Οι Έλληνες εθελοντές Aντιφασίστες στον Ισπανικό εμφύλιο

Πηγή: Eagainst.com

Στις 17 Ιούλη του 1936 μια ομάδα φασιστών αξιωματικών που βρισκόταν στο Ισπανικό Μαρόκο, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Σέγκουι, στασίασε και κατέλυσε τις νόμιμες αρχές της δημοκρατίας που είχαν βγει από τις εκλογές του Φλεβάρη του ίδιου χρόνου. Αυτή ήταν και η αρχή του φασιστικού πραξικοπήματος που απλώθηκε με ταχύτητα αστραπής σ’ ολόκληρη τη χώρα κι αιματοκύλισε τον Ισπανικό λαό για τρία σχεδόν χρόνια.

Το φασιστικό αυτό πραξικόπημα δεν ήταν αποτέλεσμα μιας πρόχειρης συνωμοσίας. Ήταν ένα πολύ καλά μελετημένο κι οργανωμένο πραξικόπημα που το καθοδηγούσε μια ομάδα από έμπειρους στρατηγούς, γνωστούς για τις συμπάθειες τους στο χιτλερικό καθεστώς και τις φασιστικές τους πεποιθήσεις, ανάμεσα στους οποίους ήταν κι ο Φραγκίσκο Φράνκο, που έγινε αρχηγός τους. Είχε γερά στηρίγματα στην αστική τάξη της χώρας, στους μεγάλους γαιοκτήμονες και (σε ποιούς άλλους;) στον κλήρο. Φασιστικές οργανώσεις όπως η φάλλαγα, οι καρλιστές και άλλες, δρούσαν σχεδόν νόμιμα συνθέτοντας το παρακράτος της χώρας, και διαβρώνοντας ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Είχε, ακόμη,την υποστήριξη των φασιστικών καθεστώτων του εξωτερικού και αποτέλεσε μια ανοιχτή και καλά οργανωμένη επίθεση ενάντια στην Δημοκρατική Ισπανία που, για πρώτη φορά στην ιστορία της, κυβερνιόταν απ’ όλα, χωρίς εξαίρεση, τα δημοκρατικά κόμματα, επίθεση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και σαν μια πρόβα για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο που ακολούθησε μετά.

Τα φασιστικά σχέδια όμως δεν πέτυχαν απόλυτα. Και δεν πέτυχαν χάρη στην αυτοθυσια του Ισπανικού λαού και πάνω απ’ όλα της Ισπανικής εργατικής τάξης. Από την πρώτη στιγμή της φασιστικής επίθεσης μια γιγάντια λαϊκή κινητοποίηση αγκάλιασε ολόκληρη τη χώρα. Τεράστιες διαδηλώσεις έγιναν στη Μαδρίτη, στη Βαρκελώνη, τη Βαλένθια και σ’ άλλες μεγάλες πόλεις με την κραυγή “θέλουμε όπλα”. Ο τακτικός στρατός της Δημοκρατίας σχεδόν διαλύθηκε γιατί πάνω από το 80% των αξιωματικών του πέρασε με τους φασίστες. Αλλά από τα λαϊκά στρώματα των πόλεων και της υπαίθρου ένας άλλος στρατός άρχισε να σχηματίζεται. Ήταν ο καινούργιος στρατός της Ισπανικής Δημοκρατίας που πάνω από 32 μήνες αντιμετώπισε με ηρωισμό της φασιστικές ορδές. Έτσι, η πρόβλεψη του Φράνκο και της κλίκας του πως όλα θα τελειώσουν μέσα σε λίγες μέρες, διαψεύστηκε παταγωδώς. Ύστερα από τις πρώτες τους επιτυχίες κι αφού ο δημοκρατικός λαός άρχισε ν’ ανασυντάσσεται και να περνά στην αντεπίθεση, η κατάσταση των πραξικοπηματιών άρχισε να γίνεται κρίσιμη. Οι περιοχές που είχαν καταλάβει στην μητροπολιτική Ισπανία κινδύνευαν από ώρα σε ώρα. Από τη δύσκολη αυτή θέση οι φασίστες σώθηκαν χάρη σε δύο παράγοντες

α)Στην άμεση βοήθεια των φασιστικών καθεστώτων της Γερμανίας και της Ιταλίας. Οι δύο δικτάτορες έδωσαν στους φασίστες του Φράνκο 1.650 αεροπλάνα, 1.150 τανκς και τεθωρακισμένα, 2.630 κανόνια, 8.800 βαριά κι ελαφριά πολυβόλα, 1.430 όλμους, πάνω από μισό εκατομμύριο τουφέκια, τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών και 250.000 στρατιώτες, αξιωματικούς και τεχνικούς συμβούλους

β)Στην “ουδέτερη” στάση των αστικών δημοκρατιών της Ευρώπης και της Αμερικής. Οι κυβερνήσεις της Αμερικής, της Γαλλίας και της Αγγλίας, ακολούθησαν την υποκριτική πολιτική της “μη επέμβασης” που στην ουσία σήμαινε αναγνώριση και ενίσχυση του φρανκικού καθεστώτος

Η αλληλεγγύη των λαών
Αλλά αν ο Ισπανικός λαός στις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας του εγκαταλείφθηκε από τους εξουσιαστές του “ελεύθερου” κόσμου, δεν εγκαταλείφθηκε από τους δημοκρατικούς λαούς της γης. Στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη και σε πολλές άλλες πόλεις του κόσμου άρχισαν να σχηματίζονται επιτροπές αλληλεγγύης προς το λαό της Ισπανικής Δημοκρατίας. Χρηματικά ποσά συγκεντρώνονται από εράνους με τα οποία αγοράζονται και στέλνονται τρόφιμα, φάρμακα και όπλα. Από τη μια άκρη του κόσμου έως την άλλη, όλοι οι άνθρωποι που μέσα τους έκαιγε το ιδανικό της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, στρέψανε με κατανόηση τα βλέμματα τους και πρόσφεραν την αλληλεγγύη τους στους αγωνιζόμενους Ισπανούς.

Στο κάλεσμα εθελοντικής στήριξης στο μέτωπο του ένοπλου αγώνα του Ισπανικού λαού ανταποκρίθηκαν χιλιάδες πολίτες από τη Σοβιετική Ένωση, τις ΗΠΑ, τον Καναδά , την Κούβα, την Αργεντινή, τα Βαλκάνια, την Κεντρική Ευρώπη, την Αγγλία, τη Γαλλία, και πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Βιομηχανικοί εργάτες, δάσκαλοι, αγρότες, ναυτεργάτες, ανθρακωρύχοι, γιατροί, μηχανικοί, δημοσιογράφοι, φοιτητές, άντρες και γυναίκες, απλοί άνθρωποι στρατολογήθηκαν εθελοντικά στο πλάι των ισπανών αγωνιστών. Αναρχικοί, σοσιαλιστές, κομμουνιστές και απλοί δημοκράτες, συνολικά 53.000 άνθρωποι από 53 εθνικότητες πήραν τα όπλα και πολέμησαν στην Ισπανία, με μεγαλύτερη σε αναλογία τη συμμετοχή των Γάλλων (8.000). Οι μονάδες που συγκρότησαν οι εθελοντές πήραν το όνομα “Διεθνείς Ταξιαρχίες”.

Στις αρχές του Νοέμβρη του 1936, η πρώτη συγκροτημένη ταξιαρχία, η 11η (που αποτελούνταν από τα τάγματα α)“Εντγκαρ Αντρε”, β)“Κομμούνα Παρισιού και γ)“Ντομπρόφκυ”) έφτασε στο Μέτωπο της Μαδρίτης κι έπιασε θέσεις στα πιο επικίνδυνα σημεία. “Λαέ της Ισπανίας”, έλεγε μια προκήρυξη των εθελοντών, “ήρθαμε να σε βοηθήσουμε και να υπερασπίσουμε την πρωτεύουσα σου σα να ήταν η πρωτεύουσα του καθενός μας. Η τιμή σου είναι και δική μας τιμή. Ο αγώνας σου είναι και αγώνας μας”. Και πραγματικά, κράτησαν το λόγο τους. Ο στρατός των φασιστών δεν μπόρεσε από τότε να κάνει ούτε ένα βήμα στο μέτωπο της Μαδρίτης.

Η πορεία των Διεθνών Ταξιαρχιών σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, είναι η ίδια η πορεία του δημοκρατικού στρατού της Ισπανίας. Όχι μονάχα στη Μαδρίτη, αλλά και σ’ όλα τα μέτωπα, Γκουανταλαχάρα, Σαραγόσα, Μπρουνέτο, Έβρο κλπ, συνέδραμαν σημαντικά στους αγώνες του Ισπανικού λαού, γράφοντας με το αίμα τους μερικές από τις λαμπρότερες σελίδες του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος.

Εθελοντές από την Ελλάδα

Στην Ελλάδα, κάτω από τις συνθήκες που δημιούργησε η δικτατορία του Μεταξά, οι δυσκολίες και τα εμπόδια ήταν πολλά και μεγάλα. Στο μικρό διάστημα που μεσολάβησε από το πραξικόπημα του Φράνκο έως τη δικτατορία Μεταξά (17 Ιουλίου – 4η Αυγούστου), τα πράγματα φάνηκαν κάπως εύκολα για την αποστολή εθελοντών. Γι’ αυτό και αυτοί που προσφέρθηκαν αρχικά ξεπέρασαν τις 2.000.Μετά την 4η Αυγούστου, όμως, όλα αυτά ματαιώθηκαν. Οι νόμιμοι δρόμοι έκλεισαν, τα διαβατήρια των αριστερών κόπηκαν, από όσους φυσικά δεν συνελήφθησαν. Έμειναν μόνο οι παράνομοι δρόμοι προς το εξωτερικό, αλλά κι αυτοί ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι. Ωστόσο, παρά τους κινδύνους, υπήρξαν άνθρωποι που βρήκαν τον τρόπο να βγουν από τα σύνορα κι από εκεί να πάρουν το δρόμο για την Ισπανία. Προορισμός των εθελοντών ήταν αρχικά η Μασσαλία, όπου θα πήγαιναν δήθεν να δουλέψουν σαν εργάτες στα εκεί εργοστάσια. Μόλις έφταναν εκεί, ερχόντουσαν σε επαφή με την ελληνική οργάνωση της Μασσαλίας-που την αποτελούσαν κυρίως ναυτεργάτες- και μεταφέρονταν στην Ισπανία.

Ο εθελοντής μαχητής Στέφανος Τσερμέγκας γράφει:
“την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1937 ξεμπαρκάραμε στο λιμάνι της Χάβρης, στη Γαλλία, απ’ όπου θα περνούσαμε στην Ισπανία. Ήταν η ώρα 10 το πρωϊ.Μπήκαμε στο τελωνείο για να μας κάνουν έλεγχο στις βαλίτσες μας. Η σκηνή που ακολούθησε θα μου μείνει αξέχαστη. Όταν οι Γάλλοι τελωνειακοί υπάλληλοι που άνοιξαν τις βαλίτσες μας είδαν πως ήταν γεμάτες στρατιωτικά εφόδια με στολές, μπαλάσκες, παγούρια, κι άλλα διάφορα στρατιωτικά είδη, όλοι τους ξέσπασαν σ’ ένα παραλήρημα ενθουσιασμού. Σήκωσαν ψηλά τη γροθιά τους και μας χαιρέτιζαν επί πολλήν ώρα με τον καθιερωμένο εκείνη την εποχή ισπανικό αντιφασιστικό χαιρετισμό “ΝΟ ΠΑΣΑΡΑΝ”..”

Και ο Π.Αϊβατζής, που ήταν από τους πρώτους εθελοντές:
“…Η πρώτη ομάδα από Έλληνες εθελοντές, ξεκινήσαμε μαζί με μερικές εκατοντάδες αντιφασίστες από άλλες χώρες, τον Οκτώβρη του 1936, από την Γαλλία για την Ισπανία”

Επίσης, αρκετοί Έλληνες της διασποράς, κυρίως από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, συμμετείχαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Σ΄ένα βιβλίο που είναι γραμμένο για τη 15η Διεθνή Ταξιαρχία κι εκδόθηκε στη Μαδρίτη το 1937, ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους Έλληνες εθελοντές της Αμερικής. Εκεί τονίζεται η διπλή σημασία της προσφοράς τους:“η πάλη τους δεν ήταν μονάχα πάλη για τη Δημοκρατική Ισπανία, αλλά και για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην ίδια τους τη χώρα”.Στην Κύπρο, παρ’ όλο που οι Άγλλοι απαγόρευσαν τον έρανο για την Ισπανία στο νησί, οι Κύπριοι κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν από τις πόλεις και τα χωριά αρκετά χρήματα, με την πρώτη δόση που στάλθηκε το 1937 να ξεπερνά τις 4.000 λίρες. Περισσότεροι από 60 Κύπριοι από την Αγγλία και την Αμερική μετέβησαν στην Ισπανία για ν’ αγωνιστούν.

Ο αριθμός των Ελήνων εθελοντών δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς οι συνθήκες που επικρατούσαν στη χώρα δεν έδιναν τη δυνατότητα για μια σχετική καταγραφή. Κατά προσέγγιση, λοιπόν ο Π.Αϊβάζης (βλ. “Αυγή” 12.10.75) τους υπολογίζει σε 300. Ο Γιάννης Καμπίτης (εθελοντής) δίνει τον αριθμό των 290. Ο ιστορικός Καρανικόλας (“Ριζοσπάστης 5.10.75) δίνει τον αριθμό των 400. Τον ίδιο αριθμό δίνει κι η κυπριακή εφημερίδα “Χαραυγή” (βλ. 2.11.75). Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, οι Έλληνες εθελοντές ήταν εργάτες. Κι από αυτούς πάλι, ένας μεγάλος αριθμός, σχεδόν οι μισοί, ναυτεργάτες. Πολιτικά, οι περισσότεροι από τους Έλληνες εθελοντές ανήκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ υπήρχε και μια ομάδα ελλήνων αναρχικών που έδρασε βασικά στην περιοχή της Βαρκελώνης, όπου οι Ισπανοί αναρχικοί συγκέντρωναν το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης τους. Δεν έγινε ποτέ γνωστό αν ανάμεσα στους Έλληνες εθελοντές συμμετείχαν και γυναίκες είτε σαν μαχήτριες είτε σε άλλες βοηθητικές υπηρεσίες, όπως ήταν γυναίκες από άλλες χώρες.

Η δράση των ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία

Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων εθελοντών πολέμησε από τις αρχές του 1937 στις γραμμές της 15η Διεθνούς Ταξιαρχίας και ιδιαίτερα στο βαλκανικό τάγμα “Γ.Δημητρώφ”. Αλλά ήταν σκορπισμένοι σ’όλους τους λόχους. Με το πέρασμα του καιρού, στα μέσα του 1937, συγκροτήθηκε ελληνικός λόχος, διοικητής του οποίου ανέλαβε ο Γιάννης Παντελιάς, ξυλουργός, με το ψευδώνυμο Γιάννης Μαργαρίτης, υποδιοικητής ο Αναγνώστης Δεληγιάννης, καπνεργάτης,με το ψευδώνυμο Γιάννης Σιγανός και πολιτικός επίτροπος ο Κυριάκος Στεφόπουλος, σιδηροδρομικός, με το ψευδώνυμο Δημήτρης Πέρρος. Στο λόχο δόθηκε το όνομα “Ρήγας Φεραίος”, το όνομα δηλαδή του μεγάλου οραματιστή της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Για κάποιο διάστημα ο λόχος ονομαζόταν και “Ζαχαριάδης”. Πάντως, πολλοί Έλληνες παρέμειναν στις μονάδες στις οποίες αγωνίζονταν και δεν μετατάχθησαν στον ελληνικό λόχο.

