Πηγή: Eagainst.com
Στις 17 Ιούλη του 1936 μια ομάδα
φασιστών αξιωματικών που βρισκόταν στο Ισπανικό Μαρόκο, με επικεφαλής
τον συνταγματάρχη Σέγκουι, στασίασε και κατέλυσε τις νόμιμες αρχές της
δημοκρατίας που είχαν βγει από τις εκλογές του Φλεβάρη του ίδιου χρόνου.
Αυτή ήταν και η αρχή του φασιστικού πραξικοπήματος που απλώθηκε με
ταχύτητα αστραπής σ’ ολόκληρη τη χώρα κι αιματοκύλισε τον Ισπανικό λαό
για τρία σχεδόν χρόνια.
Το φασιστικό αυτό πραξικόπημα δεν ήταν
αποτέλεσμα μιας πρόχειρης συνωμοσίας. Ήταν ένα πολύ καλά μελετημένο κι
οργανωμένο πραξικόπημα που το καθοδηγούσε μια ομάδα από έμπειρους
στρατηγούς, γνωστούς για τις συμπάθειες τους στο χιτλερικό καθεστώς και
τις φασιστικές τους πεποιθήσεις, ανάμεσα στους οποίους ήταν κι ο
Φραγκίσκο Φράνκο, που έγινε αρχηγός τους. Είχε γερά στηρίγματα στην
αστική τάξη της χώρας, στους μεγάλους γαιοκτήμονες και (σε ποιούς
άλλους;) στον κλήρο. Φασιστικές οργανώσεις όπως η φάλλαγα, οι καρλιστές
και άλλες, δρούσαν σχεδόν νόμιμα συνθέτοντας το παρακράτος της χώρας,
και διαβρώνοντας ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Είχε, ακόμη,την
υποστήριξη των φασιστικών καθεστώτων του εξωτερικού και αποτέλεσε μια
ανοιχτή και καλά οργανωμένη επίθεση ενάντια στην Δημοκρατική Ισπανία
που, για πρώτη φορά στην ιστορία της, κυβερνιόταν απ’ όλα, χωρίς
εξαίρεση, τα δημοκρατικά κόμματα, επίθεση που θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί και σαν μια πρόβα για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο που
ακολούθησε μετά.
Τα φασιστικά σχέδια όμως δεν πέτυχαν
απόλυτα. Και δεν πέτυχαν χάρη στην αυτοθυσια του Ισπανικού λαού και πάνω
απ’ όλα της Ισπανικής εργατικής τάξης. Από την πρώτη στιγμή της
φασιστικής επίθεσης μια γιγάντια λαϊκή κινητοποίηση αγκάλιασε ολόκληρη
τη χώρα. Τεράστιες διαδηλώσεις έγιναν στη Μαδρίτη, στη Βαρκελώνη, τη
Βαλένθια και σ’ άλλες μεγάλες πόλεις με την κραυγή “θέλουμε όπλα”. Ο
τακτικός στρατός της Δημοκρατίας σχεδόν διαλύθηκε γιατί πάνω από το 80%
των αξιωματικών του πέρασε με τους φασίστες. Αλλά από τα λαϊκά στρώματα
των πόλεων και της υπαίθρου ένας άλλος στρατός άρχισε να σχηματίζεται.
