα για να εισβάλει στο μυαλό μας με τον καταναλωτικό προγραμματισμό. Επικοινωνούμε με τους άλλους με κριτήρια που διαμορφώνονται από την αποδοτικότητα, ενώ εμείς οι ίδιοι γινόμαστε εμπόρευμα προς πώληση στην αγορά εργασίας ή όταν προσπαθούμε να αποκομίσουμε κέρδη από το σύνολο της ζωής μας.
Επομένως, το μέρος της ζωής μας που επηρεάζεται από την κρίση είναι πολύ μικρό σε σχέση με αυτά που μπορεί να μας προσφέρει αυτή η κρίση του συστήματος:
Ο καλύτερος τρόπος να αυξήσουμε την ευτυχία είναι μέσω των διαπροσωπικών σχέσεων. Προωθούμε τις συνεργατικές σχέσεις αντί για τις σχέσεις που έχουν σαν βάση τον ανταγωνισμό. Ό,τι είναι δεδομένο δεν πρέπει να χαθεί.
Να μην επιτρέψουμε να απαλλοτριωθεί η γνωστική δημιουργία (οι σκέψεις μας, οι τέχνες μας και η γνώση μας) από την κοινή λογική, με τρόπους που ονομάζονται πνευματική ιδιοκτησία. Μια παράνομη οικειοποίηση, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρήσεων, με κύριο αντικείμενο την παραγωγή και την διανομή πολιτιστικών και τεχνολογικών προϊόντων.
Προωθούμε την οικονομία που βασίζεται στα κοινά αγαθά, όπου αντί για αποδοτικότητα, η αξία παραμένει σε ένα συνεργατικό μοντέλο επιχείρησης, που επικεντρώνεται στη βελτίωση της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Βάζουμε τέλος στην υπεροχή της δημοσιονομικής οικονομίας έναντι τηςπαραγωγικής οικονομίας. Υπερνικούμε την απάτη που συνιστά το ιδιωτικό χρηματικό ζήτημα ως χρέος, απάτη η οποία σκλαβώνει ανθρώπους και λαούς με τους μηχανισμούς της.
Επιστρατεύουμε πρωτοβουλίες όπως το βασικό εισόδημα, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εργάζονται ελεύθερα και όχι για να επιβιώσουν. Οι φυσικοί πόροι είναι κοινό αγαθό.
Και για να συμπληρώσουμε αυτό το βασικό εισόδημα, γιατί να μην προτείνουμε, όπως ο Ρούσβελτ στην εποχή του, ένα ανώτατο όριο μισθού που θα φορολογείται σε ποσοστό 100% μόλις ξεπεραστεί; Ο Ρουσσό έγραφε στο Κοινωνικό Συμβόλαιο «… σχετικά με τους πλούσιους, κανένας πολίτης δεν θα πρέπει ποτέ να είναι τόσο πλούσιος ώστε να μπορεί να αγοράσει έναν άλλον, και κανείς τόσο φτωχός που να αναγκάζεται να πουλήσει τον εαυτό του.»
Αξιολογούμε οικολογικές προτάσεις, όπως η απομεγέθυνση: καταναλώνουμε λιγότερο, κατασκευάζουμε λιγότερο, σχεδιάζουμε πλήρως ανακυκλώσιμα αντικείμενα και καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια. Αναπτύσσουμε τις τοπικές οικονομίες.
Κατασκευάζουμε αυτόνομα δίκτυα διανομής ανεξάρτητα από τους διανομείς ευρείας κλίμακας που, πρακτικά, ελέγχουν όλη την εμπορική δραστηριότητα, από την παραγωγή ως το κατάστημα λιανικής.
Ανακατασκευάζουμε τη δημόσια σφαίρα με πραγματικά δημοκρατικό τρόπο, με την συμμετοχή όλων και ισότιμα.
