Κορνήλιος Καστοριάδης: Τα προβλήματα δημοκρατίας σήμερα

Αναδημοσιεύουμε από: eagainst.com

[Απομαγνητοφωνημένο κείμενο ομιλίας του Κορνήλιου Καστοριάδη, το 1989, στον Βόλο, με θέμα «Τα προβλήματα δημοκρατίας σήμερα»]

Θα ήθελα να σας μιλήσω για τα σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας, λέω σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας και όχι προβλήματα της σημερινής δημοκρατίας γιατί δημοκρατία σήμερα πραγματικά δεν υπάρχει πουθενά -υπάρχουν το πολύ φιλελεύθερες ολιγαρχίες σε ορισμένες χώρες, σχετικά προνομιούχες, προνομιούχες από πολλές απόψεις. Πρέπει να είμαστε τώρα πάνω από πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη γη, είναι ζήτημα αν υπάρχουν 500 ή 600 το πολύ 700 εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν σε χώρες όπου η πείνα δεν είναι καθημερινό πρόβλημα, όπου η καταδίωξη, η φυλάκιση,η ανελευθερία δεν είναι η καθημερινή πραγματικότητα. Αλλά και σε αυτές τις οικονομικά αναπτυγμένες και πολιτικά ας πούμε φιλελεύθερες χώρες η κατάσταση ενώ φαίνεται περίπου βιώσιμη είναι στην πραγματικότητα απελπιστική. Είναι απελπιστική γιατί ο καθένας δυστυχώς δεν κοιτάει πιο μακριά από την μύτη του, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα είναι τεράστια, είναι πρώτα-πρώτα το πρόβλημα που ανάφερα προηγουμένως ότι τα 6/7 εάν όχι τα 7/8 του κόσμου ζούνε σε ένα καθεστώς φτώχειας και τεράστιας καταπίεσης.

Είναι έπειτα το πρόβλημα το οικολογικό για το οποίο ο καθένας αδιαφορεί ή ενδιαφέρεται για μικρές του απόψεις, τι στιγμή που ζούμε πάνω σε μια μπαρουταποθήκη ή αν προτιμάτε μια άλλη παρομοίωση, πριονίζουμε συστηματικά, καθημερινά, το κλαδί επάνω στο οποίο είμαστε καθισμένοι. Αυτή την στιγμή που μιλάμε κατά πάσαν πιθανότητα πρέπει να υπάρχουν περί τις εκατό χιλιάδες εκτάρια τροπικών δασών στην Βραζιλία, τα οποία καίγονται και καίγονται συστηματικά για να δημιουργηθούν αγροτικές εκτάσεις, αλλά όχι μόνο στην Βραζιλία, σε όλη την τροπική ζώνη τα δάση καταστρέφονται. Στην Ευρώπη τα μαζί με την καταστροφή των δασών συμβαδίζει η καταστροφή βιολογικών ειδών κατά χιλιάδες και κατά δεκάδες χιλιάδες. Όπως το είχε πει ένας μεγάλος επιστήμων για τους ιστορικούς του μέλλοντος, η μεγαλύτερη τρέλλα της ανθρωπότητος στον εικοστό αιώνα δεν θα φανούν ούτε οι πόλεμοι, ούτε οι πυρηνικές βόμβες, ούτε καν και αν γινόταν τρίτος παγκόσμιος πόλεμος πυρηνικός, για αυτή την περίοδο ήταν η καταστροφή του βιολογικού πλούτου της γης.

Σ’ αυτές τις προηγμένες και σχετικά φιλελεύθερες χώρες, τι γίνεται στην πραγματικότητα; Μιλάνε για δημοκρατία. Το καθεστώς είναι φυσικά ένα καθεστώς τελείως ολιγαρχικό. Φυσικά υπάρχουν οι φιλελεύθερες πλευρές αυτού του ολιγαρχικού καθεστώτος, υπάρχουν ορισμένα δικαιώματα των ανθρώπων και των πολιτών, υπάρχει ένας λεγόμενος ελεύθερος τύπος, αλλά εάν κοιτάξει κανείς ποιοι πραγματικά κυβερνούν, ποιοι πραγματικά έχουν την εξουσία στα χέρια τους, θα αντιληφθεί ότι ούτε στις χειρότερες εποχές της λεγόμενης ρωμαϊκής δημοκρατίας -που δεν ήτανε ποτέ δημοκρατία, αλλά ολιγαρχία- το ποσοστό αυτών που έχουν δύναμη μέσα στην κοινωνία δεν ήτανε τόσο λίγο όσο είναι σήμερα.

Θα μιλήσω για παράδειγμα για την κατάσταση την γαλλική που την ξέρω κάπως καλύτερα. Ο ενήλικος και ψηφοφόρος πληθυσμός στην Γαλλία είναι περί τα 35-37 εκατομμύρια, εάν κανείς αθροίσει την λεγόμενη πολιτική ταξη, τους κυριάρχους της οικονομίας αυτούς που παίζουν πραγματικό ρόλο στην χειραγώγηση της κοινής γνώμης, ιδίως με τα μαζικά μέσα πληροφόρησης και κάποιες άλλες κατηγορίες, θα φτάσει ενδεχομένως στο σύνολο 3.700 ατόμων απάνω σε 37 εκατομμύρια. Αυτό μας δίνει μια αναλογία ενός στις δέκα χιλιάδες. Υπάρχουνε άνθρωποι οι οποίοι ασκούν κριτική στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, διότι ένας ελεύθερος πληθυσμός εκατό χιλιάδων ανθρώπων είχε ίσως στην χειρότερη περίπτωση εκατό χιλιάδες δούλους. Δεν το λέω αυτό για να δικαιολογήσω την ύπαρξη της δουλείας, το λέω απλώς για να δείξω ποια είναι η πραγματική κατάσταση σήμερα και φαντάζομαι ότι αν κάνετε κάποιον λογαριασμό αντίστοιχο στην Ελλάδα θα βρείτε το πολύ χίλιους ανθρώπους ή οχτακόσιους ανθρώπους, οι οποίοι πραγματικά παίζουν έναν ρόλο σε όλων των ειδών τις εξουσίες που υπάρχουν.

Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση παρατηρούμε ένα άλλο εξίσου κρίσιμο φαινόμενο. Παρατηρούμε ότι οι λαοί αυτών των χωρών, λαοί που έπαιξαν έναν μεγάλο ρόλο στην ιστορία -δεν μιλάω τώρα για τις μάχες και τις κατακτήσεις, μιλάω για τον πολιτισμό, ιδίως για την πολιτική δημιουργία. Μετά από το μεγάλο σκοτάδι που επικράτησε από την ρωμαϊκή αυτοκρατορία ως την αρχή των μοντέρνων χρόνων στη δυτική Ευρώπη, ξαναδημιουργήθηκε ένα ελευθερωτικό κίνημα, στην αρχή με την πρώτη αστική τάξη που δημιουργούσε πόλεις που προσπαθούσαν να αυτοκυβερνηθούν. Μέσα οπό αγώνες στους οποίους και η αστική τάξη έπαιξε φυσικά ρόλο και η μικροαστική και αργότερα τεράστιο ρόλο η εργατική τάξη και ως κατάλοιπο αυτών των αγώνων έμειναν αυτά που χαρακτηρίζονται σήμερα ως δημοκρατικοί ή φιλελεύθεροι θεσμοί. Σ’ αυτές τις χώρες, αυτοί οι θεσμοί δεν ήτανε ποτέ δώρο των κυριάρχων, ούτε δώρο των καπιταλιστών, ούτε αναγκαία αποτελέσματα του οικονομικού συστήματος, αυτοί οι θεσμοί κατακτήθηκαν με σειρά αγώνων και στοίχισαν βουνά ολόκληρα πτωμάτων και ποταμούς αιμάτων, πτωμάτων και αιμάτων που εξέφραζαν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις τους αγώνες των λαών.

Πού βρίσκονται αυτοί οι λαοί σήμερα και που βρίσκεται άλλωστε και ο ελληνικός λαός; Νομίζω ότι ο εμφανέστερος χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να δώσει κανείς είναι ότι βρίσκονται σε μια κατάσταση πολιτικής απάθειας, ιδιωτικοποίησης, ανευθυνότητας, κυνισμού, αδιαφορίας για τα κοινά και τα πολιτικά, και γενικότερα στάσης απέναντι στη ζωή τους, την ιδιωτική και την κοινή, που είναι περίπου μια στάση, με συγχωρείτε, αποχαύνωσης μέσα στον καταναλωτικό και τηλεοπτικό αυνανισμό. Το λέω αυτό για να πω ότι η σημερινή κατάστασης δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα των συνομωσιών, των μανουβρών, των χειρισμών, των κυριάρχων στρωμάτων, εάν τα κυρίαρχα στρώματα μπορούν να κάνουν ατειμωτιτή αυτά τα οποία κάνουν, ξέρετε πάνω στό πετσί σας, αλλά διότι οι λαοί μένουν απαθείς ή το πολύ σηκώνουν τους ώμους τους λέγοντας «τους ξέρουμε είναι όλοι οι ίδιοι παλιάνθρωποι».

Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν θεωρητικοί με την αναγέννηση του λεγόμενου φιλελευθερισμού, οι οποίοι εκθειάζουν αυτοί την κατάσταση, οι οποίοι λένε ότι τώρα φτάσαμε πραγματικά στην αληθινή ελευθερία, στον ατομικισμό, όπου ο καθένας ασχολείται με τα δικά του και συνεπώς δεν έχουμε κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, δεν έχουμε ιστορίες και ντράβαλα και έτσι το σύστημα λειτουργεί. Εκτός από την υποκρισία αυτού του συλλογισμού, ο συλλογισμός περιέχει και μία τεράστια αυταπάτη, η αυταπάτη είναι η εξής: Ότι το σύστημα αυτό που υπάρχει έτσι όπως είναι σήμερα καταστρέφει την ίδια την επιβίωση του, θέλω να πω ότι αν εξακολουθεί και λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο, δεν λειτουργεί δυνάμει των ανθρώπων τους οποίους παράγει και τους θεσμούς τους οποίους παράγει, λειτουργεί διότι παρά την επικρατούσα νοοτροπία, εξακολουθούν και υπάρχουν κατάλοιπα σε ορισμένα μέρη της κοινωνίας ακόμα και στον κρατικό μηχανισμό, ας πούμε 20% των δικαστικών χ% των εκπαιδευτικών ή ψ% των εργαζομένων εν γένει, οι οποίοι αντί να συμμορφωθουν με την επικρατούσα νοοτροπία, δηλαδή να λένε συνεχώς «τι με νοιάζει εμένανε, ποιός πληρώνει περισσότερο; Προς όφελος αυτού βγάζω την απόφαση», εξακολουθούν να λειτουργούν όπως θα έπρεπε να κάνουν κατά την πραγματικά επικρατούσα φιλοσοφία και κατά τις θεωρίες του φιλελευθερισμού. Εξακολουθούν να λειτουργούν κατά παραδοσιακό τρόπο με κάτι υπόλοιπα ήθους που κάνουνε μερικούς δικαστές τουλάχιστον να είναι μάλλον και ήττον αδέκαστοι και συνεπώς να τους φοβούνται και οι άλλοι, ή αρκετούς εκπαιδευτικούς αντί να χαζεύουν μέσα στην τάξη τους, να προσπαθούν να μάθουνε κάτι στα παιδιά, ή μερικούς εργάτες να βιδώνουν τις βίδες και να μην εκτροχιάζονται διαρκώς στα τρένα, ενώ κανονικά δεν έχουνε κανέναν λόγο να βιδώνουνε αυτές τις βίδες δεδομένου του, τι τους πληρώνουν και δεδομένου του τι βλέπουν τι γίνεται από άποψη δισεκατομμυρίων καταχρήσεων ή και κανονικών επιχειρήσεων όπου τεράστιες περιουσίες δημιουργούνται χωρίς κανέναν λόγο από την μία μέρα στην άλλη -και εδώ δεν μιλάω για τα «πάμπερς», μιλάω για σοβαρότερα πράγματα που γίνονται π.χ. οτο χρηματιστήριο της Νέος Υόρκης, όπου από την μία μέρα μέσα στην άλλη χωρίς καμία οικονομική βάση, καπιταλιστική καν, δημιουργούνται δισεκατομμύρια δολάρια απάνω σε καθαρά αεριτζίδικες επιχειρήσεις. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί νομίζω ούτε η ιδιοσφαίρα μέσα στην οποία ζούμε θα την αντέξει επί πολλές δεκαετίες, ούτε η κοινωνιοσφαίρα μπορώ να πω, θα μπορέσει να εξακολουθεί να λειτουργεί.

Τα καθεστώτα που υπάρχουνε σ’ αυτές τις χώρες που είπαμε, είναι μία μικρή μειοψηφία στον πληθυσμό της γης μέσα στην ανθρωπότητα, αυτοεπικαλούνται δημοκρατίες και αυτή η λέξη όπως όλες οι άλλες έχει υποστεί σήμερα μια τρομερή εκπόρνευση, δεν είναι έτσι; Είναι αδύνατον οποιοσδήποτε Αφρικανός δεκανέας με δέκα μυδραλιοβόλα και είκοσι τζιπ, να καταλάβει την εξουσία χωρίς να διακηρύξει ότι πρόκειται να εγκαθιδρύσει έναν δημοκρατικό Σοσιαλισμό. Φυσικά σφάζει τους αντιπάλους του, καταλαμβάνει την τηλεόραση και αφιονίζει τον λαό του, το ίδιο έχει συμβεί άλλωστε και με την λέξη Σοσιαλισμός και οι Έλληνες είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τι έχει γίνει με τη λέξη Σοσιαλισμός, το ίδιο έχει γίνει και με την λέξη επανάσταση -π.χ. φαντάζομαι κάθε μέρα θα βλέπετε διαφημίσεις για την επανάσταση στα ψυγεία, ή για την επανάσταση στο χαρτί υγείας, δεν είναι έτσι;

Πρέπει να επανέλθουμε στην αρχική σημασία της λέξεως «δημοκρατία». Δημοκρατία δεν σημαίνει π.χ. τα ανθρώπινα δικαιώματα, ή την έλλειψη λογοκρισίας, ή εκλογές οιουδήποτε γίνουν. Όλα αυτά είναι καλά και άγια, άλλα είναι δευτέρου και τρίτου βαθμού επακόλουθα της δημοκρατίας. Δημοκρατία, είναι το κράτος του δήμου, δήμος είναι ο λαός. Κράτος στα αρχαία ελληνικά σημαίνει βέβαια τη δύναμη και ενδεχομένως τη βία ή την ωμή βία και είναι χαρακτηριστικό όταν στα νέα ελληνικά δημιουργήθηκε πραγματικά ένα κράτος. Πήραμε από τα αρχαία ελληνικά τη λέξη «κράτος» που σημαίνει δύναμη ή βία. Θα μπορούσαμε να πάρουμε την λέξη «πολιτεία», δεν είναι έτσι; Δημοκρατία είναι η εξουσία του δήμου και ήδη εάν σκεφτούμε αυτές τις λέξεις, τα ουσιαστικά προβλήματα εμφανίζονται, πρώτα-πρώτα τι είναι ο δήμος, ποιος είναι ο δήμος, ποιος ανήκει στον δήμο και δεύτερον τι θα πει εξουσία. Το γεγονός άλλωστε ότι ο ίδιος ο χαρακτηρισμός, ο ίδιος ο όρος που σημαίνει αυτό το πολίτευμα ανοίγει αυτά τα ερωτήματα δείχνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτού του πολιτεύματος, που γεννιέται την ίδια στιγμή με την φιλοσοφική αναζήτηση σε αντίθεση με άλλα πολιτεύματα στα οποία τέτοια ερωτήματα δεν γεννιόνται. Π.χ, αν έχετε μία μοναρχία ξέρετε ότι είναι η αρχή τού μονάρχη και αυτός ο μονάρχης είναι πάντοτε καθορισμένος κληρονομικά ή και με οποιοδήποτε άλλο τρόπο επίσης η αριστοκρατία είναι αυτή που εκ γενετής ανήκουν σε μία ορισμένη κοινωνική τάξη. Η δημοκρατία ήδη από την ονομασία της ανοίγει τις ερωτήσεις και τα προβλήματα και από αυτή την άποψη, δεν είναι τυχαίο ότι η γέννησή της συμπίπτει κατά τελείως ουσιαστικό τρόπο με την γέννηση αυτής της απεριόριστης ερώτησης και επερώτησης που είναι η φιλοσοφία.

Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα ή θέλει να είναι ένα πολίτευμα που αποβλέπει στην αυτονομία και την κοινωνική και την ατομική. Γιατί μιλάμε εδώ για αυτονομία; Διότι ο μέγιστος αριθμός των ανθρωπίνων κοινωνιών πάντοτε εγκαθιδρύθηκε πάνω στη βάση μιας ετερονομίας, δηλαδή οι θεσμοί που υπήρχαν, θεσμοί με την γενικότατη έννοια, αλλά και οι πολιτικοί θεσμοί θεωρούνταν πάντοτε ότι είναι δεδομένοι, ότι δεν μπορούν να αμφισβητηθούν και οι θεσμοί αυτοί ήτανε καμωμένοι κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μην είναι δυνατόν να γίνει επερώτηση σχετικά με αυτούς τούς θεσμούς. Π.χ. σε θεσμίσεις πρωτόγονων φυλών, οι θεσμοί της φυλής έχουνε παραδωθεί ανέκαθεν από τους θεμελιωτές ήρωες ή από τους προγόνους, θεωρούνται αυτονόητοι. Το ορθό και το μη ορθό ακολουθεί ορισμένους παράγοντες, το επιτρεπτό και το μη επιτρεπτό και δεν απαγορεύεται καν να τους αμφισβητήσει κανείς, είναι αδιανόητο να αμφισβητηθούν. Οι άνθρωποι τους έχουνε ενσωματώσει, τους έχουνε εσωτερικεύσει με την ίδια τους την ανατροφή, δηλαδή με την ίδια τους την κατασκευή σαν κοινωνικά άτομα. Τι έγινε στην Ελλάδα την αρχαία για πρώτη φορά και τι θα επαναληφθεί στην Ευρώπη από τον 12ο-13ο αιώνα και μετά; Μια ρήξη αυτού του ετερόνομου καθεστώτος και μια κίνηση προς την αυτονομία και αυτή η κίνηση εκφράζεται πολιτικά με το κίνημα το δημοκρατικό και με όσους δημοκρατικούς θεσμούς δημιουργήθηκαν. Αυτονομία από αυτή την άποψη φυσικά, η ρήξη αυτή με την ελευθερονομία δεν ήτανε δυνατή παρά μόνον με την θέση υπό αμφισβήτηση των ήδη υπαρχόντων θεσμών και αυτό έγινε ήδη στην αρχαία Ελλάδα. Αυτό που βλέπουμε π.χ. στην Αθήνα περίπου από το 700-400 π.Χ. -ακόμα και μετά- είναι η συνεχής περίπου μεταβολή των θεσμών, όχι ότι υπήρξαν κάποτε ιδεώδες θεσμοί, αλλά ότι οι Αθηναίοι ποτέ δεν έπαψαν να μεταρρυθμίζουν τους νόμους τους κατά τρόπο ώστε να αυξάνουν την πραγματικότητα της δημοκρατίας δηλαδή την δυνατότητα πραγματικής συμμετοχής του δήμου στην εξουσία.

Αυτονομία σημαίνει ότι η κοινότητα η πολιτική, δίνει η ίδια στον εαυτό της νόμους, αποκλείοντας κάθε ιδέα εξωκοινωνικής πηγής αυτών των νόμων και των θεσμών. Είτε αυτοί η πηγή θεωρηθεί φυσική είτε απλώς παραδοσιακή, είτε υπερβατική, θεία, όπως είναι άλλωστε η περίπτωση με τους Εβραίους της Παλαιάς Διαθήκης, τους νόμους που δίνει ο Ιεχωβά στον Μωυσή, είτε οποιαδήποτε άλλη.

Αυτονομία σημαίνει, δίνουμε σε μας τους νόμους μας και τους θεσμούς μας, ξέροντας ότι εμείς τους δημιουργούμε, ξέροντας ότι εμείς τους κάνουμε και αυτό είναι το μεγαλύτερο κράτος, αυτή δηλαδή είναι η μεγαλύτερη εξουσία που υπάρχει μέσα σε μια κοινωνία να μπορούμε να δίνουμε στον εαυτό μας, τους νόμους μας και τους θεσμούς κάτω από τους οποίους ζούμε και την κυβέρνηση με την οποία αποφασίζουμε προς τα που πηγαίνουμε.