Ήταν ο καινούργιος στρατός της Ισπανικής Δημοκρατίας που πάνω από 32
μήνες αντιμετώπισε με ηρωισμό της φασιστικές ορδές. Έτσι, η πρόβλεψη του
Φράνκο και της κλίκας του πως όλα θα τελειώσουν μέσα σε λίγες μέρες,
διαψεύστηκε παταγωδώς. Ύστερα από τις πρώτες τους επιτυχίες κι αφού ο
δημοκρατικός λαός άρχισε ν’ ανασυντάσσεται και να περνά στην αντεπίθεση,
η κατάσταση των πραξικοπηματιών άρχισε να γίνεται κρίσιμη. Οι περιοχές
που είχαν καταλάβει στην μητροπολιτική Ισπανία κινδύνευαν από ώρα σε
ώρα. Από τη δύσκολη αυτή θέση οι φασίστες σώθηκαν χάρη σε δύο παράγοντες
α)Στην άμεση βοήθεια των φασιστικών
καθεστώτων της Γερμανίας και της Ιταλίας. Οι δύο δικτάτορες έδωσαν στους
φασίστες του Φράνκο 1.650 αεροπλάνα, 1.150 τανκς και τεθωρακισμένα,
2.630 κανόνια, 8.800 βαριά κι ελαφριά πολυβόλα, 1.430 όλμους, πάνω από
μισό εκατομμύριο τουφέκια, τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών και 250.000
στρατιώτες, αξιωματικούς και τεχνικούς συμβούλους
β)Στην “ουδέτερη” στάση των αστικών
δημοκρατιών της Ευρώπης και της Αμερικής. Οι κυβερνήσεις της Αμερικής,
της Γαλλίας και της Αγγλίας, ακολούθησαν την υποκριτική πολιτική της “μη
επέμβασης” που στην ουσία σήμαινε αναγνώριση και ενίσχυση του φρανκικού
καθεστώτος
Η αλληλεγγύη των λαών
Αλλά
αν ο Ισπανικός λαός στις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας του
εγκαταλείφθηκε από τους εξουσιαστές του “ελεύθερου” κόσμου, δεν
εγκαταλείφθηκε από τους δημοκρατικούς λαούς της γης. Στο Παρίσι, στο
Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη και σε πολλές άλλες πόλεις του κόσμου άρχισαν να
σχηματίζονται επιτροπές αλληλεγγύης προς το λαό της Ισπανικής
Δημοκρατίας. Χρηματικά ποσά συγκεντρώνονται από εράνους με τα οποία
αγοράζονται και στέλνονται τρόφιμα, φάρμακα και όπλα. Από τη μια άκρη
του κόσμου έως την άλλη, όλοι οι άνθρωποι που μέσα τους έκαιγε το
ιδανικό της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας,
στρέψανε με κατανόηση τα βλέμματα τους και πρόσφεραν την αλληλεγγύη
τους στους αγωνιζόμενους Ισπανούς.
Στο κάλεσμα εθελοντικής στήριξης στο
μέτωπο του ένοπλου αγώνα του Ισπανικού λαού ανταποκρίθηκαν χιλιάδες
πολίτες από τη Σοβιετική Ένωση, τις ΗΠΑ, τον Καναδά , την Κούβα, την
Αργεντινή, τα Βαλκάνια, την Κεντρική Ευρώπη, την Αγγλία, τη Γαλλία, και
πολλές άλλες χώρες του κόσμου. Βιομηχανικοί εργάτες, δάσκαλοι, αγρότες,
ναυτεργάτες, ανθρακωρύχοι, γιατροί, μηχανικοί, δημοσιογράφοι, φοιτητές,
άντρες και γυναίκες, απλοί άνθρωποι στρατολογήθηκαν εθελοντικά στο πλάι
των ισπανών αγωνιστών. Αναρχικοί, σοσιαλιστές, κομμουνιστές και απλοί
δημοκράτες, συνολικά 53.000 άνθρωποι από 53 εθνικότητες πήραν τα όπλα
και πολέμησαν στην Ισπανία, με μεγαλύτερη σε αναλογία τη συμμετοχή των
Γάλλων (8.000). Οι μονάδες που συγκρότησαν οι εθελοντές πήραν το όνομα
“Διεθνείς Ταξιαρχίες”.
Στις αρχές του Νοέμβρη του 1936, η πρώτη
συγκροτημένη ταξιαρχία, η 11η (που αποτελούνταν από τα τάγματα
α)“Εντγκαρ Αντρε”, β)“Κομμούνα Παρισιού και γ)“Ντομπρόφκυ”) έφτασε στο
Μέτωπο της Μαδρίτης κι έπιασε θέσεις στα πιο επικίνδυνα σημεία. “Λαέ της
Ισπανίας”, έλεγε μια προκήρυξη των εθελοντών, “ήρθαμε να σε βοηθήσουμε
και να υπερασπίσουμε την πρωτεύουσα σου σα να ήταν η πρωτεύουσα του
καθενός μας. Η τιμή σου είναι και δική μας τιμή. Ο αγώνας σου είναι και
αγώνας μας”. Και πραγματικά, κράτησαν το λόγο τους. Ο στρατός των
φασιστών δεν μπόρεσε από τότε να κάνει ούτε ένα βήμα στο μέτωπο της
Μαδρίτης.