Το μέλλον είναι, εν μέρει, στα χέρια μας
Τέλος, τι ικανότητα έχουμε να ελέγξουμε την κατάστασή μας; Στο προηγούμενο άρθρο, ο Yela Bernabé και ο José Luis Marcos Malmierca υποστήριξαν ότι, για αποκτήσουμε ανοσία στην μεμαθημένη ανημπόρια, το καλύτερο είναι να μην έχουμε αντιμετωπίσει ούτε αποκλειστικά την επιτυχία ούτε αποκλειστικά την αποτυχία. Να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε και άλλα που δεν μπορούμε. Όπως παρατήρησε ο Επίκουρος: «Πρέπει να θυμόμαστε ότι το μέλλουν ούτε μας ανήκει ολοκληρωτικά, ούτε δεν μας ανήκει ολοκληρωτικά έτσι ώστε ούτε να υπολογίζουμε ότι θα έρθει σίγουρα, ούτε να απελπιζόμαστε επειδή μάλλον δεν θα έρθει.»
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αντίστασης στη συσσώρευση μέσω της απαλλοτρίωσης που θριάμβευσαν παγκοσμίως, όπως το νερό στην Βολιβία ή η εξέγερση στην Τσιάπας (Chiapas). Το να ξεχάσουμε αυτή την ιστορία αποδεικνύεται κυρίως από τους από πάνω, οι οποίοι χαίρονται να μας θυμίζουν μόνο τις ήττες που υπέστησαν όσοι αγωνίστηκαν για χειραφέτηση.
Εδώ στην Ισπανία, παρά τα αδέξια πρώτα βήματα ενός παιδιού που μαθαίνει να περπατάει, το κίνημα 15Μ είχε αρκετά σημαντική επιτυχία καθώς και διεθνή προβολή. Αύξησε την επίγνωση σχετικά με την αιτία των προβλημάτων μας σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ένωσε πολύ διαφορετικά κοινωνικά κινήματα και αντιπροσωπεύει ένα άριστο σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας και αλληλεγγύης.
Φυσικά, θα κάνουμε και λάθη, όμως χάρη στα λάθη γινόμαστε σοφότεροι.
Δράση για να δημιουργήσουμε δυνατότητες
Με δυο λόγια, απέναντι στον φόβο που μας περιβάλλει, θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι αυτό που συμβαίνει δεν συμβαίνει εξαιτίας μας, ότι η κρίση είναι κρίση του σημερινού οικονομικού μοντέλου – το οποίο δεν είναι σταθερό, είναι οτιδήποτε εκτός από σταθερό – και ότι αυτή η αλλαγή μπορεί να είναι η ευκαιρία για έναν νέο, πιο ανθρώπινο κόσμο, χωρίς την τυραννία του χρήματος και άλλων αγαθών.
Και κυρίως να μην ξεχάσουμε ποτέ το δίδαγμα του Alain Badiou: «Πρέπει να δράσουμε». Οι ενέργειές μας δεν χρειάζεται να εμπίπτουν στο εφικτό. Αντίθετα, η δράση από μόνη της μπορεί να ανοίξει ένα νέο χώρο δυνατοτήτων. «Ένα υποκείμενο είναι ένα σημείο μετατροπής του ανέφικτου σε εφικτό. Η θεμελιώδης λειτουργία του υποκειμένου είναι να βρίσκεται στο σημείο όπου κάτι αδύνατο γίνεται πιθανότητα».
Οι εταιρίες που πλούτισαν από τους ναζί και το Ολοκαύτωμα
Πάνω από 11.000.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και φυσικά όπου υπάρχει ρατσιμός, εθνικισμός και πόλεμος υπάρχει και το Κεφάλαιο να βγάζει κέρδη από τα ποτάμια αίματος που έχυσαν τα θύματα των ναζί στα στρατόπεδσα συγκέντρωσης [Εβραίοι, Ρομά, Κομμουνιστές, Ομοφυλόφιλοι, Σοβιετικοί, Πολωνοί και πολλές ακόμη ομάδες ανθρώπων].
Οι μαζικές δολοφονίες δεν πήγαν χαμένες, δεν έγιναν απλά για την ικανοποίηση του άσβεστο μίσους των ναζί απέναντι στο διαφορετικό ή στον «άλλον» αλλά και για να γεμίσουν οι τραπεζικοί λογαργιασμοί μεγάλων εταιρειών.