Ο ελληνικός λόχος, μέρος της 15ης Διεθνούς Ταξιαρχίας, συμμετείχε στη μάχη του Μπρουνέτ, όπου αποτέλεσε τη δύναμη κρούσης και κατέλαβε τη μικρή πόλη Βιλιανουέβα-ντε-λα-Κανιάντα, έπειτα από τρεις εβδομάδες μάχης. Οι απώλειες της ταξιαρχίας ήταν τεράστιες, καθώς χάθηκαν σχεδόν οι μισοί αγωνιστές. Οι απώλειες των Ελλήνων δεν κατορθώθηκε να εξακριβωθούν, όμως αν λάβουμε υπόψη μας γενικά εκείνες της ταξιαρχίας, θα πρέπει να ήταν αρκετές. Ανάμεσα στους σκοτωμένους είναι ο κύπριος Αχιλλέας Κανάρης, τότε 35 ετών και ο Χιώτης Δημήτρης Ραπίτης, που σύμφωνα με τον συμπολεμιστή του Κώστα Μακρινό έπεσε μαχόμενος πάνω στο πολυβόλο του, καλύπτοντας την υποχώρηση των μαχητών της μονάδας του.

Άλλη μάχη του ελληνικού λόχου ήταν αυτή στο Μπελσίτ, όπου στόχος ήταν η κατάληψη της Σαραγόσα, που την κατείχαν οι φασίστες. Η επίθεση άρχισε στις 24 Αυγούστου με πρώτο στόχο το Μπελσίτ, μια μικρή αλλά καλά οχυρωμένη πόλη. Σε μια από τις αντεπιθέσεις των φασιστών, το τάγμα Δημητρώφ και ιδιαίτερα ο ελληνικός λόχος έπαθαν πανωλεθρία.Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε και ο διοικητής του λόχου Παντελιάς, όπως κι ο πολιτικός επίτροπος Στεφόπουλος, που άφησαν τη ζωή τους πάνω στα πολυβόλα, περικυκλωμένοι από στρατιώτες του Φράνκο.Διοικητής του λόχου ανέλαβε τότε ο υποδιοικητής Δεληγιάννης που με όσους αγωνιστές έμειναν όρθιοι, συνέχισαν τις μάχες με αυταπάρνηση και ηρωϊσμό “υπερασπιζόμενοι όχι μόνο τη δημοκρατία της Ισπανίας, αλλά με την πεποίθηση ότι μαχόμενοι υπεράσπιζαν τη δημοκρατία όλου του κόσμου, μα και της πατρίδας τους”. Ύστερα από σκληρές μάχες, το Μπελσίτ καταλήφθηκε οριστικά στις 8 Σεπτέβρη.

Ο ελληνικός λόχος, επίσης, συμμετείχε στην κατάληψη της περιοχής Τερουέλ το Δεκέβρη του 1937. Μάλιστα, ένας από τους πρώτους που μπήκαν στην πόλη της Τερουέλ ήταν ο Έλληνας αξιωματικός τανκίστας Μηνάς Θωμαίδης, από τον Ποντο. Στις αρχές του Μάρτη του 1938, οι φασίστες ύστερα από σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό (παραχώρηση των ναζί στους φασίστες), επιτέθηκαν στο μέτωπο της Αραγώνας. Τα δημοκρατικά στρατεύματα, καταπονημένα από τις συνεχείς μάχες και χωρίς πολεμικό υλικό πια, άρχισαν να υποχωρούν. Η 15η Διεθνής Ταξιαρχίας ήταν κι η τελευταία αντιφασιστική μονάδα που εγκατέλειψε συντεταγμένα την ερειπωμένη πολιτεία με μεγάλες, όμως, απώλειες. Τουλάχιστον 11 Κύπριοι έχασαν τη ζωή τους, ενώ δύο Έλληνες αγωνιστές πιάστηκαν αιχμάλωτοι και εκτελέστηκαν επί τόπου διότι, σύμφωνα με δραπετεύσαντες, αρνήθηκαν να φωνάξουν “ζήτω ο στρατηγός Φράνκο”.Στην περιχοχή της Καντέσας, οι Έλληνες σκοτωμένοι ξεπερνάνε τους 20, ενώ οι τραυματίες είναι δεκάδες.

Προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών των Διεθνών Ταξιαρχιών, έγινε εκδήλωση στη Βαρκελώνη, όπου πήρχαν μέρος όχι μόνο οι Έληνες αντιφασίστες, που βρίσκονταν εκεί, τραυματίες οι περισσότεροι, αλλά κι αρκετοί ναυτικοί που είχαν έρθει στο λιμάνι με εφόδια για την Δημοκρατική Ισπανία. Ο υπεύθυνος Ισπανός στην προφώνηση του είπε μεταξύ άλλων:
“…Στο πρόσωπο σας βλέπουμε τη ζωντανή δημοκρατική αντιφασιστική Ελλάδα που αγωνίζεται ενάντια στον κοινό μας εχθρό, το φασισμό, για τη δημοκρατία, την ανεξαρτησία και την προκοπή των λαών μας…”

Η αποχώρηση

“…ο αποχαιρετισμός στους ήρωες των Διεθνών Ταξιαρχιών, παρά τη γιορτινή ατμόσφαιρα στην οποία έγινε ήταν ψυχρός και μελαγχολικός. Η καρδιά γέμιζε πίκρα βλέποντας εκείνους τους ήρωες να περνούν στη μεγάλη “αβενιάδα” της Βαρκελώνης που είχε οργανωθεί ο λαϊκός αποχαιρετισμός. Σκεφτόμασταν την τύχη μας και την τύχη αυτών των ανθρώπων, που πολλοί δεν μπορούσαν να γυρίσουν στις χώρες τους, γιατί εκεί επικρατούσε ο φασισμός. Ήταν ήρωες σημαδεμένοι με τη συμμετοχή τους στον πόλεμο της Ισπανίας, που η διπλωματία της μη επέμβασης τους έβαζε υπό κατηγορία σαν λεπρούς, τους καταδίωκε, τους παρέδιδε στην αστυνομική παραφροσύνη, τους έκλεινε σε ειδικά στρατόπεδα παραδίνοντας τους τελικά στον Χίτλερ και τον Μουσολίνι”
(βλ.”Απομνημονεύματα της Πασιωνάρια” Αυγή, 25.5.63)

Και ήταν στ’ αλήθεια αρκετοί εκείνοι που δεν είχαν που να πάνε. Κι ανάμεσα τους, οι Έλληνες, όσοι μείνανε ζωντανοί. Εξαίρεση αποτελέσανε οι Έλληνες της Αμερικής και της Αγγλίας που ξαναγύρισαν εκεί. Οι υπόλοιποι μείνανε στην Ισπανία μέχρι το τέλος και πέρασαν στο γαλλικό έδαφος μετά την κατάρρευση, αφού πρώτα δώσανε μαζί με τους Ισπανούς αντιφασίστες τις τελευταίες μάχες στην Καταλωνία, δίνοντας έτσι την δυνατότητα σε εκατοντάδες χιλιάδες γυναικόπεδα και τραυματίες να περάσουν τα σύνορα.

Από τα στοιχεία που κατορθώθηκε να συγκεντρωθούν, τα γνωστά ονόματα των Ελλήνων που σκοτώθηκαν στο ισπανικό εμφύλιο πόλεμο είναι 53, από τους οποίους 2 αγνοούμενοι. Απ’ ότι φαίνεται, όμως, ξεπερνούν τους 100. Οι Έλληνες νεκροί αντιφασίστες είναι οι πρωτοπόροι στις εκατοντάδες χιλιάδες των αγωνιστών που σκοτώθηκαν στη συνέχεια στα βουνά, στις πόλεις και στα εκτελεστικά αποσπάσματα, πολεμώντας τον ντόπιο και διεθνή φασισμό.

Πηγή: Μ.Παλαιολογοπούλου, Ελληνες αντιφασίστες εθελοντές στον Ισπανικό εμφύλιο Πόλεμο, Αθήνα 1979

Έλληνες εθελοντές στην Ισπανία

  Οι φωτογραφίες ̟προέρχονται από ειδικό λεύκωμα που κυκλοφόρησε στη Ν.Υόρκη το 1938 ο εκεί Σύλλογος Ελλήνων .
Αφιερωμένο στους Έλληνες εθελοντές για την Δημοκρατική Ισπανία .

Έλληνες εθελονταί εις την Ισπανία.

ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ αυτό εκδίδεται προς τιμήν των Ελλήνων εθελοντών του Δημοκρατικού στρατού της Ισπανίας και ιδιαιτέρως των Ελληνοαμερικανών εθελοντών. Είναι μια - ελάχιστη ανταπόδοσις της τιμής και της ηθικής υπηρεσίας που προσέδωσε στο έθνος μας η ηρωική διαγωγή των Ελλήνων αυτών.

Μέσω του λευκώματος θα γνωρισθούν καλύτερα στον Ελληνισμόν ομαδικώς, ως ένας όμιλος αντιπροσωπευτικός του έθνους μας και του αγώνος εναντίον του φασισμού. Το λεύκωμα περιλαμβάνει όσας προσωπογραφίας είχαμε. Και το λεύκωμα θα είναι αναμνηστικό εκείνων που τους έλαχε ο κλήρος της υπέρτατης θυσίας κι ανδρικά και ελεύθερα έδωσαν την ζωή για την ελευθερία.
Υπάρχουν περίπου πεντακόσιοι Έλληνες εθελονταί στον Ισπανικό δημοκρατικό στρατό.

Βρίσκονται σχεδόν όλοι στην Διεθνή Μεραρχία, έκτος μεμονωμένων περιπτώσεων που είναι σε άλλα σώματα του Ισπανικού στρατού ιδίως τεχνικά. Η πλειοψηφία των τώρα είναι στο Τάγμα του Λίνκολν, των Αμερικανών εθελοντών όπου τελευταίως συμπεριελήφθη κι' ό λόχος «Νίκος Ζαχαριάδης» εξ ολοκλήρου Ελληνικός, ένας από τους καλύτερα γυμνασμένους και ικανούς λόχους της μεραρχίας.
Οι εθελοντές προέρχονται από όλον τον κόσμο, την Γαλλία, Αγγλία, Αφρική, Κύπρο, Δωδεκάνησο και την Μεταξική Ελλάδα ακόμη, παρά τα μέτρα του Μεταξά. Μάλιστα από την Ελλάδα ήρθαν κι αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού, αντιφασίστες, που υπηρετούν τώρα με τους βαθμούς τους στην πρώτη γραμμή. Υπάρχουν κι' άλλοι Έλληνες αξιωματικοί, όπως θα ιδήτε στο λεύκωμα που πήγαν απλοί εθελονταί χωρίς καμιά πολεμική πείρα ή μόνο πείρα στρατιώτου, αλλά με την ανδρεία, την νοημοσύνη και την ικανότητα τους πήραν τα γαλόνια στο πεδίο της μάχης.

Μεγάλος αριθμός των εθελοντών πήγαν από δω, την Αμερική, από τις τάξεις μας, των Ελλήνων μετανα­στών. Μερικοί είναι από την νέα γενεά, γεννημένοι εδώ. Το Ελληνικό πνεύμα βρήκε ευκαιρία να εκδηλωθή, να δείξη ότι επιζή και στην νέα γενεά.
Ο αριθμός των Ελλήνων εθελοντών είναι ίσως δυσανάλογος προς τον Ελληνικό πληθυσμό εν συγκρίσει με τους εθελοντάς από άλλα έθνη. Ίσως ναι, ίσως όχι. Δεν υπάρχουν ακριβείς στατιστικαί. Αλλά ελπίζουμε να είναι, γιατί πρέπει να είναι. Γιατί κανένα άλλο έθνος δεν έχει τέτοιο κολοσσιαίον όγκο υποχρεώσεων και προσδοκιών να εκπληρώση όπως το δικό μας.



Ελληνοαμερικανοί Εθελοντές από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.



ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΣΕΡΜΕΓΚΑΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής, κατάγεται από την Ικαρία.



Μ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ: Από την Κυρήνεια της Κύπρου.



Ν. ΣΚΕΠΑΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής από την Ν. Υόρκη. Κατάγεται από την Εύβοια.



ΓΚΡΕΚΟ ΤΙΤΟ: Έλληνας εθελοντής από τη Μασσαλία, μαχητής στις τάξεις του λόχου «Νίκος Ζαχαριάδης».



ΜΗΝΑΣ ΘΩΜΑΙΔΗΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής.



ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΩΚΟΣ: Ελληνοαμερικανός, μέλος του «Σπάρτακου» Ν. Υόρκης κατάγεται από τις Σπέτσες.



ΝΙΚΟΣ ΑΒΡΑΜ1ΔΗΣ: Εθελοντής στην Ισπανία.



ΛΟΥΗΣ ΙΙΡΙΟΒΟΛΟΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής. Κατάγεται από το Γαλαξείδι.



ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΦΛΩΡΟΣ Έλληνας εθελοντής στο Δημοκρατικό στρατό της Ισπανίας, με στολή τσολιά.



Ι. ΑΙΒΑΛΗΣ: Εθελοντής από τη Λυών της Γαλλίας.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΑΪΣΗΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής, μέλος του «Σπαρτάκου» Ν.Υ. κατάγεται από την Άνδρο.



ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΣ; Ελληνοαμερικανός εθελοντής από το Σπρίγκφιλδ Μασαχουσέτης



ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Από τη Λυών της Γαλλίας.



ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ. Μέλος του «Σπάρτακου» Ν. Υόρκης. Κατάγεται από την Πάρο.



ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής από την ανατολική πλευρά της Ν. Υόρκης.



ΚΩΣΤΑΣ ΚΕΛΕΠΕΚΗΣ: Εθελοντής στην Ισπανία.



ΜΠΙΛ NIK: Κύπριος εθελοντής από τη Ν.Υόρκη.



Κύπριοι εθελοντές: Αντ. Μιχαηλίδης και Ιάκωβος Κούμουλος. Ο πρώτος μέλος του συμβουλίου της Παγκυπριακής αδελφότητος Νέας Υόρκης και ο δεύτερος δραστήριο μέλος του ελληνικού τμήματος της οργανώσεως των ανέργων «Γουώρκερς Αλλάϊανς». Στη μέση ένας Ισπανός στρατιώτης.



Όμιλος Ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία. 1) Δ. Σακαρέλος, 2) Γιάννης Σιγανός, 3) Κ. Σαμαράς, 4) Γιάννης Βώκος, 5) Γεώργιος Παπακώστας, 6) Γιάννης Καραγιάννης, 7) Π. Μιχαηλίδης.



Ομάδα Ελλήνων εθελοντών σε ώρα αναπαύσεως, κάπου στο Ισπανικό μέτωπο



Ελληνοαμερικανοί εθελοντές. Στη σειρά, Π. Μιχαηλίόης από τη Φιλαδέλφεια, Λούης Πριόβολος, Στέφανος Τσερμέγκας και Α.Καραγιάννης (καθιστός). Και οι τρεις από τη Νέα Υόρκη.



ΣΠΥΡΟΣ ΓΕΟΡΓΑΚΟΣ: Μέλος τον Τμήματος της Ναυτεργατικής Ενώσεως Ελλάδος Ν. Υόρκης. Κατάγεται από την Κεφαλλονιά.






Ομάδα Κυπρίων εθελοντών. Στη σειρά, ο Μπιλ Νικ, ο λοχαγός Νικολαΐδης, ο Σακαλής με το «Εμπρός», ο Ανδρέας Μιλτιάδου και ο Θεοδούλου. Όλοι από τη Νέα Υόρκη.



Ο υπολοχαγός Ν. ΠΑΠΠΑΣ και ο Γ. ΠΗΤΕΡ (ΓΕΩΡΓΑΛΗΣ). Ο πρώτος από τη Ν. Υόρκη και. ο δεύτερος από το Μακήσπορτ, νεαροί Ελληνοαμερικανοί εθελοντές του λαϊκού στρατού Ισπανίας.