Η πορεία των Διεθνών Ταξιαρχιών σ’ όλη
τη διάρκεια του πολέμου, είναι η ίδια η πορεία του δημοκρατικού στρατού
της Ισπανίας. Όχι μονάχα στη Μαδρίτη, αλλά και σ’ όλα τα μέτωπα,
Γκουανταλαχάρα, Σαραγόσα, Μπρουνέτο, Έβρο κλπ, συνέδραμαν σημαντικά
στους αγώνες του Ισπανικού λαού, γράφοντας με το αίμα τους μερικές από
τις λαμπρότερες σελίδες του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος.
Εθελοντές από την Ελλάδα
Στην Ελλάδα, κάτω από τις συνθήκες που
δημιούργησε η δικτατορία του Μεταξά, οι δυσκολίες και τα εμπόδια ήταν
πολλά και μεγάλα. Στο μικρό διάστημα που μεσολάβησε από το πραξικόπημα
του Φράνκο έως τη δικτατορία Μεταξά (17 Ιουλίου – 4η Αυγούστου), τα
πράγματα φάνηκαν κάπως εύκολα για την αποστολή εθελοντών. Γι’ αυτό και
αυτοί που προσφέρθηκαν αρχικά ξεπέρασαν τις 2.000.Μετά την 4η Αυγούστου,
όμως, όλα αυτά ματαιώθηκαν. Οι νόμιμοι δρόμοι έκλεισαν, τα διαβατήρια
των αριστερών κόπηκαν, από όσους φυσικά δεν συνελήφθησαν. Έμειναν μόνο
οι παράνομοι δρόμοι προς το εξωτερικό, αλλά κι αυτοί ήταν εξαιρετικά
επικίνδυνοι. Ωστόσο, παρά τους κινδύνους, υπήρξαν άνθρωποι που βρήκαν
τον τρόπο να βγουν από τα σύνορα κι από εκεί να πάρουν το δρόμο για την
Ισπανία. Προορισμός των εθελοντών ήταν αρχικά η Μασσαλία, όπου θα
πήγαιναν δήθεν να δουλέψουν σαν εργάτες στα εκεί εργοστάσια. Μόλις
έφταναν εκεί, ερχόντουσαν σε επαφή με την ελληνική οργάνωση της
Μασσαλίας-που την αποτελούσαν κυρίως ναυτεργάτες- και μεταφέρονταν στην
Ισπανία.
Ο εθελοντής μαχητής Στέφανος Τσερμέγκας γράφει:
“την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1937 ξεμπαρκάραμε στο λιμάνι της
Χάβρης, στη Γαλλία, απ’ όπου θα περνούσαμε στην Ισπανία. Ήταν η ώρα 10
το πρωϊ.Μπήκαμε στο τελωνείο για να μας κάνουν έλεγχο στις βαλίτσες μας.
Η σκηνή που ακολούθησε θα μου μείνει αξέχαστη. Όταν οι Γάλλοι
τελωνειακοί υπάλληλοι που άνοιξαν τις βαλίτσες μας είδαν πως ήταν
γεμάτες στρατιωτικά εφόδια με στολές, μπαλάσκες, παγούρια, κι άλλα
διάφορα στρατιωτικά είδη, όλοι τους ξέσπασαν σ’ ένα παραλήρημα
ενθουσιασμού. Σήκωσαν ψηλά τη γροθιά τους και μας χαιρέτιζαν επί πολλήν
ώρα με τον καθιερωμένο εκείνη την εποχή ισπανικό αντιφασιστικό
χαιρετισμό “ΝΟ ΠΑΣΑΡΑΝ”..”
Και ο Π.Αϊβατζής, που ήταν από τους πρώτους εθελοντές:
“…Η πρώτη ομάδα από Έλληνες εθελοντές, ξεκινήσαμε μαζί με μερικές
εκατοντάδες αντιφασίστες από άλλες χώρες, τον Οκτώβρη του 1936, από την
Γαλλία για την Ισπανία”
Επίσης, αρκετοί Έλληνες της διασποράς,
κυρίως από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, συμμετείχαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες.