Η κοινωνία δεν είναι ποτέ μία απλή πρόσθεση ατόμων, διότι τα άτομα τα ίδια τα δημιουργεί η κοινωνία. Συνεπώς όταν θέλουμε μια αυτόνομη κοινωνία αυτό σημαίνει ταυτολογικά «ipso facto» ότι θέλουμε επίσης αυτόνομα άτομα, θέλουμε άτομα που είναι ικανά να δώσουν στον εαυτό τους τον νόμο τους και φυσικό επειδή δεν είναι δυνατό σε μια κοινωνία ο καθένας να δίνει στον εαυτό του έναν νόμο, να συμμετάσχουν πλήρως στη θέσμιση της κοινωνίας. Αυτό βασικά, σημαίνει βασικά ότι η παιδεία των ατόμων όχι απλώς με την έννοια των σχολείων και της εκπαίδευσης, αλλά, η παιδεία που είναι μια συνεχής δράση της κοινωνίας πάνω στα άτομα που αρχίζει από τη στιγμή που τα άτομα γεννιούνται και φτάνει ως τον θάνατό τους και που διοχετεύεται όχι μόνο με τα σχολεία, αλλά με την οικογένεια, με τις συντροφιές, με τις γειτονιές, με τον στρατό ενδεχομένως, με τις εφημερίδες, με τα ραδιόφωνα, με τις τηλεοράσεις, ότι όλα αυτό συμβάλουν στο να μπορούν τα άτομα να γίνουν πραγματικά αυτόνομα. Φυσικά, αυτόνομα άτομα σημαίνει, άτομα τα οποία προσπαθούν όσο είναι δυνατόν να συμμετάσχουν όχι απλώς να ρυθμίσουν κατά τρόπο αυτόνομο την ατομική τους ζωή, αλλά να συμμετάσχουν στον προσδιορισμό των νόμων που είναι κατ’ ανάγκην κοινωνικοί που επίσης περιορίζουν ή καθορίζουν την ζωή τους. Συνεπώς εάν μιλάμε για αυτόνομα άτομα κατ’ ανάγκην μιλάμε ταυτοχρόνως για μια αυτόνομη κοινωνία, δηλαδή για μια κοινωνία μέσα στην οποία δεν επικρατεί καμία θεία αποκάλυψη, καμία ιδέα φυσικών νόμων που ρυθμίζουν την κοινωνική ζωή, καμία καθαγιασμένη παράδοση η οποία ισχύει απλώς και μόνον διότι είναι παράδοση και ακόμα λιγότερο φυσικά καμία εξουσία ενός κόμματος, που εκφράζει δήθεν την ιστορική νομοτέλεια, και τις ιστορικές αναγκαιότητες ή κανενός γενικού γραμματέως του προέδρου, αλλά μια κοινωνία που η ίδια θεσμίζει και κυβερνά τον εαυτό της. Όταν τα άτομα μπορούν να πουν ότι οι νόμοι της κοινωνίας είναι και δικοί τους νόμοι, τότε μόνον μπορούμε να πούμε ότι αυτά τα άτομα είναι αυτόνομα, αλλά επίσης ότι και η κοινωνία είναι αυτόνομη.

Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην -κατά την γνώμη μου- ότι συμφωνούν με όλους τους νόμους που υπάρχουν, σημαίνει όμως απαραιτήτως, ότι έχουν συμμετάσχει πραγματικά και ενεργά στην διαμόρφωση των νόμων αυτών, των θεσμών και φυσικά στην λειτουργία τους. Από τη στιγμή που μια κοινωνία αποτελείται από ένα θεωρητικά απεριόριστο και απροσδιόριστο πλήθος ατόμων, υπάρχει πλήρης ισότης συμμετοχής όλων των ατόμων, σε όλες τις θεσμίζουσες εξουσίες που μπορούν να υπάρχουν σήμερα σε μία κοινωνία και στην λειτουργία αυτών των κοινωνιών. Αυτό σημαίνει συνεπώς ότι, οτιδήποτε μπορεί να γίνει αντικείμενο ρητής θέσμισης, ρητής νομοθέτησης μέσα στην κοινωνία, είτε πρόκειται για αυτό που μπορεί να ονομάσει κανείς «θεσμιστική εξουσία», δηλαδή την εξουσία που καθορίζει τους βασικούς θεσμούς μέσα στους οποίους ζει η κοινωνία, είτε πρόκειται για την άσκηση των θεσμισμένων εξουσιών, π.χ. και της νομοθετικής εξουσίας με την στενότερη έννοια και της δικαστικής εξουσίας και της κυβερνητικής εξουσίας. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, αυτόνομη κοινωνία και αυτόνομα άτομα, σημαίνει ότι δίδεται σε όλους η μεγαλύτερη δυνατή δυνατότητα, όχι απλώς τυπική, αλλά ουσιαστική να συμμετάσχουν στην άσκηση όλων αυτών των εξουσιών και των λειτουργιών. Δεν περιοριζόμαστε στο να λέμε ότι οι πολίτες μία φορά στα πέντε χρόνια καλούνται να διαλέξουν αντιπροσώπους οι οποίοι θα αποφασίζουν για αυτούς, αλλά οι πολίτες αποφασίζουν μόνοι τους για τους νόμους κάτω από τους οποίους θέλουν να ζήσουν. Σημαίνει επίσης ότι δεν διαλέγουν, δεν εκλέγουν εμμέσως ή αμέσως ανθρώπους οι οποίοι θα τους κυβερνούν, αλλά ότι κυβερνούν μόνοι τους. Δηλαδή ότι όλες οι βασικές αποφάσεις που αφορούν το μέλλον της κοινωνίας -διότι αυτό είναι η κυβέρνηση, κυβερνώ θα πει λαμβάνω αποφάσεις που αφορούν αυτά που πρέπει να γίνουν, είτε ως έργα είτε ως δραστηριότητες- πρέπει να ανήκουν στο σύνολο της κοινωνίας.

Το σύνολο των πολιτών πρέπει όλοι, όχι απλώς τυπικά να έχουν το δικαίωμα να συμμετάσχουν σ’ αυτό, αλλά να είναι παιδευμένοι σαν άτομα απ’ όλες τις απόψεις, κατά τρόπο ώστε να μπορούνε να συμμετέχουν. Εδώ θα ήθελα να κάνω δύο ή τρεις παρατηρήσεις. Πρώτα-πρώτα μία αναφορά στους αρχαίους ή μάλλον στον μεγάλο Θουκυδίδη: Όταν ο Θουκυδίδης θέλει να χαρακτηρίσει μια πόλη ως ελεύθερη την χαρακτηρίζει ως «αυτόνομον, αυτόδικον και αυτοτελή». Για τον Θουκυδίδη, πάντοτε πρόκειται για τους πολίτες. Ο Θουκυδίδης δεν μιλάει ποτέ, όχι μόνο για κράτη, αλλά ούτε για επικράτειες. Π.χ. οι λέξεις «Αθήναι», «Σπάρτη», στον Θουκυδίδη έχουν απλώς γεωγραφική έννοια. Όταν μιλάει για τις πολιτείες που π.χ. συγκρούονται στον Πελοποννησιακό Πόλεμο λέει πάντοτε «οι Αθηναίοι, οι Λακεδαιμόνιοι, οι Κερκυραίοι, οι Κορίνθιοι» κ.λπ. και κάποιος από τους ρήτορες μέσα στον Θουκυδίδη λέει «άντρες γαρ πόλεις». Η ιδέα ότι ένα κράτος, μία επικράτεια, μια πολιτεία, είναι ένα έδαφος, που επικρατεί στην νεότερη φιλοσοφία και φιλοσοφία του δικαίου και συνταγματική θεωρία είναι καθαρό φεουδαρχική αντίληψη δεν έχει καμμία σχέση με την δημοκρατική παράδοση. Λέει λοιπόν ο Θουκυδίδης «αυτόνομος», λέει «αυτόδικος» -δηλαδή, η ίδια δικάζει τις παραβάσεις που γίνονται μέσα στον χώρο, στη σφαίρα της ζωής του λαού και όπως ξέρετε τα αρχαία αθηναϊκό δικαστήρια ήταν κληρωτά δικαστήρια και όχι επαγγελματικά δικαστήρια-, λέει «αυτοτελής», τέλος είναι φυσικά η αρχή, η εξουσία με την έννοια της κυβέρνησης στα αρχαία ελληνικά «οι εν τω τέλει» είναι οι κυβερνούντες δηλαδή μια πολιτεία, ένα σύνολο πολιτών που κυβερνούν οι ίδιοι τον εαυτό τους. Συνεπώς εάν δεν είμαστε αυτόνομοι, αυτόδικοι και αυτοτελείς, δεν μπορούμε να ζούμε σε δημοκρατία, δεν μπορούμε να πούμε ότι ζούμε σε δημοκρατία.

Υπάρχει ένα δεύτερο σημείο πάνω στο οποίο θα ήθελα να επιμείνω, είναι από αυτή την άποψη οι σχέσεις ελευθερίας και ισότητας. Έχει υπάρξει από πολύ καιρό, ήδη από τον 19ο αιώνα, μια πολύ διαδεδομένη σοφιστική και η οποία εμφανίστηκε με πολύ ανανεωμένη δύναμη, η οποία έλεγε περίπου το εξής: Τα βλέπετε… Εάν θέλετε να είσαστε ελεύθεροι, δεν μπορείτε να είσαστε ίσοι -διότι δήθεν στη Ρωσία οι άνθρωποι είναι ίσοι αλλά δεν είναι ελεύθεροι- και αν θέλετε να είστε ίσοι -όπως είναι στη Ρωσία- δεν μπορείτε να είστε ελεύθεροι. Αυτός ο συλλογισμός περιέχει φυσικά πολλαπλά σοφίσματα ή ψεύδη. Εάν κοιτάξουμε την πραγματικότητα, πρώτα-πρώτα στη Ρωσία οι άνθρωποι δεν ήσαν ούτε ίσοι, ούτε ελεύθεροι διότι φυσικά αυτός που είναι μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως δεν είναι ίσος από καμία άποψη ούτε με τον φύλακα του στρατοπέδου συγκεντρώσεως, ούτε με τον συνταγματάρχη που διοικεί το στρατόπεδο συγκεντρώσεως, ούτε με τον γραμματέα της κομματικής επιτροπής που διοικεί την περιοχή, ούτε με του ανθρώπους του πολιτικού γραφείου, δεν είναι έτσι; Και επειδή ακριβώς, υπήρχε η πολιτική ανελευθερία ήτανε δυνατόν επίσης να υπάρχει και η πολιτική και η οικονομική ανισότης.

Αντιστρόφως στις καπιταλιστικές χώρες και σε μας σήμερα, όπου λέγεται ότι υπάρχει ελευθερία, αλλά δεν υπάρχει ισότης οικονομική. Βεβαίως δεν υπάρχει ισότης οικονομική, αλλά φυσικά δεν υπάρχει και ισότης πολιτική -η ισότης η πολιτική η οποία υπάρχει, είναι τελείως τυπική. 0 μέσος Έλλην πολίτης, ο χωριάτης, ο θυρωρός, ο σωφέρ, ο εργάτης, ο τραμβαγιέρης και οποιοσδήποτε άλλος, φυσικά δεν έχει τα ίδια πραγματικά πολιτικά δικαιώματα με τα μέλη της αρχούσης πολιτικής τάξεως, δεν μιλάω τώρα για οικονομική ανισότητα, μιλάω για πολιτική ανισότητα, υπάρχει μια πολιτική προνομιούχα τάξη στην Ελλάδα, η οποία δεν ξέρω από πόσες εκατοντάδες χιλιάδες άτομα αποτελείται, η οποία βρίσκεται σε τελείως άνιση πολιτική κατάσταση σε σχέσει με τον κοσμάκι όπως λέμε και φυσικά από την στιγμή την οποία υπάρχει, όπως υπάρχει στα καπιταλιστικά καθεστώτα οικονομική τεράστια ανισότης, επίσης δεν μπορούσε να υπάρξει πολιτική ισότης, απλούστατα διότι αν έχω πάρα πολλά λεφτά αγοράζω έναν ραδιοφωνικό σταθμό και σε άλλες χώρες αγοράζω και μία τηλεόραση, ή αγοράζω την γραμμή. Η οικονομική ανισότης μεταφράζεται και σε πολιτική ανισότητα, διότι λέω στον κοσμάκι τι πρέπει να σκέφτεται και του λέω ποια είναι τα νέα σήμερα. Γίνεται φιλτράρισμα των νέων, φιλτράρισμα των πληροφοριών, ή παρουσίαση των πληροφοριών κάτω από έναν ορισμένο φωτισμό, συνεπώς αν θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι μέσα στην κοινωνία πρέπει να είμαστε πραγματικά ίσοι.

Φυσικά δεν χρειάζεται να συζητήσει κανείς τα άλλα σοφίσματα τα οποία έχουν εγερθεί εναντίον του δήθεν ισοπεδισμού της παλιάς επαναστατικής σκέψης. Ασχέτως με το ότι σκέπτομαι εγώ, δεν ξέρω ο πιο παραληρών αριστερός να είπε ποτέ ότι πρέπει, ας πούμε σε ηλικία 15 ετών, να σφάζονται τα παιδιά που είναι καλοί μαθηματικοί, διότι αυτό θα δημιουργούσε ανισότητες μέσα στην κοινωνία ή να σφάζονται οι κοπέλες ή τα παιδιά που παίζουν καλύτερο πιάνο από τους άλλους διότι αυτό θα δημιουργούσε ανισότητες. Όταν μιλάμε για ισότητα δεν μιλάμε για ομοιομορφία των ατόμων μέσα στην κοινωνία. Αν υπάρχει κάποια κοινωνία που δημιουργεί ομοιομορφία των ατόμων είναι φυσικά η σημερινή κοινωνία, διότι ο καθένας νομίζει ότι είναι απολύτως μοναδικός ο ίδιος, αλλά στις 8 το βράδυ πατάει το ίδιο κουμπί και βλέπει τις ίδιες ανοησίες στην ίδια τηλεόραση και αγοράζει τα ίδια ρούχα διότι αυτή είναι η ατομική ελευθερία που του επιτρέπει ο κοινωνικός θεσμός της μόδας όπως υπάρχει. Όταν μιλάμε για ισότητα, μιλάμε για την ισότητα εκείνη η οποία είναι πολιτικά σημαντική δηλαδή για την ισότητα τον δυνατοτήτων που παρέχονται σε όλους να συμμετάσχουν πραγματικά στην θέσμιση της κοινωνίας και στην άσκηση οποιονδήποτε εξουσιών υπάρχουν μέσα σε αυτή την κοινωνία και αυτό σημαίνει φυσικά την άμεση δημοκρατία για την οποία νομίζω θα μπορέσω να πω μερικό λόγια παρακάτω.

Η ιδέα της ισότητος έχει ασφαλώς και οικονομικές επιπτώσεις σημαντικές, δηλαδή δεν είναι δυνατόν, ιδίως σε μία κοινωνία της σημερινής μορφής, της σημερινής υφής, της σημερινής συγκρότησης να υπάρξει πραγματική πολιτική ισότητα, απ’ την στιγμή που υπάρχουν οι τεράστιες οικονομικές ισότητες. Με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να βρεθεί μέσο και ούτε βρέθηκε ποτέ να εγκατασταθεί ένα στεγανό χώρισμα ανάμεσα στον οικονομικό χώρο και στον πολιτικό χώρο, από την στιγμή που υπάρχει μια τεράστια οικονομική ανισότητα και οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν στα χέρια τους την οικονομική δύναμη κατ’ ανάγκην και ασχέτως των προθέσεών τους, την μετατρέψουν και σε πολιτική δύναμη.

Όλη η ιστορία, όχι τόσο η ελληνική στην οποία η περιουσία έπαιξε ελάχιστο ρόλο. αλλά και η ρωμαϊκή και όλη η μοντέρνα εξουσία το αποδεικνύει. Και αυτό μας οδηγεί επίσης σε μια άλλη θεώρηση: Δεν είναι δυνατόν ποτέ να σκεφτούμε ότι άτομα τα οποία τα θέλουμε ως ελεύθερους πολίτες, μπορεί να είναι ελεύθεροι πολίτες στην πολιτική ζωή και να είναι σκλάβοι, κατ’ ουσίαν, μέσα στην οικονομική παραγωγική τους ζωή. Δεν είναι δυνατόν να σκεφτούμε δηλαδή ότι τις Κυριακές, τα άτομα θα πηγαίνουν σε μία εκκλησία της πολιτικής ελευθερίας και ότι τις άλλες πέντε-έξι μέρες της εβδομάδος θα είναι απλώς βίδες πάνω σε ένα μηχανικό σύστημα παραγωγής. Δεν είναι δυνατόν να παιδεύσουμε πολίτες. Η παιδεία των πολιτών δεν σταματάει ούτε στο δημοτικό, ούτε στο γυμνάσιο. Να παιδεύσουμε πολίτες που να είναι ελεύθεροι και υπεύθυνοι και να θέλουν να συμμετάσχουν στις κοινές υποθέσεις.

Εάν τους υποχρεώνουμε να περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ξυπνητής τους ζωής μέσα σε μία ιεραρχική δομή, μέσα στην οποία δεν τους πέφτει κανένας λόγος απ’ το να εκτελούν συνεχώς, αφ’ ενός αυτά που τους λένε οι ανώτεροί τους, αφ’ ετέρου αυτά που τους λένε οι κανονισμοί, οι οποίοι πενήντα φορές τοις εκατό είναι ηλίθιοι και αν κατορθώνουν τα εργοστάσια και οι δημόσιες υπηρεσίες να λειτουργούν, είναι κατά ένα μεγάλο μέρος στο μέτρο που οι εργαζόμενοι παραβαίνουν τους κανονισμούς για να κατορθώσουν να κάνουν την δουλειά τους.

Απόδειξη άλλωστε ότι μια από τις αποτελεσματικότερες μορφές απεργίας, δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή πως την λέμε στα ελληνικά, είναι αυτή που στα γαλλικά ονομάζουν «απεργία ζήλου». Οι άνθρωποι δηλαδή αρχίζουν να εφαρμόζουν κατά λέξη τους κανονισμούς και αν εφαρμόσουν κατά λέξη τους κανονισμούς, τα πάντα μπορούν να καταρρεύσουν μέσα σε μια ώρα. Γιατί αυτό; Διότι οι κανονισμοί φυσικά δεν τους έκαναν ο εργαζόμενοι, τους έκαναν διάφοροι τεχνικοί, μηχανικοί άνθρωποι που τελείωσαν πολυτεχνεία μεγαλοφυείς οικονομολόγοι και άλλοι, ο οποίοι δεν ξέρουν στην πραγματικότητα πως γίνεται και τι συμβαίνει, όταν γίνεται πραγματικά μία δουλειά. Αυτό μας οδηγεί φυσικά στην ιδέα, ότι μία αυτόνομη κοινωνία δεν θα μπορούσε για πολιτικούς λόγους, όχι για λόγους φιλανθρωπίας, να δεχθεί μια οικονομική κατάσταση μέσα στην οποία υπάρχει αφ’ ενός μια τεράστια οικονομική ανισότητα και αφ’ ετέρου μέσα στην οποία οι εργαζόμενοι, δηλαδή το σύνολο του πληθυσμού, κατ ουσίαν βρίσκονται τοποθετημένοι σαν μυρμήγκια μέσα σε ιεραρχημένες δομές, μέσα στις οποίες δεν τους πέφτει κανένας λόγος για το τι κάνουν και για το πως θα το κάνουν. Η αυτοδιοίκηση των παραγωγικών μονάδων από τους παραγωγούς είναι, κατά την γνώμη μου, απαραίτητη προϋπόθεση και σχολείο δημοκρατικό για μια αυτονομημένη κοινωνία, θα ήθελα πάνω σ’ αυτό να προσθέσω ότι σήμερα δεν διαπιστώνουμε την ύπαρξη μορφών κυριαρχίας, μόνο οικονομικών.

Διαπιστώνουμε την ύπαρξη πολλών άλλων μορφών κυριαρχίας και μερικών που είναι καθαρά πολιτικές. Θέλω να πω π.χ. ότι, εάν στη Ρωσία μετά το 1917 δημιουργήθηκε ένα εκμεταλλευτικό και καταπιεστικό καθεστώς, κατά πάσα πιθανότητα εκμεταλλευτικότερο και ασφαλώς πολύ καταπιεστικότερο από οποιοδήποτε ταξικό καθεστώς είχε γίνει γνωστό ως τότε στην ιστορία, αυτό δεν οφείλεται στους κεφαλαιοκράτες. Οφείλεται στο γεγονός ότι μέσα από το ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα, τους μπολσεβίκους, δημιουργήθηκε μία γραφειοκρατία που συνδέθηκε με την γραφειοκρατία των εργοστασίων, του στρατού και άλλων κοινωνικών κλάδων και η οποία αρκετά γρήγορα κατοχυρώθηκε ως απόλυτα κυρίαρχη τάξη και εγκαθίδρυσε αυτό το καθεστώς του γραφειοκρατικού, ολοκληρωτικού Καπιταλισμού.

Συνεπώς, αρνητικά από μία άποψη πρέπει να σκεφτούμε, ότι δεν είναι μόνον οι οικονομικά προνομιούχες και κυρίαρχες τάξεις οι οποίες αντιτίθενται στη δημοκρατία, είναι και η πολιτική γραφειοκρατία η οποία συνεχώς τείνει να παραχθεί και να αναπαραχθεί είτε συσπειρώνεται γύρω από μία χαρισματική μορφή είτε όχι αλλά συνήθως, κατά ανάγκην τουλάχιστον στην αρχή της, συσπειρώνεται γύρω από μία χαρισματική μορφή, βάλτε οποία φωτογραφία θέλετε δεν με ενδιαφέρει, είτε παρελθούσα είτε παρούσα η οποία επίσης τείνει να μονοπωλήσει και κατορθώνει φυσικά να μονοπωλήσει την εξουσία και να εξαλείψει οποιεσδήποτε απαρχές δημοκρατικών θεσμών υπήρχαν. Η σύγχρονη πολιτική μορφή του κόμματος είναι πλησιέστατη στην δημιουργία της γραφειοκρατίας.

θα σας ζητήσω να θυμηθείτε ότι κόμματα, με την σημερινή έννοια του όρου, δεν υπήρχαν φυσικά π.χ. στην αρχαία Αθήνα. Τα κόμματα δημιουργήθηκαν στην νεότερη εποχή και είναι μια από τις τραγικές ειρωνείες της ιστορίας, ότι τα πρώτα πραγματικά κόμματα που δημιουργήθηκαν, με την έννοια που δίνουμε σήμερα σ’ αυτή την λέξη, είναι δημιουργήματα της εργατικής τάξης, στον αγώνα της για την απελευθέρωση της και κατά μίμησή τους έγιναν τα αστικά κόμματα, τουλάχιστον στην Ευρώπη, και αυτά τα κόμματα εκφυλίστηκαν σχετικά γρήγορα και γίνανε γραφειοκρατικά.