BertelsmannΗ εταιρία, που ιδρύθηκε το 1835, υπήρξε στενός συνεργάτης του Χίτλερ, καθώς στήριξε έμπρακτα τη ναζιστική προπαγάνδα κυκλοφορώντας βιβλία με αντισημιτικά σύμβολά και προπαγανδιστικά βιβλία που απευθύνονταν στη νεολαία την περιοχής.
Ο πρόεδρος της εταιρίας Heinrich Mohn προχώρησε σε σημαντικές δωρεές στις ειδικές δυνάμεις του Χίτλερ, καθώς ο ίδιος ήταν εκλεκτό μέλος των SS, γεγονός που έδειχνε τη στενή του σχέση με τις ιδεολογίες τους. Μάλιστα, μετά από έρευνα που έγινε για την εξακρίβωση της σχέσης της εταιρίας με το ναζισμό, προέκυψε ότι στα εργοστάσια της στη Λιθουανία και τη Λετονία χρησιμοποιούνταν εργάζονταν σε καθεστώς δουλείας εργάτες εβραϊκής καταγωγής.
Hugo BossΟ Hugo Boss, που έχτισε την εταιρία του το 1924, κατηγορήθηκε ότι σχεδίασε μια από τις στολές που φορούσαν οι δυνάμεις των SS, αργότερα ανακαλύφθηκε ότι ο ίδιος δεν δημιούργησε τα σχέδια, ωστόσο ήταν αυτός που τις κατασκεύασε. Σύμφωνα με τις πληροφορίες στη 1 Απριλίου του 1931 ο ίδιος έγινε μέλος του Ναζιστικού κόμματος για δύο λόγους, ο ένας επειδή γνώριζε ότι κάτι τέτοιο θα ωφελούσε σημαντικά την επιχείρησή του και ο άλλος γιατί πίστευε πως ο Χίτλερ ήταν ο μόνος που μπορούσε να σώσει τη Γερμανία.
Λίγα χρόνια αργότερα η επιχείρησή του κέρδισε το πρώτο της σημαντικό κεφάλαιο κατασκευάζοντας τις στρατιωτικές στολές των SS και ρούχα για τη ναζιστική νεολαία. Με την ανάπτυξη της επιχείρησης του αυξήθηκε και η ανάγκη για εργατικό δυναμικό, έτσι οι εταιρία χρησιμοποίησε 140 δούλους, ο αριθμός των οποίων αυξήθηκε από άλλους 40 κρατούμενους πολέμου που μεταφέρθηκαν από τη Γαλλία. Μετά τον πόλεμο η εταιρία τιμωρήθηκε με πρόστιμο για τη στήριξή της στους ναζί.
IBMΗ IBM φέρεται να παρείχε πληροφορίες στη ναζιστική κυβέρνηση του Χίτλερ για τον εντοπισμό των Εβραίων. Το σύστημα, που χρησιμοποιούσαν ήταν οι κάρτες που χτυπούσαν οι εργαζόμενοι εκείνη την εποχή, με αποτέλεσμα να ταυτοποιούνται και να απομονώνονται οι Εβραίοι. Η εταιρία παρείχε πρόσβαση στα αρχεία της στον Χίτλερ, που στόχος του, μετά την επικράτησή του στη Γερμανία, ήταν η εκκαθάριση των Εβραίων. Ακόμη, η εταιρία ανέπτυξε και παρείχε πολύτιμες τεχνολογίες στους ναζί, μάλιστα αυτόματα συστήματα της IBM χρησιμοποιούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
G FarbenΠου αποτελείται από μικρότερες φαρμακευτικές εταιρίες, όπως η Agfa και η Bayer, είναι η μεγαλύτερη εταιρία παρασκευής όχι μόνο φαρμάκων αλλά και χημικών. Από το 1933 μέχρι το 1944 η IG Farben αποτέλεσε τον μεγαλύτερο ευεργέτη της ναζιστικής κυβέρνησης, δωρίζοντας 81 εκατομμύρια σε αυτή. Η εταιρία μάλιστα εξόπλιζε τους ναζί με πετρέλαιο.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες η εταιρία είχε χτίσει παράρτημα πλησίον του Άουσβιτς για να μπορεί να χρησιμοποιεί δωρεάν εργατικά χέρια, μάλιστα υπολογίζεται ότι περισσότερο από 370.000 εργαζόμενοι έχασαν τη ζωή του κατά τη διάρκεια της εργασίας τους στο εργοστάσιο.