Σ΄ένα βιβλίο που είναι γραμμένο για τη 15η Διεθνή Ταξιαρχία κι εκδόθηκε
στη Μαδρίτη το 1937, ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους
Έλληνες εθελοντές της Αμερικής. Εκεί τονίζεται η διπλή σημασία της
προσφοράς τους:“η πάλη τους δεν ήταν μονάχα πάλη για τη Δημοκρατική
Ισπανία, αλλά και για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην ίδια τους τη
χώρα”.Στην Κύπρο, παρ’ όλο που οι Άγλλοι απαγόρευσαν τον έρανο για την
Ισπανία στο νησί, οι Κύπριοι κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν από τις πόλεις
και τα χωριά αρκετά χρήματα, με την πρώτη δόση που στάλθηκε το 1937 να
ξεπερνά τις 4.000 λίρες. Περισσότεροι από 60 Κύπριοι από την Αγγλία και
την Αμερική μετέβησαν στην Ισπανία για ν’ αγωνιστούν.
Ο αριθμός των Ελήνων εθελοντών δεν είναι
δυνατόν να προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς οι συνθήκες που
επικρατούσαν στη χώρα δεν έδιναν τη δυνατότητα για μια σχετική
καταγραφή. Κατά προσέγγιση, λοιπόν ο Π.Αϊβάζης (βλ. “Αυγή” 12.10.75)
τους υπολογίζει σε 300. Ο Γιάννης Καμπίτης (εθελοντής) δίνει τον αριθμό
των 290. Ο ιστορικός Καρανικόλας (“Ριζοσπάστης 5.10.75) δίνει τον αριθμό
των 400. Τον ίδιο αριθμό δίνει κι η κυπριακή εφημερίδα “Χαραυγή” (βλ.
2.11.75). Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, οι Έλληνες εθελοντές ήταν εργάτες.
Κι από αυτούς πάλι, ένας μεγάλος αριθμός, σχεδόν οι μισοί, ναυτεργάτες.
Πολιτικά, οι περισσότεροι από τους Έλληνες εθελοντές ανήκαν στο
Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ υπήρχε και μια ομάδα ελλήνων αναρχικών που
έδρασε βασικά στην περιοχή της Βαρκελώνης, όπου οι Ισπανοί αναρχικοί
συγκέντρωναν το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης τους. Δεν έγινε ποτέ γνωστό
αν ανάμεσα στους Έλληνες εθελοντές συμμετείχαν και γυναίκες είτε σαν
μαχήτριες είτε σε άλλες βοηθητικές υπηρεσίες, όπως ήταν γυναίκες από
άλλες χώρες.
Η δράση των ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία
Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων
εθελοντών πολέμησε από τις αρχές του 1937 στις γραμμές της 15η Διεθνούς
Ταξιαρχίας και ιδιαίτερα στο βαλκανικό τάγμα “Γ.Δημητρώφ”. Αλλά ήταν
σκορπισμένοι σ’όλους τους λόχους. Με το πέρασμα του καιρού, στα μέσα του
1937, συγκροτήθηκε ελληνικός λόχος, διοικητής του οποίου ανέλαβε ο
Γιάννης Παντελιάς, ξυλουργός, με το ψευδώνυμο Γιάννης Μαργαρίτης,
υποδιοικητής ο Αναγνώστης Δεληγιάννης, καπνεργάτης,με το ψευδώνυμο
Γιάννης Σιγανός και πολιτικός επίτροπος ο Κυριάκος Στεφόπουλος,
σιδηροδρομικός, με το ψευδώνυμο Δημήτρης Πέρρος. Στο λόχο δόθηκε το
όνομα “Ρήγας Φεραίος”, το όνομα δηλαδή του μεγάλου οραματιστή της
Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Για κάποιο διάστημα ο λόχος ονομαζόταν και
“Ζαχαριάδης”. Πάντως, πολλοί Έλληνες παρέμειναν στις μονάδες στις οποίες
αγωνίζονταν και δεν μετατάχθησαν στον ελληνικό λόχο.