Εδώ θα ήθελα να υπογραμμίσω ένα σημείο, που είναι αρκετά παλιό στην πολιτική φιλοσοφία, αλλά πολλοί άνθρωποι το ξεχνάνε και ιδίως στην Ελλάδα. Κατηγορούμε συνεχώς του κυρίαρχους ότι κυριαρχούν. Αυτό είναι μία ανοησία. Είναι σαν να κατηγορούσαμε τους κλέφτες ότι κλέβουν, ή τους ξανθούς διότι είναι ξανθοί. Η δουλειά των κυριάρχων είναι να κυριαρχούν. Εάν πρέπει να κατηγορήσουμε τους κυρίαρχους, τότε πρέπει να τους εκτοπίσουμε από την θέση τους. Πρέπει να κατηγορήσουμε τους κυριαρχημένους που αφήνουν τον εαυτό τους να κυριαρχείται, δεν είναι έτσι; Δεν μπορούμε να λέμε ταυτοχρόνως ότι ο λαός είναι παντοδύναμος και ότι ο οποιοσδήποτε δημαγωγός τον τραβάει και τον σέρνει από την μύτη. Πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μία ευθύνη του λαού σε αυτά τα οποία γίνονται σήμερα, αλλά αυτό δεν φτάνει, διότι εδώ δεν κάνουμε ηθικολογία. Το λέμε για να υπενθυμίσουμε στους πολίτες ότι αυτά τα οποία συμβαίνουν, συμβαίνουν με την συμμετοχή τους και με την συνενοχή τους έστω και αν αυτή η συνενοχή δεν είναι ποινική, είναι όμως πραγματική συνενοχή.

Γιατί υπάρχει αυτή η συμμετοχή, η συνοχή που παίρνει την μορφή της απάθειας, της αδιαφορίας, του κυνισμού; Απ’ τη μια μεριά είναι φυσικά όλο αυτό το ιστορικό ρεύμα της σύγχρονης κοινωνίας που οδηγεί τους ανθρώπους όπως θα έλεγα πριν σ’ αυτήν την αποχαύνωση, σε αυτόν τον ατομικισμό, σ’ αυτόν τον καταναλωτικό και τηλεοπτικό αυνανισμό. Απ’ την άλλη μεριά υπάρχει και κάτι που δέχεται συζήτηση και ανασκευή, το γεγονός ότι διείσδυσε μέσα στον πληθυσμό και μέσα στην εργατική τάξη και σε αυτό είναι υπεύθυνος ο Μαρξισμός. Η καπιταλιστική φαντασιακή σημασία, η μύθωση -αν θέλετε- της γνώσης, της επιστήμης, των ειδικών, αυτών που ξέρουν αυτό που στηρίζει αυτή την κεντρική δομή της σύγχρονης κοινωνίας και την τελείως ασυμβίβαστη με κάθε δημοκρατική θέσμιση δηλαδή, την ιεραρχία. Γιατί ο τάδε είναι στην κορφή και οι άλλοι είναι κάτω; Διότι είναι σπουδασμένος, διότι είναι επαΐων, διότι ξέρει καλύτερα, διότι είναι ειδικός, κ.λπ.

Αυτός ο μύθος έχει βαθιά διείσδυση μέσα στην ψυχή των ατόμων και αν μου επιτρέπεται για να σας διασκεδάσω ολίγον και να διακόψω την ίσως ανιαρή συνέχεια αυτών των συλλογισμών, θα σας διηγηθώ ένα ανέκδοτο: Στην Ελλάδα μένει συνεχώς αυτή η καλή συνήθεια ότι συζητάμε με τον άνθρωπο που οδηγεί το ταξί και έτσι παίρνουμε διάφορες σφυγμομετρήσεις. «Τι γίνεται», του λέω, «φαίνεται άσχημη η κατάσταση». «Ναι», λέει, «είναι φριχτή, αλλά μην ανησυχείτε». Λέω, «Γιατί να μην ανησυχούμε;». «Ε», λέει, «υπάρχει ο Αντρέας (Παπανδρέου)». «Α», λέω, «και τι θα κάνει ο Αντρέας;». Λέει, «Αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να κάνει τίποτα, διότι έχει φύγει 48 ώρες στην Βουλγαρία». «Γιατί έχει φύγει ο Αντρέας 48 ώρες στην Βουλγαρία;». «Διότι», μου λέει ο ταξιτζής, «η βουλγαρική κυβέρνηση είχε βρει την οικονομική κατάσταση πολύ σκούρα και κάλεσαν τον Αντρέα για 48 ώρες για να τους την διορθώσει».

Νομίζω ότι κάθε σχόλιο είναι περιττό, ο άνθρωπος που μου το έλεγε αυτό ήτανε πολύ κανονικός άνθρωπος δηλαδή δεν ήτανε καθόλου εκ γενετής ηλίθιος ας πούμε, ήτανε πολύ εντάξει, οδηγούσε καταπληκτικά μου είπε αστεία στην κουβέντα και τα ρέστα. Ε, με αυτή την νοοτροπία οι άνθρωποι ψήφισαν δύο φορές -την πρώτη θα μπορούσε να τους συγχωρήσει κανείς, την δεύτερη όχι- τον Αντρέα και τον φέρανε στα πράματα. Ο Αντρέας είναι ειδικός, έτσι; Ο Κουτσόγιωργας είναι βέβαια ειδικός στα πάμπερς (σ.σ.: Αναφέρεται στο σκάνδαλο Κοσκωτά) και σε διάφορα άλλα. Αλλά και όλοι οι άλλοι είναι ειδικοί, είναι επαΐοντες αυτοί ξέρουνε! Ας αφήσουμε αυτούς που ξέρουν να τα αποφασίσουν!

Το ίδιο μέσα στο εργατικό κίνημα, υπάρχουνε οι αρχηγοί που ξέρουνε, οι γενικοί γραμματείς, oι Ζαχαριάδηδες, ο ένας, ο άλλος κ.λπ. Και εκεί ακόμα το χειρότερο -γι’ αυτό είπα ότι φταίει ο Μαρξισμός- με την θεωρητική κατοχύρωση, διότι πίσω από τον γενικό γραμματέα, ή πίσω από τα στελέχη, του κόμματος, υπάρχει η μαρξιστική θεωρία που λέει την αλήθεια για την ιστορία, για την κοινωνία, για το πως πρέπει να γίνει Σοσιαλισμός, για το πότε πρέπει να κάνουμε απεργία, πότε δεν πρέπει, πότε πρέπει να πάρουμε τα όπλα, να καταλάβουμε τα χειμερινά ανάκτορα κ.λπ. Όλα αυτά φυσικά είναι ή στους 15 τόμους του Κεφαλαίου ή στους 60 τόμους των απάντων του Λένιν. Τα έχουν μελετήσει οι ειδικοί, αυτοί ξέρουν. Εσύ πήγαινε να κολλήσεις τις προκηρύξεις, αυτό μπορείς να κάνεις. Αλλά αυτό έχει αρχίσει εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα δηλαδή από το 1880-1890. Σε αντίθεση με το ότι γινότανε στην αρχή στα εργατικά συνδικάτα και στα εργατικά κόμματα, όπου πράγματι υπήρχε μία άμεση δημοκρατία, άρχισε να δημιουργείται μία γραφειοκρατία. Και από που αντλούσε την δύναμη της αυτή η γραφειοκρατία;

Οι εξηγήσεις που έχουνε δοθεί, ότι είναι πραγματικοί λόγοι, κατά την γνώμη μου είναι ανόητες. Η πραγματική εξήγηση είναι ακόμα μία φορά η διείσδυση μέσα στην εργατική τάξη και εν γένει μέσα στον πληθυσμό, αυτής της καπιταλιστικής φαντασιακής σημασίας ότι διοικούν και διευθύνουν, αυτοί που έχουν τα προσόντα να διοικούν και να διευθύνουν δηλαδή την επιστήμη την τεχνική της διεύθυνσης. Τώρα αυτή η ιδέα είναι φυσικά ριζικά αντίθετη με την αρχαία ελληνική ιδέα για το τι είναι δημοκρατία και τι είναι πολιτική. Το εκθέτει πολύ ωραία ο Πρωταγόρας στον λόγο τον οποίον δίνει μέσα τον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνος και τον οποίο ο Πλάτων, παρ’ όλο εχθρός της δημοκρατίας, κατά την γνώμη μου μεταφέρει πολύ πιστά.

Στον Πρωταγόρα λέει ότι, το θέμα είναι εκεί πέρα ποιος είναι πολιτικός και ποιος δεν είναι και ποιος κατέχει και ποιος δεν κατέχει την πολιτική επιστήμη. Και ο Πρωταγόρας απαντά όχι με έναν λόγο, αλλά στην αρχή με έναν μύθο: Λέει ότι όταν ο Ζευς φρόντιζε για τους ανθρώπους, μοίρασε στον έναν τούτη την ειδικότητα, στον άλλον την άλλη την ειδικότητα, αλλά την πολιτική γνώση την έδωσε ίδια σε όλους και γι’ αυτό λέει ο Πρωταγόρας: «Βλέπεις ότι όταν οι Αθηναίοι θέλουν να αποφασίσουν στην εκκλησία τους για το πως να κατασκευαστούν τα καράβια ή πως να χτιστούν τα τείχη, ή οι ναοί, φωνάζουν τους ειδικούς και τους ακούν και αν κανένας μη ειδικός θελήσει να πάρει τον λόγο τον γιουχαΐζουνε. Όταν όμως πρόκειται να συζητηθούν οι γενικές πολιτικές υποθέσεις της πόλης οποιοσδήποτε μιλάει και όλος ο κόσμος τον ακούει με προσοχή». Πίσω από αυτόν τον μύθο κρύπτεται αυτή η βαθύτατη πολιτική και φιλοσοφική ιδέα των αρχαίων, ότι για τα πολιτικά πράγματα δεν υπάρχει επιστήμη, για την αρχαία Ελλάδα, δεν υπάρχει συστηματική γνώση με αποδείξεις, με εκπαίδευση κ.λπ, αλλά υπάρχει δόξα, δηλαδή υπάρχει γνώμη των ανθρώπων, η οποία φυσικά πρέπει και αυτή να παιδευτεί και η οποία καλυτερεύει με την εμπειρία αλλά η οποία δεν είναι επιστήμη.

Πως μπορεί η δόξα των ανθρώπων να παιδευτεί, πως είναι δυνατόν οι άνθρωποι να σχηματίζουν ολοένα καλύτερη φύση και φρόνηση για τα πολιτικά πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει επιστήμη; Ένας και μόνος τρόπος υπάρχει για να την αποκτήσουν, είναι να ασκούν την πολιτική εξουσία, να συζητούν και να περνούν αποφάσεις, είναι τελείως αντίθετη φυσικά η μοντέρνα αντίληψη η οποία επεκράτησε και όχι ο αρχαίος λόγος η ιδέα ότι η δημοκρατία είναι η εκπροσώπευση, ή αντιπροσώπευση. Αυτή η συζήτηση έχει γίνει από πολύ καιρό και ο ίδιος ο Ρουσό, ο οποίος έγραφε στο τέλος του 18ου αιώνος έλεγε σαφώς ότι η μόνη μορφή δημοκρατίας η οποία είναι δεκτή ή είναι πραγματική δημοκρατία ή άμεση δημοκρατία και έλεγε χαρακτηριστικά μια φράση την οποία θα μπορούσε να είχε βρει κανείς και στον Λένιν ή στον Μαρξ -όταν μετά κάναν την κριτική του κοινοβουλευτισμού- ότι «οι Εγγλέζοι που νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι διότι εκλέγουν τους βουλευτές τους μια φορά στα 5 χρόνια, βρίσκονται μέσα σε αυταπάτη…», λέει ο Ρουσό, «…Είναι ελεύθεροι μια μέρα σε 5 χρόνια». Εγώ θα έλεγα ότι ο Ρουσό δεν πηγαίνει στο τέλος του συλλογισμού του, γιατί φυσικά δεν είναι ελεύθεροι, όπως δεν είμαστε και δεν είσαστε ελεύθεροι, ούτε μία μέρα στα 5 χρόνια. Διότι το τι θα ψηφίσετε αυτή τη μέρα στα 5 χρόνια είναι ήδη προδιεγεγραμμένο. Πρώτα-πρώτα είναι προδιεγεγραμμένο απ’ το ποια πολιτικά κόμματα εμφανίζονται. Είναι προδιεγεγραμμένο από το τι μας έχουνε γεμίσει το κεφάλι επί 5 χρόνια. Είναι προδιεγεγραμμένο από τις καταστάσεις τις οποίες έχουνε ήδη δημιουργήσει αυτοί οι άνθρωποι. Από τη στιγμή κι απ’ την οποία έχουν εκλεγεί αμετάκλητοι αντιπρόσωποι, η πρώτη και κύρια δουλειά αυτών των αμετακλήτων αντιπροσώπων -εκτός κι αν πιστεύουμε στον Άγιο Βασίλη- είναι το πως να κατοχυρώσουν την επανεκλογή τους. Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα και αυτό αυτή τη στιγμή το βλέπετε όχι απλώς στο επίπεδο των αντιπροσώπων, αλλά στο επίπεδο της Προεδρίας της Κυβερνήσεως. Το μόνο θέμα το οποίον ενδιαφέρει είναι πως να κατοχυρωθεί η επανεκλογή. Όλα τα άλλα είναι, με συγχωρείτε, είναι τρίχες. Έτσι; Ό,τι και να διδάσκουν οι καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο και τα λοιπά.

Η αντιπροσώπευση είναι πολιτική αυτοαποξένωση του πολιτικού σώματος. Είναι «πάρε αγά μου το σχοινί να με κρεμάσεις». Η μόνη δυνατή μορφή δημοκρατίας είναι η άμεση δημοκρατία, όπου οι άνθρωποι αποφασίζουν μόνοι τους και όχι μέσω αμετακλήτων εκπροσώπων. Τώρα φυσικά από πολύ καιρό υπάρχει το επιχείρημα και η συζήτηση την οποία θα ήταν ανέντιμο να αφήσουμε κατά μέρος. Άμεση δημοκρατία υπήρξε, το ξέρουμε. Υπήρξε στην Αθήνα και σε μερικές άλλες ελληνικές πόλεις, όχι σε όλες. Δεν υπήρξε ποτέ στην Ρώμη. Αν ποτέ ακούσετε κανέναν καθηγητή πανεπιστημίου να σας μιλάει για ρωμαϊκή δημοκρατία, βγείτε έξω, αγοράστε ντομάτες και ρίξτε του. Η Ρώμη ήτανε ολιγαρχία από την αρχή μέχρι το τέλος. Αν ακούσετε κανέναν μαρξιστή να σας πει ότι η αθηναϊκή δημοκρατία στηριζόταν στη σκλαβιά, αγοράστε πορτοκάλια σάπια και ρίξτε του, διότι σκλαβιά υπήρχε παντού στον αρχαίο κόσμο, αλλά δεν υπήρχε δημοκρατία και πείτε του ότι δεν ξέρει τον Μαρξισμό αυτός ο δήθεν μαρξιστής, γιατί ο ίδιας ο Μαρξ γράφει πολύ σωστά ότι η πραγματική κοινωνικοοικονομική βάση της αρχαίας δημοκρατίας ήταν η ελεύθερη ανεξάρτητη μικροπαραγωγή. Η βάση της αθηναϊκής δημοκρατίας δεν ήτανε η σκλαβιά, οι πλούσιοι είχανε σκλάβους, οι περισσότεροι από τους άλλους δεν είχανε. Η βάση της αθηναϊκής δημοκρατίας ήτανε ότι ο χωριάτης που έκανε με τα πόδια 25 χιλιόμετρα για να κατέβει στην αγορά του δήμου και να συζητήσει και ν’ αποφασίσει, ο τεχνίτης ο Αθηναίος φυσικά το ίδιο, ο ναύτης ο Αθηναίος, ο Πειραιώτης το ίδιο.

Τώρα αυτό φυσικό προϋποθέτει ότι έχουμε μια πολιτική κοινότητα περιορισμένη σε αριθμό, δεν είναι έτσι; Και υπάρχει άλλωστε και η περίφημη φράση του Πλάτωνα, στους «Νόμους» νομίζω, όπου λέει ότι η ιδανική διάσταση μιας πόλης από άποψη πληθυσμού, όχι εδάφους, είναι ο αριθμός ανθρώπων οι οποίοι μαζεμένοι στο ίδιο μέρος, μπορούν να ακούσουν τη φωνή ενός ρήτορα. Λοιπόν να κλείσουμε τα μικρόφωνα, να δούμε αν εδώ μπορούμε να κάνουμε άμεση δημοκρατία χωρίς μικρόφωνα, έτσι; Αυτή η ιδέα η οποία είναι πάρα πολύ σημαντική, βλέπετε και τη συμβολή και τη διάσταση. Και βλέπετε το γεγονός ότι ο καθένας περίπου ξέρει τον άλλον. Στους πλατωνικούς διάλογους π.χ. ρωτάει ο Σωκράτης σ’ ένα γυμνάσιο, εκεί που είναι οι νέοι και που τους λιμπίζεται, ποιος είναι ο τάδε, ας πούμε; Και του λέει ο άλλος, πως δεν ξέρεις, είναι ο γιος του Κτησικράτη, ας πούμε. Α, λέει ο Σωκράτης, βεβαίως και δεν είχε ξάδελφο τον τάδε, κ.λπ. Διότι φυσικά, άμα είναι οι πολίτες οι ελεύθεροι 30.000 από τους οποίους 10-15.000 μένουν στην Αθήνα, όλος ο κόσμος γνωρίζεται μεταξύ τους και περίπου ξέρει τι φάρα είναι, τι ζυγίζει και τι είναι ικανός να κάνει και να μην κάνει. Ο μεγάλος Αμερικανός κοινωνιολόγος ο Λιούις Μάμφορντ συζητάει αυτή τη φράση σε ένα βιβλίο το ’36 και λέει αρκετά σωστά, αλλά μένει σ’ αυτό το πεδίο, ότι με την εφεύρεση του ραδιοφώνου τα όρια της άμεσης δημοκρατίας, έχουνε γίνει τα όρια του πλανήτη. Αυτό είναι σωστό, είναι ελλειπές, θα πω αμέσως γιατί.

Εγώ ο ίδιος, αν μου επιτρέπετε να αναφέρω τον εαυτό μου, 20 χρόνια μετά από τον Μάμφορντ, ανέφερα όλη αυτή την ιστορία και ανέφερα επίσης το γεγονός της τηλεόρασης, ότι φυσικά και η τηλεόραση μπορεί να μπει στην υπηρεσία της άμεσης δημοκρατίας. Φυσικά με το πολιτικό καθεστώς που υπάρχει μπήκε στην υπηρεσία της φαυλοκρατίας, δεν είναι έτσι; Αλλά αυτό δεν είναι ενδιαφέρον καθ’ αυτό, αυτό που θέλω να πω, είναι ότι υπάρχουν τα τεχνικά μέσα, για να μπορέσουν να υπάρξουν έλλογες και στοχασμένες μετά από συζήτηση, συλλογικές αποφάσεις που να υπερβαίνουν απείρως τα όρια της κλασσικής άμεσης δημοκρατίας, της αθηναϊκής ας πούμε. Δεν θα το συζητήσω εν εκτάσει αυτό το ζήτημα, φυσικά δεν αρκεί να υπάρχει ραδιόφωνο διότι, ραδιόφωνο είχε και ο Χίτλερ και αφιόνιζε τους Γερμανούς. Πρέπει φυσικά να υπάρχει όχι μονόδρομος, αλλά διπλόδρομος, το ίδιο για την τηλεόραση, όλα αυτά λύνονται από την στιγμή που η τηλεόραση δεν σκοπεύει να κάνει ρεκλάμες και να πουλάει λόγους πρωθυπουργού και φάτσες υπουργών, αλλά που γίνεται πραγματικά δημοκρατικό όργανο. Υπάρχει κάτι άλλο που είναι ελλειπές στην ιδέα του Μάμφορντ και που νομίζω ότι μπορούμε και πρέπει να το συμπληρώσουμε: Σε κοινωνίες τόσο εκτεταμένες, όσο οι δικές μας και οι οποίες αυτό το λέω παρεμπιπτόντως, δεν θα μπορέσουν ποτέ να ορθοποδήσουν εάν δεν επεκταθούν ακόμα περισσότερο, δεν θέλω να σας τρομάξω αλλά σκεφτείτε αυτό που έλεγα στην αρχή τα οικολογικά προβλήματα σήμερα, νομίζω ότι γίνεται αμέσως προφανές, ότι όχι το ζήτημα της δημοκρατίας είναι παγκόσμιο, αλλά το ζήτημα της δημοκρατίας είναι ζήτημα παγκόσμιας δημοκρατίας, για τον απλούστατο λόγο ότι αν περνάει ένα πετρελαιοφόρο 500.000 τόνων σε 100 χιλιόμετρα απόσταση από τις ακτές σας και αν τυχόν σπάσει όπως έγινε αυτό πολλές φορές, οι ακτές σας μεταμορφώνονται σε πίσσα επί χρόνια για να μην μιλήσω για την ατμόσφαιρα, τα δάση κ.λπ.

Για να τραφεί αυτή η άμεση δημοκρατία πρέπει να είναι πραγματικά άμεση δημοκρατία σε ένα ορισμένο επίπεδο. Πρέπει να είναι, αν μπορώ να πω, αθηναϊκού τύπου δημοκρατία, στο επίπεδο της βάσης, δηλαδή πρέπει να υπάρχει, ένα δίκτυο κοινών ή κοινοτήτων αποκεντρωμένων και αυτοκυβερνημένων. Δηλαδή οι άνθρωποι πρέπει να παιδευτούν στην αυτονομία, στην αυτοδικία -όχι με την έννοια των εφημερίδων- και στην αυτοτέλεια στο επίπεδο ας πούμε ή στις διαστάσεις μιας πόλης μεταξύ 20 και 50 ή έστω και 100 για να βάλω μέσα και τον Βόλο, χιλιάδων κατοίκων, στις διαστάσεις ενός εργοστασίου, όταν πρόκειται για την παραγωγική αυτοδιαχείριση, στις διαστάσεις συνεταιρισμών 5-10 χωριών όπου οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να κάνουν μια εκκλησία και να αποφασίσουν και από κει να ξεκινάει μια ανάθεση. Όχι εκπροσώπευση, αλλά ανάθεση ανακλητής διαρκώς δύναμης σε ανθρώπους που να συμμετέχουν σε ανωτέρων διαστάσεων ενότητες.