Από τον ελληνικό λόχο «Ζαχαριάδη» στην Ισπανία.



Ο Ε. Αϊδαζής αριστερά και ο Ευάγγελος Σεργίου από τη Λυών της Γαλλίας σε στρατιωτικό νοσοκομείο.

Εκ μέρους της ολιγαρχίας ανακοινώνεται

Πηγή : Eagainst.com

Εμείς, η οικονομική, πολιτική και κοινωνική ελίτ αυτής της χώρας, πήραμε την απόφαση να απευθυνθούμε στην ελληνική κοινωνία, χωρίς τη διαμεσολάβηση των τηλεοπτικών (και μη) υπαλλήλων μας ώστε να καταστήσουμε σαφείς τις προθέσεις μας, αλλά και να υποδείξουμε στον κάθε έναν από εσάς την πρέπουσα συμπεριφορά απέναντι στην υπό διαμόρφωση νέα κατάσταση. Η ελληνική κυβέρνηση υπό την αρχηγία του Αντώνη του Σαμαρά σάς έχει ήδη ενημερώσει για την κατεύθυνση που είστε αναγκασμένοι εκ των πραγμάτων να ακολουθήσετε, μειώνοντας το βιοτικό σας επίπεδο τόσο ώστε η ελληνική αγορά να ανοίξει σε επενδυτές, που προς το παρόν απολαμβάνουν τον εργοδοτικό παράδεισο της Ινδίας, της Κίνας, της Ινδονησίας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών… Παράλληλα, η δημοκρατία οφείλει να αυτοπεριοριστεί, ώστε να αποφευχθούν κοινωνικές αναταράξεις που, όπως επανειλημμένως σας έχουμε προειδοποιήσει, μόνο ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στη διεθνή εικόνα της χώρας, στον τουρισμό και την οικονομία της.
Ως γνωστόν, έχουμε διδαχθεί από το μάθημα της Lehman Brothers, που αφού αφέθηκε να χρεοκοπήσει συμπαρέσυρε μαζί της την παγκόσμια οικονομία. Έτσι, η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να επιτρέψει ένα νέο κραχ του καπιταλισμού, με ανυπολόγιστες συνέπειες στα χρηματιστήρια ολόκληρου του πλανήτη. Οι ζημιές των ελληνικών τραπεζών, καθώς και διαφόρων μελών της άρχουσας ελίτ της χώρας, οφείλουν να συνεχίσουν να κοινωνικοποιούνται, για το καλό της κοινωνίας φυσικά, που θα βρισκόταν μπροστά σε έναν τοίχο φτώχειας και απελπισίας σε περίπτωση που οι εργοδότες εγκατέλειπαν τα εργοστάσια, οι διευθυντές τους υπαλλήλους τους, οι πολιτικοί τους ψηφοφόρους τους, οι μεγαλογαιοκτήμονες τους εργαζόμενους αγρότες τους, οι νταβατζήδες τις πουτάνες τους. Αυτόν ακριβώς τον κύκλο της εκμετάλλευσης θέλουμε να προασπίσουμε, τον οποίο όλοι σας θεωρείτε, και ορθώς, τόσο απαραίτητο ώστε να συνεχίσετε να ζήσετε ήσυχα, μακριά από τις ιστορικές ευθύνες που εμείς αναλάβαμε για χάρη σας.
Πληροφορούμαστε, με μεγάλη μας λύπη, πως αρκετά συνδικάτα εργαζομένων θέτουν επί τάπητος την πρόταση για μια πανελλαδική απεργία διαρκείας, μιμούμενοι προφανώς τους Ινδονήσιους που ξεκίνησαν χθες γενική απεργία διαρκείας και παρέλυσαν 80 βιομηχανικά πάρκα, σε 12 επαρχίες της χώρας, με 100% συμμετοχή. Σας ενημερώνουμε, λοιπόν, πως σε μια τέτοια περίπτωση, η ολιγαρχία δεν θα μείνει αδρανής. Ήδη έχουμε ξεκινήσει να οργανώνουμε τις Μονάδες Αποπροσανατολισμού στους δρόμους, χρηματοδοτώντας και προβάλλοντας εντέχνως νεοναζιστικές συμμορίες που μπορούν να λειτουργήσουν απεργοσπαστικά, όπως το έχουν κάνει οι ιδεολογικοί τους πρόγονοι αλλά και οι ίδιοι πολλάκις στο παρελθόν στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Σας γνωστοποιούμε, επίσης, πως δεν θα διστάσουμε να απολύσουμε όποιον τολμήσει να απεργήσει στον ιδιωτικό τομέα• άλλωστε έχουμε φροντίσει ώστε ενάμιση εκατομμύριο πολίτες να περιμένουν στην άκρη, νηστικοί και πρόθυμοι να κάνουν τα πάντα για μια δουλίτσα.
Σάς καλούμε να απομονώσετε, με τη συνδρομή της ελληνικής αστυνομίας, όλα εκείνα τα περιθωριακά στοιχεία που τολμούν να αμφισβητούν τον καπιταλισμό, τις μεθόδους επιβολής αλλά και τον ίδιο τον Νεοφιλελευθερισμό, και συνεχίζουν να αντιστέκονται στην Κρατική καταστολή. Σας καλούμε, επίσης, να διαλύσετε τις επικίνδυνα αυξανόμενες λαϊκές συνελεύσεις, τις καταλήψεις και τα στέκια που προτάσσουν την πολιτική δράση έξω από τους αναγνωρισμένους από το Κράτος, νόμιμους πολιτικούς φορείς που αποτελούν τα κόμματα, και να απομονώσετε όλους εκείνους που ξεφεύγουν από τον εγκεκριμένο λαϊκισμό και τον ξύλινο λόγο.
Να απαγορευθούν έννοιες και προτάγματα όπως αυτά της κοινωνικής απελευθέρωσης, της συλλογικής και ατομικής αυτονομίας, της αυτοοργάνωσης, της ελευθερίας και να περιοριστούν οι δημόσιες συζητήσεις σε ζητήματα όπως η «λίστα Λανγκάρντ», το «πρόβλημα της μετανάστευσης», το έθνος και οι ευεργέτες του, το αν είναι δυνατό ή όχι ένα πραξικόπημα, το ποιός διακωμώδησε τις προφητείες του Γέροντος Παϊσίου και άλλα φλέγοντα ζητήματα που αφορούν την Πατρίδα.
Να θυμάστε πως αν η ολιγαρχία έχει κέρδη, θα μοιραστεί ένα μέρος τους με τους καταναλωτές ώστε να αυξήσει τα κέρδη. Μπορεί να περνάτε μια καμπή ανασφάλειας και εξαθλίωσης, μην ξεχνάτε όμως ποτέ πως κάποτε, ίσως να καταφέρετε να γίνετε κι εσείς αστοί, εξουσιαστές και εκμεταλλευτές.
Γκρινιάξτε, ασχοληθείτε με θεωρίες συνωμοσίας, ψάλλετε τον εθνικό ύμνο ή τη «Υπερμάχω Στρατηγώ» ή κανένα σκυλάδικο αν προτιμάτε (γιατί σάς παραχωρούμε το «δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου» – αρκεί να μην πείτε τίποτα άλλο).
"Εμείς είμαστε εδώ για εσάς
Εξαιτίας σας και μόνο και, βέβαια,
Μόνο για εμάς
Αλλά είναι μυστικό…"

Οι απαρχές του νεοφιλελεύθερου λόγου

Σημαίνουσα αφετηρία για την διάδοση της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας μπορεί να χαρακτηριστεί το 1944 όταν και εκδόθηκε το βιβλίο του Friedrich Hayek: The Road to Serfdom (ο Δρόμος της Θυσίας), το οποίο υπήρξε σε πολύ γενικές γραμμές ένας λύβελος κατά της κενρικής εξουσίας και του κεντρικού κρατικού σχεδιασμού. Η επιρροή που άσκησε το έργο του Hayek, δημιούργησε γύρω του έναν κύκλο σημαίνοντων ακαδημαϊκών (όπως τον Μίλτον Φρίντμαν και τον Λούντβιχ Φον Μίζες), ο οποίος συνετέλεσε την ίδρυση της Εταιρείας Μον Πελερέν[i]. Η απαρχή του νεοφιλελεύθερου λόγου μπορεί να εντοπισθεί στην Ιδρυτική Διακήρυξη της Εταιρείας η οποία αναφέρει τα εξής:

«Οι κεντρικές αξίες του πολιτισμού κινδυνεύουν. Σε μεγάλες εκτάσεις της γήινης επιφάνειας οι ουσιώδεις συνθήκες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας έχουν ήδη εξαφανιστεί. Σε άλλες βρίσκονται υπό συνεχή απειλή από την ανάπτυξη των σύγχρονων τάσεων της πολιτικής. Η θέση του ατόμου και της αυτοπροαίρετης ομάδας σταδιακά υπονομεύεται από την επέκταση της αυθαίρετης εξουσίας. Ακόμη και το πιο πολύτιμο απόκτημα του Δυτικού Ανθρώπου, η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, απειλείται από την εξάπλωση ιδεολογιών οι οποίες, ενώ διεκδικούν το προνόμιο της ανοχής όταν είναι μειοψηφικές, επιδιώκουν απλώς να κατοχυρώσουν μία θέση εξουσίας από την οποία μπορούν να καταπνίγουν και να αφανίζουν όλες τις άλλες απόψεις εκτός από τη δική τους.

Η ομάδα πρεσβεύει ότι αυτές οι εξελίξεις υποδαυλίστηκαν από την ανάπτυξη μιας άποψης για την ιστορία η οποία αρνείται όλα τα απόλυτα ηθικά κριτήρια και από την ανάπτυξη θεωριών που αμφισβητούν το επιθυμητό του κράτους δικαίου. Πρεσβεύει περαιτέρω ότι υποδαυλίστηκαν από την υποχώρηση της πίστης στην ατομική ιδιοκτησία και στην ανταγωνιστική αγορά· διότι χωρίς τη διάχυτη δύναμη και πρωτοβουλία που σχετίζονται με αυτούς τους θεσμούς, είναι δύσκολο να φανταστούμε μία κοινωνία στην οποία μπορεί να διατηρηθεί πραγματικά η ελευθερία[ii]».

Η έννοια της ελευθερίας αποτελεί τον ιδεολογικό «πολιορκητικό κριό» της ιδρυτικής διακήρυξης της Εταιρείας Μον Πελερέν. Στην ιδρυτική διακήρυξη εμφανίζεται τρείς φορές σε σύνολο 189 λέξεων, και η μόνη έννοια που αντιπαραβάλλεται ποσοτικά είναι αυτή της εξουσίας με συχνότητα δύο λέξεων. Παρά ταύτα η ελευθερία επιφορτίζεται και συμπλέει με συνεπακόλουθες ιδεολογικές εκφάνσεις όπως την θέση του ατόμου και της αυτοπροαίρετης ομάδας και κυριότερα με την ατομική ιδιοκτησία και την ανταγωνιστική αγορά. Ενώ, κατά αυτόν τον τρόπο η ελευθερία αποτελεί το κύριο ιδεολογικό πρόσταγμα, για να επιτευχθεί θα πρέπει να υποχωρήσουν οι πολιτικές τάσεις της εξουσίας οι οποίες καταπνίγουν και υποδαυλίζουν την ιδιωτική πρωτοβουλία και περιορίζουν την ελευθερία του ατόμου. Το κράτος θα πρέπει να μειωθεί και να δώσει χώρο για την ελεύθερη αυτορρύθμιση της αγοραίας οικονομίας (μέσω της πρωτοβουλίας της ανταγωνιστικής αγοράς).

Παρατηρούμε ότι από το λίκνο της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας οι βασικοί εκφερόμενοι λόγοι και ρητορικές διατηρούν τον ίδιο βασικό κορμό: η ελευθερία του ατόμου και της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας (αυτοπροαίρετη ομάδα) που κατοχυρώνονται από το «ύψιστο» δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας θα πρέπει να είναι το μέγιστο μέλημα των κοινωνικοπολιτικών ρυθμίσεων, και η κεντρική εξουσία θα πρέπει να υποχωρήσει ώστε να επιτευχθεί η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Στο έργο του Hayek – The Road to Serfdom κύριοι ρητορικοί άξονες υπήρξαν η ανάγκη για τον περιορισμό της κεντρικής κρατικής εξουσίας και του κεντρικά οργανωμένου κρατικού σχεδιασμού. Η ελεύθερη αγορά αποτελεί το μέσο για την κοινωνική ευημερία καθώς δημιουργεί μία ‘αυθόρμητη ευταξία’ συντελώντας σε ένα δημόσιο όφελος μέσω της επιδίωξης του ατομικού συμφέροντος. Η κοινωνική δικαιοσύνη θα πρέπει να υποδαυλίζεται από την δικαιοσύνη της αγοράς, καθώς τα εισοδήματα των πλουσιότερων δεν θα πρέπει να ‘καταχράζονται’ με σκοπό την αναδιανομή αφήνοντας τους φτωχούς εξαρτημένους από ένα γραφειοκρατικό και πατερναλιστικό κράτος πρόνοιας. Ενώ μία εκτενής ανάλυση του συγκεκριμένου έργου θα αποτελούσε μία αυτούσια και έτερη ερευνητική προσπάθεια, αξίζει να επικεντρωθούμε σε ένα κομμάτι της επιχειρηματολογίας του Hayek κατά του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας και της κοινωνικής πολιτικής καθώς δείχνει μία σημαντική όψη της νεοφιλελεύθερης ρητορικής. Ένα χαρακτηριστικό χωρίο είναι το εξής:

« Δεν είναι δύσκολο να δούμε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις όταν η δημοκρατία αρχίζει από το ζήτημα του σχεδιασμού, το οποίο στην εκτέλεσή του απαιτεί εκτενέστερη συμφωνία από αυτή που πραγματικά υπάρχει. Οι άνθρωποι ενδέχεται να έχουν συμφωνήσει με την υιοθέτηση ενός συστήματος κατευθυνόμενης οικονομίας επειδή έχουν πειστεί ότι αυτή θα οδηγήσει σε μεγάλη ευημερία. Κατά τις συζητήσεις που γίνονται με σκοπό να ληφθεί μία απόφαση, ο όρος σχεδιασμός μπορεί να έχει περιγραφτεί με όρους όπως είναι «κοινή ευημερία», που όμως έτσι το μόνο που κάνουν είναι να αποκρύπτουν την απουσία πραγματικής συμφωνίας για το σκοπό του σχεδιασμού.........Οι επιπτώσεις στους ανθρώπους που έχουν συμφωνήσει ότι πρέπει να υπάρχει ένα κεντρικό σχέδιο χωρίς να έχουν συμφωνήσει τους στόχους του σχεδίου, μοιάζουν με μία ομάδα ανθρώπων που έχουν δεσμευτεί για ένα κοινό ταξίδι χωρίς να έχουν συμφωνήσει τον προορισμό του ταξιδιού. Ως αποτέλεσμα, μπορεί όλοι να είναι υποχρεωμένοι να κάνουν ένα ταξίδι το οποίο, τελικά, οι περισσότεροι δεν το θέλουν[iii]».

Ο Hayek αντιτάσσεται σθεναρά στην διαδικασία του σχεδιασμού καθώς θεωρεί προβληματική την απόλυτη κοινή συναίνεση των ατόμων σε πολύ βασικούς άξονες του. Η ανισορροπία αυτή «διατρέχει» όλα τα στάδια του σχεδιασμού:από την απόφαση για τον σχεδιασμό (κοινός σκοπός), τον μηχανισμό μέσω του οποίου θα διενεργηθεί (κοινοί στόχοι) , μέχρι την κυβερνητική δραστηριότητα ( αποφάσεις εκτελεστικής εξουσίας).