Ο ελληνικός λόχος, μέρος της 15ης
Διεθνούς Ταξιαρχίας, συμμετείχε στη μάχη του Μπρουνέτ, όπου αποτέλεσε τη
δύναμη κρούσης και κατέλαβε τη μικρή πόλη Βιλιανουέβα-ντε-λα-Κανιάντα,
έπειτα από τρεις εβδομάδες μάχης. Οι απώλειες της ταξιαρχίας ήταν
τεράστιες, καθώς χάθηκαν σχεδόν οι μισοί αγωνιστές. Οι απώλειες των
Ελλήνων δεν κατορθώθηκε να εξακριβωθούν, όμως αν λάβουμε υπόψη μας
γενικά εκείνες της ταξιαρχίας, θα πρέπει να ήταν αρκετές. Ανάμεσα στους
σκοτωμένους είναι ο κύπριος Αχιλλέας Κανάρης, τότε 35 ετών και ο Χιώτης
Δημήτρης Ραπίτης, που σύμφωνα με τον συμπολεμιστή του Κώστα Μακρινό
έπεσε μαχόμενος πάνω στο πολυβόλο του, καλύπτοντας την υποχώρηση των
μαχητών της μονάδας του.
Άλλη μάχη του ελληνικού λόχου ήταν αυτή
στο Μπελσίτ, όπου στόχος ήταν η κατάληψη της Σαραγόσα, που την κατείχαν
οι φασίστες. Η επίθεση άρχισε στις 24 Αυγούστου με πρώτο στόχο το
Μπελσίτ, μια μικρή αλλά καλά οχυρωμένη πόλη. Σε μια από τις αντεπιθέσεις
των φασιστών, το τάγμα Δημητρώφ και ιδιαίτερα ο ελληνικός λόχος έπαθαν
πανωλεθρία.Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε και ο διοικητής του λόχου Παντελιάς,
όπως κι ο πολιτικός επίτροπος Στεφόπουλος, που άφησαν τη ζωή τους πάνω
στα πολυβόλα, περικυκλωμένοι από στρατιώτες του Φράνκο.Διοικητής του
λόχου ανέλαβε τότε ο υποδιοικητής Δεληγιάννης που με όσους αγωνιστές
έμειναν όρθιοι, συνέχισαν τις μάχες με αυταπάρνηση και ηρωϊσμό
“υπερασπιζόμενοι όχι μόνο τη δημοκρατία της Ισπανίας, αλλά με την
πεποίθηση ότι μαχόμενοι υπεράσπιζαν τη δημοκρατία όλου του κόσμου, μα
και της πατρίδας τους”. Ύστερα από σκληρές μάχες, το Μπελσίτ καταλήφθηκε
οριστικά στις 8 Σεπτέβρη.
Ο ελληνικός λόχος, επίσης, συμμετείχε
στην κατάληψη της περιοχής Τερουέλ το Δεκέβρη του 1937. Μάλιστα, ένας
από τους πρώτους που μπήκαν στην πόλη της Τερουέλ ήταν ο Έλληνας
αξιωματικός τανκίστας Μηνάς Θωμαίδης, από τον Ποντο. Στις αρχές του
Μάρτη του 1938, οι φασίστες ύστερα από σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό
(παραχώρηση των ναζί στους φασίστες), επιτέθηκαν στο μέτωπο της
Αραγώνας. Τα δημοκρατικά στρατεύματα, καταπονημένα από τις συνεχείς
μάχες και χωρίς πολεμικό υλικό πια, άρχισαν να υποχωρούν. Η 15η Διεθνής
Ταξιαρχίας ήταν κι η τελευταία αντιφασιστική μονάδα που εγκατέλειψε
συντεταγμένα την ερειπωμένη πολιτεία με μεγάλες, όμως, απώλειες.
Τουλάχιστον 11 Κύπριοι έχασαν τη ζωή τους, ενώ δύο Έλληνες αγωνιστές
πιάστηκαν αιχμάλωτοι και εκτελέστηκαν επί τόπου διότι, σύμφωνα με
δραπετεύσαντες, αρνήθηκαν να φωνάξουν “ζήτω ο στρατηγός Φράνκο”.Στην
περιχοχή της Καντέσας, οι Έλληνες σκοτωμένοι ξεπερνάνε τους 20, ενώ οι
τραυματίες είναι δεκάδες.
Προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών των
Διεθνών Ταξιαρχιών, έγινε εκδήλωση στη Βαρκελώνη, όπου πήρχαν μέρος όχι
μόνο οι Έληνες αντιφασίστες, που βρίσκονταν εκεί, τραυματίες οι
περισσότεροι, αλλά κι αρκετοί ναυτικοί που είχαν έρθει στο λιμάνι με
εφόδια για την Δημοκρατική Ισπανία. Ο υπεύθυνος Ισπανός στην προφώνηση
του είπε μεταξύ άλλων:
“…Στο πρόσωπο σας βλέπουμε τη ζωντανή δημοκρατική αντιφασιστική Ελλάδα
που αγωνίζεται ενάντια στον κοινό μας εχθρό, το φασισμό, για τη
δημοκρατία, την ανεξαρτησία και την προκοπή των λαών μας…”
Η αποχώρηση
“…ο αποχαιρετισμός στους ήρωες των
Διεθνών Ταξιαρχιών, παρά τη γιορτινή ατμόσφαιρα στην οποία έγινε ήταν
ψυχρός και μελαγχολικός. Η καρδιά γέμιζε πίκρα βλέποντας εκείνους τους
ήρωες να περνούν στη μεγάλη “αβενιάδα” της Βαρκελώνης που είχε οργανωθεί
ο λαϊκός αποχαιρετισμός. Σκεφτόμασταν την τύχη μας και την τύχη αυτών
των ανθρώπων, που πολλοί δεν μπορούσαν να γυρίσουν στις χώρες τους,
γιατί εκεί επικρατούσε ο φασισμός. Ήταν ήρωες σημαδεμένοι με τη
συμμετοχή τους στον πόλεμο της Ισπανίας, που η διπλωματία της μη
επέμβασης τους έβαζε υπό κατηγορία σαν λεπρούς, τους καταδίωκε, τους
παρέδιδε στην αστυνομική παραφροσύνη, τους έκλεινε σε ειδικά στρατόπεδα
παραδίνοντας τους τελικά στον Χίτλερ και τον Μουσολίνι”
(βλ.”Απομνημονεύματα της Πασιωνάρια” Αυγή, 25.5.63)
Και ήταν στ’ αλήθεια αρκετοί εκείνοι που
δεν είχαν που να πάνε. Κι ανάμεσα τους, οι Έλληνες, όσοι μείνανε
ζωντανοί. Εξαίρεση αποτελέσανε οι Έλληνες της Αμερικής και της Αγγλίας
που ξαναγύρισαν εκεί. Οι υπόλοιποι μείνανε στην Ισπανία μέχρι το τέλος
και πέρασαν στο γαλλικό έδαφος μετά την κατάρρευση, αφού πρώτα δώσανε
μαζί με τους Ισπανούς αντιφασίστες τις τελευταίες μάχες στην Καταλωνία,
δίνοντας έτσι την δυνατότητα σε εκατοντάδες χιλιάδες γυναικόπεδα και
τραυματίες να περάσουν τα σύνορα.
Από τα στοιχεία που κατορθώθηκε να
συγκεντρωθούν, τα γνωστά ονόματα των Ελλήνων που σκοτώθηκαν στο ισπανικό
εμφύλιο πόλεμο είναι 53, από τους οποίους 2 αγνοούμενοι. Απ’ ότι
φαίνεται, όμως, ξεπερνούν τους 100. Οι Έλληνες νεκροί αντιφασίστες είναι
οι πρωτοπόροι στις εκατοντάδες χιλιάδες των αγωνιστών που σκοτώθηκαν
στη συνέχεια στα βουνά, στις πόλεις και στα εκτελεστικά αποσπάσματα,
πολεμώντας τον ντόπιο και διεθνή φασισμό.
Πηγή: Μ.Παλαιολογοπούλου, Ελληνες αντιφασίστες εθελοντές στον Ισπανικό εμφύλιο Πόλεμο, Αθήνα 1979
Έλληνες εθελοντές στην Ισπανία
Οι φωτογραφίες ̟προέρχονται από ειδικό λεύκωμα που κυκλοφόρησε στη Ν.Υόρκη το 1938 ο εκεί Σύλλογος Ελλήνων .
Αφιερωμένο στους Έλληνες εθελοντές για την Δημοκρατική Ισπανία .