Σ’ αυτές τις βασικές ενότητες της άμεσης δημοκρατίας νομίζω ότι, οι αρχαίοι μπορούν να μας υποδείξουν πράγματα όχι για να τα μιμηθούμε, αλλά για να σκεφτούμε. Π.χ. ότι στην αρχαία Αθήνα ένα σωρό βασικές αρχές, πληρώνονταν με εκ περιστροφής καθορισμό, δηλαδή ένα μήνα ήτανε μία φυλή, και ανάμεσα σε αυτή τη φυλή ένα άτομο που ήτανε επιστάτης των πρυτάνεων, δηλαδή πρύτανης της δημοκρατίας, έναν άλλο μήνα ήτανε η άλλη, ή με κλήρο. Εκεί όπου οι Αθηναίοι εξέλεγαν, όπως ξέρετε, είναι εκεί όπου πράγματι χρειάζεται μια ειδικότητα και γι’ αυτό π.χ. οι στρατηγοί εκλεγόντουσαν. Διότι το να διοικήσει στρατός σε μάχη δεν είναι θέμα του καθενός, είναι θέμα μιας ειδίκευσης και μιας τέχνης εκλεγόντουσαν αλλά με ανάκληση. Οι σύγχρονες ελευθερωτικές κινήσεις και ιδιαίτερα το εργατικό κίνημα δημιούργησε μία άλλη μορφή, που είναι η μορφή εργατικού συμβουλίου, δηλαδή υπάρχει μία γενική συνέλευση όλων των ενδιαφερομένων, αυτοί εκλέγουν, εκπροσώπους, οι οποίοι όμως εκπρόσωποι είναι συνεχώς ανακλητοί, όχι απλώς υπεύθυνοι, ενώ οι βουλευτές μας δεν είναι, ούτε καν οι υπουργοί δεν είναι υπεύθυνοι, τέλος πάντων. Είναι συνεπώς υπεύθυνοι, αλλά είναι συνεχώς ανακλητοί και είναι υποχρεωμένοι να δώσουν λόγο γι’ αυτά τα οποία έκαναν στους εκλογείς τους.

Νομίζω δεν είναι ο τόπος και ο χρόνος τώρα να επιδοθούμε σε μια μάλλον ουτοπική κατασκευή μιας άμεσης δημοκρατίας που θα περιελάμβανε εκατομμύρια πληθυσμών, αλλά νομίζω, αν υπάρχει απ’ τη μια μεριά πραγματική δημοκρατία άμεση σε ενότητες βάσεως, στις οποίες, αυτή η πραγματική δημοκρατία μπορεί να λειτουργήσει. Κάθε αρχή που κατ’ ανάγκην πρέπει να εκλεγεί, είναι όχι απλώς εκλεκτή, αλλά συνεχώς ανακλητή, υπεύθυνη για να πρέπει να δίνει λόγο. Νομίζω ότι μπορούμε να αρχίσουμε να λύνουμε το πρόβλημα της δημοκρατίας σε μια κοινωνία που έχει τις διαστάσεις των σημερινών κοινωνιών και κατά την γνώμη μου, που θα έπρεπε να επεκταθεί σε ηπειρωτικούς και τελικά πλανητικούς χώρους.

Φτάνω τώρα στο τελευταίο σημείο της ομιλίας μου. Όλα αυτά κατά κάποιο τρόπο είναι δευτερεύοντα, έχουν βέβαια την σημασία τους, αλλά δεν είναι τα καίρια για να μπορέσει η άμεση δημοκρατία να λειτουργήσει, δηλαδή για να μπορέσει να υπάρξει ελευθερία γιατί γι’ αυτό πρόκειται. Είτε σε διαστάσεις 20-30 χιλιάδων ανθρώπων, είτε σε διαστάσεις τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων, πίσω, κάτω και πάνω από όλους τους θεσμούς χρειάζεται κάτι άλλο που κανένας δεν μπορεί να το αποφασίσει ή να το βάλει σαν νόμο, χρειάζεται η συνεχής δημιουργική δραστηριότητα του κοινού, γιατί το κοινό θα βρει δεν θα το βρω εγώ, ούτε εσείς, το πως είναι δυνατόν να υπάρχει αντίχηση ανάμεσα σε έναν κεντρικό πομπό ραδιοφώνου ή τηλεοράσεως και στον κοινό που τον δέχεται, το κοινό θα βρει, ο λαός, οι λαοί θα βρουν κατά ποιο τρόπο μπορούν να δημιουργηθούν μορφές τις οποίες ίσως ούτε φανταζόμαστε σήμερα, οι οποίες θα μπορούσαν να λύσουν προβλήματα που μας φαίνονται ανυπέρβλητα. Χρειάζεται λοιπόν αυτή η συνεχής δημιουργική δραστηριότητα του κοινού και αυτό σημαίνει κυρίως για όλους το πάθος για τα κοινά, κι αυτό δεν είναι δική μου ανακάλυψη, υπάρχει σε εκείνο το καταπληκτικό χορικό της Αντιγόνης που αρχίζει «πολλά τα δεινά και ουδέν ανθρώπου δεινότερων τέλη» και όπου ο Σοφοκλής ανάμεσα στα άλλα θαυμαστά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, αυτό που ονομάζει «η αστυνόμος οργά» -αστυνόμος θα πει θεσμιστική, και οργά, από το οποίο βγαίνει άλλωστε ο οργασμός, είναι η ακμή του πάθους, δηλαδή οι άνθρωποι αυτοί που πάνω στην ακμή του πάθους στήσαν πραγματικές πολιτείες, έτσι, όπως αυτή μέσα στην οποία γεννήθηκε ο Σοφοκλής και για την οποίαν έγραψε τις τραγωδίες του.

Αν δεν υπάρχει αυτό το πάθος για τα κοινά, αυτή η αστυνόμος οργά, μπορούμε να λέμε ωραίους λόγους, μπορούμε να γράφουμε ωραία βιβλία, να κατασκευάζουμε συστήματα τα οποία να είναι άψογα, φιλοσοφικά και πολιτειολογικά, αλλά όλα αυτά δεν θα σημαίνουν τίποτε. Και θα ήθελα απάνω α’ αυτό το σημείο, τελειώνοντας να πω ποια είναι η άκρως αντίθετη άποψη μ’ αυτήν που εκθέτουμε εδώ τώρα και που την στηρίζουμε σ’ αυτήν την καταπληκτική και εκθαμβωτική φράση του Σοφοκλή για την «αστυνόμον οργά». Η άποψη της σύγχρονης δήθεν δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού την έχει με καταπληκτική πυκνότητα και βαθύτητα εκφράσει ένας Γάλλος πολιτικός φιλόσοφος του περασμένου αιώνα που λέγεται Μπενζαμέν Κονοτάντ, σε ένα περίφημο κείμενο που συγκρίνει την ελευθερία των αρχαίων με την ελευθερία των μοντέρνων, και όπου λέει ότι πράγματι η αρχαία δημοκρατία, επειδή οι άνθρωποι δεν είχαν τίποτα άλλο να κάνουνε στη ζωή τους, έτσι το εξηγεί αυτός, είχανε αυτό το πολιτικό πάθος, ενώ εμείς λέει και εδώ παραθέτω επί λέξη μεταφράζοντας, «το μόνο που γυρεύουμε από το κράτος είναι η κατοχύρωση των απολαύσεων μας». Και δεν το λέει ούτε κατηγορηματικά, ούτε ειρωνικά, το λέει διότι ξέρει τους συγχρόνους ανθρώπους.

Αυτό είναι, ελπίζω κατά το ήμισυ, μία τραγική αλήθεια για τον σύγχρονο κόσμο, δηλαδή αυτό που γυρεύουνε oι άνθρωποι και το γυρεύουν δεν σκέφτονται ότι είναι δικό τους θέμα, το γυρεύουν. Υπάρχει ένας μπαμπάς, μαμά, κράτος το οποίο είναι ταυτοχρόνως και ένα τέρας, αλλά το οποίο είναι ταυτοχρόνως και ένα είδος Άγιου Βασίλη ο οποίος έχει μία κοιλιά μέσα από την οποία βγάζει χαρτονομίσματα, άδειες, θέσεις, δεν ξέρω τι, το ένα, το άλλο, αλλά το οποίο πάντως πρέπει να κατοχυρώνει τις απολαύσεις μας. Όσο υπάρχει αυτή η σύλληψη, ή μάλλον αυτή η βαθιά φαντασιακή τοποθέτηση του συγχρόνου ατόμου απέναντι στα κοινά και απέναντι στην πολιτική, ακόμη μια φορά όσα λέμε μπορούν ίσως να μείνουνε ο σπόρος για κάποια άλλη γενιά αλλά δεν ωφελούν σε τίποτα, αυτό που χρειάζεται σήμερα κατ’ εξοχήν, είναι αυτό το πάθος για τα κοινά, η ευθύνη, η συμμετοχή, η «αστυνόμος οργά».

Βιβλίο Κουφοντίνα: Free ή our thinking zone;..

Δημήτρης Χριστόπουλος

Πριν έρθω να μιλήσω στην εκδήλωση(*) αυτή έψαξα πρόχειρα τη βιβλιοθήκη μου για να βρω βιβλία των οποίων οι συγγραφείς βαρύνονται εγκλήματα. Κι όχι όποια όποια αλλά με...
τα πιο απεχθή και κυρίως αυτά της ανθρωποκτονίας, γενοκτονίας, παιδεραστίας.

Βρήκα βιβλία εγκληματιών του κοινού ποινικού δικαίου, από το Ζακ Μεσρίν, (νούμερο ένα δημόσιο κίνδυνο σε τρεις χώρες και ήρωα εκπληκτικής ομώνυμης ταινίας προ τετραετίας), ένα βιβλίο που είχα αγοράσει μια φορά στο Μοναστηράκι από τον ίδιο τον Κοεμτζή λίγα χρόνια προτού πεθάνει και μια συλλογή αυτοβιογραφικών σημειωμάτων των μεγαλύτερων μαφιόζων του 20ου αιώνα. Βρήκα το βιβλίο Ο Ιωάννης Ράλλης ομιλεί εκ του τάφου του και επίσης μια συλλογή για τη Βαϊμάρη όπου έχει κείμενα του Αϊνστάιν, του Χαίνριχ Μαν και του Φρόυντ αλλά και του νεαρού Γκαίμπελς!

Ληστρικά μυθιστορήματα, βιογραφίες του Φώτη Γιαγκούλα, του πιο στυγερού Θεσσαλού λήσταρχου του περασμένου αιώνα, (δύο μάλιστα βιβλία κυκλοφόρησαν μόλις το 2013 και το 2014, το ένα φοβερό και το συστήνω), αυτοβιογραφία του μακελάρη της Sabra και Satila, Ariel Sharon με τίτλο Warrior, αυτοβιογραφία του εκ των ιδρυτών των Ερυθρών ΤαξιαρχιώνRenato Curcio, βιβλία του IRA, αλλά και την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του γνωστού για τις παιδεραστικές προτιμήσεις του Κάρολ Λιουις, και πάει λέγοντας.

Είμαι ένας μάλλον φιλήσυχος άνθρωπος που αποστρέφεται τη βία και, όπως όλοι οι εχέφρονες άνθρωποι, έτσι και εγώ θα προσφύγω στη βία μόνο αμυνόμενος. Ή τουλάχιστον έτσι πιστεύω για τον εαυτό μου. Με δυο λόγια: δεν είναι καινοφανές ότι το έγκλημα έλκει τη λογοτεχνία, την ιστορία και την πολιτική. Υπό την έννοια αύτη, το βιβλίου του Κουφοντίνα, στο βαθμό που εξιστορεί από τα μέσα της ζωή ενός στεγανού ένοπλου χώρου, μου παρουσιάζει ενδιαφέρον.

Προφανώς λοιπόν, η μη διάθεσή του από το βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone είναι δικαίωμά του και, υπό την έννοια αυτή, δεν κάνουμε συζήτηση που μπορεί να διεξαχθεί με όρους δικαιωμάτων. Επισημαίνω πάντως πως αν η άρνηση πώλησης του βιβλίου μεταλλάσσονταν, στο όνομα του αποτροπιασμού που προκαλεί το περιεχόμενο του σε απαγόρευση κυκλοφορίας του με ασφαλιστικά μέτρα κατάσχεσης, όπως μερικά χρόνια πίσω το Μν του Μίμη Ανδρουλάκη ή τα σκίτσα του Haderer που παρουσιάζουν τον Χριστό να καπνίζει χασισέλαιο, τότε θέλω να πω – και ελπίζω σε αυτό να συμφωνούμε – ότι αυτό θα επρόκειτο για επαίσχυντη λογοκρισία η οποία θα έβρισκε ενάντιά της κάθε σοβαρό φιλελεύθερο άνθρωπο, όσο και αν δεν του αρέσει ότι ο Κουφοντίνας βγάζει βιβλίο. Ας μη το αγοράσει…

Έρχομαι τώρα στο επίδικο που είναι κάτι διαφορετικό: η απόφαση μη διάθεσης του βιβλίου από ένα από τα πολλά βιβλιοπωλεία της χώρας τούτης. Εδώ όμως υπάρχει κάτι κρίσιμο. Η απόφαση αυτή ελήφθη υπό τη μορφή ενός politicalstatement και όχι όπως – όπως.

Είναι απολύτως διαφορετικό από το να έρθει κάποιος ανυποψίαστος ελληνόφωνος τουρίστας, να ζητήσει το βιβλίο και ο πωλητής να του πει ότι «δεν πουλάμε τέτοια βιβλία εδώ μέσα». Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, αλλά εδώ το βιβλιοπωλείο επέλεξε να το κάνει φωναχτά με κάτι σαν επιτύμβια στήλη που κλείνει τη συζήτηση λέγοντας «δικαίωμα στην ελευθερία χωρίς δικαίωμα στη ζωή δεν μπορεί να υπάρχει». Παρεμπιπτόντως, όλοι γνωρίζουμε περιπτώσεις ανθρώπων που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία άλλων, οπότε αυτό – πέραν των συναισθηματικών φορτίσεων – εισάγει κι ένα στοιχείο πραγματολογικής ακυρότητας της εν λόγω φράσης.

Αυτό, λοιπόν, με βάζει σε σκέψεις. Για ποιον λόγο; Είναι πιο στυγερός δολοφόνος ο Κουφοντίνας από τους ειδεχθείς εγκληματίες για τους οποίους έκανα λόγο στην αρχή; Τι είναι αυτό που διακρίνει τις δύο περιπτώσεις. Ο αριθμός των νεκρών; Μήπως το μέγεθος της οδύνης; Μήπως η χρονική εγγύτητα με τα περιστατικά; Πώς ορίζεται το κατώφλι της απαξίας στη μια και πώς σε μια άλλη περίπτωση.

Αντιλαμβάνεστε πόσο επισφαλή και μαχητά είναι αυτά τα κριτήρια. Αν μου πείτε ότι «η 17Ν είναι ζώσα πραγματικότητα στην ελληνική κοινωνία, ασκεί επίδραση σε τμήματα της Αριστεράς – και απέναντι σε αυτό συνιστά πολιτική διαμαρτυρία η μη πώληση, ενώ ο Γιαγκούλας είναι υπόθεση της ιστορίας» θα απαντήσω ότι ο Γιαγκούλας και ο Νταβέλης ήταν λαϊκά ινδάλματα με φοβερή επίδραση στην εποχή τους. Μήπως άραγε τότε δεν θα έπρεπε να πουλιούνται τα βιβλία τους;

Για το λόγο αυτό, όσο κι αν είναι δικαίωμα του καθενός να πουλάει ό,τι θέλει στο βιβλιοπωλείο του – παλιότερα κάποια super market κάνανε εμπάργκο σε προϊόντα ευρωπαϊκής χώρας επειδή δε στήριζε τις ελληνικές θέσεις στο μακεδονικό, σήμερα ένα άλλο super market διαφημίζεται λέγοντας ότι απασχολεί μόνο Έλληνες - το δικαίωμα αυτό δεν σημαίνει ότι η απόφαση τουsuper market ή του βιβλιοπωλείου δεν εκτίθεται στη βάσανο της δημόσιας κριτικής, αποδοκιμασίας, κοροϊδίας και απαρέσκειας.

Όχι επειδή παραβίασε το δικαίωμά μου να βρω το βιβλίο εδώ μέσα – εξάλλου δε νομίζω να το ζητούσαν και πολλοί ακόμη και αν δεν είχε βγει η ανακοίνωση – αλλά διότι με τον τρόπο αυτό οδηγεί σε ερμητική συρρίκνωση τα περιθώρια άσκησης δημοσίου (δια)λόγου και κριτικής εξαιτίας της αγανάκτησης ή της οδύνης που προκαλεί ένα συγκεκριμένο πόνημα.

Όπως λοιπόν, δεν θα πήγαινα στις Εκδ. Γεωργιάδη να βρω τον Αληθινό Παλαμά του Νίκου Ζαχαριάδη, στη Σύγχρονη Εποχή να βρω υλικό για τη Σχολή του Σικάγο, στο χριστιανικό βιβλιοπωλείο Αλήθεια να βρω το Κοράνι, στην Αναρχική Βιβλιοθήκη για να βρω τις Ώρες Ευθύνης του Γ.Ράλλη, έτσι ξέρω, με τον πιο φωναχτό τρόπο, ότι και στο free thinking zone δεν θα βρίσκω βιβλία με των οποίων το περιεχόμενο διαφωνούν ριζικά οι ιδιοκτήτες.

Απολύτως εύλογο. Όλοι οι παραπάνω δεν θα είχαν βιβλία που δεν είναι του γούστου τους, επειδή δεν είναι βιβλιοπωλεία, αλλά μαγαζιά κατήχησης. Αντιθέτως, το Θεμέλιο ή ο Ναυτίλος, έχουν και Γ. Ράλλη και IRA και Κουφοντίνα και Friedman και πάει λέγοντας. Το free thinking zone πρέπει να διαλέξει τι θέλει να είναι: ανοιχτό βιβλιοπωλείο ή κατηχητικό μαγαζί.

Το public statement που λέει ότι «εδώ δεν πουλάμε Κουφοντίνα» είναι μεν γούστο του καθενός πλην όμως προάγγελος μιας επικίνδυνης λογικής για το πώς βλέπουμε τα πράγματα. Στη Καλαμάτα αύριο να βγει ο βιβλιοπώλης και να πει ότι «δεν πουλάμε Άρη Βελουχιώτη διότι εδώ μας έσφαξε το Σεπτέμβρη του 1944», στη Φλώρινα να βγει ο βιβλιοπώλης να πει ότι εδώ δεν διαθέτουμε την Απαγορευμένη γλώσσα του Τάσου Κωστόπουλου διότι αυτή είναι ψεύτικη γλώσσα, στη Κομοτηνή να βγει ο άλλος και να μη διαθέτει Κεμάλ διότι ήταν σφαγέας των Ελλήνων, στο Κιλκίς να απαγορεύεται η διάθεση ενός βιβλίου που προκαλεί οδύνη στους Πόντιους επειδή αρνείται τη γενοκτονία τους, και ο κατάλογος μόλις ανοίγει. Και μη μου πείτε ότι «δεν είναι το ίδιο» διότι τροχονόμος του πόνου και του θυμού του άλλου κανείς δεν μπορεί να αυτοχρίζεται.

Το να μη μπορούμε να αναμετρηθούμε με τον κλονισμό που μας προκαλεί ένα βιβλίο είναι προάγγελος κακών. Προάγγελος ότι μια φιλελεύθερη κοινωνία δίνει τη θέση της στις επί μέρους κοινότητες που συγκροτούνται μόνο επειδή ζούνε στην αυτάρκεια και την ασφάλεια της συμφωνίας τους ως θεμέλιο της συνοχής τους. Ο καθένας στο μικρό χωριό του. Συγχωράτε με, αυτό δεν ξέρω τι είναι, πολιτικός φιλελευθερισμός πάντως δεν είναι. Our thinking zone ευχαρίστως. Όχι όμως freethinking.

(*)Παρέμβαση στην εκδήλωση που οργάνωσε το βιβλιοπωλείο free thinking zone


Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

tvxs.gr

ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΙΚΟΣ ΗΘΙΚΙΣΜΟΣ

Σε ένα από τα πιο ωραία καρέ του κόμικ Economix: Πώς δουλεύει η οικονομία,[1] μια σειρά από «παίκτες» των νέων χρηματοπιστωτικών προϊόντων που καθορίζουν τη διεθνή οικονομία τα τελευταία χρόνια, χοροπηδάνε πάνω στα τραμπολίνα τους. Σύμφωνα με τη λογική του κόμικ, το τραμπολίνο συμβολίζει την κίνηση των αγορών στην εποχή των νέων προϊόντων και της φούσκας: μια διαρκής κινητικότητα, που δεν πάει πουθενά μεν και δεν παράγει τίποτα, δημιουργεί όμως την αίσθηση ότι κάτι γίνεται, κάτι πολύ δυναμικό συμβαίνει. Όλη αυτή η οικονομία του ρίσκου, βέβαια, βασίζεται στη σταθερότητα και την ασφάλεια του πλέγματος που υπάρχει στο τραμπολίνο· και το πλέγμα αυτό, όπως η μεγάλη διεθνής κρίση των τελευταίων χρόνων τόσο καλά έδειξε, το προσφέρουν οι κυβερνήσεις. Όπως λέει ένα από τα γραβατωμένα καραγκιοζάκια, «αν πάρω περίεργα ρίσκα και επιτύχω, τα κέρδη είναι δικά μου! Αν αποτύχω, τότε το κράτος καθαρίζει για πάρτι μου και με αναχρηματοδοτεί.» Στο επόμενο καρέ πολλοί τέτοιοι γραβατωμένοι, μαζί με τις εταιρείες τους, κάνουνε πανηγύρι χοροπηδώντας στα κρατικώς εξασφαλισμένα τραμπολίνα τους. Και καθώς χοροπηδούν, βροντοφωνάζουν, «Θέλουμε λιγότερο κράτος – Keep the government off our backs!».