Η συμφωνία των ατόμων μπορεί, σύμφωνα με τον Hayek, να υπάρξει κατά την απόφαση για την υιοθέτηση ενός μηχανισμού για την πραγματοποίηση ενός σχεδίου, αλλά παράλληλα τα ίδια άτομα φαίνεται να έχουν αντικρουόμενες ιδέες για τον κοινό σκοπό του.

Η «κοινή ευημερία» μέσω του κρατικού παρεμβατισμού και σχεδιασμού είναι για τον Χάγιεκ μία ουτοπία, καθώς αποκρύπεται η έννοια της συναίνεσης, και η τελευταία δεν μπορεί ποτέ πραγματικά να οικοδομηθεί και να επιτευχθεί.

Έτσι, υπό μία πρωταρχικότερη ανάλυση, ο μελετητής επισημαίνει ότι η διαφαινόμενη συναίνεση για τον σχεδιασμό ενός προγράμματος μπορεί να υποκρύπτει την «αληθινή ασυμφωνία» για τους στόχους του σχεδίου, και η εν γένει δυνατότητα επίτευξης της κοινωνικής ευημερίας έχει μικρές πιθανότητες μέσω της κρατικής παρέμβασης και σχεδιασμού.

---

[i] Χάρβεϊ Ντεϊβιντ: «Νεοφιλελευθερισμός – Ιστορία και Παρόν», Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2007.

[ii] Βλέπε σχετικά http ://www.montpelerin.org/aboutmps.htm1 στο Χάρβεϊ Ντεϊβιντ: «Νεοφιλελευθερισμός – Ιστορία και Παρόν», Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2007.

[iii] Friedrich A. Hayek: «Τhe Road to Serfdom», 1944 σελ. 61-62 όπως αναφέρεραι στο Gilbert N., Terrell P: «Dimensions of Social Welfare Policy», Pearson New York, 21.

 

 http://andounis.blogspot.gr

Έρικ Χομπσμπάουμ: Η παγκόσμια αταξία στις αρχές του 21ου αιώνα

Ο Έρικ Χομπσμπάουμ μιλάει για τις ανατροπές στην παγκόσμια τάξη, τις αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, τους νέους ταξικούς διαχωρισμούς, την Κρίση του 1929 και τη σημερινή, το έθνος-κράτος, τις «ανθρωπιστικές» επεμβάσεις και τα υπερεθνικά μορφώματα. Η συνέντευξη, με τίτλο «World distempers» δημοσιεύθηκε στο επετειακό τεύχος, αρ. 61 (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2010) του «New Left Review».
 
Μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης και Κ. Σπαθαράκης

* Το βιβλίο σας Εποχή των άκρων τελειώνει το 1991 με ένα πανόραμα των σαρωτικών αλλαγών σε όλο τον πλανήτη – την κατάρρευση των ελπίδων της Χρυσής Εποχής για παγκόσμια κοινωνική πρόοδο. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες εξελίξεις στην παγκόσμια ιστορία από τότε;

Διακρίνω πέντε βασικές αλλαγές. Πρώτον, τη μετατόπιση του οικονομικού κέντρου του πλανήτη από τον Βόρειο Ατλαντικό προς τη Νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε στην Ιαπωνία τις δεκαετίες του 1970 και 1980, αλλά η άνοδος της Κίνας, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, είναι αυτή που κάνει τη διαφορά. Δεύτερον, ασφαλώς, την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού, την οποία είχαμε προβλέψει, χρειάστηκε όμως πολύ καιρό για να εκδηλωθεί. Τρίτον, την παταγώδης αποτυχία της προσπάθειας των ΗΠΑ να κατακτήσουν τον ρόλο της μοναδικής ηγέτιδας δύναμης μετά το 2001 — η αποτυχία είναι ολοφάνερη. Τέταρτον, την ανάδυση μιας νέας ομάδας αναπτυσσόμενων χωρών –«των brics» (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα)– ως πολιτικής οντότητας, που δεν είχε συντελεστεί όταν έγραφα την Εποχή των άκρων. Και, πέμπτον, την αποσάθρωση και συστηματική αποδυνάμωση της εξουσίας των κρατών: της εξουσίας των εθνικών κρατών στις επικράτειές τους, αλλά και, σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, κάθε είδους αποτελεσματικής κρατικής εξουσίας. Είναι κάτι που ίσως ήταν προβλέψιμο, αλλά συνέβη με ταχύτητα που δεν την περίμενα ποτέ.
 
* Τι άλλο σας έχει προξενήσει έκπληξη έκτοτε;
Δεν έχει πάψει να με εκπλήσσει η πλήρης παραφροσύνη του νεοσυντηρητικού πολιτικού σχεδίου, οι οπαδοί του οποίου όχι μόνο διατείνονταν πως η Αμερική αποτελούσε το μέλλον, αλλά επιπλέον πίστευαν ότι είχαν διαμορφώσει μια στρατηγική για την επίτευξη του στόχου αυτού. Αν καταλαβαίνω καλά, με ορθολογικούς όρους, δεν διαθέτουν κάποια συνεκτική στρατηγική. Δεύτερον –κάτι μικρότερης σημασίας, που δεν παύει ωστόσο να είναι σημαντικό– η αναβίωση της πειρατείας, την οποία είχαμε εν πολλοίς ξεχάσει: είναι κάτι το καινούργιο. Τρίτον, μια εξέλιξη σε τοπικό επίπεδο: η κατάρρευση του μαοϊκού Κομμουνιστικού Κόμματος στη Δυτική Βεγγάλη, την οποία αληθινά δεν περίμενα.
 
* Μπορείτε να οραματιστείτε κάποια πολιτική ανασυγκρότηση αυτού που κάποτε ήταν η εργατική τάξη;
Όχι με την παραδοσιακή της μορφή. Ο Μαρξ είχε αναμφισβήτητα δίκιο όταν προέβλεπε τον σχηματισμό μεγάλων ταξικών κομμάτων σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της εκβιομηχάνισης. Αυτά τα κόμματα όμως, αν ήταν επιτυχημένα, δεν λειτουργούσαν αυστηρά ως κόμματα της εργατικής τάξης: αν ήθελαν να επεκταθούν πέρα από τα αυστηρά όρια μιας περιορισμένης τάξης, το κατάφερναν ως λαϊκά κόμματα, που δομούνταν στη βάση μιας οργάνωσης που επινοήθηκε από και για τους σκοπούς της εργατικής τάξης. Ακόμα κι έτσι, η ταξική συνείδηση έθετε όρια. Στη Βρετανία, το Εργατικό Κόμμα δεν πήρε ποτέ πάνω από το 50% των ψήφων. Το ίδιο ισχύει και στην Ιταλία, όπου το ΚΚΙ ήταν πολύ περισσότερο ένα λαϊκό κόμμα. Στη Γαλλία, η Αριστερά βασίστηκε σε μια σχετικά αδύναμη εργατική τάξη, η οποία όμως ισχυροποιούνταν πολιτικά χάρη σε μια λαμπρή επαναστατική παράδοση, της οποίας κατάφερε να γίνει ο βασικός κληρονόμος – γεγονός που έκανε και την ίδια και την Αριστερά να αποκτήσουν πολύ μεγάλη επίδραση. Η παρακμή της εργατικής τάξης των χειρωνακτών φαίνεται πως είναι οριστική. Υπάρχουν, και θα συνεχίσουν να υπάρχουν βέβαια, πολλοί άνθρωποι που εργάζονται ακόμα ως χειρώνακτες και η υπεράσπισή τους παραμένει μείζον καθήκον για όλες τις αριστερές κυβερνήσεις.
 
Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί πλέον να αποτελεί την κύρια βάση των ελπίδων τους: δεν διαθέτουν πλέον, ακόμα και σε θεωρητικό επίπεδο, πολιτική δυναμική, επειδή έχουν απολέσει την προοπτική οργάνωσης της παλιάς εργατικής τάξης. Υπήρξαν τρεις ακόμα σημαντικές αρνητικές εξελίξεις. Η πρώτη είναι, ασφαλώς, η ξενοφοβία – η οποία, για το μεγαλύτερο μέρος της εργατικής τάξης, είναι, σύμφωνα με τη ρήση του Αύγουστου Μπέμπελ, «ο σοσιαλισμός των ηλιθίων»: διασφαλίζω τη δουλειά μου ενάντια σε ανθρώπους που τους αντιμετωπίζω σαν ανταγωνιστές. Όσο πιο αδύναμο είναι το εργατικό κίνημα, τόσο αυξάνεται η απήχηση της ξενοφοβίας. Δεύτερον, μεγάλο μέρος των ελαφρότερων χειρωνακτικών εργασιών δεν είναι πια μόνιμες, αλλά περιστασιακές: φοιτητές ή μετανάστες που δουλεύουν στον τομέα του επισιτισμού, για παράδειγμα. Ως εκ τούτου, δεν είναι εύκολο να οργανωθούν πολιτικά. Οι μόνοι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας που θα μπορούσαν να οργανωθούν εύκολα είναι όσοι έχουν ως εργοδότη τις δημόσιες υπηρεσίες, κι αυτό επειδή οι τελευταίες είναι πολιτικά ευάλωτες. Η τρίτη και πιο σημαντική εξέλιξη, κατά τη γνώμη μου, είναι το διευρυνόμενο χάσμα που δημιουργείται από ένα νέο ταξικό κριτήριο: την εισαγωγή σε σχολές και πανεπιστημιακά ιδρύματα ως εισιτήριο για κάποια θέση εργασίας. Αυτό μπορούμε να το ονομάσουμε, αν θέλετε, αξιοκρατία· αλλά αξιολογείται, θεσμοποιείται και διαμεσολαβείται από τα εκπαιδευτικά συστήματα. Το αποτέλεσμα είναι μια εκτροπή της ταξικής συνείδησης από την εναντίωση στους εργοδότες προς την εναντίωση στους πάσης φύσεως κηφήνες: διανοούμενους, φιλελεύθερες ελίτ, ανθρώπους που τρώνε τα λεφτά μας. Η Αμερική είναι ένα κλασικό παράδειγμα, αλλά η κατάσταση δεν είναι άγνωστη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αν ρίξετε μια ματιά στις βρετανικές εφημερίδες.
 
Η κατάσταση γίνεται ακόμα μια περίπλοκη, καθώς ολοένα και περισσότερο, ένα διδακτορικό ή τουλάχιστον ένα μεταπτυχιακό προσφέρει μεγαλύτερες ευκαιρίες πλουτισμού. Μπορεί να υπάρξουν νέες κοινωνικές δυνάμεις; Αυτό αποκλείεται, τουλάχιστον όσον αφορά μια μεμονωμένη τάξη, και αν θέλετε τη γνώμη μου ουδέποτε είχε συμβεί. Υπάρχει μια προοδευτική πολιτική συμμαχιών, ακόμα και σχετικά μόνιμων συμμαχιών όπως, λ.χ., ανάμεσα στην καλλιεργημένη μεσαία τάξη που διαβάζει τον Guardian και των διανοούμενων (ανθρώπων με υψηλή μόρφωση, οι οποίοι γενικότερα κλίνουν, σε μεγάλο βαθμό, προς την Αριστερά) με τη μάζα των φτωχών και απαίδευτων. Και οι δύο αυτές ομάδες έχουν ουσιώδη σημασία για ένα τέτοιο κίνημα, αλλά ίσως είναι πιο δύσκολο να συμμαχήσουν από ό,τι παλιότερα. Κι αυτό γιατί, υπό μία έννοια, είναι εφικτό οι φτωχοί να ταυτιστoύν με τους δισεκατομυριούχους, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, λέγοντας: «Αν ήμουν τυχερός, θα γινόμουν ποπ σταρ!». Αλλά κανένας δεν μπορεί να πει: «Αν ήμουν τυχερός, θα γινόμουν νομπελίστας!». Αυτό είναι ένα πραγματικό πρόβλημα για τον πολιτικό συντονισμό και συνεργασία των ανθρώπων που αντικειμενικά θα μπορούσαν να βρίσκονται στην ίδια πλευρά.
 
* Ποια σχέση θεωρείτε ότι υπάρχει ανάμεσα στη σημερινή κρίση και τη Μεγάλη Ύφεση;
Η κρίση του 1929 δεν ξεκίνησε από τις τράπεζες· οι τράπεζες κατέρρευσαν μόνο δύο χρόνια αργότερα. Αντίθετα, το χρηματιστήριο πυροδότησε μια απότομη κάμψη της παραγωγής, συνοδευόμενη από πολύ υψηλότερη ανεργία και μια πολύ έντονη πτώση στην παραγωγή. Υπήρξαν αρκετά προανακρούσματα της παρούσας ύφεσης, σε αντίθεση με εκείνη του 1929 που έπεσε σχεδόν σαν κεραυνός. Θα έπρεπε έχει γίνει αντιληπτό, αρκετά εγκαίρως, ότι ο νεοφιλελεύθερος φονταμενταλισμός δημιούργησε μια τεράστια αστάθεια στη λειτουργία του καπιταλισμού. Μέχρι το 2008 η αστάθεια αυτή φαινόταν να επηρεάζει μόνο μερικές περιφερειακές περιοχές: τη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 21ου αιώνα, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Ρωσία. Στα ισχυρά κράτη, το μόνο που συνέβαινε ήταν να καταρρέει περιστασιακά το χρηματιστήριο και στη συνέχεια να ανακάμπτει σχετικά γρήγορα. Μου φαίνεται ότι το πραγματικό σημάδι του κακού που θα συνέβαινε θα μπορούσε να είναι η κατάρρευση του Long-Term Capital Management1 το 1998, γεγονός που έδειξε πόσο λάθος ήταν συνολικά το αναπτυξιακό μοντέλο· ωστόσο δεν αντιμετωπίστηκε έτσι.
 
Παραδόξως, οδήγησε μια σειρά επιχειρηματίες και δημοσιογράφους να ανακαλύψουν ξανά τον Καρλ Μαρξ, θεωρώντας πως το έργο του έχει ενδιαφέρον για την κατανόηση της σύγχρονης, παγκοσμιοποιημένης οικονομίας· η διαδικασία αυτή, βέβαια, δεν είχε καμία σχέση με την παραδοσιακή Αριστερά. Η παγκόσμια οικονομία το 1929 ήταν λιγότερο παγκοσμιοποιημένη από ό,τι η σημερινή. Αυτό είχε σίγουρα κάποιες επιπτώσεις – για παράδειγμα ήταν πολύ ευκολότερο στους ανθρώπους που έχαναν τη δουλειά τους να γυρίσουν στα χωριά τους. Το 1929, σε μεγάλο μέρος του κόσμου εκτός Ευρώπης και Βορείου Αμερικής, τα παγκοσμιοποιημένα τμήματα της οικονομίας δεν ήταν παρά μεμονωμένες νησίδες, που άφηναν το κύριο μέρος που τα περιέβαλλε αμετάβλητο. Η ύπαρξη της ΕΣΣΔ δεν είχε κάποια υλική επίπτωση στην Ύφεση, είχε όμως τεράστιες ιδεολογικές επιπτώσεις – υπήρχε εναλλακτική λύση. Από το 1990 και μετά, παρακαολουθούμε την άνοδο της Κίνας και των αναδυόμενων οικονομιών, γεγονός που είχε συγκεκριμένες επιπτώσεις στην παρούσα ύφεση: συνέβαλαν στο να διατηρήσει η παγκόσμια οικονομία μια πολύ ομαλότερη πορεία, από ό,τι θα είχε χωρίς αυτές. Στην πραγματικότητα, ακόμη και στις ημέρες που ο νεοφιλελευθερισμός ισχυριζόταν ότι υπήρχε άνθηση, η πραγματική ανάπτυξη εμφανιζόταν, σε πολύ υψηλούς ρυθμούς, σε αυτές τις νέες αναπτυσσόμενες οικονομίες, κυρίως στην Κίνα. Είμαι σίγουρος ότι αν δεν υπήρχε η Κίνα η ύφεση του 2008 θα ήταν πολύ πιο σοβαρή. Έτσι, γι’ αυτούς τους λόγους, σκέφτομαι ότι πιθανόν να μπορέσουμε να ανακάμψουμε πιο γρήγορα, παρόλο που μερικές χώρες –και κυρίως η Βρετανία– θα παραμείνουν βυθισμένες στην ύφεση για πολύ καιρό ακόμα.