Έλληνες εθελονταί εις την Ισπανία.
ΤΟ
ΛΕΥΚΩΜΑ αυτό εκδίδεται προς τιμήν των Ελλήνων εθελοντών του
Δημοκρατικού στρατού της Ισπανίας και ιδιαιτέρως των Ελληνοαμερικανών
εθελοντών. Είναι μια - ελάχιστη ανταπόδοσις της τιμής και της ηθικής
υπηρεσίας που προσέδωσε στο έθνος μας η ηρωική διαγωγή των Ελλήνων
αυτών.
Μέσω του λευκώματος θα γνωρισθούν καλύτερα στον Ελληνισμόν
ομαδικώς, ως ένας όμιλος αντιπροσωπευτικός του έθνους μας και του
αγώνος εναντίον του φασισμού. Το λεύκωμα περιλαμβάνει όσας
προσωπογραφίας είχαμε. Και το λεύκωμα θα είναι αναμνηστικό εκείνων που
τους έλαχε ο κλήρος της υπέρτατης θυσίας κι ανδρικά και ελεύθερα έδωσαν
την ζωή για την ελευθερία.
Υπάρχουν περίπου πεντακόσιοι Έλληνες εθελονταί στον Ισπανικό δημοκρατικό στρατό.
Βρίσκονται
σχεδόν όλοι στην Διεθνή Μεραρχία, έκτος μεμονωμένων περιπτώσεων που
είναι σε άλλα σώματα του Ισπανικού στρατού ιδίως τεχνικά. Η πλειοψηφία
των τώρα είναι στο Τάγμα του Λίνκολν, των Αμερικανών εθελοντών όπου
τελευταίως συμπεριελήφθη κι' ό λόχος «Νίκος Ζαχαριάδης» εξ ολοκλήρου
Ελληνικός, ένας από τους καλύτερα γυμνασμένους και ικανούς λόχους της
μεραρχίας.
Οι εθελοντές προέρχονται από όλον τον κόσμο, την Γαλλία,
Αγγλία, Αφρική, Κύπρο, Δωδεκάνησο και την Μεταξική Ελλάδα ακόμη, παρά τα
μέτρα του Μεταξά. Μάλιστα από την Ελλάδα ήρθαν κι αξιωματικοί του
Ελληνικού στρατού, αντιφασίστες, που υπηρετούν τώρα με τους βαθμούς τους
στην πρώτη γραμμή. Υπάρχουν κι' άλλοι Έλληνες αξιωματικοί, όπως θα
ιδήτε στο λεύκωμα που πήγαν απλοί εθελονταί χωρίς καμιά πολεμική πείρα ή
μόνο πείρα στρατιώτου, αλλά με την ανδρεία, την νοημοσύνη και την
ικανότητα τους πήραν τα γαλόνια στο πεδίο της μάχης.
Μεγάλος
αριθμός των εθελοντών πήγαν από δω, την Αμερική, από τις τάξεις μας, των
Ελλήνων μεταναστών. Μερικοί είναι από την νέα γενεά, γεννημένοι εδώ.
Το Ελληνικό πνεύμα βρήκε ευκαιρία να εκδηλωθή, να δείξη ότι επιζή και
στην νέα γενεά.
Ο αριθμός των Ελλήνων εθελοντών είναι ίσως
δυσανάλογος προς τον Ελληνικό πληθυσμό εν συγκρίσει με τους εθελοντάς
από άλλα έθνη. Ίσως ναι, ίσως όχι. Δεν υπάρχουν ακριβείς στατιστικαί.
Αλλά ελπίζουμε να είναι, γιατί πρέπει να είναι. Γιατί κανένα άλλο έθνος
δεν έχει τέτοιο κολοσσιαίον όγκο υποχρεώσεων και προσδοκιών να εκπληρώση
όπως το δικό μας.
Ελληνοαμερικανοί Εθελοντές από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΣΕΡΜΕΓΚΑΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής, κατάγεται από την Ικαρία.
Μ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ: Από την Κυρήνεια της Κύπρου.
Ν. ΣΚΕΠΑΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής από την Ν. Υόρκη. Κατάγεται από την Εύβοια.