Κόμικς θα μου πεις. Λαϊκισμός. Απλοϊκότητα. Σταμάτα να θέλεις να βρεις απλές εικόνες για να καταλάβεις και να εξηγήσεις το οξύμωρο της σημερινής πολιτικοοικονομικής πραγματικότητας. Τα πράγματα είναι πολύπλοκα, και την πολυπλοκότητά τους άστην γι άλλους, που ξέρουν καλύτερα. Που τους αρέσει η αγορά, η κινητικότητα, η γενικώς ελευθερία. Και που θέλουν να σε φροντίσουν. Να σε συμμαζέψουν. Να σε νοικοκυρέψουν. Να σε κάνουν, όσο γίνεται, άνθρωπο.

Η λογική που ειρωνεύομαι εδώ, που όσο υπερβολικά κι αν την μιμηθώ πάλι ρεαλιστικά την μεταφέρω, βρίσκεται παντού σήμερα, στην Ελλάδα όμως κάνει πρωτοφανές σουξέ. Υπάρχει μια διαρκής συζήτηση για μια διεθνή οικονομική συνθήκη και μια εθνική οικονομική κατάσταση, οι οποίες επηρεάζουν τις ζωές μας σε βαθμό πρωτόγνωρο στην πρόσφατη τουλάχιστον ιστορία μας. Η συζήτηση όμως αυτή γίνεται με όρους που όχι μόνο ο μέσος πολίτης δεν καταλαβαίνει, αλλά και που, για πρώτη φορά, τόσοι πολλοί άνθρωποι, με τόσο μεγάλη ένταση, προσπαθούν να πείσουν ότι δεν μπορεί να καταλάβει. Μια απλή εικόνα, που θα αναλυθεί με πολιτικούς όρους, ονομάζεται λαϊκισμός.

Δεν λέω κάτι καινούριο μέχρι εδώ. Είναι πλέον γνωστό και πασιφανές ότι η παγκόσμια οικονομία, ιδίως τα τελευταία χρόνια, βασίστηκε σε αυτό που κανείς θα μπορούσε να ονομάσει ασύμμετρη πληροφόρηση, και ασύμμετρη κατανόηση. Όλο και πιο πολύπλοκα οικονομικά προϊόντα, σε χρήση όλο και πιο πολύπλοκων οικονομικών συναλλαγών, που στα βάθη της πολυπλοκότητάς τους κατακτούσαν – ως sine qua non – τη δυνατότητα να είναι ανεξέλεγκτα.

Όπως έγραφε ένας αμερικάνος δημοσιογράφος το 2010, «το σημερινό οικονομικό σύστημα δημιουργήθηκε με στόχο να μας κάνει όλους μας να αισθανόμαστε βλάκες, και στην πορεία ακόμα και οι αρχιτέκτονές του επέτρεψαν στους εαυτούς τους να μεταμορφωθούν ομοίως σε βλάκες».[2]

Η κατάσταση είναι γνωστή σε όποιον έχει ζήσει στην Ελλάδα της Κρίσης. Όλη η συζήτηση για τις πολιτικές κινήσεις των τελευταίων χρόνων που οδήγησαν στα μνημόνια και τις τραγικές κοινωνικές αλλαγές, είναι μια συζήτηση που, στην καλύτερη περίπτωση καταλογίζει στους βασικούς πολιτικούς παίκτες τραγική άγνοια του ίδιου του οικονομικού παιχνιδιού στο οποίο κλήθηκαν να παίξουν, και στη χειρότερη, πολύπλοκους συμβιβασμούς και κρυφές διασυνδέσεις με συγκεκριμένους οικονομικούς παίκτες. «Ποιος τους μετράει τους πολιτικούς· δεν κυβερνούν αυτοί· τον κόσμο κυβερνάει η Goldman Sachs». Παλιά το λέγαμε και λίγο στα αστεία. Σήμερα οι περισσότεροι θα το επαναλάμβαναν στα σοβαρά, στη δε Ελλάδα θα έφερναν και εύκολα, καθημερινά παραδείγματα.

Το θέμα μου δεν είναι εδώ οι λεπτομέρειες αυτής της ανάλυσης, αλλά ότι ως γενικό σχήμα υποστηρίζεται και από αυτούς που κανείς δεν θα περίμενε να την υποστηρίζουν. Το ζήτημα, δηλαδή, είναι ότι αυτή η εικόνα περνάει, στον δημόσιο λόγο μιας χώρας σε βαθειά κρίση όπως η Ελλάδα, ως αναγκαίο κακό, ως μια πραγματικότητα που δε μπορεί να αλλάξει. Δεν είναι τυχαίο ότι ο χειρισμός του λόγου του νοικοκυρέματος και της μεσότητας γίνεται σήμερα στην Ελλάδα από ανθρώπους που από τη μια επαναλαμβάνουν πόσο απαίσιος είναι ο καπιταλισμός «στα χειρότερά του» και πόσο ανήθικα γεράκια είναι οι άκαμπτοι σπεκουλαδόροι που έχουν γραπωμένη στα νύχια τους τη φτωχή και ανεκσυγχρόνιστη χώρα μας (η οποία το μόνο που μπορεί να κάνει, μας λένε, είναι «να νοικοκυρευτεί»). Κι από την άλλη, την ίδια στιγμή, επαναλαμβάνουν πόσο περίπλοκη είναι η διεθνής οικονομία, και πόσο οποιοσδήποτε δεν συμφωνεί με τον τρόπο που επιβάλλεται το «εθνικό νοικοκύρεμα», απλώς δεν μπορεί να την καταλάβει.

Αξίζει να παρατηρήσει κανείς το δίκτυο λόγου που έτσι δημιουργείται, στις λεπτομέρειές του: από τη μια σκιαγραφείται ένα οικονομικό σύστημα βασισμένο σε δομικά ασύμμετρη πληροφόρηση, δομική αδιαφάνεια και δομική ανηθικότητα. «Έτσι όμως μόνο δουλεύουν οι αγορές», έρχεται το μάντρα της επιβεβαίωσης αυτού του σχήματος ως αναγκαίου κακού. Την ίδια στιγμή δημιουργείται ένα ιδιαίτερα γενικευμένο επιχείρημα ηθικιστικού ελέγχου. Ακόμα κι αυτό το αδηφάγο σύστημα των αγορών, κι αυτό θα δουλέψει καλύτερα αν περιορίσουμε την ασυδοσία των παικτών που το παρακάνουν. Δεν πειράζει που το σύστημα είναι δομικά ανήθικο. Φτάνει να μπαίνει φυλακή πότε πότε και κανένας από αυτούς που μετά θα υποδύεται ο Ντι Κάπριο. Το καίριο είναι πώς ακριβώς αυτό το σύστημα ηθικιστικού ελέγχου είναι που επεκτείνεται σήμερα, ώστε να οργανώσει το πολύ γνωστό μας επιχείρημα του «νοικοκυρέματος». Σε μια κατάσταση κατά την οποία όταν ένα νοσοκομείο πέφτει έξω από τον προϋπολογισμό του, το νοσοκομείο απειλείται με κλείσιμο ή ουσιαστική απαξίωση, όταν όμως μια ιδιωτική τράπεζα φαλιρίζει τότε αυτή χωρίς πολλά πολλά ανακεφαλαιοποιείται, δημιουργείται μια κουλτούρα ενοχής που δεν αγγίζει, αλλά ούτε και συζητά, τα συστημικά προβλήματα. Ένοχος είναι ο δημόσιος υπάλληλος (όποια κι αν ήταν η εργασία του), ο δάσκαλος που είχε κατακτήσει δικαίωμα για λιγότερες ώρες διδασκαλίας, ο συνδικαλιστής. Ένοχος είναι ο ψηφοφόρος που είχε ανεχθεί τη δομική ρεμούλα του πολιτικού πελατολογίου (όσο κι αν ο ίδιος ψηφοφόρος καλείται τώρα να ψηφίζει για λύσεις που του λένε ότι, και πάλι, είναι μονόδρομος). Στο τσακίρ κέφι ένοχοι είναι και μερικοί κακοί τραπεζίτες, κάποιοι κακοί μιζαδόροι, και σίγουρα όλοι οι κακοί μιζαρπάχτες (όσοι πιαστούν – ώστε να μπορούν οι υπόλοιποι να συνεχίσουν την εργασία τους).

Το ζήτημα δεν είναι αν πρέπει να γίνεται αυτή η συζήτηση: ασφαλώς και πρέπει. Το ζήτημα είναι ο τρόπος που γίνεται σήμερα , όχι για να βελτιώσει κάτι, αλλά για να επεκτείνει: τη δομική ανηθικότητα και τη δομική αδιαφάνεια πλέον στους θεσμούς και τις λειτουργίες μιας κοινωνίας· και τον τακτικιστικό ηθικισμό συν μια επιτήρηση που φτάνει ως την καταστολή, ως βασικές λειτουργίες παραγωγής ενός υπάκουου πληθυσμού, που βαθειά θα πιστεύει ότι η μόνη λύση είναι αυτή που του προτείνεται. Πανεπιστήμια, σχολεία, νοσοκομεία, πολιτικοί θεσμοί, κοινωφελείς δράσεις, μεταμορφώνονται, με το επιχείρημα του δήθεν εκσυγχρονισμού τους, σε συνέχεια του νεφελώδους εκείνου συστήματος που ονομάστηκε χρηματοπιστωτικό. Το νοσοκομείο του εγγύς μέλλοντος θα μοιάζει με χρηματιστήριο (καθώς καλύτερη περίθαλψη θα έχει όποιος πόνταρε ευστοχότερα σε ασφάλιστήρια), το πανεπιστήμιο θα μοιάζει με τράπεζα (καθώς το πτυχίο θα πρέπει να αποδίδει όπως μια αποταμίευση), και η τράπεζα (θα) μοιάζει με κυβέρνηση, σκαντζάροντας συχνά τους αρχιτραπεζίτες της στην πρωθυπουργία και τα δευτεροστελέχη στην προεδρία δημόσιων οργανισμών. Όλοι αυτοί οι θεσμοί, έχουμε αποδεχθεί, καθώς θα εκσυγχρονίζονται, θα πρέπει στην κεφαλή τους να διέπονται από την «κατ’ ανάγκην» δομική ανηθικότητα που διέπει σήμερα τις αγορές. Ταυτόχρονα οι πολίτες θα ελέγχονται συνεχώς, ώστε να πληρώνουν μονίμως και αδιακόπως, εκτός από τα δάνειά τους, και «τα λάθη τους». Όσο δηλαδή η δομική αδιαφάνεια και ανηθικότητα θα επεκτείνεται, ο ηθικιστικός έλεγχος και η πλήρης επιτήρηση θα επεκτείνονται ομοίως – προς τα κάτω της κοινωνίας, ορίζοντας βιοπολιτικές συνθήκες ύπαρξης ενός πληθυσμού που θα πρέπει να συμφωνεί, να πληροφορείται σε επίπεδο νηπιακό, και να υποκύπτει.

Δεν είναι τυχαίο πόσο ο λόγος της ασφάλειας, των συνόρων, της (πατριδοοικογενειακής) ηθικής, της αναγκαίας «μεταρρύθμισης», των «επενδύσεων που αν φωνάξουμε δεν θάρθουν», της μελλοντικότητας και, ναι, και της νοικοκυροσύνης, εξελίσσεται σήμερα στην Ελλάδα. Ο βασικός ρόλος αυτής της ηθικιστικής στροφής και της φοβίας που συνδαυλίζει είναι, επαναλαμβάνω, η παράλληλη επέκταση της δομικής ανηθικότητας και αδιαφάνειας του συστήματος. Και η συντήρηση του κυρίαρχου οξύμωρου που το διέπει: φωνάζει για λιγότερο και πιο εκσυγχρονισμένο κράτος, ενώ ουσιαστικά προϋποθέτει μια φαύλη και πειθαρχική κρατική εξουσία που το στηρίζει και διαπλέκεται μαζί του.

Κι έχει ενδιαφέρον το ποιοι καλούνται να υπηρετήσουν την ηθικιστική στροφή στην Ελλάδα της ύφεσης και της λιτότητας σήμερα: εκτός από τους παραδοσιακούς φορείς της κεφαλαιολατρικής δεξιάς, καλείται να παίξει αυτόν τον ρόλο και μια «εκσυγχρονιστική, συνενοήσιμη, αριστερά». Η οποία, καθώς χαίρεται το πώς την παίζουν στην αμπάριζα, ξεχνάει, και μάλιστα με αυτοεπιβεβαιωτική ειλικρίνεια, να ρωτήσει για τους όρους του παιχνιδιού. Όταν δεν κάνει το ακόμα πιο εξεζητημένο, να μιλάει για ηθική και επιμέλεια. Μη γνωρίζοντας (;) ότι αυτό ακριβώς την καλέσανε να σερβίρει.

---

[1] Michael Goodwin και Dan E. Burr, Economix: How and Why Our Economy Works (and Doesn’t Work), in Words and Pictures, Νέα Υόρκη, 2012.

[2] Την αναφορά αντιγράφω από το πολύ ωραίο πρόσφατο βιβλίο του Philip Mirowski, Never Let a Serious Crisis Go to Waste: How Neoliberlism Survived the Financial Meltdown, Λονδίνο, 2013.

Πηγή:

http://artfullyonsaturday.wordpress.com/2014/03/11/systek/

Ώρα Κοινής Ανησυχίας

Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Επίκαιροι αμίλητοι

Την ώρα που αεροκοπανάνε οι άρχοντες
περί δημοκρατικής τάξης, ανάμεσά
μας οι αμίλητοι ζούνε.
Κι όσο σαν δούλοι εμείς μένουμε σιωπηλοί,
οι ηγεμόνες δυναμώνουν,
ξεσκίζουν, βιάζουν, ληστεύουν,
των ανυπόταχτων τα μούτρα
τσαλακώνουν.
Ετούτων των αμίλητων το πετσί, περίεργα θα ’λεγες είναι
φτιαγμένο.
Τους φτύνουνε καταπρόσωπο κι αυτοί σκουπίζουνε σιωπηλά το πρόσωπο το
φτυσμένο.
Να αγριέψουνε δεν το λέει η ψυχούλα τους,
και που το παράπονό τους να πούνε;
Απ’ του μισθού τα ψίχουλα, πώς να αποχωριστούνε;
Μισή ώρα, κι αν, βαστάει το κόχλασμά τους,
μετά αρχινάνε το τρεμούλιασμά τους.
‘Ει! Ξυπνήστε κοιμισμένοι!
Από την κορυφή ως τα νύχια ξεσκεπάστε τους,
άλλο δε μας μένει.

Πηγή:

http://tokoskino.wordpress.com/

Μην πυροβολείτε τους τυπογράφους

Οι φωνές που ζητούν την καταδίκη των εκδοτών του βιβλίου του Δ. Κουφοντίνα μοιάζουν βγαλμένες από την εποχή του Γουτεμβέργιου

«Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κάψεις ένα βιβλίο και ο κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπους που κυκλοφορούν με σπίρτα» Ρέι Μπράντμπερι, Fahrenheit 451

Έχετε μόλις ανακαλύψει μια συσκευή που θα ανατρέψει ό,τι γνωρίζει η ανθρωπότητα για τη διάδοση της γνώσης και πρέπει να αποφασίσετε ποιο θα είναι το πρώτο σας μήνυμα;

 Ο Γουτεμβέργιος, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με αυτό το ερώτημα το 1439 (και αφού πρώτα δοκίμασε την πρέσα του με μια γερμανική ποιητική συλλογή), αποφάσισε να τυπώσει την Αγία Γραφή. Η πράξη του, αν και φαίνεται οπισθοδρομική, σήμερα θα χαρακτηριζόταν «τρομοκρατική». Δίνοντας σε ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού τη δυνατότητα να συγκρίνουν το «εγχειρίδιο» της πίστης τους με τα ψευδή κηρύγματα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, τοποθέτησε μια βόμβα στα θεμέλια του παλαιού καθεστώτος και βοήθησε όσο λίγοι στην ανάδειξη της νεαρής τότε αστικής τάξης.
Αρχικά, η ρωμαιοκαθολική εκκλησία αντιμετώπισε θετικά τα πρώτα βιβλία καθώς πίστευε ότι θα έχουν περιορισμένη διάδοση και θα παραμείνουν ένα όμορφο εργαλείο στα χέρια της άρχουσας τάξης. Ο Μπαρτολομέο Πικολομίνι, λόγου χάρη, που στη συνέχεια θα γινόταν ο Πάπας Πίος Β’, ενημέρωνε τον καρδινάλιο Καρβαχάλ, το 1455, ότι τα βιβλία με την Αγία Γραφή είναι εξαιρετικά ευανάγνωστα και πως «η εξοχότητά του θα μπορούσε να τα διαβάσει ακόμη και χωρίς γυαλιά». Οταν βέβαια το εκκλησιαστικό κατεστημένο παρατήρησε την ταχύτητα εξάπλωσης της τυπογραφίας, η εξουσία του Βατικανού βρισκόταν ήδη αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη απειλή στην ιστορία της.
Δεδομένου ότι για προφανείς λόγους δεν μπορούσε να στραφεί εναντίον του «συγγραφέα» της Βίβλου, άρχισε τις διώξεις των τυπογράφων. Και αν το μίσος φούντωνε γι’ αυτούς που απλώς τύπωναν την Αγία Γραφή, εύκολα υποθέτει κανείς τι γινόταν με τα βιβλία που αμφισβητούσαν ευθέως την αριστοκρατία και το φεουδαρχικό σύστημα.
Όπως εξηγούσε η μεγάλη Αμερικανίδα ιστορικός Ελίζαμπεθ Αϊζενστάιν, αντίθετα με ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα, «εκείνη την εποχή κυνηγούσαν περισσότερο τους τυπογράφους που εξέδιδαν απαγορευμένα κείμενα παρά τους συγγραφείς των κειμένων». Αυτό που ενοχλούσε, όπως θα έλεγε και ο Μάρσαλ ΜακΛούαν, ήταν το μέσο και όχι το μήνυμα. Η Αϊζενστάιν περιγράφει στα κείμενά της μια χαρακτηριστική επιστολή που είχε στείλει τον 17ο αιώνα ο κυβερνήτης της Βιρτζίνια στους ανωτέρους του στην Αγγλία: «Δόξα τω Θεώ» έλεγε «που δεν έχουμε τυπογραφία στη Βιρτζίνια. Και για όσο είμαι κυβερνήτης, δεν θα υπάρξει τυπογραφία εδώ».
Η εκτύπωση βιβλίων λοιπόν, σύμφωνα με την Αμερικανίδα ιστορικό, έγινε συνώνυμο της επαναστατικής διάθεσης που εξέφραζε τότε η αστική τάξη. Πίσω από την επίθεση στους τυπογράφους κρυβόταν η σύγκρουση δύο διαφορετικών συστημάτων παραγωγής που έδιναν τις πρώτες μάχες για την κυριαρχία τους.
Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, η κριτική που ασκείται τις τελευταίες ημέρες στον εκδοτικό οίκο αλλά ακόμη και στους επιμελητές του βιβλίου του Κουφοντίνα θυμίζει πολύ το κλίμα της θεοκρατικής Ευρώπη του Μεσαίωνα και των πρώτων χρόνων του Διαφωτισμού. Εδώ δεν έχουμε φυσικά ούτε επαναστατικούς ανέμους ούτε ευθεία αμφισβήτηση του καπιταλιστικού συστήματος. Εχουμε όμως τόσο ισχυρές δόσεις σκοταδισμού που δεν είχαμε δει από την εποχή του Μεσαίωνα.
Μην μπορώντας να πλήξουν τον ίδιο τον συγγραφέα (όχι γιατί είναι ο θεός αλλά γιατί είναι ήδη στη φυλακή), οι επικριτές του στρέφουν τα βέλη τους προς αυτούς που μεταφέρουν τις ιδέες του. Η «επαναστατικότητα» του κειμένου (ή η έλλειψη αυτής) μας είναι εδώ εντελώς αδιάφορη, όπως ήταν και στην περίπτωση της Αγίας Γραφής (αρκετοί θα συμφωνήσουν άλλωστε ότι κάθε τρομοκρατική πράξη, ακόμη και αν γίνεται στο όνομα του λαού, είναι εκ προοιμίου εξίσου αντιδραστική με ένα θρησκευτικό κείμενο, αφού τελικά στρέφεται εναντίον των λαϊκών συμφερόντων). Αυτό που ενδιαφέρει όμως τους επικριτές είναι να πλήξουν το ίδιο το δικαίωμα στην αναπαραγωγή μιας πληροφορίας ή μιας ιδέας. Πόσο απέχει όμως αυτή η πρακτική από το κάψιμο των βιβλίων στη ναζιστική Γερμανία;
Η Ελλάδα έχει γνωρίσει αρκετά περιστατικά φίμωσης συγγραφέων – από το κορυφαίο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Ν. Καζαντζάκη μέχρι το όχι και τόσο κορυφαίο «Μν» του Μίμη Ανδρουλάκη ή ακόμη και το λεξικό του Μπαμπινιώτη με το λήμμα Βούλγαροι και την αναφορά στους οπαδούς του ΠΑΟΚ. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, η κριτική εστιαζόταν στο πρόσωπο του συγγραφέα και όχι του εκδότη.
Γιατί όμως να περιμένει κανείς μια διαφορετική στάση στην Ελλάδα του 2014 μ.Χ.; Αν το ΠΑΣΟΚ κατάφερε, με τις προληπτικές προσαγωγές, να ξαναγυρίσει τη χώρα στην εποχή πριν από το 1215 μ.Χ., όταν παρουσιάστηκε η Magna Carta, και αν η Ν.Δ. απαγορεύει τις συγκεντρώσεις, όπως έκανε ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής (γνωστός και ως Γουλιέλμος ο Μπάσταρδος) το 1066 μ.Χ., γιατί να μη ζητήσει κανείς και τον περιορισμό της έκδοσης βιβλίων;
Info
Διαβάστε
Η τυπογραφική επανάσταση στις απαρχές της νεότερης Ευρώπης, εκδόσεις Τυποφιλία
Μαθήτρια αλλά και «πολέμιος» του Μάρσαλ Μακλούαν, η ιστορικός Ελίζαμπεθ Αϊζενστάιν περιγράφει το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκε η τυπογραφία
Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη, εκδόσεις Λιβάνη
Οχι προφανώς για το περιεχόμενό του αλλά για το γεγονός ότι μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές κυκλοφορεί ακόμη στην Ελλάδα του 2014
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών 09/03/2014