* Ανέκαθεν ήσασταν κριτικός απέναντι τον εθνικισμό ως πολιτική δύναμη, εφιστώντας την προσοχή της Αριστεράς να μην προσπαθεί να τον προσεταιριστεί. Ωστόσο, έχετε επίσης αντιταχθεί έντονα στις παραβιάσεις της εθνικής κυριαρχίας εν ονόματι των ανθρωπιστικών παρεμβάσεων. Ποια είδη διεθνισμού, μετά την κατάρρευση του διεθνισμού που είχε γεννήσει το εργατικό κίνημα, είναι επιθυμητά και εφικτά σήμερα;

Πρώτα απ’ όλα, ο «ανθρωπιστικισμός» (humanitarianism), ο ιμπεριαλισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δεν έχει καμία σχέση με τον διεθνισμό. Αποτελεί έκφανση είτε ενός αναγεννημένου ιμπεριαλισμού, ο οποίος βρίσκει μια κατάλληλη δικαιολογία για παραβιάσεις της κρατικής κυριαρχίας –μπορεί να υπάρχουν θαυμάσιες και ειλικρινείς δικαιολογίες– είτε, κάτι ακόμα πιο επικίνδυνο, μια επαναβεβαίωση της πίστης στη μόνιμη υπεροχή της περιοχής που κυριαρχούσε στον πλανήτη από τον 16ο μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.

Στο κάτω κάτω, οι αξίες τις οποίες προσπαθεί να επιβάλει η Δύση είναι αξίες μιας περιοχής, και όχι κατ’ ανάγκην οικουμενικές. Αν είναι οικουμενικές, πρέπει να επαναδιατυπωθούν με διαφορετικούς όρους. Δεν νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο αφεαυτού εθνικό ή διεθνές. Ο εθνικισμός υπεισέρχεται σε αυτό το ζήτημα επειδή η βασισμένη σε εθνικά κράτη διεθνής τάξη -το σύστημα της Βεστφαλίας- υπήρξε κατά το παρελθόν, καλώς ή κακώς, μια από τις ασφαλέστερες εγγυήσεις ενάντια στις εισβολές των ξένων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, αφ’ ης στιγμής το σύστημα έχει πλέον καταργηθεί, ο δρόμος είναι ανοιχτός για επιθετικούς και επεκτατικούς πολέμους – στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποκηρύξει τη διεθνή τάξη της Βεστφαλίας. Ο διεθνισμός, που αποτελεί μια άλλη προοπτική σε σχέση με τον εθνικισμό, είναι ένα πιο περίπλοκο εγχείρημα. Μπορεί να είναι είτε ένα πολιτικά κενό σύνθημα, όπως υπήρξε στην πράξη για το διεθνές εργατικό κίνημα, οπότε δεν σημαίνει τίποτα συγκεκριμένο, είτε ένας τρόπος για την εξασφάλιση της ομοιομορφίας σε ισχυρούς συγκεντρωτικούς οργανισμούς όπως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ή η Κομιντέρν. Ο διεθνισμός σήμαινε ότι, ως Καθολικός, ασπαζόσουν τα ίδια δόγματα και μετείχες στις ίδιες πρακτικές, ανεξάρτητα με το ποιος είσαι και πού βρίσκεσαι· το ίδιο συνέβαινε θεωρητικά και στην περίπτωση των κομμουνιστικών κομμάτων.

Σε ποιο βαθμό αυτό συνέβη πραγματικά και σε ποιο στάδιο έπαψε να συμβαίνει – ακόμα και στην Καθολική Εκκλησία – είναι ένα άλλο ζήτημα. Πάντως, δεν εννοούμε κάτι τέτοιο με τον όρο «διεθνισμός». Το έθνος-κράτος ήταν και παραμένει το πλαίσιο για όλες τις πολιτικές αποφάσεις, στη χώρα μας ή στο εξωτερικό. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η δράση των εργατικών κινημάτων – και, στην πράξη, όλες οι πολιτικές δραστηριότητες – αναπτύσσονταν σχεδόν εξολοκλήρου στο πλαίσιο ενός κράτους. Ακόμα και εντός της Ε.Ε., η πολιτική εξακολουθεί να λειτουργεί με εθνικούς όρους. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει υπερ-εθνική εξουσία δράσης – μόνο ένας συνασπισμός χωριστών κρατών. Ίσως το φονταμενταλιστικό Ισλάμ να αποτελεί μια εξαίρεση, καθώς διεισδύει σε όλα τα κράτη, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί. Προηγούμενες απόπειρες όπως παν-αραβικά υπερκράτη (λ.χ. η Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, ένωση της Αιγύπτου και της Συρίας) απέτυχαν ακριβώς χάρη στην αντοχή υφιστάμενων -πρώην αποικιακών- συνόρων.

*Διακρίνετε εγγενή εμπόδια σε κάθε προσπάθεια υπέρβασης των ορίων του έθνους-κράτους;
Οικονομικά, αλλά και από πολλές άλλες απόψεις -ακόμα και πολιτισμικά, σε κάποιο βαθμό- η επανάσταση των επικοινωνιών έχει δημιουργήσει έναν πραγματικά παγκόσμιο χώρο, στον οποίο υπάρχουν εξουσίες λήψης αποφάσεων με υπερεθνικό χαρακτήρα, υπερεθνικές δραστηριότητες και, βέβαια, κινήματα ιδεών, επικοινωνίες και άνθρωποι που λειτουργούν υπερεθνικά με πολύ μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι ποτέ. Ακόμη και οι γλωσσικές κουλτούρες συμπληρώνονται τώρα από τα διεθνή ιδιώματα της επικοινωνίας.

Αλλά στην πολιτική δεν υπάρχει κανένας απόηχος όλων των παραπάνω· αυτή είναι η βασική αντίφαση την παρούσα στιγμή. Ένας από τους λόγους είναι ότι, στον 20ό αιώνα, η πολιτική είχε εκδημοκρατιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό – οι μάζες των απλών ανθρώπων συμμετείχαν σε αυτή. Γι’ αυτούς, το κράτος έχει ουσιώδη σημασία για την καθημερινότητα, την κανονικότητα και τις προοπτικές της ζωής τους. Απόπειρες έσωθεν διάλυσης του κράτους, με την αποκέντρωση, έχουν γίνει κυρίως τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια, και κάποιες από αυτές δεν ήταν ανεπιτυχείς – σίγουρα στη Γερμανία η αποκέντρωση πέτυχε σε αρκετούς τομείς, ενώ στην Ιταλία η περιφερειακή οργάνωση αποδείχθηκε πραγματικά χρήσιμη. Όμως, η προσπάθεια δημιουργίας υπερεθνικών κρατών δεν ευδοκίμησε.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πιο προφανές παράδειγμα. Σε ένα βαθμό, υπονομεύθηκε από τους ιδρυτές της, οι οποίοι σκέφτονταν ακριβώς με όρους ενός υπερ-κράτους, ανάλογου με το εθνικό κράτος, απλώς μεγαλύτερου – στην πραγματικότητα, νομίζω ότι δεν υπήρχε τότε τέτοια δυνατότητα, και πάντως σίγουρα δεν υπάρχει σήμερα. Η Ε.Ε. είναι μια ευρωπαϊκή ιδιοτυπία. Υπήρξαν κάποτε δείγματα ενός υπερεθνικού κράτους στη Μέση Ανατολή και αλλού, αλλά η Ε.Ε. είναι το μόνο πραγματικό εγχείρημα αυτού του είδους. Δεν πιστεύω, για παράδειγμα, ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα μιας μεγαλύτερης ομοσπονδίας στη Νότια Αμερική. Εγώ τουλάχιστον θα στοιχημάτιζα εναντίον της. Αυτή η αντίφαση παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα: από τη μια πλευρά υπάρχουν υπερεθνικές οντότητες και πρακτικές, που προκύπτουν από τη διαδικασία αποσάθρωσης του κράτους, στους τομείς που αυτό καταρρέει.

Αλλά αν συμβεί κάτι τέτοιο -που δεν αποτελεί άμεση προοπτική στις ανεπτυγμένες χώρες- ποιος θα αναλάβει στη συνέχεια την αναδιανεμητική και τις άλλες λειτουργίες, τις οποίες μέχρι σήμερα επιτελεί το κράτος; Αυτή τη στιγμή, έχουμε ένα μίγμα συμβίωσης και σύγκρουσης. Αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα για κάθε μορφή λαϊκής πολιτικής σήμερα.

1. LTCM: Ένα από τα μεγαλύτερα διεθνώς hedge fund (αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων υψηλού ρίσκου). Παρόλο που δανειζόταν πολλαπλάσια κεφάλαια από τα πάγιά του, εξασφάλιζε υψηλές αποδόσεις. Θεωρούνταν εξαιρετικά αξιόπιστο, και σε αυτό τοποθετούσαν τα διαθέσιμά τους ακόμα και κεντρικές τράπεζες. Η ασιατική κρίση το 1997 και η ρωσική το 1998 το οδήγησαν στα πρόθυρα χρεοκοπίας, γεγονός που απείλησε με κατάρρευση το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα
Η μετάφραση έγινε για την εφιμερίδα Αυγή. Πηγή: tvxs

https://ilesxi.wordpress.com

Μισανθρωπική Αριθμητική --Του Γιάννη Βαρουφάκη

Γιατί τα νούμερα της κυβέρνησης (πάλι) δεν βγαίνουν...

Μήνες τώρα κυβέρνηση και Τρόικα προσπαθούν να τα βρουν στα νούμερα τα οποία, αθροιζόμενα, θα τους δώσουν ένα άθροισμα Χ δισ. – το ποσόντο οποίο πρέπει να αφαιρεθεί από το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού τα επόμενα χρόνια (δύο ή τέσσερα στην περίπτωση της «επιμήκυνσης) ώστε να παραχθεί αρκετό (πρωτογενές) πλεόνασμα, από το οποίο να πάρουν πίσω τα χρήματά τους οι δανειστές μας (πρώτα η Τρόικα, που αποπληρώνεται ήδη, και κατόπιν οι ιδιώτες δανειστές, των οποίων τα νέα, κουρεμένα ομόλογα, που τους έδωσε το Δημόσιο φέτος στο πλαίσιο του PSI, θα αρχίσουν να «ωριμάζουν» μετά το 2020)..... 


Αυτός είναι ο σκοπός: η αποπληρωμή των δανειστών. Ας δούμε τώρα γιατί κάποιοι εξ ημών πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να επιτευχθεί. 

Το ποσόν αυτό, τα Χ δισ. (που σήμερα υπολογίζονται μεταξύ 14 και 16,5 δισ.), πρέπει να προκύψει ως ένα άθροισμα δύο αριθμών: μείωση δαπανών, έστω Δ, και αύξηση εσόδων, έστω Ε. (Δ + Ε = Χ, σε όρους απλής εξίσωσης.) Το ένα από αυτά τα δύο νούμερα, το Δ, είναι στη διακριτική ευχέρεια κάθε κυβέρνησης να το μειώσει όσο θέλει, με μοναδικό (πλην σοβαρό) περιορισμό το λεγόμενο πολιτικό κόστος. (Αν π.χ. απολύσει το 80% των δημοσίων υπαλλήλων, το Δ μεγαλώνει θεαματικά.) Το δεύτερο νούμερο, το Ε, επηρεάζεται από την κυβέρνηση (π.χ. με την πάταξη της φοροδιαφυγής), αλλά, στον μεγαλύτερο βαθμό, εξαρτάται από τον κύκλο εργασιών της οικονομίας, την οικονομική δραστηριότητα, το ΑΕΠ της χώρας. 

Συνεπώς, όπως πλέον έχουν καταλάβει και όσοι δεν γνώριζαν προ της Κρίσης τα βασικά της μακροοικονομικής, το μέγα πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι ότι, όσο αυξάνει το Δ (στην προσπάθειά της να πετύχει τον στόχο της ως προς το άθροισμα Δ + Ε = Χ), μειώνεται το Ε κι έτσι κινδυνεύει ο... στόχος του αθροίσματος Χ. Το ερώτημα, λοιπόν, τίθεται: Υπάρχει κάποιο ποσόν Δ που (σε συνδυασμό με έξυπνα φορολογικά μέτρα) να «αφήσει» το Ε να φτάσει ένα επίπεδο τέτοιο, ώστε Δ + Ε να αθροιστούν στα πολυπόθητα Χ δισ.; 

Να το πω με λόγια: υπάρχει κάποιο «μαγικό» επίπεδο περικοπών στις δαπάνες (Δ) που να επιτρέψει στα συνολικά εισοδήματα να φτάσουν σε τέτοιο επίπεδο, ώστε η φορολόγησή τους να μπορεί αποδώσει τα έσοδα (Ε) που απαιτούνται για να παραχθεί το επίπεδο πρωτογενούς πλεονάσματος από το οποίο η Τρόικα θα πάρει πίσω τα χρήματά της;

Η κυβέρνηση λέει, αν κρίνουμε από το Σχέδιο Προϋπολογισμού που κατέθεσε, ότι βρήκε το μαγικό Δ. Είναι ένα ποσό περί τα 10,5-11,5 δισ., το οποίο μάλλον θα κλείσει κοντά στα 12 δισ. μετά τις ασφυκτικές πιέσεις της Τρόικας. Άρα, η κυβέρνηση κρίνει πως, επιλέγοντας περικοπές μιας τέτοιας τάξης (Δ = 10,5-11,5 δισ.) θα μπορέσει να αυξήσει (έστω και με νέα φοροεπιδρομή) τα φορολογικά της έσοδα κατά Ε = 3 δισ.(τουλάχιστον). Πρόκειται για μια απείρως ηρωική «υπόθεση εργασίας», που είτε βασίζεται σε πλήρη άγνοια της κατάστασης της ελληνικής κοινωνικής οικονομίας είτε εξηγείται ως μια περίπτωση «στρατηγικής αστοχίας». Ας εξηγηθώ: 

Το Μνημόνιο 1 μείωσε τα δημόσια έξοδα (μισθούς, συντάξεις και λοιπές δαπάνες) κατά 25%. Το αποτέλεσμα ήταν, από τη μια μεριά, να μειωθεί το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, αλλά, από την άλλη, να χαθούν περί τα 45 δισ. από το συνολικό εισόδημα της χώρας, το λεγόμενο ΑΕΠ. Η απώλεια αυτή μείωσε την ικανότητα του κράτους να συλλέγει φόρους κατά τουλάχιστον 10 δισ. Εν συντομία, η ύφεση που έφερε το πρώτο Μνημόνιο αφαίρεσε από το κράτος 10 δισ. δυνητικών φόρων. Αν τα φορολογικά έσοδα δεν μειώθηκαν στον ίδιο βαθμό, αυτό οφείλεται στην πλειάδα νέων φόρων που εισήχθησαν την τριετία του πέρασε, εξαντλώντας ουσιαστικά τις αντοχές της ελληνικής οικογένειας κι επιχείρησης να «προσφέρουν» επιπλέον φόρους στο Δημόσιο. Ό,τι λίπος υπήρξε είτε «κάηκε» στον βωμό της ύφεσης είτε έχει μεταναστεύσει σε άλλα...τραπεζικά συστήματα.