SiemensΗ Siemens είναι μια από τις γνωστότερες εταιρίες που χρησιμοποίησε τους φυλακισμένους πολέμου στα εργοστάσιά της. Μάλιστα η εταιρία φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει, το 2001, την ονομασία Zyklon B σε μια καμπάνια προώθησης των προϊόντων της στις ΗΠΑ, γεγονός που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και ανάγκασε την εταιρεία να αποσύρει την καμπάνια. Αυτό γιατί το Zyklon B, ήταν το θανατηφόρο αέριο που χρησιμοποιήθηκε στους θαλάμους αερίων, όπου εξοντώθηκαν εκατοντάδες Εβραίοι.
BMWΟ Guenther Quandt, ιδρυτής της εταιρίας χρησιμοποιούσε δούλους στα εργοστάσια παραγωγής όπλων. Τον Μάιο του 1933 ο ίδιος έγινε μέλος του ναζιστικού κόμματος, πράγμα που του απέφερε αμέτρητα κέρδη μιας και εξασφάλισε μερικές από τις επικερδέστερες κρατικές συμφωνίες.
Πάντως η αποδοχή της εταιρίας ότι εμπλεκόταν στις θηριωδίες των ναζί, έγινε μόλις το 2001, όταν η κληρονόμος Gabriele Quandt παραδέχτηκε ότι η περιουσία που χτίστηκε από τον παππού της ήταν αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης περίπου 50.000 αιχμαλώτων πολέμου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες ο Quandt εξανάγκαζε τους Ρώσους και Ουκρανούς αιχμαλώτους να εργάζονται, απειλώντας τους με εκτέλεση, αφού αναφέρεται ότι στο εργοστάσιο του στο Ανόβερο υπήρχε ειδικός χώρος εκτελέσεων.
AudiΗ Audi, μια από τις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες του κόσμου, παραδέχεται ότι την περίοδο της ναζιστικής επικράτησης στη Γερμανία χρησιμοποίησε πάνω από 20.000 σκλάβους στα εργοστάσιά της, παρόλο που οι υπεύθυνοι επικοινωνίας προσπαθούν να αποτάξουν από τη φήμη της τη σκοτεινή αυτή περίοδο. Κατά τις ιστορικές πηγές οι τραυματισμένοι δούλοι και όσοι δεν ήταν πια σε κατάσταση να εργαστούν, οι οποίοι στη πλειοψηφία τους ήταν Γάλλοι κρατούμενοι, αποστέλλονταν στο Φολσενμπούργκ, όπου και εξοντώνονταν, την ίδια στιγμή άλλοι κρατούμενοι έπαιρναν τις θέσεις τους.
Υπολογίζεται πως, πριν από τη λήξη του πολέμου η εταιρία έστειλε περίπου 688 ανθρώπους στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ενώ, αναφέρεται ότι μετά το τέλος του πολέμου η Audi αναγκάστηκε να πληρώσει πρόστιμα εκατομμυρίων δολαρίων.
Daimler-Benz[aka Mercedes]Η εταιρία που δημιουργεί τα πιο πολυτελή αυτοκίνητα στον κόσμο, φαίνεται να έχει εμπλακεί και αυτή στις θηριωδίες των ναζί. Το 1942, η εταιρία κατασκεύασε εξαρτήματα που χρησιμοποιήθηκαν από τις ναυτικές δυνάμεις και το στρατό, μάλιστα η εταιρία φαίνεται αν αποκαθιστούσε τις βλάβες των οχημάτων των SS.