Το βιβλίο του Κουφοντίνα και ποιοι κάνουν μεγάλο λάθος

Όταν αντιμετωπίζεις την τρομοκρατία με όρους ψυχιατρικής, καταλήγεις σε συμπεράσματα σαν κι αυτά που είδαμε να γράφονται και να λέγονται με αφορμή το βιβλίο του Δημήτρη Κουφοντίνα.
«Ψυχάκιας» ο συγγραφέας, προβληματικοί κι αυτοί που θα αγοράσουν το πόνημά του, γιατί μόνο νοσηρή περιέργεια μπορεί να σπρώξει κάποιον να διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο.
Οι τύποι που έχουν βγει στις ρούγες και κατακεραυνώνουν τον Κουφοντίνα που είχε το θράσος να το γράψει [χωρίς να έχουν διαβάσει το βιβλίο] και τον εκδοτικό οίκο που δεν ντράπηκε να το εκδώσει, διαπράττουν ένα μεγάλο λάθος. Μερικοί το κάνουν άθελά τους, μερικοί το κάνουν σκόπιμα για κομματικούς λόγους-αναφέρομαι στα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας που έχουν βαλθεί να αποδείξουν τις αιμομικτικές σχέσεις της Αριστεράς με την τρομοκρατία.
Και κάνουν λάθος γιατί είναι άλλο πράγμα η δικαιολόγηση μιας πράξης, μιας θεωρίας και μιας αντίληψης για το πώς μπορεί να μετασχηματιστεί η κοινωνία και τελείως διαφορετικό η προσπάθεια εντοπισμού των παραγόντων που οδηγούν κάποιους στην επιλογή της ένοπλης σύγκρουσης με το κράτος και τους θεσμούς του.
Η δημόσια συζήτηση για να έχει κάποιο αποτέλεσμα πρέπει να γίνεται ψύχραιμα και νηφάλια, χωρίς κραυγές και υστερικές προσεγγίσεις. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να μας απασχολήσει το γεγονός ότι το φαινόμενο της τρομοκρατίας αναπτύχθηκε στην Ευρώπη της οικονομικής ανάπτυξης, της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου; Ποιες ήταν οι αιτίες και οι αφορμές, που ευνόησαν τη γέννηση του και σε κάποιες φάσεις τη γιγάντωσή του [η περίπτωση των Ερυθρών Ταξιαρχιών στην Ιταλία];
Γιατί στην Ελλάδα το φαινόμενο αντέχει, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη έχει ηττηθεί κατά κράτος; Γιατί έχουμε στη χώρα μας, όχι μόνο αναβίωση της κλασικής τρομοκρατίας [αυτής με αναφορές στον μαρξισμό-λενινισμό], αλλά και δημιουργία νέων ομάδων με αναρχικό και μηδενιστικό προσανατολισμό; Ποιοι είναι οι λόγοι που πολλοί νέοι άνθρωποι περνούν από τον αντισυστημικό ακτιβισμό στην ένοπλη προπαγάνδα;
Η μετακίνηση από τη μολότοφ και το σπάσιμο της βιτρίνας στο 45άρι και στη ρουκέτα είναι κάτι το αυτονόητο;
Γιατί ξεχειλίζουν από μίσος για το σύστημα και τα σύμβολα του τα κείμενα-προκηρύξεις που συντάσσονται από 20χρονους; Γιατί, όπως επισημαίνει ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Μαρί Μιλέρ, «η βία ασκεί πάνω στο άτομο μια θαυμαστή σαγήνη, κυρίως όταν είναι συλλογική και θέλει να μπαίνει στην υπηρεσία της δίκαιης υπόθεσης»;
Οι κοινωνικές συνθήκες γιατί προκαλούν τόσο διαφορετικές αντιδράσεις; Γιατί, δηλαδή, άλλοι απελπίζονται, απογοητεύονται και κλείνονται στο καβούκι τους, άλλοι επιλέγουν το δρόμο της εξέγερσης και της ένοπλης ανυπακοής, άλλοι αναζητούν τη θαλπωρή στη θρησκεία και στις πάσης φύσεως μυστικιστικές σέχτες και άλλοι βρίσκουν αποκούμπι στα νεοναζιστικά μορφώματα;
Με τα ερωτήματα αυτά οφείλουν να αναμετρηθούν τα κόμματα, οι αναλυτές, οι ειδικοί επιστήμονες. Όχι οι αυτοδίδακτοι ψυχαναλυτές.
  Τάσος Παππάς

Ποταμός Γουλιμης...

Τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές το «ποτάμι» του κ. Σταύρου Θεοδωράκη βρίσκεται στο 10%! Και η στάθμη ανέρχεται!! Ώσπου να τελειώσετε την ανάγνωση αυτού του πονήματος το ποτάμι θα έχει φτάσει στο...
20% !!! Νιαγάρας ο Σταύρος.

Το κόμμα που εμετρήθη (δημοσκοπικώς) πριν καν να γεννηθεί, που εμετρήθη χωρίς καν να ζυγισθεί, εισβάλει ορμητικό στην πολιτική σκηνή όπως ο χείμαρος του Ποδονίφτη, όταν έχει βρέξει καρέκλες, και απειλεί να σαρώσει ό,τι σάπιο το γέννησε.

Έτσι, χωρίς ιδρυτική διακήρυξη, χωρίς καταστατικό, χωρίς ιδεολογία , χωρίς πρόγραμμα – κάτι δηλαδή σαν εκπομπή της Μαρίας Ρεζάν χωρίς τη Μαρία Ρεζάν – ο φουσκωμένος ποταμός Σταύρος διαβαίνει τον Γραικό κι απειλεί να φθάσει ως τα Γαυγάμηλα σαρώνοντας στο διάβα του το σάπιο κατεστημένο στο οποίον τόσα χρόνια σύχναζε (δεν θα πω ανήκε, διότι είναι βαρειά κουβέντα, και τις βαρειές κουβέντες ο Σταύρος δεν τις σηκώνει). Για παράδειγμα : ποιός Σημίτης; ποιός Γιωργάκης; πού τους είδα, πού τους ξέρω! – ίσως να με ξέρουν εκείνοι! Πρόβλημά τους, «εγώ δεν είμαι υποχείριο» λέει ο Σταύρος. «Εγώ είμαι επιτυχημένος δεν είμαι λούζερ, ποιανού να γίνω υποχείριο;».

Πράγματι ! Ο Σταύρος είναι υπεράνω δεξιάς και αριστεράς – αυτά είναι πράγματι ντεμοντέ. Απλώς όπως λέει «θα κλέβει ιδέες πότε απ΄την αριστερά πότε απ΄τη δεξιά» και θα πορεύεται σαν φούσκα μέσα στην εποχή της φούσκας, όπου φυσάει ο άνεμος. Πολύ βολικό. Όσο βολική ήταν και η έως τώρα διαδρομή του κ. Σταύρου Θεοδωράκη, «αντισυστημικός» στα εύκολα, όπως για τα προβλήματα των τσιγγάνων ή των γκαίυ (χωρίς να τα υποτιμώ) , συστημικός όμως με τα μπούνια για τα χοντρά προβλήματα, όπως το μεροκάματο, τα μνημόνια η εθνική ανεξαρτησία, οι αυτοκτονίες και άλλα «λαϊκιστικά»! Άπαγε!

το κόμμα του Σταύρου δεν έχει σχέση με τέτοιες βαρβατίλες, είναι κάτι σαν ΜΚΟ, σαν ψόφιο λάιφ στάιλ που δεν έχει βρωμίσει ακόμα, ένα κίνημα «καθώς πρέπει αγανακτισμένων», με τις αιτήσεις ενός λαού που έχει τη «δυστυχία να είναι έλληνας», ενός λαού που αρνείται να σιχαθεί τον εαυτό του και να γίνει σλόγκαν, διαφημιστικό σποτ, ατάκα, αντί να μαζεύεται στις πλατείες, όπως οι τρισκατάρατοι αγανακτισμένοι και να εκδηλώνει τον πόνο του, την οργή του, το θόλωμά του, την αγωνία του, χωρίς κανέναν στυλ χωρίς να΄χει ένα image, βρε αδερφέ, χωρίς να πουλάει κάποια μούρη- δες τον Σταύρο με τι άνεση μιλάει στους δημοσιογράφους πηγαίνοντας πάνω-κάτω, μια εικόνα χίλιες λέξεις κυρίως όταν αυτές οι χίλιες λέξεις δεν υπάρχουν.

Κυρίως όταν απλώς επαναλαμβάνεις πεθαμένα κλισέ που τριάντα χρόνια τώρα νεάζουν- ένας σοβαροφανής Μπέπε Γκρίλο που την πέφτει στον Μπερλουσκόνι που τον γέννησε.

Διότι αυτό είναι το κόμμα του Σταύρου: ένα απότοκο του εκφυλισμού της δημοκρατίας. Μια ακόμα απόπειρα αποπολιτικοποίησης της πολιτικής. Ένα παρεάκι που ζει στον μικρόκοσμό του και απαρτίζεται από ανθρώπους που κολακεύουν ο ένας τον άλλον ότι είναι επιτυχημένοι και όχι λούζερ.

Είναι το κόμμα αυτό ένα ακόμα παραλήρημα της κεντροαριστεράς που ψυχορραγεί ανάμεσα στους 58 της Ελιάς, τους 30 του Σταύρου, τους 101 της ΔΗΜΑΡ και τα 101 ντόπερμαν των αφεντικών στα ΜΜΕ. Πολιτικά σχήματα που, αφού χρεοκόπησαν τη χώρα κι αλάλιασαν τον λαό, προσπαθούν τώρα να διασωθούν και αλληλοπνίγονται – μοιάζουν όλα αυτά όχι σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ, αλλά σαν μια γούρνα όπου πλατσουρίζει μέσα της πικρόχολος τις γέρων, πεπεισμένος ότι είναι το άλας της γης και το αθάνατο νερό της αλαζονείας.

Το σύστημα που έκανε την Ελλάδα (και την Ευρώπη) μπάχαλο, στην Ελλάδα πνέει τα λοίσθια -πολλά τα απόνερα, δεν τα βλέπω ποτάμι. Ευτυχώς, διότι τέτοιο ποτάμι μόνον Αχέροντας θα μπορούσε να ‘ναι, να πνίγει μέσα του «αγανακτισμένους» και «λαϊκιστές» κι όλο εκείνο το λαϊκό καρκατσουλιό που δεν μπορεί να φάει ένα σατομπριάν, χωρίς να μπερδέψει τα μαχαιροπίρουνα καθώς και τις χρονιές που το κρασί της Αλσατίας ήταν άξιο να το πιει ο Μπαρόζο

Όπως και να ‘χει, αντί Παπανδρέου, ο Σημίτης, αντί Σημίτη ο Γιωργάκης, αντί Γιωργάκη ο Βενιζέλος, αντί Βενιζέλου ο Σταύρος, μια πορεία του ΠΑΣΟΚ (διότι περί του ΠΑΣΟΚ και των παρενδύσεών του πρόκειται) προς τα κάτω, από τον Τρικούπη στον Γουλιμή, ή, αν προτιμάτε, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στον Κληκλή, ένα άγος που έφαγε τα ψωμιά του, αφού πρώτα κατασπάραξε το σώμα της πατρίδας...

Στάθης

Πνίγονται σε… ξεροπόταμο!

του Γ.Δελαστίκ

 Τραγελαφική έχει καταντήσει η κατάσταση στη Ν∆ και στο ΠΑΣΟΚ, χωρίς βέβαια αυτό να σηµαίνει ότι τα δύο κόµµατα δεν είναι άκρως επικίνδυνα για τον ελληνικό λαό. Είναι αδίστακτα στην προσπάθειά τους να διασωθούν και δεν ορρωδούν προ ουδενός πολιτικού εγκλήµατος προκειµένου να επιβιώσουν πολιτικά οι ηγέτες τους, οι οποίοι αυτή τη στιγµή δείχνουν πολιτικά «ξεγραµµένοι» – και µάλιστα σε λιγότερο από τρεις µήνες! Η δικαιολογηµένη ανησυχία για το µέχρι πού µπορούν να φτάσουν δεν αναιρεί από την άλλη πλευρά την αυτογελοιοποίηση των ηγετών τους, οι οποίοι δεν έχουν πλέον συναίσθηση πόσο… σούργελα έχουν γίνει!

Ο Σαµαράς ετοιµάζεται στις 25 Μαρτίου να υψώσει το λάβαρο της… αντίστασης στο ∆ΝΤ! Προσοχή, µόνο στο ∆ΝΤ, όχι στη Γερµανία που µας έχει επιβάλει το άθλιο µνηµονιακό καθεστώς, και την ΕΕ µέσω της οποίας το υλοποιεί. Έχοντας µάθει ο πρωθυπουργός ότι ούτε η Ουάσινγκτον θέλει πλέον να χρηµατοδοτεί µέσω ∆ΝΤ την περαιτέρω εδραίωση της γερµανικής ηγεµονίας στην Ευρώπη ούτε το Βερολίνο θεωρεί πια αναγκαίο το κάλυµµα του ∆ΝΤ, επειδή οι λαοί της Ευρώπης έχουν υποταχθεί δουλικά στο Τέταρτο Ράιχ, ετοιµάζεται ο Σαµαράς να… βγει στο αντάρτικο του αποχωρούντος ∆ΝΤ! Γι’ αυτό το λόγο τελευταία όλοι οι «γερµανοτσολιάδες» της κυβέρνησης Σαµαρά-Βενιζέλου κάνουν επικριτικές νύξεις κατά του ∆ΝΤ, προετοιµάζοντας το έδαφος της… αντιστασιακής έκρηξης του ηφαιστείου που κρύβουν µέσα τους!

Μπορεί ο Καρνάβαλος της Πάτρας να πέρασε, ο πολιτικός Καρνάβαλος όµως του Σαµαρά και του Βενιζέλου θα αρχίσει την παρέλασή του από τον επόµενο µήνα και θα τραβήξει επί δύο µήνες ολόκληρους µέχρι τις ευρωεκλογές! Ζωσµένοι µε αντι∆ΝΤ φισεκλίκια, ελπίζουν ο Σαµαράς και ο Βενιζέλος µήπως σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και πετύχει η µεν Ν∆ να ξεπεράσει το καχεκτικό όριο του 20% (βοηθούσης φυσικά και της απαγόρευσης συµµετοχής της Χρυσής Αυγής τις ευρωεκλογές) το δε ΠΑΣΟΚ ένα µονοψήφιο µεν ποσοστό αλλά πιο κοντά στο 9% παρά στο 5%.

Αν το καταφέρουν, θα επιβιώσει η κυβέρνηση. Αλλά κι αν η Ν∆ ξεπεράσει το 20%, καθόλου πιθανό δεν φαίνεται πλέον ότι το ΠΑΣΟΚ θα µπορέσει να υπερβεί το 5%-6%. Μόνο του το ΠΑΣΟΚ είναι ζήτηµα αν πιάνει πια το 5%, αλλά ο… «ανθρωποφάγος» Βενιζέλος καταβροχθίζει µε απίστευτη βουλιµία κάθε «κεντροαριστερό» –τρόπος του λέγειν– σύµµαχο που εµφανίζεται στον ορίζοντα, διότι τον θεωρεί δυνάµει ανταγωνιστή του. Εµείς πολύ χαρήκαµε που ο Βενιζέλος διέλυσε τους 58 µέσω σταυρού στους υποψηφίους των ευρωψηφοδελτίων και σίγουρα αυτός χάρηκε πολύ περισσότερο που απαλλάχτηκε από ένα ολόκληρο τσούρµο «ακρίδων της εξουσίας» και ησύχασε το κεφάλι του. Υπάρχει βέβαια µια «ασήµαντη» λεπτοµέρεια: τρώγοντας τους 58, ο Βενιζέλος µείωσε ακόµη περισσότερο το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ! Όχι βέβαια κατά… 15% (!) που έγραφαν οι καραγκιόζηδες της δηµοσιογραφίας, οι οποίοι πατρονάριζαν τους 58…«συνταξιούχους µαγαζάτορες», όπως προσφυώς τους αποκάλεσε το στέλεχος του ΠΑΣΟΚ Θ. Μωραΐτης, αλλά έστω κατά 0,55. Είναι να χάνει µισό τοις εκατό το ΠΑΣΟΚ στα χάλια που βρίσκεται σήµερα; Χαζά χαζά αυτό το µισό τοις εκατό µπορεί να του δώσει ή να του αφαιρέσει τον µοναδικό ευρωβουλευτή που φιλοδοξεί να κερδίσει! Μπορεί το ΠΑΣΟΚ να είχε βγάλει οκτώ ευρωβουλευτές στις προηγούµενες ευρωεκλογές, αλλά σήµερα γι’ αυτή τη θέση του ενός και µοναδικού ευρωβουλευτή που θα βγάλει σφάζονται παλικάρια και κοπέλες σαν τα κρύα τα νερά – λέµε τώρα!

∆εν το ’χει η µοίρα του όµως του Βενιζέλου να ησυχάσει. Πάνω που πήγε να χωνέψει τους «58 συνταξιούχους µαγαζάτορες», να σου και εµφανίζεται το… ξεροπόταµο! Ένα ακόµη τεχνητό µνηµονιακό κατασκεύασµα στο χώρο της Κεντροαριστεράς, για να αντικαταστήσει το ΠΑΣΟΚ που όλοι εκτιµούν ότι έχει φάει τα ψωµιά του κι έτσι πολύ σύντοµα θα φάµε τα πολιτικά του κόλλυβα! Πίσω από το τηλεοπτικά φιλικό πρόσωπο του Σταύρου Θεοδωράκη, τον οποίο προόριζαν για επικεφαλής των 58, αλλά την τελευταία στιγµή δεν τον έστειλαν εκεί γιατί είδαν πως η… σταύρωση των υποψηφίων στο ευρωψηφοδέλτιο τους διέλυσε εν ριπή οφθαλµού, υπάρχει στο Ποτάµι ένα απερίγραπτα αποκρουστικό πρόσωπο. Ένας κραγµένος άνθρωπος των Γερµανών, µια αηδιαστική «καθηγήτρια των ΜΑΤ», ένα γερµανόδουλο γεροντικό σκύβαλο που απεχθάνεται ο κάθε Έλληνας και πάει λέγοντας. Μιλάµε για ένα εµετικό µνηµονιακό συνονθύλευµα που απευθύνεται σε πολιτικά ηλίθιους τηλεθεατές και απολίτικους νέους – σαν αυτούς που έχουν αποµείνει να ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ ή ∆ΗΜΑΡ. Ούτε ένα αριστερό ψηφοφόρο δεν µπορεί να προσελκύσει αυτό το αηδιαστικό µνηµονιακό κατασκεύασµα των «γερµανοτσολιάδων»!

Αντιθέτως, προσπαθεί να δώσει κάλυµµα στις πιο αντιδραστικές πολιτικές δυνάµεις της σηµερινής Ελλάδας.Υπάρχουν φυσικά οι υποστηρικτές των δυνάµεων αυτών και δεν είναι λίγοι οι ψηφοφόροι τους. Είµαστε όµως βέβαιοι ότι δεν είναι το αποκρουστικό Ποτάµι το κόµµα που θα αντικαταστήσει το ΠΑΣΟΚ ως το κόµµα που θα συσπειρώσει τους «µνηµονιακούς ραγιάδες» της Κεντροαριστεράς. Το ψυχορράγηµα και ο επιθανάτιος ρόγχος του ΠΑΣΟΚ σίγουρα αποσταθεροποιούν το πολιτικό σκηνικό που γνωρίζουµε από τη µεταπολίτευση, αλλά το κόµµα που θα πάρει τη θέση του ΠΑΣΟΚ δεν έχει ακόµη γίνει γνωστό ποιο θα είναι.

(ΠΗΓΗ: http://prin.gr/)

Γαμώ το Ναζισμό σας!

Γερμανοναζιστές, τσόγλανοι, προδότες με ταυτότητα, εγκληματίες ανθρώπων και συνειδήσεων. Δεν πάει άλλο να κρατάμε εμείς τα λόγια μας όταν τέτοιου είδους καθάρματα έχουν τη νομιμότητα να κάνουν κολιγιές με τύπους όπως ο ναζιστής… Σουλτς.

by…lazarouyiannis

Εμείς να δεχόμαστε όλες τις συνέπειες αυτής της Κατοχής, εμείς να σφαγιαζόμαστε άνανδρα, εμείς να τα χάνουμε όλα και από πάνω πρέπει να μην κρίνουμε τον Κουρέλη, Λοβέρδο, Ελιές, Σημίτη, Βενιζέλο και όλα των καθίκια που απαρτίζουν την κομματική τους μερίδα όταν ναζιστοπροσκυνούν τον εθνικοσοσιαλιστή ναζιστή Γερμαναρά Σουλτς.

Φτου κακά στην γλώσσα μου, σοβαροφανή Ελληνάρα μου, διότι ακούγονται άσχημα οι

χαρακτηρισμοί σε όλη την τσογλαναρία που γερμανοπροσκυνάει αλλά πρέπει να είναι ευτυχισμένα όλα αυτά τα σαπάκια διότι το μοναδικό μέσο αντίστασης είναι η γλώσσα μας. Οποιαδήποτε άλλη φυσική και δικαιολογημένη αντίσταση είναι από τους δικούς ΤΟΥΣ νόμους προχαρακτηρισμένη ως χτύπημα κατά της δημοκρατίας ΤΟΥΣ.

Ακούγεται άσχημα και μπορεί να τιμωρείται κιόλας η ελληνικότατη έκφραση “Μαλάκας” όταν αναφέρεσαι σε αυτά τα καθάρματα, αλλά το ότι αυτοί σε θεωρούν μαλάκα σκοτώνοντάς σε είναι νόμιμο άρα ηθικό.