Σήμερα, εν μέσω της μεγαλύτερης ύφεσης στην παγκόσμια μεταπολεμική ιστορία, η κυβέρνηση προτείνει μια περαιτέρω μείωση δαπανών της τάξης του 20% περίπου. Τηρουμένων των αναλογιών με την περίοδο του 1ου Μνημονίου, στην καλύτερη των περιπτώσεων οι δυνητικοί φόροι του κράτους θα μειωθούν κατά τουλάχιστον 8 δισ. Η κυβέρνηση, λοιπόν, μας ζητά να πιστέψουμε το εξής: ότι την ώρα που τα δυνητικά της έσοδα θα μειωθούν κατά 8 δισ., εκείνη θα τα αυξήσει κατά 3 δισ. Και πώς προτείνει να κάνει κάτι τέτοιο; Καταργώντας το αφορολόγητο για όλους (ακόμα και για τα μικρομάγαζα που καρκινοβατούν και για τους, επισήμως, φτωχούς) και επιβάλλοντας πρωτάκουστους νέους φόρους (π.χ. για το δικαίωμα να ζει κάποιος στο σπίτι που κληρονόμησε από τους γονείς του).

Το μέγα όμως σκάνδαλο στην αριθμητική του υπουργείου είναι ότι σε όλη αυτήν τη συζήτηση δεν λέει τίποτα για τη μεγαλύτερη πληγή της οικονομίας μας: το απολύτως πτωχευμένο τραπεζικό σύστημα, το οποίο αντιμετωπίζει το φάσμα μη εξυπηρετούμενων δανείων (σε ποσοστό 30% όλων των δανείων που έχουν δώσει οι τράπεζες). Με το πιστωτικό σύστημα να έχει αποκλείσει ακόμα και τις κερδοφόρες επιχειρήσεις από τη ρευστότητα που του παρέχει η ΕΚΤ, με τη συνεχιζόμενη (και κατά το υπουργείο Οικονομικών) μείωση των κρατικών και ιδιωτικών επενδύσεων κατά 8% για έκτη συνεχιζόμενη φορά, δεν υπάρχει κανένα νούμερο Δ τέτοιο, που να αφήνει και την παραμικρή ελπίδα ότι το άθροισμα Δ + Ε θα είναι αυτό που λένε, Τρόικα και κυβέρνηση, ότι στοχεύουν.

Θα ρωτήσετε, λογικά: «Ανόητοι είναι; Δεν το γνωρίζουν;». Και βέβαια το γνωρίζουν. Όμως, και εδώ έγκειται ο μεγάλος κίνδυνος για τη δημοκρατία στην Ευρώπη, όλοι τους ψεύδονται, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, στους βουλευτές, στους πολίτες, στους μετόχους τους:

Η γερμανική κυβέρνηση, επειδή δεν θέλει σε καμιά περίπτωση να παραδεχτεί ότι τα δάνεια στην Ελλάδα ήταν ένας τρόπος για να μετα-φορτωθούν στις πλάτες των Γερμανών φορολογουμένων οι ζημιές των γερμανικών τραπεζών. Το ΔΝΤ, επειδή βλέπει τη συμμετοχή του στην Τρόικα ως μοχλό αναβάθμισής του (μετά την παρ’ ολίγον απαξίωσή του πριν από το 2008). 

Η ελληνική κυβέρνηση, επειδή ελπίζει ότι, αν δεχτεί να «ματώσει» αρκετά την ελληνική κοινωνία, συμμορφωνόμενη προς τις υποδείξεις ως προς το τεράστιο Δ, η Ευρώπη θα «κουρέψει» και τις απαιτήσεις των Βόρειων φορολογούμενων-δανειστών μας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, επειδή ένα κούρεμα των ελληνικών ομολόγων που διαθέτει δεν μπορεί να συζητηθεί (και γι’ αυτό αρκούνται στο να παρατηρούν το παιχνίδι της Τρόικας με την ελληνική κυβέρνηση) όσο στους κόλπους της ΕΚΤ διεξάγεται μια τιτανομαχία μεταξύ εκείνων που κατανοούν ότι η λιτότητα αλά ελληνικά υπονομεύει το ίδιο το ευρώ και την Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας, η οποία ήδη σχεδιάζει το νέο μάρκο.

Όσο οι ιθύνοντες επιδίδονται σε μια μισανθρωπική αριθμητική που μοναδικό στόχο έχει να κρύψει τις πραγματικές πολιτικές διεργασίες από τα βλέμματα των Ευρωπαίων πολιτών, η κρίση και η μισαλλοδοξία θα θριαμβεύουν. 

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Η εμμονή του κ. Τόμσεν, του Γιάννη Βαρουφάκη

Προς τι αυτή η εμμονή του κ. Τόμσεν (του εκπροσώπου του ΔΝΤ ο οποίος ηγείται της αντιπροσωπείας της τρόικας στην Ελλάδα) να μειωθούν κι άλλο οι μισθοί;
Γιατί απορρίπτει τις προτάσεις του υπουργείου οικονομικών για «ισοδύναμες» περικοπές, π.χ., στις αμυντικές δαπάνες, και επιμένει ότι οι μειώσεις δαπανών πρέπει να προέλθουν από μειώσεις στα εισοδήματα και επιδόματα των εργαζομένων, των συνταξιούχων, των ανάπηρων ακόμα;
Καλά στον δημόσιο τομέα (όπου οι μισθοί επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό). Στον ιδιωτικό όμως, τι τον νοιάζει τον κ. Τόμσεν το επίπεδο των κατώτατων μισθών, των οποίων την μείωση απαιτεί σε επίπεδα χαμηλότερα ακόμα και από εκείνα που θέλουν οι έλληνες εργοδότες (π.χ. ΣΕΒ, ΓΕΣΕΒΕ κλπ); Τόσο μισάνθρωπος είναι; Τόσο τον ενδιαφέρει να γίνουν οι ασθενείς ασθενέστεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι; Τόσο καλά εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εμπόρων όπλων που προτιμά να μειωθεί το πενιχρό εισόδημα της γηραιάς αγρότισσας από το να περικοπούν οι αγορές οβίδων και ερπηστριοφόρων;
Τον κ. Τόμσεν δεν τον γνωρίζω. Όμως είμαι έτοιμος να στοιχηματίσω ότι τα κίνητρά του δεν είναι μισανθρωπικά. Μπορεί το αποτέλεσμα των δράσεων και εμμονών του να συνθλίβουν έναν ολόκληρο λαό, όμως ο ίδιος δεν θεωρεί ότι αυτό είναι το ζητούμενο των απαιτήσεών του. Όπως όλοι μας, έτσι κι εκείνος, εκλογικεύει την στάση του πείθοντας τον εαυτό του ότι πασχίζει για το καλύτερο. Ότι οι απαιτήσεις του, εν τέλει, θα ωφελήσουν όχι μόνο τους δανειστές μας αλλά και τους ίδιους τους εργαζόμενους των οποίων τα εισοδήματα έχει βάλει στ
ο στόχαστρό του. Δεν θα μου έκανε εντύπωση αν μάθαινα ότι λέει στα παιδιά του, πριν κοιμηθούν, πως ο πατέρας τους πασχίζει για το καλό όλων των Ελλήνων, ακόμα κι εκείνων που τον μισούν γιατί τους μειώνει τους ήδη πενιχρούς μισθούς.
Το σκεπτικό που επιτρέπει στον κ. Τόμσεν να κοιμάται ήσυχος τα βράδια είναι η λογική της εσωτερικής υποτίμησης – η οποία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ιδεολογίας του ΔΝΤ. Όπως κάθε απλοϊκή ιδέα, είναι δελεαστικότατη.
Τι πρεσβεύει η εσωτερική υποτίμηση; Φανταστείτε ότι έχω ένα μαγικό κουμπί που, αν το πατήσω, όλες οι τιμές και όλα τα εισοδήματα της επικράτειας θα μειωθούν ταυτόχρονα και αστραπιαία κατά 20%. Τι αλλάζει στην ζωή μας; Σε πρώτη φάση, τίποτα! Μπορει να έχουμε 20% λιγότερα χρήματα στην τσέπη μας, αλλά όταν πάμε στην ταβέρνα, στο σινεμά, στο σούπερμαρκετ, τα πάντα κοστίζουν 20% φθηνότερα. Οπότε η αγοραστική αξία των χρημάτων μας είναι ακριβώς όση ήταν και πριν πατήσω το μαγικό κουμπί. Όμως, πολύ σύντομα η χώρα, στο σύνολό της, θα έχει μεγάλα οφέλη. Π.χ. όταν θα έρθει ένας ξένος να μας επισκεφθεί, θα βρει τα πάντα 20% φθηνότερα, και μάλιστα σε ευρώ. Αμέσως η μεγαλύτερη εξαγωγική μας βιομηχανία, ο τουρισμός, θα μπει σε εποχή ανάπτυξης. Το ίδιο και οι άλλοι εξαγωγείς μας: στον βαθμό που τα εγχώρια κόστη τους θα έχουν μειωθεί κατά 20%, τα προϊόντα τους θα γίνουν, εν μία στιγμή, 20% ανταγωνιστικότερα!
Πριν προλάβουμε να το καταλάβουμε, νέες επενδύσεις, νέα κεφάλαια θα εισρεύσουν στην χώρα, η Ύφεση θα ανακοπεί και λίγο-λίγο η ανάκαμψη θα είναι πραγματικότητα. Σε μερικά χρόνια, τα εισοδήματα θα αρχίσουν να ανεβαίνουν, γρηγορότερα από τις τιμές, και όλοι, ιδίως εκείνοι που σήμερα υποφέρουν από την πολιτική που επιβάλει η τρόικα, θα ανακουφιστούν.
Αυτό είναι το σκεπτικό του κ. Τόμσεν. Για αυτό τον λόγο, τουλάχιστον έτσι λέει στον εαυτό του, εμμένει στην μείωση όλων των μισθών, των συντάξεων, των επιδομάτων. Τι ωραία που θα ήταν αν ο ισχυρότερος άνδρας επί ελληνικού εδάφους είχε δίκιο. Φευ, το σκεπτικό του κ. Τόμσεν είναι απολύτως λάθος.
Για τρεις λόγους.
Πρώτον, δεν υπάρχει το μαγικό κουμπί που θα μειώσει το κόστος παραγωγής και τις τιμές ταυτόχρονα. Πάρτε μια επιχείρηση η οποία προκατέβαλε τους μισθούς, το ενοίκιο, τις πρώτες ύλες τον Σεπτέμβριο και που θα φέρει τα προϊόντα της στην αγορά, προς πώληση, στα τέλη Νοεμβρίου. Αν οι τιμές πέσουν τον Οκτώβριο (αφού εκείνη έχει προ-καταβάλει τα κόστη της τον Σεπτέμβριο), τότε τον Νοέμβριο (που θα εισπράξει τα έσοδα από τις πωλήσεις των προϊόντων της) θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα ποσοστό κέρδους μειωμένο κατά 20%. Καθώς το αρχικό ποσοστό κέρδους, στο οποίο προσέβλεπε, μπορεί να ήταν κατά πολύ χαμηλότερο (π.χ. 8%), δεν είναι καθόλου απίθανο η επιχείρηση αυτή να βρεθεί αντιμέτωπη με μια καταστροφική ζημιά (π.χ. της τάξης του 12%). Να γιατί η λογική της εσωτερικής υποτίμησης έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των επιχειρήσεων: Σε μια περίοδο που οι τιμές και οι μισθοί μειώνονται (ακόμα και αν μειώνονται στον ίδιο βαθμό), δεδομένου του ότι περνά ένα διάστημα μηνών μεταξύ της εκκίνησης της παραγωγικής διαδικασίας και της είσπραξης του τζίρου της επιχείρησης, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να προπληρώσουν εργασία, πρώτες ύλες, ενοίκια στις υψηλότερες τιμές του παρελθόντος αλλά να εισπράξουν τις χαμηλότερες τιμές που θα επικρατήσουν σε μερικούς μήνες. Για αυτόν τον απλό λόγο, η εσωτερική υποτίμηση (δηλαδή η σταδιακή υποχώρηση τιμών και μισθών) διώχνει τις επιχειρήσεις από την χώρα, συμπιέζει τις επενδύσεις και, γενικότερα, επιδεινώνει την υφιστάμενη Ύφεση.
Δεύτερον,δεν υπάρχει το μαγικό κουμπί που θα μειώσει τις τιμές και τους μισθούς ταυτόχρονα. Σε περίοδο ύφεσης, κάθε μέρα που περνά, επιχειρήσεις πτωχεύουν ή, τουλάχιστον, συρρικνώνουν την παραγωγή τους. Εκείνες που επιβιώνουν, γίνονται όλο και πιο… μόνες – καθώς οι ανταγωνιστές τους κατεβάζουν τα ρολά. Έτσι, μειώνεται ο ανταγωνισμός σε κάθε αγορά ή κλάδο. Στον τραπεζικό, στα γαλακτοκομικά, στις υπηρεσίες, στην βιομηχανία, στις εισαγωγές ακόμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι επιχειρήσεις που παραμένουν εν ζωή, παρά την μείωση της ζήτησης που αντιμετωπίζουν, αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη (μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή) εξουσία επί της τιμής. Μπορεί η πίτα να μικραίνει στο σύνολό της, αλλά οι επιχειρήσεις που τα καταφέρνουν να επιβιώσουν αποσπούν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι αυτής της πίτας. Έτσι, ο ρυθμός μείωσης των τιμών είναι σημαντικά μικρότερος από τον ρυθμό μείωσης των μισθών. Σε ιδιωτικό επίπεδο, και πρόσκαιρα, οι επιχειρηματίες χαίρονται που το χάσμα τιμών και μισθών αυξάνεται υπέρ τους (καθώς σηματοδοτεί αύξηση του ποσοστού κέρδους τους). Όμως, πολύ γρήγορα αρχίζουν να θορυβούνται, καθώς αναρωτιούνται (σωστά): «Και τώρα ποιος θα αγοράζει τα προϊόντα μας στο μέλλον, όταν η αγοραστική αξία των μισθών μειώνεται συνεχώς, δεδομένου ότι οτι οι τιμές συνολικά πέφτουν πιο αργά από τους μισθούς);» Αυτή η ερώτηση δεν έχει «καλή» απάντηση. Η μόνη λογική απάντηση είναι ότι η ζήτηση για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους είναι καταδικασμένη να φθίνει. Λογικά, οι επιχειρηματίες, μπροστά σε αυτό το φάσμα, ακυρώνουν όλα τα επενδυτικά τους σχέδια, μειώνουν το προσωπικό και, το χειρότερο, στέλνουν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό.
Τρίτον, η θεωρία της εσωτερικής υποτίμησης αφήνει εκτός ανάλυσης την τραπεζική κρίση, η οποία φουντώνει όσο μισθοί και τιμές μειώνονται. Ας εξετάσουμε την περίπτωση της Άννας η οποία, πριν μερικά χρόνια, σύναψε δύο δάνεια με μια τράπεζα. Το ένα ήταν για την επιχείρησή της, με το οποίο αγόρασε το γραφείο της και τον σχετικό εξοπλισμό, ενώ το άλλο ήταν στεγαστικό δάνειο, με το οποίο αγόρασε διαμέρισμα. Έστω ότι το πρώτο δάνειο ήταν για 500 χιλιάδες και το δεύτερο, το στεγαστικό, ήταν για 200 χιλιάδες. Αυτά τα δάνεια ύψους 700 χιλιάδων είχαν υπολογιστεί, τόσο από την μεριά της Άννας όσο και από την πλευρά της τράπεζας, δεδομένων των τιμών που χρέωνε η επιχείρηση της Άννας στους πελάτες της (καθώς από αυτόν τον τζίρο θα κατέβαλε η Άννα να στην τράπεζα, μήνας έμπαινε μήνας έβγαινε, τις δόσεις της). Έστω ότι το σενάριο του κ. Τόμσεν εφαρμόζεται άψογα, πατώντας το μαγικό κουμπί που μειώνει όλες τις τιμές κατά 20%. Παρατηρείτε το πρόβλημα; Καθώς το μαγικό αυτό κουμπί δεν θα μειώσει, παράλληλα με τις τιμές και τους μισθούς, το ύψος των δύο δανείων της Άννας, η Άννα θα πρέπει τώρα να πληρώνει τις ίδιες δόσεις από τον κατά 20% χαμηλότερο τζίρο της επιχείρησής της. Πολλές Άννες απλά δεν θα μπορέσουν να το κάνουν. Έτσι, αυξάνεται το ποσοστό των τραπεζικών δανείων που δεν εξυπηρετούνται. Που «σκάνε» στα χέρια των τραπεζών. Ακόμα και να κατασχέσει το σπίτι και το γραφείο της Άννας η τράπεζα, δεν μπορεί να το πουλήσει (παίρνοντας τα δανεικά πίσω) σε μια αγορά ακινήτων γεμάτη πωλητές και χωρίς σχεδόν κανέναν αγοραστή. Να λοιπόν γιατί η λογική του κ. Τόμσεν είναι καταστροφική για τις ήδη πτωχευμένες τράπεζες οι οποίες θα χρειάζονται όλο και περισσότερα κεφάλαια (στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης που γιγαντώνει το δημόσιο χρέος) όσο περισσότερο προχωρά η εσωτερική υποτίμηση.
Περιληπτικά, παρ’ όλο ότι, εκ πρώτης όψεως, η εμμονή του κ. Τόμσεν φαίνεται να έχει μια λογική βάση, μια προσεκτική ματιά στις επιπτώσεις της οδηγεί στο ασφαλέστατο συμπέρασμα πως αποτελεί το απεχθέστερο μέρος της Κρίσης και όχι την ελπίδα επίλυσής της. Γεννάται όμως, σε αυτό ακριβώς το σημείο, το εύλογο ερώτημα: Καλά, και ο κ. Τόμσεν, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η ΕΕ δεν το γνωρίζουν αυτό; Γιατί εμμένουν στην εσωτερική υποτίμηση; Επιτρέψτε μου να απαντήσω στην βάση τριών εξηγήσεων:
Πρώτος λόγος είναι ότι η ιδεολογία τυφλώνει ακόμα και τους «τεχνοκράτες». Όπως ακριβώς κάποιοι στο ΚΚΕ θα αρνούνται τα εγκλήματα του Στάλιν ακόμα κι αν τους μεταφέρουμε με μια χρονομηχανή στα γκούλαγκ και στα κρατητήρια της NKGB, έτσι και οι άνθρωποι του ΔΝΤ δύσκολα απαγκιστρώνονται από μια ιδεολογική τοποθέτηση. Σε πιο πολιτισμένο περιβάλλον, από την μυστική αστυνομία απολυταρχικών καθεστώτων και τους διαδρόμους του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρώ εντός των πανεπιστημίων την αδυναμία συναδέλφων μου, οικονομολόγων, να έρθουν αντιμέτωποι με στοιχεία και επιχειρήματα που αντικρούουν τα μοντέλα στα οποόα έχουν επενδύσει μια ζωή. Το κατανοώ. Ανθρώπινο είναι. Χρειάζεται μια μορφή ηρωισμού και αυταπάρνησης για να παραδεχθεί ακόμα κι ένας τεχνοκράτης ότι η κοσμοθεωρία του ήταν λανθασμένη. Ιδίως όταν δεν έχει άλλη για να την αντικαταστήσει!
Δεύτερος λόγος είναι ότι δουλειά του ΔΝΤ είναι να πάρει το μέρος των δανειστών μετά την έκρηξη ενός μεγάλου δημόσιου χρέους. Να σπεύσει να δανείσει τους υπερχρεωμένους με σκοπό να μην κουρευτούν τα δάνεια των δανειστών τους (ή, τουλάχιστον, να πάρουν πίσω οι δανειστές το μέγιστο δυνατόν ποσοστό των ποσών που τους οφείλουν). Το ΔΝΤ, με άλλα λόγια, μπαίνει στον πόλεμο μεταξύ δανειστών και οφειλετών πάντα με το μέρος των δανειστών. Η ειρωνεία είναι ότι στην σκέψη των ανθρώπων του ΔΝΤ κυριαρχεί μια απλουστευμένη έκδοση της θεωρίας του… Μαρξ (συγκεκριμένα του πρώτου τόμου του Das Kapital), σύμφωνα με την οποία η μείωση των μισθών οδηγεί νομοτελειακά στην αύξηση της υπεραξίας των εργοδοτών. Και που καταλήγει, σύμφωνα με τον Μαρξ, αυτή η υπεραξία; Η υπεραξία, έλεγε ο Κάρολος, χρησιμοποιείται από τους καπιταλιστές για να αποπληρωθούν δάνεια και τόκοι, κι ότι μείνει να τους μείνει ως κέρδος. Να λοιπόν μια άλλη διάσταση της εμμονής του κ. Τόμσεν και του ΔΝΤ: στηριζόμενος σε μια υπεραπλουστευτική μαρξιστική θεώρηση, ελπίζει πως η μείωση των μισθών (εφόσον τελικά είναι μεγαλύτερη από την μείωση των τιμών) θα ωφελήσει τους… δανειστές γαι τους οποίους πασχίζει.
Τρίτος (και τελευταίος) λόγος είναι ότι η λογική του ΔΝΤ συνάδει με το μύθευμα που κυριαρχεί στην Γερμανία (ως προς το τι έφταιξε στην Ευρωζώνη και πως πρέπει να επιλυθεί το πρόβλημα σε χώρες όπως η Ελλάδα). Η γερμανική κοινή γνώμη ακούει για τρία χρόνια τώρα ότι η Κρίση του Ευρώ προκλήθηκε επειδή στις χώρες της Περιφέρειας οι εργαζόμενοι χαμηλής παραγωγικότητας εισέπρατταν μισθούς που δεν δικαιολογούσε η παραγωγικότητά τους. Το απλοϊκό (και πέρα για πέρα καταστροφικό) συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ένας νους που δεν ενδιαφέρεται να εντρυφήσει περισσότερο στο πρόβλημα (αλλά αρκείται στην καταδίκη του «ξένου», του μεσογειακού, του «άλλου») είναι ότι η λύση θα έρθει με την μείωση των μισθών. Καθώς λοιπόν το ΔΝΤ πασχίζει με όλες του τις δυνάμεις να παραμείνει εμπλεγμένο στις «διασώσεις» των πτωχευμένων κρατών-μελών της Ευρωζώνης, κάτι για το οποίο τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχει η Γερμανία, η λογική του κ. Τόμσεν συνάδει πλήρως με τα συμφέροντα του οργανισμού που εκπροσωπεί.
Όταν λοιπόν βλέπουμε στην τηλεόραση την συνοφρυωμένη έκφραση του κ. Τόμσεν, την ώρα που εισέρχεται στο Υπουργείο Οικονομικών για να απαιτήσει άλλη μια φορά από τον κ. Στουρνάρα κι άλλες περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και επιδόματα, καλό είναι να θυμόμαστε τι κινεί τον άνδρα. Ούτε ο ανθελληνισμός, ούτε ο μισανθρωπισμός, ούτε καν η έλλειψη συμπάθειας προς τους δεινοπαθούντες. Όχι, τον κινεί ένας φρικτός συνδυασμός θεωρητικής υπερπλούστευσης και θεσμικών δεσμεύσεων ο οποίος, στον καιρό της Κρίσης, αντί να την επιβραδύνουν της δίνουν νέα πνοή.
Πηγή:   http://konserbokoyti.blogspot.gr