Στα εργοστάσια της εταιρίας εργάζονταν πολλοί κρατούμενοι, αφού πολλές από τα εργοστάσιά της βρίσκονταν κοντά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Υπολογίζεται ότι περίπου 63.610 κρατούμενοι εργάζονταν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα εργοστάσια της εταιρίας και φυλάσσονταν από δυνάμεις των SS.
Deutsche BankΣτη κορυφή των εταιριών που επωφελήθηκαν από τους κρατούμενους των στρατοπέδων συγκέντρωσης είναι η Deutsche Bank. Η τράπεζα εξαγόρασε και ιδιοποιήθηκε 4.446 κιλά χρυσού που είχαν συγκεντρωθεί από την κεντρική τράπεζα του Χιτλερικού καθεστώτος Reichsbank. Από την τεράστια ποσότητα του χρυσού υπολογίζεται ότι 744 κιλά συγκεντρώθηκαν από τους κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, από τον στρατιωτικό των SS Bruno Melmer.Ακόμη, αναφέρεται ότι η τράπεζα παραχώρησε στον Αδόλφο Χίτλερ δάνειο, που φέρεται να χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του Άουσβιτς. Το 1998 η τράπεζα αποδέχτηκε την ηθική ευθύνη για τις επιχειρηματικές συναλλαγές της ναζιστικής περιόδου.
Chase BankH σύμπραξη της Chase Bank ( σήμερα JP Morgan Chase ) , με τους ναζί δεν είναι τόσο περίεργη , αν σκεφτούμε ότι ένας από τους κύριους μετόχους της, ο JD Rockefeller , είχε χρηματοδοτήσει άμεσα ναζιστικά πειράματα ευγονικής πριν από τον πόλεμο . Μεταξύ 1936 και 1941 ,η Chase και άλλες τράπεζες των ΗΠΑ βοήθησαν τους ναζί να τραβήξουν πάνω από 20 εκατομμύρια δολάρια, με δίκτυο προμήθειας πάνω από 1,2 εκατομμύρια δολάρια- εκ των οποίων η Chase τσέπωσε 500.000 δολάρια. Τα χρήματα αυτά ήταν πολλά χρήματα εκείνη την εποχή. Το γεγονός ότι οι γερμανικά μάρκα που χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση των σχεδίων των ναζί προήλθε από τους Εβραίους που είχαν εγκαταλείψει τη ναζιστική Γερμανία δεν φαίνεται να ενόχλησε τη Chase – στην πραγματικότητα αύξησαν τις δραστηριότητές τους μετά την Νύχτα των Κρυστάλλων. Η Chase πάγωσε επίσης τους λογαριασμούς των Γαλλοεβραίων στην κατεχόμενη Γαλλία και τα έδωσαν με τη μία στους ναζί, πριν καν οι ναζί το ζητήσουν από την τράπεζα να τους κάνει αυτή τη χάρη.
FordΊδιος ο Henry Ford ήταν ένας περιβόητος αντισημίτης , δημοσιεύοντας μια συλλογή από άρθρα υπό τον τίτλο «Ο Διεθνής Εβραίος : Πρώτο Πρόβλημα στον Κόσμο» .Ο Ford επίσης είχε δική του εφημερίδα, την οποία χρησιμοποιούσε ως ένα όργανο προπαγάνδας , κατηγορώντας τους Εβραίους για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο , ενώ το 1938 τιμήθηκε με το Μεγαλόσταυρο του Γερμανικού Αετού , το υψηλότερο μετάλλιο στη ναζιστική Γερμανία που απονέμεται σε αλλοδαπούς πολίτες . Η Ford κατασκεύασε το ένα τρίτο των στρατιωτικοποιημένων φορτηγών που χρησιμοποιούνταν από τον γερμανικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου , με ένα μεγάλο μέρος της εργασίας γίνεται από φυλακισμένους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Random House
Μπορεί να μην έχετε ακούσει για την Bertelsmann AG , αλλά θα έχετε ακούσει για τα βιβλία που έχουν εκδοθεί από πολλές θυγατρικές της , συμπεριλαμβανομένης της Random House , της Bantam Books και της Doubleday . Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κυριαρχίας , η Bertelsmann δημοσίευε τη ναζιστική προπαγάνδα και η ναζιστική βιβλιογραφία , όπως το «Αποστείρωση και Ευθανασία : . Συμβολή στην Εφαρμοσμένη Χριστιανική Ηθική » . Είχαν ακόμη δημοσιευθεί έργα του Will Vesper , ο οποίος ήταν πίσω το κάψιμο βιβλίων το 1933.