“Όποιος με στηρίζει ας πάρει μέρος στην Ελιά γιατί είναι καλό να ενωθούν οι δυνάμεις της Αριστεράς ”, είπε ο ναζιστής Σουλτς ετοιμάζοντας την λίστα ονομάτων για όσους δεν τον στηρίζουν. Στέρεψαν οι ελληνικές λέξεις για να του απαντήσεις. Μόνο μία μένει: “ΕΙΣΑΙ ΜΑΛΑΚΑΣ”. Αριστεροί και Σουλτς αγκαλιά κι αυτοί για να σε σώσουν. 

Άραγε ποιος τελικά είναι ο μαλάκας; Φτιάχνουν το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, σας προτρέπει να τούς ακολουθήσετε. Τουλάχιστον ο Χίτλερ με το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα έταζε και δουλειές. Είναι δύσκολο να γίνεις Χίτλερ στην θέση του Χίτλερ αλλά καλά το πάει το γράμμα το παλικάρι Σουλτς. Από τον Εθνικοσοσιαλισμό στον Ευρωσοσιαλισμό, να χαρούν και οι Συριζαίοι (οι δήθεν αντίπαλοι του Σουλτς) διότι τα σύνορα καταργούνται και το γεωσύστημα που αποκαλείται Ελλάδα θα προσαρτιστεί αμέσως στην Ομοσπονδία της Νεοναζιστικής Ευρώπης.

Ως παλαμακιστής των ανωτέρων σουργέλων δεν μπορεί να μην είμαι μαλάκας ακούγοντας το ναζιστικό γερμανικό δικαστήριο ότι το ελληνικό δημόσιο πρέπει να αποζημιώσει τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης για την καταναγκαστική εργασία τους, με το αιτιολογικό ότι τα καταναγκαστικά έργα που πέθαιναν Θεσσαλονικιούς Εβραίους έγιναν στην Ελλάδα και όχι στην Γερμανία. Έμεινε έργο πίσω ναζιστικό που το εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες όταν αποχώρισαν οι Ναζιστές από την χώρα. Ναι, είμαι μαλάκας και μάλιστα χοντρομαλάκας γιατί μεθαύριο που θα ζητήσουν οι Γερμανοί αποζημιώσεις για τα σαμποτάζ των Ελλήνων ανταρτών κατά την διάρκεια της πρώτης Κατοχής, πάλι θα τρέχω ως μαλάκας να παλαμακίζω τον Σουλτς και την “ελληνική” ναζιστοπαρέα του. Γιατί αποζημιώσεις θα δοθούν αλλά όχι από την Γερμανία προς την Ελλάδα αλλά το αντίστροφο. Να μην ξεχνάμε ότι την ζημιά που έπαθαν οι Γερμανοί από το αντάρτικο στην Ελλάδα ακόμα το φυσάνε και δεν κρυώνει.

Πήγες και ανατίναξες την Γέφυρα του Γοργοπόταμου προξενώντας στον γερμανικό στρατό ζημιές εκατομμυρίων μάρκων; Ανατίναξες το κτίριο της ΕΣΠΟ; Έκανες κι άλλες αντιναζιστικές πράξεις; Τι πήγες κι έκανες ρε Έλληνα; Ποιος θα τα πληρώσει αυτά; Θυμηθείτε το, οι Έλληνες του σήμερα. Εκτός κι αν γραφτείτε στην Ελιά του Σουλτς και ως καλοί ναζιστοϋποτακτικοί θα σας εξαιρέσουν τα αφεντικά σας από τον λογαριασμό.

Ποιες συγνώμες της Γερμανίας και μαλακίες; Δεν πέρασαν δύο μήνες που ο ίδιος ο Σουλτς σε ελληνικό έδαφος καταχειροκροτούμενος από ναζιστοπροδότες έπαιρνε τα χάκια του με την συμφορά των Ελλήνων λέγοντας ότι όπως έκαναν οι δικοί του γονείς θυσίες ως θύτες θηριωδιών πρέπει να κάνουν και οι Έλληνες ως θύματα της νέας θηριωδίας. (πατήστε εδώ)

Να τα ξεχάσουμε όλα και να πάμε παρακάτω; Πολύ θα θέλαμε αλλά η Γερμανική Δικαιοσύνη δεν ξεχνάει και το απέδειξε με την απόφασή της για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Δεν ξεχνάνε ποτέ και τίποτε και αυτό που ξεκίνησαν με τον Α’ παγκόσμιο Πόλεμο θα το κάνουν κι ας έχουν θύματα Έλληνες, εκτός από αυτούς που θα γραφούν σε λίστες Σουλτς, Τσίπρα και κάθε ευρωναζιστή. Όσους δεν τους προσκυνήσουν θα τους λιώσουν μέχρι τον τελευταίο. Δεν αλλάζει το κύτταρο του ναζιστή και του γερμανοτσολιά ό,τι χρώμα σημαίας και αν κουβαλάνε.

Μπορεί να μάς έμεινε μοναδικό όπλο η γλώσσα αλλά δεν ισχύει το παλιό “η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει”. Οι λίγοι που ακόμη την χρησιμοποιούν ως πρέπει θα την χάσουν “νόμιμα και ηθικά” και οι πολλοί που την χρησιμοποιούν για να γλύφουν ναζιστομαλάκες θα έχουν την τύχη που έχει κάθε γλυφτρόνι προδότης. Κι αν δεν καταλαβαίνουν το υπονοούμενο ας ανατρέξουν στις απώλειες του γενεαλογικού τους δέντρου.-

paganeli

Άνθρωπος

Πολύ συχνά ακούμε και διαβάζουμε πως η θεωρία του Μαρξ είναι παλιά και εντελώς παρωχημένη. Δηλαδή, δεν υπάρχει ταξική πάλη και τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών και των εργαζομένων ταυτίζονται πια. Πολλοί από αυτούς τους «μοντέρνους» επικριτές της μαρξιστικής θεωρίας είναι πιστοί χριστιανοί, οπότε γεννιέται ένα ερώτημα:

Γιατί είναι εντελώς παρωχημένη η μαρξιστική θεωρία –που διατυπώθηκε τον 19ο αιώνα- και δεν είναι παρωχημένος ο χριστιανισμός που ξεκίνησε πριν από 20 αιώνες και εξέφραζε ανάγκες και απαιτήσεις των κοινωνιών εκείνης της εποχής;

Προσωπικά, πιστεύω πως ο χριστιανισμός είναι εντελώς παρωχημένος. Όχι μόνο ο χριστιανισμός αλλά και οι άλλες κυρίαρχες θρησκείες.

Αν για κάτι κατηγορείται ο κομμουνισμός –αν και δεν εφαρμόστηκε ποτέ πουθενά- είναι πως είναι αντίθετος στην ανθρώπινη φύση. Και ο χριστιανισμός είναι αντίθετος στην ανθρώπινη φύση. Ο χριστιανισμός απαιτεί να μετανοείς διαρκώς για τη φύση σου. Ο χριστιανισμός απαιτεί να αισθάνεσαι ένοχος για τη φύση σου. Περίεργο, γιατί υποστηρίζει πως τον άνθρωπο τον δημιούργησε ο Θεός.

Και ο καπιταλισμός –που είναι, ουσιαστικά, η μόνη θρησκεία σήμερα, αφού το κέρδος είναι ο Θεός- είναι αντίθετος με την ανθρώπινη φύση αλλά έχει πολύ καλές σχέσεις με τον χριστιανισμό. Τους ενώνει το παγκάρι.

Διαολίζομαι όταν ακούω κάποιους να λένε πως η μαρξιστική θεωρία είναι παρωχημένη και αυτοί φοράνε κομποσκοίνια, ματάκια και σταυρούς, χτυπάνε ξύλο, φτύνουν τον κόρφο τους, σταυρώνουν τα παιδιά τους, φτύνουν τα παιδιά τους, και είναι τίγκα στις δεισιδαιμονίες.

Δηλαδή, δεν μπορείς να λες πως η μαρξιστική θεωρία είναι παρωχημένη και να θεωρείς φυσιολογικό να μπαίνουν οι παπάδες στη Βουλή με τις αγιαστούρες να ραντίζουν τους βουλευτές, υπουργοί και βουλευτές να ορκίζονται στον Θεό, και η χώρα σου να υποδέχεται το Άγιο Φως με τιμές αρχηγού κράτους. Όλα αυτά είναι η απόδειξη πως ο πίθηκος κατάγεται από τον άνθρωπο. Ο πίθηκος κατάγεται από τον σύγχρονο Έλληνα.

Μόνο και μόνο που πιστεύεις πως υπάρχει άγιο φως –και ανάβει μάλιστα μόνο από χέρια Έλληνα ιερέα-, είσαι εντελώς για τα μπάζα. Ούτε καν για τις σπηλιές.

Καθώς ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς – ο πιο άγριος και βάρβαρος καπιταλισμός δηλαδή μέχρι τον επόμενο- έχει κυριαρχήσει στον πλανήτη, υπάρχει μια διαρκής συζήτηση για το ποια μπορεί να είναι η εναλλακτική και ανθρώπινη λύση.

Για κάποιο λόγο που δεν ξέρω, ο σοσιαλισμός έχει απορριφθεί ως εναλλακτική λύση, αν και τα αιτήματά του είναι διαρκή και παρόντα παντού.

Σκέφτομαι πως μπορεί να είναι λανθασμένη η αναζήτηση ενός νέου πολιτικοοικονομικού συστήματος.

Μπορεί αυτό που πραγματικά έχει ανάγκη η ανθρωπότητα να μην είναι ένα νέο πολιτικοοικονομικό σύστημα, ούτε νέες θεωρίες. Αυτά υπάρχουν.

Ίσως, αυτό που αναζητούμε να είναι μια νέα θρησκεία.

Μια σύγχρονη θρησκεία.

Μια θρησκεία χωρίς Θεό.

Την θρησκεία Άνθρωπος.

pitsirikos

Στο ΠΑΣΟΚ διαθέτει τα έσοδα από το βιβλίο του ο Δημήτρης Κουφοντίνας

Σάλο έχει προκαλέσει η δήλωση του Δημήτρη Κουφοντίνα πως θα διαθέσει όλα τα έσοδα από το βιβλίο του στο ΠΑΣΟΚ, ώστε να μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να πληρώσει τα χρέη του στις τράπεζες, τους μισθούς των υπαλλήλων του και να μην κινδυνεύει με έξωση από τα γραφεία του.
Ο Δημήτρης Κουφοντίνας δήλωσε πως το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα της καρδιάς του και της νιότης του, και πως ήταν η διαγραφή του από το ΠΑΣΟΚ που τον έκανε να πάρει τα όπλα.
«Ποτέ δεν θα ξεχάσω το ΠΑΣΟΚ, την πρώτη μου αγάπη» είπε ο Δημήτρης Κουφοντίνας και ξεκαθάρισε πως πάντα ήθελε να ενισχύσει οικονομικά το ΠΑΣΟΚ αλλά το κάνει τώρα που πάει καλά η καριέρα του και έχει την οικονομική δυνατότητα να διαθέτει χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ δέχτηκαν με ενθουσιασμό την απόφαση του Δημήτρη Κουφοντίνα να ενισχύσει οικονομικά το κόμμα με τα έσοδα από το βιβλίο του, αφού είναι γνωστό σε όλους πως οι πασόκοι, όταν πρόκειται να πάρουν χρήματα, δεν λένε ποτέ όχι.
Εν τω μεταξύ, πολύ καλά πηγαίνει η διαφημιστική καμπάνια του βιβλίου του Δημήτρη Κουφοντίνα «Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη» -αφού το προωθούν με λύσσα αυτοί που υποτίθεται πως το κατηγορούν-, με αποτέλεσμα το βιβλίο να βρίσκεται ήδη στην 17η έκδοση.
pitsirikos

4 δισ. ευρώ χρωστάει το κράτος σε συντάξεις – εφάπαξ

Περίπου 200.000 συνταξιούχοι του ΙΚΑ αναμένουν έως και 4 χρόνια για την έκδοση και καταβολή της σύνταξης τους, από τη στιγμή που συνταξιοδοτούνται. Το κράτος χρωστάει συνολικά 4 δισ. ευρώ σε συντάξεις και εφάπαξ. Αλλά κατά τα άλλα έχουμε πλεόνασμα… !
 http://jodigraphics.wordpress.com

Μία αναγκαία ομαδική απόλυση !!!

Αν πιστέψει κανείς αυτά που λένε και γράφουν τα χρεωκοπημένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης η κυβέρνηση και η τρόικα έχουν συμφωνήσει στις αλλαγές που αφορούν το καθεστώς των…ομαδικών απολύσεων και παράλληλα η κυβέρνηση και η τρόικα δεν μπορούν να καταλήξουν στο πώς και στο πότε θα εφαρμοστούν αυτές που οι αλλαγές που αφορούν το καθεστώς των ομαδικών απολύσεων.

Ο alterthess ιανός

Το σχήμα μοιάζει κάπως παρανοϊκό και μάλλον είναι, καθώς η συζήτηση μεταξύ κυβέρνησης και τρόικας για τις ομαδικές απολύσεις, για να απελευθερωθούν οι ομαδικές απολύσεις στον ιδιωτικό και στον, λεγόμενο, ευρύτερο δημόσιο τομέα, μόνο σε μία φάση παράνοιας μπορεί να διεξαχθεί.

Αν, από την άλλη, δεν πιστεύεις αυτά που λένε και γράφουν τα χρεωκοπημένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τότε τα πράγματα ξεκαθαρίζουν και ούτε παράνοιες, ούτε και παρανοήσεις υπάρχουν. Προφανώς κανένας λογικός άνθρωπος, όταν η ανεργία μέσα σε τρία χρόνια έχει διπλασιαστεί και το μνημόνιο έχει καταστρέψει περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας, δεν μπορεί να χαρακτηρίσει ως λογική τη συζήτηση για την απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Τ’ ότι υπάρχουν ακόμα κάποιες προστασίες είναι αλήθεια, όπως αλήθεια είναι ότι η τρόικα θέλει να καταργήσει αυτές τις προστασίες και πως αυτό δημιουργεί ένα κάποιο πρόβλημα στην κυβέρνηση. Αλλά το θέμα, το θέμα μας, είναι να βγούμε από αυτή τη συζήτηση.

Το τι συζητάει η κυβέρνηση με την τρόικα και το ποιο θα είναι το αποτέλεσμα – και – αυτής της διαπραγμάτευσης δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Ότι και να συμβαίνει, ότι και να συζητούν, ότι και να συμφωνήσουν τελικά, έχει πολύ μικρό ειδικό πολιτικό βάρος. Γι’ αυτούς το μόνο που έχει σημασία είναι να συνεχιστεί το «πρόγραμμα» της φτωχοποίησης των πολλών καλών ανθρώπων στην Ελλάδα και όχι μόνον. Γι’ εμάς αυτό που έχει σημασία είναι να οργανώσουμε μία απόλυτα αναγκαία ομαδική απόλυση μέσα στους επόμενους μήνες, να απολύσουμε αυτή την ελεεινή κυβέρνηση της νεοφιλελεύθερης ακροδεξιάς.

Αντιφασίστες της Ευρώπης, ξυπνήστε!

Αντιφασίστες της Ευρώπης, ξυπνήστε!

Η φαιά πανούκλα επιστρέφει…

Αντιφασίστες της Ευρώπης, ξυπνήστε! Η φαιά πανούκλα επιστρέφει… – www.contra-xreos.gr

του Γιώργου Μητραλιά*

Αυτή τη φορά δεν υπάρχει αμφιβολία: Τερατώδης και φριχτή, η φασιστική απειλή επιστρέφει, χωρίς αυτό να σκανδαλίζει υπερβολικά την Ευρώπη μας. Η απόδειξη; Καθαρόαιμοι ναζιστές, που δηλώνουν συνεχιστές του Τρίτου Ράϊχ και των μεραρχιών SS, και μπροστά στους οποίους οι τραμπούκοι της ελληνικής Χρυσής Αυγής μοιάζουν σχεδόν με παιδιά του κατηχητικού, κατέχουν σήμερα μερικά από τα πιο νευραλγικά πόστα (δημόσια τάξη, άμυνα, δικαιοσύνη) στη μεταβατική ουκρανική κυβέρνηση! Και επιπλέον, η παρουσία τους σε αυτή τη κυβέρνηση δεν σοκάρει διόλου ούτε τα ΜΜΕ μας που σπεύδουν να τους βαφτίσουν…«εθνικιστές», ούτε τους κάθε λογής προσφιλείς ευρωπαίους ηγέτες μας (συμπεριλαμβανομένων των σοσιαλδημοκρατών) που βιάζονται να τους αναγνωρίσουν ως καθόλα παρουσιάσιμους εταίρους.

Με λίγα λόγια, είναι σαν να μην έγινε ποτέ η Δίκη της Νυρεμβέργης! Αλλά, υπάρχουν κι άλλα. Το χειρότερο είναι πως οι πιστοί  αυτών των βρυκολάκων ενός κόσμου που πιστεύαμε –άδικα- ότι είχε εξαφανιστεί για πάντα, είναι πια χιλιάδες, βολτάρουν οπλισμένοι μέχρι τα δόντια στους δρόμους του Κιέβου και του Λβιφ και κυρίως, κερδίζουν αυτό τον καιρό την εμπιστοσύνη πολύ μεγάλου αριθμού συμπατριωτών τους. Γιατί, είτε αυτό είναι παράδοξο είτε όχι,  είναι δυστυχώς γεγονός ότι αυτή η αυθεντικά λαϊκή εξέγερση που μόλις σάρωσε το καθεστώς του Γιανουκόβιτς, περιλαμβάνει στους ηγέτες της τους νοσταλγούς του δωσιλογισμού του Μπαντέρα της Svoboda και -κυρίως- τους διαρκώς ανερχόμενους νεοναζιστές του Praviy Sektor.

Αν λοιπόν αυτές οι Svoboda και Praviy Sektor μετέχουν στην ουκρανική κυβέρνηση χωρίς να σοκάρονται ιδιαίτερα οι ευρωπαίοι και βορειο-αμερικανοί ηγέτες μας –όπως εξάλλου και τα μεγάλα μας ΜΜΕ και οι άλλοι διεθνείς θεσμοί-, δεν θα εκπλαγούμε αν αυτός ο καλός νεοφιλελεύθερος κόσμος δεχτεί αύριο χωρίς καμιά αντίδραση την παρουσία ενός κόμματος σαν τη Χρυσή Αυγή σε μια μελλοντική ελληνική κυβέρνηση. Αν ο  Dmytro Yarosh, ηγέτης του Praviy Sektor, γίνεται υπαρχηγός του Andriy Parubi (που κι αυτός διετέλεσε ιδρυτής του εθνικο-σοσιαλιστικού κόμματος της Ουκρανίας) επικεφαλής του ουκρανικού Συμβουλίου Ασφαλείας, τότε γιατί να μην βρεθεί αύριο επικεφαλής του ελληνικού υπουργείου άμυνας ή δημόσιας τάξης  ο φύρερ της Χρυσής Αυγής Ν. Μιχαλολιάκος; Ιδού λοιπόν ένας παραπάνω λόγος που μας κάνει να θεωρούμε αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην Ουκρανία σαν μια πραγματική καμπή στην μεταπολεμική ευρωπαϊκή  ιστορία, ένα γιγάντιο ποιοτικό άλμα της νεοφασιστική απειλής που από εδώ και πέρα βαραίνει πάνω σε όλους μας.

Ωστόσο, δεν πρόκειται μόνο για αυτό. Ανεξάρτητα από την πορεία που θα πάρουν τα γεγονότα  που βλέπουν να αντιπαρατίθενται στο ουκρανικό έδαφος όχι μόνο οι -εξίσου αντιδραστικές και υποταγμένες στους Ολιγάρχες-  Ρωσία και Ουκρανία αλλά και οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις των καιρών μας, όλα δείχνουν ότι οι ήδη ισχυροί Ουκρανοί νεοναζιστές θα είναι οι μόνοι που θα επωφεληθούν  τόσο από τις καταστροφικές συνέπειες των πολιτικών λιτότητας που το ΔΝΤ δεν θα παραλείψει να εφαρμόσει όσο και από τους πολεμικούς και εθνικιστικούς ανέμους που σαρώνουν την περιοχή. Οι συνέπειες είναι εντελώς προβλέψιμες: Οι ένοπλοι Ουκρανοί νεοναζιστές  θα είναι πιθανότατα σε θέση να επεκτείνουν την επιρροή τους  και πέρα από την ανατολική Ευρώπη  και να απλώσουν τη γάγγραινα τους  στο σύνολο της ηπείρου μας! Πώς; Καταρχήν, επιβάλλοντας στο εσωτερικό του διαρκώς ανερχόμενου ευρωπαϊκού ακροδεξιού στρατοπέδου συσχετισμούς δυνάμεων που ευνοούν το μαχητικό νεοναζισμό. Κατόπιν, χρησιμεύοντας σαν πρότυπο προς εξαγωγή τουλάχιστον στις γειτονικές χώρες (συμπεριλαμβανόμενης της Ελλάδας) που πλήττονται κιόλας ολομέτωπα από τις πολιτικές λιτότητας και έχουν ήδη μολυνθεί από τα μικρόβια του ρατσισμού, της ομοφοβίας, του αντισημιτισμού και του νεοφασισμού. Και όλα αυτά χωρίς να ξεχνάμε το «επιχείρημα» διαστάσεων που συνιστούν τα πολλές χιλιάδες  όπλα  -και βαρέα- που βρίσκονται στη κατοχή τους και τα οποία δεν θα παραλείψουν βέβαια να εξαγάγουν.  Το συμπέρασμα βγάζει μάτια: Είναι το σύνολο του πολιτικού τοπίου, των πολιτικών ισορροπιών και των πολιτικών συσχετισμών δυνάμεων στην Ευρώπη  που αναπόφευκτα θα επηρεαστούν, σε βάρος των εργατικών συνδικάτων, των οργανώσεων της Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων. Με απλά λόγια, υπάρχει κάθε λόγος για να έχουμε εφιάλτες…

Λοιπόν, τι παραπάνω χρειάζεται επιτέλους η ευρωπαϊκή αριστερά για να βγει από την παρούσα νάρκη της, να σημάνει συναγερμό, να κινητοποιηθεί κατεπειγόντως και να πάρει το ταχύτερο δυνατό τη μοναδική πρωτοβουλία που θα ήταν ικανή να συγκρατήσει το φασιστικό και φασιστοειδές τσουνάμι που πλησιάζει: Μια πρωτοβουλία που δεν μπορεί να στοχεύει παρά στη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού αντιφασιστικού κινήματος, ενωτικού, δημοκρατικού, ριζοσπαστικού, μακράς διάρκειας και μαζικού, που συνδυάζει τη πάλη ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές δρακόντειας λιτότητας με τη πάλη ενάντια στη φαιά πανούκλα παντού όπου αυτή κάνει την εμφάνισή της.  Η ώρα δεν είναι πια ούτε για αμφιταλαντεύσεις, ούτε για τη ψευδαίσθηση ότι όλα αυτά συμβαίνουν μακριά από εμάς, ούτε για το άλλοθι της αντιφασιστικής «ρουτίνας» που συνίσταται στο ότι παλεύεις στη γειτονιά ή ακόμα και στη χώρα σου ενώ ταυτόχρονα αδιαφορείς παντελώς για αυτά που συμβαίνουν από την άλλη μεριά των συνόρων.  Καταρχήν, επειδή και πριν ακόμα από τον ουκρανικό νεοναζιστικό συναγερμό, η κατάσταση στη δυτική Ευρώπη ήταν –και παραμένει- παραπάνω από ανησυχητική, δικαιολογώντας απόλυτα τη γενική κινητοποίηση ενάντια στην ορμητική άνοδο της άκρας δεξιάς.  Και κατόπιν, επειδή όσο  χρήσιμοι και απαραίτητοι κι αν είναι, οι εθνικοί ή περιφερειακοί αντιφασιστικοί αγώνες και καμπάνιες δεν αρκούν πια, δεν είναι πια στο ύψος των σημερινών εντελώς εξαιρετικών και ιστορικών περιστάσεων.