ΓΚΡΕΚΟ ΤΙΤΟ: Έλληνας εθελοντής από τη Μασσαλία, μαχητής στις τάξεις του λόχου «Νίκος Ζαχαριάδης».
ΜΗΝΑΣ ΘΩΜΑΙΔΗΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΩΚΟΣ: Ελληνοαμερικανός, μέλος του «Σπάρτακου» Ν. Υόρκης κατάγεται από τις Σπέτσες.
ΝΙΚΟΣ ΑΒΡΑΜ1ΔΗΣ: Εθελοντής στην Ισπανία.
ΛΟΥΗΣ ΙΙΡΙΟΒΟΛΟΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής. Κατάγεται από το Γαλαξείδι.
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΦΛΩΡΟΣ Έλληνας εθελοντής στο Δημοκρατικό στρατό της Ισπανίας, με στολή τσολιά.
Ι. ΑΙΒΑΛΗΣ: Εθελοντής από τη Λυών της Γαλλίας.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΑΪΣΗΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής, μέλος του «Σπαρτάκου» Ν.Υ. κατάγεται από την Άνδρο.
ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΣ; Ελληνοαμερικανός εθελοντής από το Σπρίγκφιλδ Μασαχουσέτης
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Από τη Λυών της Γαλλίας.
ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ. Μέλος του «Σπάρτακου» Ν. Υόρκης. Κατάγεται από την Πάρο.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ: Ελληνοαμερικανός εθελοντής από την ανατολική πλευρά της Ν. Υόρκης.
ΚΩΣΤΑΣ ΚΕΛΕΠΕΚΗΣ: Εθελοντής στην Ισπανία.
ΜΠΙΛ NIK: Κύπριος εθελοντής από τη Ν.Υόρκη.
Κύπριοι
εθελοντές: Αντ. Μιχαηλίδης και Ιάκωβος Κούμουλος. Ο πρώτος μέλος του
συμβουλίου της Παγκυπριακής αδελφότητος Νέας Υόρκης και ο δεύτερος
δραστήριο μέλος του ελληνικού τμήματος της οργανώσεως των ανέργων
«Γουώρκερς Αλλάϊανς». Στη μέση ένας Ισπανός στρατιώτης.
Όμιλος
Ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία. 1) Δ. Σακαρέλος, 2) Γιάννης Σιγανός, 3)
Κ. Σαμαράς, 4) Γιάννης Βώκος, 5) Γεώργιος Παπακώστας, 6) Γιάννης
Καραγιάννης, 7) Π. Μιχαηλίδης.
Ομάδα Ελλήνων εθελοντών σε ώρα αναπαύσεως, κάπου στο Ισπανικό μέτωπο
Ελληνοαμερικανοί
εθελοντές. Στη σειρά, Π. Μιχαηλίόης από τη Φιλαδέλφεια, Λούης
Πριόβολος, Στέφανος Τσερμέγκας και Α.Καραγιάννης (καθιστός). Και οι
τρεις από τη Νέα Υόρκη.
ΣΠΥΡΟΣ ΓΕΟΡΓΑΚΟΣ: Μέλος τον Τμήματος της Ναυτεργατικής Ενώσεως Ελλάδος Ν. Υόρκης. Κατάγεται από την Κεφαλλονιά.
Ομάδα
Κυπρίων εθελοντών. Στη σειρά, ο Μπιλ Νικ, ο λοχαγός Νικολαΐδης, ο
Σακαλής με το «Εμπρός», ο Ανδρέας Μιλτιάδου και ο Θεοδούλου. Όλοι από τη
Νέα Υόρκη.
Ο
υπολοχαγός Ν. ΠΑΠΠΑΣ και ο Γ. ΠΗΤΕΡ (ΓΕΩΡΓΑΛΗΣ). Ο πρώτος από τη Ν.
Υόρκη και. ο δεύτερος από το Μακήσπορτ, νεαροί Ελληνοαμερικανοί
εθελοντές του λαϊκού στρατού Ισπανίας.
Από τον ελληνικό λόχο «Ζαχαριάδη» στην Ισπανία.
Ο Ε. Αϊδαζής αριστερά και ο Ευάγγελος Σεργίου από τη Λυών της Γαλλίας σε στρατιωτικό νοσοκομείο.