Έρικ Χομπσμπάουμ: Η παγκόσμια αταξία στις αρχές του 21ου αιώνα

Ο Έρικ Χομπσμπάουμ μιλάει για τις ανατροπές στην παγκόσμια τάξη, τις αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, τους νέους ταξικούς διαχωρισμούς, την Κρίση του 1929 και τη σημερινή, το έθνος-κράτος, τις «ανθρωπιστικές» επεμβάσεις και τα υπερεθνικά μορφώματα. Η συνέντευξη, με τίτλο «World distempers» δημοσιεύθηκε στο επετειακό τεύχος, αρ. 61 (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2010) του «New Left Review».
Μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης και Κ. Σπαθαράκης

* Το βιβλίο σας Εποχή των άκρων τελειώνει το 1991 με ένα πανόραμα των σαρωτικών αλλαγών σε όλο τον πλανήτη – την κατάρρευση των ελπίδων της Χρυσής Εποχής για παγκόσμια κοινωνική πρόοδο. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες εξελίξεις στην παγκόσμια ιστορία από τότε;

Διακρίνω πέντε βασικές αλλαγές. Πρώτον, τη μετατόπιση του οικονομικού κέντρου του πλανήτη από τον Βόρειο Ατλαντικό προς τη Νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε στην Ιαπωνία τις δεκαετίες του 1970 και 1980, αλλά η άνοδος της Κίνας, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, είναι αυτή που κάνει τη διαφορά. Δεύτερον, ασφαλώς, την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού, την οποία είχαμε προβλέψει, χρειάστηκε όμως πολύ καιρό για να εκδηλωθεί. Τρίτον, την παταγώδης αποτυχία της προσπάθειας των ΗΠΑ να κατακτήσουν τον ρόλο της μοναδικής ηγέτιδας δύναμης μετά το 2001 — η αποτυχία είναι ολοφάνερη. Τέταρτον, την ανάδυση μιας νέας ομάδας αναπτυσσόμενων χωρών –«των brics» (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα)– ως πολιτικής οντότητας, που δεν είχε συντελεστεί όταν έγραφα την Εποχή των άκρων. Και, πέμπτον, την αποσάθρωση και συστηματική αποδυνάμωση της εξουσίας των κρατών: της εξουσίας των εθνικών κρατών στις επικράτειές τους, αλλά και, σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, κάθε είδους αποτελεσματικής κρατικής εξουσίας. Είναι κάτι που ίσως ήταν προβλέψιμο, αλλά συνέβη με ταχύτητα που δεν την περίμενα ποτέ.
* Τι άλλο σας έχει προξενήσει έκπληξη έκτοτε;
Δεν έχει πάψει να με εκπλήσσει η πλήρης παραφροσύνη του νεοσυντηρητικού πολιτικού σχεδίου, οι οπαδοί του οποίου όχι μόνο διατείνονταν πως η Αμερική αποτελούσε το μέλλον, αλλά επιπλέον πίστευαν ότι είχαν διαμορφώσει μια στρατηγική για την επίτευξη του στόχου αυτού. Αν καταλαβαίνω καλά, με ορθολογικούς όρους, δεν διαθέτουν κάποια συνεκτική στρατηγική. Δεύτερον –κάτι μικρότερης σημασίας, που δεν παύει ωστόσο να είναι σημαντικό– η αναβίωση της πειρατείας, την οποία είχαμε εν πολλοίς ξεχάσει: είναι κάτι το καινούργιο. Τρίτον, μια εξέλιξη σε τοπικό επίπεδο: η κατάρρευση του μαοϊκού Κομμουνιστικού Κόμματος στη Δυτική Βεγγάλη, την οποία αληθινά δεν περίμενα.
* Μπορείτε να οραματιστείτε κάποια πολιτική ανασυγκρότηση αυτού που κάποτε ήταν η εργατική τάξη;
Όχι με την παραδοσιακή της μορφή. Ο Μαρξ είχε αναμφισβήτητα δίκιο όταν προέβλεπε τον σχηματισμό μεγάλων ταξικών κομμάτων σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της εκβιομηχάνισης. Αυτά τα κόμματα όμως, αν ήταν επιτυχημένα, δεν λειτουργούσαν αυστηρά ως κόμματα της εργατικής τάξης: αν ήθελαν να επεκταθούν πέρα από τα αυστηρά όρια μιας περιορισμένης τάξης, το κατάφερναν ως λαϊκά κόμματα, που δομούνταν στη βάση μιας οργάνωσης που επινοήθηκε από και για τους σκοπούς της εργατικής τάξης. Ακόμα κι έτσι, η ταξική συνείδηση έθετε όρια. Στη Βρετανία, το Εργατικό Κόμμα δεν πήρε ποτέ πάνω από το 50% των ψήφων. Το ίδιο ισχύει και στην Ιταλία, όπου το ΚΚΙ ήταν πολύ περισσότερο ένα λαϊκό κόμμα. Στη Γαλλία, η Αριστερά βασίστηκε σε μια σχετικά αδύναμη εργατική τάξη, η οποία όμως ισχυροποιούνταν πολιτικά χάρη σε μια λαμπρή επαναστατική παράδοση, της οποίας κατάφερε να γίνει ο βασικός κληρονόμος – γεγονός που έκανε και την ίδια και την Αριστερά να αποκτήσουν πολύ μεγάλη επίδραση. Η παρακμή της εργατικής τάξης των χειρωνακτών φαίνεται πως είναι οριστική. Υπάρχουν, και θα συνεχίσουν να υπάρχουν βέβαια, πολλοί άνθρωποι που εργάζονται ακόμα ως χειρώνακτες και η υπεράσπισή τους παραμένει μείζον καθήκον για όλες τις αριστερές κυβερνήσεις.
Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί πλέον να αποτελεί την κύρια βάση των ελπίδων τους: δεν διαθέτουν πλέον, ακόμα και σε θεωρητικό επίπεδο, πολιτική δυναμική, επειδή έχουν απολέσει την προοπτική οργάνωσης της παλιάς εργατικής τάξης. Υπήρξαν τρεις ακόμα σημαντικές αρνητικές εξελίξεις. Η πρώτη είναι, ασφαλώς, η ξενοφοβία – η οποία, για το μεγαλύτερο μέρος της εργατικής τάξης, είναι, σύμφωνα με τη ρήση του Αύγουστου Μπέμπελ, «ο σοσιαλισμός των ηλιθίων»: διασφαλίζω τη δουλειά μου ενάντια σε ανθρώπους που τους αντιμετωπίζω σαν ανταγωνιστές. Όσο πιο αδύναμο είναι το εργατικό κίνημα, τόσο αυξάνεται η απήχηση της ξενοφοβίας. Δεύτερον, μεγάλο μέρος των ελαφρότερων χειρωνακτικών εργασιών δεν είναι πια μόνιμες, αλλά περιστασιακές: φοιτητές ή μετανάστες που δουλεύουν στον τομέα του επισιτισμού, για παράδειγμα. Ως εκ τούτου, δεν είναι εύκολο να οργανωθούν πολιτικά. Οι μόνοι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας που θα μπορούσαν να οργανωθούν εύκολα είναι όσοι έχουν ως εργοδότη τις δημόσιες υπηρεσίες, κι αυτό επειδή οι τελευταίες είναι πολιτικά ευάλωτες. Η τρίτη και πιο σημαντική εξέλιξη, κατά τη γνώμη μου, είναι το διευρυνόμενο χάσμα που δημιουργείται από ένα νέο ταξικό κριτήριο: την εισαγωγή σε σχολές και πανεπιστημιακά ιδρύματα ως εισιτήριο για κάποια θέση εργασίας. Αυτό μπορούμε να το ονομάσουμε, αν θέλετε, αξιοκρατία· αλλά αξιολογείται, θεσμοποιείται και διαμεσολαβείται από τα εκπαιδευτικά συστήματα. Το αποτέλεσμα είναι μια εκτροπή της ταξικής συνείδησης από την εναντίωση στους εργοδότες προς την εναντίωση στους πάσης φύσεως κηφήνες: διανοούμενους, φιλελεύθερες ελίτ, ανθρώπους που τρώνε τα λεφτά μας. Η Αμερική είναι ένα κλασικό παράδειγμα, αλλά η κατάσταση δεν είναι άγνωστη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αν ρίξετε μια ματιά στις βρετανικές εφημερίδες.
Η κατάσταση γίνεται ακόμα μια περίπλοκη, καθώς ολοένα και περισσότερο, ένα διδακτορικό ή τουλάχιστον ένα μεταπτυχιακό προσφέρει μεγαλύτερες ευκαιρίες πλουτισμού. Μπορεί να υπάρξουν νέες κοινωνικές δυνάμεις; Αυτό αποκλείεται, τουλάχιστον όσον αφορά μια μεμονωμένη τάξη, και αν θέλετε τη γνώμη μου ουδέποτε είχε συμβεί. Υπάρχει μια προοδευτική πολιτική συμμαχιών, ακόμα και σχετικά μόνιμων συμμαχιών όπως, λ.χ., ανάμεσα στην καλλιεργημένη μεσαία τάξη που διαβάζει τον Guardian και των διανοούμενων (ανθρώπων με υψηλή μόρφωση, οι οποίοι γενικότερα κλίνουν, σε μεγάλο βαθμό, προς την Αριστερά) με τη μάζα των φτωχών και απαίδευτων. Και οι δύο αυτές ομάδες έχουν ουσιώδη σημασία για ένα τέτοιο κίνημα, αλλά ίσως είναι πιο δύσκολο να συμμαχήσουν από ό,τι παλιότερα. Κι αυτό γιατί, υπό μία έννοια, είναι εφικτό οι φτωχοί να ταυτιστoύν με τους δισεκατομυριούχους, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, λέγοντας: «Αν ήμουν τυχερός, θα γινόμουν ποπ σταρ!». Αλλά κανένας δεν μπορεί να πει: «Αν ήμουν τυχερός, θα γινόμουν νομπελίστας!». Αυτό είναι ένα πραγματικό πρόβλημα για τον πολιτικό συντονισμό και συνεργασία των ανθρώπων που αντικειμενικά θα μπορούσαν να βρίσκονται στην ίδια πλευρά.
* Ποια σχέση θεωρείτε ότι υπάρχει ανάμεσα στη σημερινή κρίση και τη Μεγάλη Ύφεση;
Η κρίση του 1929 δεν ξεκίνησε από τις τράπεζες· οι τράπεζες κατέρρευσαν μόνο δύο χρόνια αργότερα. Αντίθετα, το χρηματιστήριο πυροδότησε μια απότομη κάμψη της παραγωγής, συνοδευόμενη από πολύ υψηλότερη ανεργία και μια πολύ έντονη πτώση στην παραγωγή. Υπήρξαν αρκετά προανακρούσματα της παρούσας ύφεσης, σε αντίθεση με εκείνη του 1929 που έπεσε σχεδόν σαν κεραυνός. Θα έπρεπε έχει γίνει αντιληπτό, αρκετά εγκαίρως, ότι ο νεοφιλελεύθερος φονταμενταλισμός δημιούργησε μια τεράστια αστάθεια στη λειτουργία του καπιταλισμού. Μέχρι το 2008 η αστάθεια αυτή φαινόταν να επηρεάζει μόνο μερικές περιφερειακές περιοχές: τη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 21ου αιώνα, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Ρωσία. Στα ισχυρά κράτη, το μόνο που συνέβαινε ήταν να καταρρέει περιστασιακά το χρηματιστήριο και στη συνέχεια να ανακάμπτει σχετικά γρήγορα. Μου φαίνεται ότι το πραγματικό σημάδι του κακού που θα συνέβαινε θα μπορούσε να είναι η κατάρρευση του Long-Term Capital Management1 το 1998, γεγονός που έδειξε πόσο λάθος ήταν συνολικά το αναπτυξιακό μοντέλο· ωστόσο δεν αντιμετωπίστηκε έτσι.