KodakΌταν σκέφτεστε Kodak , σκέφτεστε μία ευτυχισμένη οικογένεια σε φωτογραφίες και αναμνήσεις που αποτυπώνονται στο φιλμ , αλλά αυτό που πρέπει πραγματικά να εξετάσουμε είναι η καταναγκαστική εργασία φυλακισμένων στα στρατόπεδα εξόντωσης που το γερμανικό υποκατάστημα της επιχείρησης χρησιμοποιούσε κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου . Επίσης θυγατρικές της Kodak σε ουδέτερες ευρωπαϊκές χώρες έκαναν βιαστικές μπίζνες με τους ναζί , παρέχοντάς τους τόσο μια αγορά για τα προϊόντα τους και το πολύτιμη ξένο νόμισμα που χρειαζόταν η ναζιστική οικονομία. Η πορτογαλική θυγατρική πχ έστελνε ακόμη και τα κέρδη της στο τράπεζα της Χάγης , η οποία ήταν υπό ναζιστική κατοχή εκείνη τη χρονική στιγμή . Επιπλέον , η εν λόγω εταιρεία έφτιαχνε σκανδάλες, πυροκροτητές και άλλα στρατιωτικά αγαθά για τους ναζί.
Coca-ColaΗ Fanta με γεύση πορτοκάλι είχε αρχικά σχεδιαστεί ειδικά για τους Ναζί . Αυτό έγινε όταν η γερμανική θυγατρική τη Coca-Cola δεν μπορούσε να προμηθευτεί τα συστατικά για το γνωστό αναψυκτικό και έτσι ο διαχειριστής της γερμανικής θυγατρικής της Coca-Cola , Max Keith , ήρθε με ένα νέο ποτό που θα μπορούσε να γίνει με βάση τα διαθέσιμα υλικά .
Το 1941 , έκανε το ντεμπούτο η Fanta στη ναζιστική αγορά. Ο Max Keith δεν ήταν ο ίδιος ο ναζί , αλλά οι προσπάθειές του να διατηρήσει τη λειτουργία της Coca-Cola ζωντανή μέσα του πολέμου σήμαινε ότι η Coca-Cola εισέπραττε κάποια κέρδη από τη ναζιστική αγορά και που μπορούσε να επιστρέψει στην ευρωπαϊκή αγορά πολύ πολύ εύκολα.
AllianzΗ Allianz είναι η δωδέκατη μεγαλύτερη εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στον κόσμο. Ιδρύθηκε στη Γερμανία το 1890 , δεν είναι καμία έκπληξη ότι ήταν η μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία στη Γερμανία , όταν οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία . Ως εκ τούτου , έγιναν τσιράκια των ναζί γρήγορα και συμμετείχαν σε μεγάλο βαθμό στο ναζιστικό καθεστώς .Ο CEO τους , Kurt Schmitt , ήταν , επίσης, ο υπουργός Οικονομικών του Χίτλερ , και η εταιρεία ασφάλιζε τις εγκαταστάσεις και το προσωπικό στο Άουσβιτς. Ο Γενικός Διευθυντής τους ήταν επικεφαλής σχεδιασμού της καταβολής των αποζημιώσεων που δόθηκαν στο ναζιστικό κράτος μετά τη Νύχτα Κρυστάλλων, αντί τα χρήματα αυτά να πάνε στους δικαιούχους τους, που ήταν οι Εβραίοι που υπέστησαν το πογκρόμ.
kollectnews.org
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)