Με άλλα λόγια, αντιφασίστες της Ευρώπης ξυπνήστε γιατί είναι μεσάνυχτα παρά πέντε και η ιστορία τείνει να επαναληφθεί τόσο τραγική όσο και στο παρελθόν…

*Γιώργος Μητραλιάς, μέλος της ελληνικής Επιτροπής της πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Αντιφασιστικού Μανιφέστου (http://www.antifascismeuropa-ellada.gr). Το παραπάνω κείμενο δεν πρωτογράφτηκε στα ελληνικά και απευθύνεται κατά προτεραιότητα σε αριστερά ακροατήρια της δυτικής Ευρώπης.

Το ίδιο κείμενο στα γαλλικά: http://cadtm.org/Antifascistes-europeens-reveillez

…και στα πορτογαλικά: http://cadtm.org/Anti-fascistas-europeus-despertem

Πηγή:
http://www.contra-xreos.gr/arthra/513-2014-03-05-15-38-12.html
αναρτήθηκε από selana

Η Ουκρανία και η Αριστερά

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Τα δραµατικά γεγονότα στην Ουκρανία εξελίσσονται στην πιο επικίνδυνη διεθνή κρίση µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, ίσως και µετά την κρίση των πυραύλων στην Κούβα, το 1962. Κάθε προοδευτικός άνθρωπος δεν µπορεί παρά να εξοργίζεται βλέποντας να βγαίνουν από τα ντουλάπια της Ιστορίας βρικόλακες του προηγούµενου αιώνα, µε φανατικούς εθνικιστές και ορκισµένους νεοναζί να αναλαµβάνουν καίριες κυβερνητικές θέσεις σε µια χώρα 45 εκατ. ανθρώπων, στην καρδιά της Ευρώπης. Έναν ακριβώς αιώνα µετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσµίου Πολέµου, ο κόσµος µοιάζει να παλινδροµεί στην εποχή της λυσσαλέας, κυνικής σύγκρουσης µεγάλων ιµπεριαλιστικών αυτοκρατοριών, που ποδοπατούν λαούς ολόκληρους όπως τα µανιασµένα βουβάλια λιώνουν στους βάλτους τα βατράχια.

Μια αριστερή θεώρηση των γεγονότων που εκτυλίσσονται µε κινηµατογραφική ταχύτητα στην Ουκρανία οφείλει να έχει σηµείο εκκίνησης την ανάλυση των ταξικών δυνάµεων που συγκρούονται. Ο παράγοντας που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην κρίση του καθεστώτος Γιανουκόβιτς –και ελάχιστα έχει προβληθεί από µια δηµοσιογραφία που περιορίζεται κατά κανόνα στο επίπεδο της γεωπολιτικής– ήταν η διεθνής οικονοµική κρίση του 2008-2012. Αυτός ο πλανητικών διαστάσεων «σεισµός», µπορεί να είχε επίκεντρο τη Γουόλ Στριτ, αλλά έπληξε µε ιδιαίτερη καταστροφική δύναµη τις πιο ευάλωτες «κατασκευές» που βρήκε στο διάβα του. Η Ουκρανία –όπως και η Ελλάδα, και οι χώρες της «Αραβικής Άνοιξης»– ήταν µια από αυτές: το κατά κεφαλήν εθνικό εισόδηµα της χώρας σήµερα δεν φτάνει ούτε το 50% του 1990, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για τη Ρωσία και το Καζακστάν κυµαίνονται στο 130% και 250% αντίστοιχα. Η δηµογραφική της αιµορραγία είναι ακατάσχετη, καθώς έχει χάσει το 10% του πληθυσµού της την τελευταία δεκαετία.

Ο καθοριστικός παράγοντας που εξηγεί τον εγκλωβισµό της µεγάλης αυτής χώρας στην κοιλάδα των δακρύων είναι η αποπνικτική κυριαρχία των ολιγαρχών στην οικονοµική και πολιτική ζωή. Βεβαίως, και η Ρωσία έχει τους ολιγάρχες της. Ωστόσο εκεί ο Βλαντίµιρ Πούτιν στέρησε τους ολιγάρχες του από κάθε πολιτική δύναµη, υποτάσσοντάς τους στην ισχύ του συλλογικού καπιταλιστή, του ρωσικού κράτους, και αναβιώνοντας τη µυθολογία του τσάρου-προστάτη του λαού, που δεν διστάζει να «αποκεφαλίσει» τους βογιάρους. Αντίθετα, στην Ουκρανία οι πολιτικοί είτε είναι ολιγάρχες οι ίδιοι –όπως η αδίστακτη Τιµοσένκο, η οποία πήγε φυλακή για σκανδαλώδη συµφωνία γύρω από το φυσικό αέριο, που ευνόησε την ίδια και τη… Ρωσία– είτε αποτελούν µαριονέτες των ολιγαρχών, που λεηλατούν τον κοινωνικό πλούτο.

Η κρίση και η συνακόλουθη εξασθένιση των δηµόσιων οικονοµικών της Ουκρανίας ανάγκασε τον Γιανουκόβιτς να αναζητήσει οικονοµική στήριξη στο εξωτερικό, για να έρθει αντιµέτωπος µε το επώδυνο δίληµµα: εµπορική σύνδεση µε την ΕΕ υπό τον όρο «διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων» ή µε την Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν, ο οποίος είχε την πολυτέλεια να του προσφέρει φθηνό φυσικό αέριο και δάνεια χωρίς επώδυνους όρους; Αρχικά, οι περισσότεροι και ισχυρότεροι ολιγάρχες στήριξαν τον Γιανουκόβιτς στη ρωσική επιλογή του, αφενός µεν γιατί φοβούνταν τον ανταγωνισµό των ισχυρότερων ευρωπαϊκών οικονοµικών, αφετέρου δε γιατί ένιωθαν ότι θα κινδύνευαν οι µυθώδεις περιουσίες τους, µε τη βρόµικη προϊστορία. Σε πρώτη φάση, η σύγκρουση στο Μαϊντάν ήταν ανάµεσα στο µπλοκ των ολιγαρχών και στη µικρή και µεσαία αστική τάξη, η οποία ήλπιζε ότι, µέσω της συµφωνίας µε την ΕΕ. θα αποκτούσε περισσότερες δυνατότητες κοινωνικής εξέλιξης.

Όσο για την ουκρανική εργατική τάξη, αυτή έµεινε σε µεγάλο βαθµό έξω από τη σύγκρουση των δύο στρατοπέδων, νιώθοντας- και δικαιολογηµένα- ότι είχε µπροστά της τον γκρεµό των ολιγαρχών και πίσω το ρέµα του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου. Στο πολιτικό επίπεδο δεν υπήρχε καµία αξιόπιστη και ισχυρή δύναµη να εκφράσει µε ανεξάρτητο τρόπο τα συµφέροντα και τις αγωνίες της. Το Κοµµουνιστικό Κόµµα του Πιοτρ Σιµονένκο, το οποίο είχε αποσπάσει το 13,2% στις τελευταίες εκλογές, δεν ενέπνεε εµπιστοσύνη στα λαϊκά στρώµατα – και όχι µόνο λόγω της ταύτισής του µε το σταλινισµό-µπρεζνιεφισµό. Ως το µεγαλύτερο κόµµα της χώρας για ένα διάστηµα, µετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, είχε στηρίξει τις πειρατικές ιδιωτικοποιήσεις, ενώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια λειτουργούσε ως η αριστερή πτέρυγα του κυβερνητικού µπλοκ, υπό τον Γιανουκόβιτς, έστω κι αν δεν είχε υπουργούς.

Η εσωτερική δυναµική της σύγκρουσης διαπλέκεται άµεσα µε την εθνική και τη γεωπολιτική. Η Ουκρανία ήταν πάντα µια περιοχή –ως ανεξάρτητη χώρα υφίσταται µόνο µετά την κατάρρευση της ΕΣΣ∆– µε ιδιαίτερα ασθενή εθνική ταυτότητα και έντονο διχασµό ανάµεσα στις δυτικές περιοχές, που αποτελούσαν στο παρελθόν τµήµα της Αυστοουγγρικής Αυτοκρατορίας και τις ανατολικές, που ήταν ενσωµατωµένες στη Ρωσική. Αυτό το χαρακτήρα, του διαφιλονικούµενου τρόπαιου µεταξύ ∆ύσης και Ρωσίας, τον διατήρησε και µετά το 1990. Η προσπάθεια της Αµερικής να εντάξει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ αποτελούσε κεντρικό στόχο της Πορτοκαλιάς Επανάστασης του 2004, που χρηµατοδοτήθηκε γενναιόδωρα από το Ίδρυµα Σόρος.

Στην προσπάθειά τους να εκβιάσουν τη γεωπολιτική στροφή της Ουκρανίας, οι ∆υτικοί δεν δίστασαν αυτή τη φορά να χρησιµοποιήσουν τις πιο ακραίες εθνικιστικές, ακροδεξιές ακόµη φιλοναζιστικές δυνάµεις, όπως το κόµµα Σβοµπόντα (πρώην Εθνικοσιαλιστικό) και ο διαβόητος ∆εξιός Τοµέας. Όπως αποκαλύφθηκε την περασµένη Τετάρτη, ο εσθονός υπουργός Εξωτερικών Ούρµας Πάετ είχε ενηµερώσει ήδη από τις 25 Φεβουαρίου την υπεύθυνη εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Κάθριν Άστον ότι οι ελεύθεροι σκοπευτές που προκάλεσαν την αιµατοχυσία στο Κίεβο δεν ήταν άνθρωποι του Γιανουκόβιτς αλλά έµµισθα όργανα των πιο ακραίων στοιχείων της αντιπολίτευσης. Από τις γραµµές αυτών των στοιχείων προέρχονται κεντρικά στελέχη της νέας κυβέρνησης, όπως ο επικεφαλής του Εθνικού Συµβουλίου Ασφαλείας και ο υπαρχηγός του. Εκείνοι όµως που βάζουν τη σφραγίδα τους στη νέα κυβέρνηση είναι και πάλι οι ολιγάρχες, που άλλαξαν άλογο βλέποντας προς τα πού γέρνει η πλάστιγγα, άδειασαν τον Γιανουκόβιτς και έβαλαν τους βουλευτές-µαριονέτες τους να στηρίξουν το νέο καθεστώς.

Η κυριαρχία των πιο επιθετικών στοιχείων της ουκρανικής κλεπτοκρατίας, του αντιρωσικού εθνικισµού και των ανδρείκελων του δυτικού ιµπεριαλισµού θορύβησε έντονα τις ανατολικές και νότιες περιοχές της χώρας, όπου είναι έντονη ή και καθοριστική η παρουσία των Ρωσόφωνων και συγκεντρώνεται σχεδόν το σύνολο της βιοµηχανικής εργατικής τάξης. Η τελευταία βάσιµα ανησυχεί ότι θα υποστεί τον διπλό ζυγό, τον ταξικό ζυγό της ολιγαρχίας και τον εθνικό ζυγό των ρωσοφάγων, που έσπευσαν από την πρώτη στιγµή να καταργήσουν τις µειονοτικές γλώσσες. Σ’ αυτό το φόντο, δεν ήταν δύσκολο για τον Βλαντίµιρ Πούτιν να αποκτήσει λαϊκό έρεισµα –όχι µόνο στην Κριµαία αλλά και στις µεγάλες πόλεις της Ανατολικής και Νότιας Ουκρανίας, όπως το Χάρκοβο, το Ντονέτσκ και η Οδησσός– και να δηµιουργήσει νέα δεδοµένα µε την επέµβαση των ρωσικών δυνάµεων.

Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραµµές η κατάσταση ήταν πολύ ρευστή ώστε να διακινδυνεύσει κανείς κατηγορηµατικές προβλέψεις. Το ενδεχόµενο στρατιωτικής σύρραξης φαινόταν πάντως το λιγότερο πιθανό. Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι στόχος της Μόσχας δεν είναι µια ανοιχτή διάσπαση της Ουκρανίας και η προσάρτηση του σηµαντικότερου τµήµατός της, αλλά ένας κατ’ ανάγκη προσωρινός συµβιβασµός µε τη ∆ύση, µε την ανάδειξη κυβέρνησης «εθνικής ενότητας», την επιβολή ενός οµοσπονδιακού µοντέλου µε µεγάλες αρµοδιότητες στις αυτόνοµες περιοχές και την αποτροπή της ένταξής της στο ΝΑΤΟ. Σε κάθε περίπτωση, το δράµα του ουκρανικού λαού απέχει πολύ από το τέλος του. Μόνο µια ριζική αλλαγή του συσχετισµού δυνάµεων υπέρ του κόσµου της εργασίας και εναντίον του ιµπεριαλισµού, στην Ουκρανία, στην Ευρώπη και στον κόσµο, µπορεί να αποτρέψει τα χειρότερα.

 aristeri-diexodos

Το αμάρτημα του παρελθόντος

Ειδήσεις στο αυτοκίνητο. Ουκρανία, Ρωσία, Ευρώπη, ΗΠΑ, μνήμες Ψυχρού Πολέμου μηδέποτε εξαφανισθέντος, μνήμες σχεδίων Βίσμαρκ και δογμάτων γεωπολιτικής στην Ευρασία. Το παρελθόν αναδύεται στο παρόν μεταμορφωμένο. Ειδήσεις από την Ελλάδα: η τρόικα σαν μέρα της μαρμότας, μικροκινήσεις ενόψει ευρωεκλογών, και μια κουβέντα με τεράστιο συμβολικό βάρος από νεόκοπο πολιτικό ηγέτη: «Δεν έχουμε το αμάρτημα του παρελθόντος...». Εδώ ας σταθώ.

Πιθανόν να ήθελε να πει «δεν κουβαλάμε αμαρτίες του παρελθόντος», δηλαδή, είμαστε καθαροί, άσπιλοι. Αυτό που έχει βαρύνουσα σημασία όμως είναι η κυριολεξία της σόλοικης διατύπωσης: Το αμάρτημα του παρελθόντος. Δηλαδή: Το παρελθόν ως αμάρτημα. Γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει.

Για τον συγκεκριμένο λόγο, πολιτικό δια του απολιτικού, συμπεριληπτικό των πάντων δια της ασάφειας, είναι κομβικής σημασίας η καταδίκη του παρελθόντος και η υπόσχεση του μέλλοντος: καταδικάζεις τον ζόφο και τον πόνο, τις αποτυχίες των άλλων, και οικειοποιείσαι τη λύτρωση και το φως του άδηλου μέλλοντος. Κανείς δεν νοσταλγεί το καταδικασμένο παρελθόν, όλοι λαχταρούν το λαμπρό μέλλον. Win-win.

Αμέσως θυμήθηκα τον λόγο του τότε πρωθυπουργού Κ. Σημίτη προς τους διανοουμένους, δύο εβδομάδες προ των εκλογών του 2000. Στο σκοτεινό παρελθόν (των άλλων) αντιπαρέβαλε το λαμπρό παρόν, το δικό του παρόν: «Δεν νοσταλγώ την πτωχή και ταπεινή Ελλάδα της μεταπολεμικής ή της προπολεμικής περιόδου, την Ελλάδα της ήττας. Αντίθετα: έχω βαθιά εμπιστοσύνη στον δυναμισμό, την πνευματικότητα, τον πλούτο της σημερινής Ελλάδας...» Προσδιόριζε τα οράματα της ισχυράς Ελλάδος του χρηματιστηρίου έτσι: «απτά, συγκεκριμένα, προσιτά». Και κατέληγε: «Ως σήμερα η Ελλάδα κοίταγε τον κόσμο. Σήμερα ο κόσμος κοιτάει την Ελλάδα.»

Ολη η μεταμοντέρνα τσογλανιά των νάιντις συμπυκνώθηκε τότε έτσι, με ισοπεδωτικά δίπολα νικητών-ηττημένων, πλούτου-φτώχειας, νέου-παλιού. Τραβούσαμε την ανηφόρα της Μεγάλης Φενάκης, με πιστωτική επέκταση και λαϊκή χλιδή, στο βάθος έλαμπαν φάροι ολυμπισμού και αθλητικού κλέους, αυτοκινητόδρομοι και διακοποδάνεια. Το νέο επέλαυνε σίγουρο για το ποιοι θα κέρδιζαν και θα κυριαρχούσαν, για το ποιοι θα έχαναν και θα υποτάσσονταν. Προτού εξαντληθεί η δεκαετία της νεολατρίας, είχαμε ήδη δει ποιοι ήταν οι νικητές και οι ηττημένοι, οι κυρίαρχοι και οι υποτελείς. Ποιοι συγκροτούσαν τους στρατιές των ανέργων και των νεόπτωχων, για μια-δυο-τρεις γενεές, άχρι καιρού.

Ενδιαμέσως, ακούσαμε άλλη μια εκδοχή του νέου και της παρελθοντοκτονίας, από τον κατεξοχήν νεωτεριστή Γιώργο Α. Παπανδρέου: το μέλλον ερχόταν ολόφωτο και ευρυζωνικό, συμμετοχικό και μη κυβερνητικό, επινοημένο ως πεδίο για κατίσχυση, χωρίς κριτήρια, χωρίς πλαίσιο αναφορών, χωρίς επώδυνες συγκρίσεις. Στο δικό του μέλλον, ο νεωτεριστής συγκρίνεται μόνο με τον εαυτό του. Ο Κ. Σημίτης αντιπαρέβαλε την Ισχυρή Ελλάδα στην υπανάπτυξη και την ήττα του παρελθόντος, κήρυττε μια διαρκή λήθη. Ο ΓΑΠ επαγγελλόταν μεσσιανικά ένα διεσταλμένο μέλλον, αρνούμενος όχι μόνο να αναφερθεί στο παρελθόν αλλά και να δεσμευθεί επί του παρόντος. Εξαφανίζοντας το παρελθόν του διέπραττε πατροκτονία, και υποσχόταν ένα μέλλον όπου όλα θα ήταν δυνατά οριζόμενα εξαρχής. Ως εξής: μετονομάζοντας όλα τα υπουργεία με New Age ονομασίες.

Τι μας χωρίζει από το 2000, το 2004, το 2007, το 2009 ακόμη; Ενας σωρός ερειπίων. Η Ισχυρή Ελλάδα του χρηματιστηρίου και του e-gov είναι μια γονατισμένη χώρα με ξέπνοους πολίτες. Η παρούσα ήττα συντρίβει πρωτίστως τους κυριαρχούμενους, τους υποτελείς, όσους πίστεψαν προσώρας ότι το παρελθόν δεν τους αφορά, δεν τους συνέχει, δεν αξίζει να το αναχωνεύουν· όσους πίστεψαν ότι το μέλλον τούς προσφέρεται στο πιάτο από μεσσίες, χωρίς να το ονειρευτούν οι ίδιοι και χωρίς να το χτίσουν με τον ιδρώτα τους· όσους βούλιαξαν στην φενακισμένη ετερονομία τότε, όσους βουλιάζουν στην ενοχοποίηση και την απόγνωση τώρα. Η λήθη συμφέρει και πάλι τους κυρίαρχους: μέσα της θα ξεπλυθούν ανομήματα και αμαρτίες, ίχνη εγκλημάτων, τεκμήρια, υποσχέσεις παραδείσων, για να αναδυθούν ξανά κυρίαρχοι.

Την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Ναι. Ομως η μνήμη καλλιεργείται από τους ηττημένους· είναι παρηγοριά και όπλο. Κι εδώ όμως μέτρο: μνήμη ναι, οπωσδήποτε, αλλά όχι παρελθοντική καθήλωση και υπεραναπλήρωση· μνήμη αναστοχαστική και δημιουργός, και ταυτοχρόνως μια πολιτικά λυσιτελής χρήση της λήθης που θα ρυθμίζει τις εκδικητικές τάσεις και της καταστροφικές πολώσεις. Σε τέτοιο κρίσιμο σταυροδρόμι στεκόμαστε σήμερα. 

vlemma