Παραδόξως, οδήγησε μια σειρά επιχειρηματίες και δημοσιογράφους να ανακαλύψουν ξανά τον Καρλ Μαρξ, θεωρώντας πως το έργο του έχει ενδιαφέρον για την κατανόηση της σύγχρονης, παγκοσμιοποιημένης οικονομίας· η διαδικασία αυτή, βέβαια, δεν είχε καμία σχέση με την παραδοσιακή Αριστερά. Η παγκόσμια οικονομία το 1929 ήταν λιγότερο παγκοσμιοποιημένη από ό,τι η σημερινή. Αυτό είχε σίγουρα κάποιες επιπτώσεις – για παράδειγμα ήταν πολύ ευκολότερο στους ανθρώπους που έχαναν τη δουλειά τους να γυρίσουν στα χωριά τους. Το 1929, σε μεγάλο μέρος του κόσμου εκτός Ευρώπης και Βορείου Αμερικής, τα παγκοσμιοποιημένα τμήματα της οικονομίας δεν ήταν παρά μεμονωμένες νησίδες, που άφηναν το κύριο μέρος που τα περιέβαλλε αμετάβλητο. Η ύπαρξη της ΕΣΣΔ δεν είχε κάποια υλική επίπτωση στην Ύφεση, είχε όμως τεράστιες ιδεολογικές επιπτώσεις – υπήρχε εναλλακτική λύση. Από το 1990 και μετά, παρακαολουθούμε την άνοδο της Κίνας και των αναδυόμενων οικονομιών, γεγονός που είχε συγκεκριμένες επιπτώσεις στην παρούσα ύφεση: συνέβαλαν στο να διατηρήσει η παγκόσμια οικονομία μια πολύ ομαλότερη πορεία, από ό,τι θα είχε χωρίς αυτές. Στην πραγματικότητα, ακόμη και στις ημέρες που ο νεοφιλελευθερισμός ισχυριζόταν ότι υπήρχε άνθηση, η πραγματική ανάπτυξη εμφανιζόταν, σε πολύ υψηλούς ρυθμούς, σε αυτές τις νέες αναπτυσσόμενες οικονομίες, κυρίως στην Κίνα. Είμαι σίγουρος ότι αν δεν υπήρχε η Κίνα η ύφεση του 2008 θα ήταν πολύ πιο σοβαρή. Έτσι, γι’ αυτούς τους λόγους, σκέφτομαι ότι πιθανόν να μπορέσουμε να ανακάμψουμε πιο γρήγορα, παρόλο που μερικές χώρες –και κυρίως η Βρετανία– θα παραμείνουν βυθισμένες στην ύφεση για πολύ καιρό ακόμα.
* Ανέκαθεν ήσασταν κριτικός απέναντι τον εθνικισμό ως πολιτική δύναμη, εφιστώντας την προσοχή της Αριστεράς να μην προσπαθεί να τον προσεταιριστεί. Ωστόσο, έχετε επίσης αντιταχθεί έντονα στις παραβιάσεις της εθνικής κυριαρχίας εν ονόματι των ανθρωπιστικών παρεμβάσεων. Ποια είδη διεθνισμού, μετά την κατάρρευση του διεθνισμού που είχε γεννήσει το εργατικό κίνημα, είναι επιθυμητά και εφικτά σήμερα;
Πρώτα απ’ όλα, ο «ανθρωπιστικισμός» (humanitarianism), ο ιμπεριαλισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δεν έχει καμία σχέση με τον διεθνισμό. Αποτελεί έκφανση είτε ενός αναγεννημένου ιμπεριαλισμού, ο οποίος βρίσκει μια κατάλληλη δικαιολογία για παραβιάσεις της κρατικής κυριαρχίας –μπορεί να υπάρχουν θαυμάσιες και ειλικρινείς δικαιολογίες– είτε, κάτι ακόμα πιο επικίνδυνο, μια επαναβεβαίωση της πίστης στη μόνιμη υπεροχή της περιοχής που κυριαρχούσε στον πλανήτη από τον 16ο μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.
Στο κάτω κάτω, οι αξίες τις οποίες προσπαθεί να επιβάλει η Δύση είναι αξίες μιας περιοχής, και όχι κατ’ ανάγκην οικουμενικές. Αν είναι οικουμενικές, πρέπει να επαναδιατυπωθούν με διαφορετικούς όρους. Δεν νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο αφεαυτού εθνικό ή διεθνές. Ο εθνικισμός υπεισέρχεται σε αυτό το ζήτημα επειδή η βασισμένη σε εθνικά κράτη διεθνής τάξη -το σύστημα της Βεστφαλίας- υπήρξε κατά το παρελθόν, καλώς ή κακώς, μια από τις ασφαλέστερες εγγυήσεις ενάντια στις εισβολές των ξένων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, αφ’ ης στιγμής το σύστημα έχει πλέον καταργηθεί, ο δρόμος είναι ανοιχτός για επιθετικούς και επεκτατικούς πολέμους – στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποκηρύξει τη διεθνή τάξη της Βεστφαλίας. Ο διεθνισμός, που αποτελεί μια άλλη προοπτική σε σχέση με τον εθνικισμό, είναι ένα πιο περίπλοκο εγχείρημα. Μπορεί να είναι είτε ένα πολιτικά κενό σύνθημα, όπως υπήρξε στην πράξη για το διεθνές εργατικό κίνημα, οπότε δεν σημαίνει τίποτα συγκεκριμένο, είτε ένας τρόπος για την εξασφάλιση της ομοιομορφίας σε ισχυρούς συγκεντρωτικούς οργανισμούς όπως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ή η Κομιντέρν. Ο διεθνισμός σήμαινε ότι, ως Καθολικός, ασπαζόσουν τα ίδια δόγματα και μετείχες στις ίδιες πρακτικές, ανεξάρτητα με το ποιος είσαι και πού βρίσκεσαι· το ίδιο συνέβαινε θεωρητικά και στην περίπτωση των κομμουνιστικών κομμάτων.
Σε ποιο βαθμό αυτό συνέβη πραγματικά και σε ποιο στάδιο έπαψε να συμβαίνει – ακόμα και στην Καθολική Εκκλησία – είναι ένα άλλο ζήτημα. Πάντως, δεν εννοούμε κάτι τέτοιο με τον όρο «διεθνισμός». Το έθνος-κράτος ήταν και παραμένει το πλαίσιο για όλες τις πολιτικές αποφάσεις, στη χώρα μας ή στο εξωτερικό. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η δράση των εργατικών κινημάτων – και, στην πράξη, όλες οι πολιτικές δραστηριότητες – αναπτύσσονταν σχεδόν εξολοκλήρου στο πλαίσιο ενός κράτους. Ακόμα και εντός της Ε.Ε., η πολιτική εξακολουθεί να λειτουργεί με εθνικούς όρους. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει υπερ-εθνική εξουσία δράσης – μόνο ένας συνασπισμός χωριστών κρατών. Ίσως το φονταμενταλιστικό Ισλάμ να αποτελεί μια εξαίρεση, καθώς διεισδύει σε όλα τα κράτη, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί. Προηγούμενες απόπειρες όπως παν-αραβικά υπερκράτη (λ.χ. η Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, ένωση της Αιγύπτου και της Συρίας) απέτυχαν ακριβώς χάρη στην αντοχή υφιστάμενων -πρώην αποικιακών- συνόρων.
*Διακρίνετε εγγενή εμπόδια σε κάθε προσπάθεια υπέρβασης των ορίων του έθνους-κράτους;
Οικονομικά, αλλά και από πολλές άλλες απόψεις -ακόμα και πολιτισμικά, σε κάποιο βαθμό- η επανάσταση των επικοινωνιών έχει δημιουργήσει έναν πραγματικά παγκόσμιο χώρο, στον οποίο υπάρχουν εξουσίες λήψης αποφάσεων με υπερεθνικό χαρακτήρα, υπερεθνικές δραστηριότητες και, βέβαια, κινήματα ιδεών, επικοινωνίες και άνθρωποι που λειτουργούν υπερεθνικά με πολύ μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι ποτέ. Ακόμη και οι γλωσσικές κουλτούρες συμπληρώνονται τώρα από τα διεθνή ιδιώματα της επικοινωνίας.
Αλλά στην πολιτική δεν υπάρχει κανένας απόηχος όλων των παραπάνω· αυτή είναι η βασική αντίφαση την παρούσα στιγμή. Ένας από τους λόγους είναι ότι, στον 20ό αιώνα, η πολιτική είχε εκδημοκρατιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό – οι μάζες των απλών ανθρώπων συμμετείχαν σε αυτή. Γι’ αυτούς, το κράτος έχει ουσιώδη σημασία για την καθημερινότητα, την κανονικότητα και τις προοπτικές της ζωής τους. Απόπειρες έσωθεν διάλυσης του κράτους, με την αποκέντρωση, έχουν γίνει κυρίως τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια, και κάποιες από αυτές δεν ήταν ανεπιτυχείς – σίγουρα στη Γερμανία η αποκέντρωση πέτυχε σε αρκετούς τομείς, ενώ στην Ιταλία η περιφερειακή οργάνωση αποδείχθηκε πραγματικά χρήσιμη. Όμως, η προσπάθεια δημιουργίας υπερεθνικών κρατών δεν ευδοκίμησε.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το πιο προφανές παράδειγμα. Σε ένα βαθμό, υπονομεύθηκε από τους ιδρυτές της, οι οποίοι σκέφτονταν ακριβώς με όρους ενός υπερ-κράτους, ανάλογου με το εθνικό κράτος, απλώς μεγαλύτερου – στην πραγματικότητα, νομίζω ότι δεν υπήρχε τότε τέτοια δυνατότητα, και πάντως σίγουρα δεν υπάρχει σήμερα. Η Ε.Ε. είναι μια ευρωπαϊκή ιδιοτυπία. Υπήρξαν κάποτε δείγματα ενός υπερεθνικού κράτους στη Μέση Ανατολή και αλλού, αλλά η Ε.Ε. είναι το μόνο πραγματικό εγχείρημα αυτού του είδους. Δεν πιστεύω, για παράδειγμα, ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα μιας μεγαλύτερης ομοσπονδίας στη Νότια Αμερική. Εγώ τουλάχιστον θα στοιχημάτιζα εναντίον της. Αυτή η αντίφαση παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα: από τη μια πλευρά υπάρχουν υπερεθνικές οντότητες και πρακτικές, που προκύπτουν από τη διαδικασία αποσάθρωσης του κράτους, στους τομείς που αυτό καταρρέει.
Αλλά αν συμβεί κάτι τέτοιο -που δεν αποτελεί άμεση προοπτική στις ανεπτυγμένες χώρες- ποιος θα αναλάβει στη συνέχεια την αναδιανεμητική και τις άλλες λειτουργίες, τις οποίες μέχρι σήμερα επιτελεί το κράτος; Αυτή τη στιγμή, έχουμε ένα μίγμα συμβίωσης και σύγκρουσης. Αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα για κάθε μορφή λαϊκής πολιτικής σήμερα.
1. LTCM: Ένα από τα μεγαλύτερα διεθνώς hedge fund (αμοιβαία κεφάλαια επενδύσεων υψηλού ρίσκου). Παρόλο που δανειζόταν πολλαπλάσια κεφάλαια από τα πάγιά του, εξασφάλιζε υψηλές αποδόσεις. Θεωρούνταν εξαιρετικά αξιόπιστο, και σε αυτό τοποθετούσαν τα διαθέσιμά τους ακόμα και κεντρικές τράπεζες. Η ασιατική κρίση το 1997 και η ρωσική το 1998 το οδήγησαν στα πρόθυρα χρεοκοπίας, γεγονός που απείλησε με κατάρρευση το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα
Η μετάφραση έγινε για την εφιμερίδα Αυγή. Πηγή: tvxs

https://ilesxi.wordpress.com

You Pay Your Crisis: Στα 13,5 δισ. ευρώ η «μπίλια» των νέων μέτρων κι ακόμη γυρίζει

You Pay Your Crisis: Στα 13,5 δισ. ευρώ η «μπίλια» των νέων μέτρων κι ακόμη γυρίζει