Η πραγματικότητα πίσω από το Ισλαμικό Κράτος

Μεγάλη συζήτηση γίνεται το τελευταίο διάστημα και πολύ περισσότερο τις τελευταίες ώρες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες για τη φύση του Ισλαμικού Κράτους, για τα πλοκάμια του στη Δύση, για τις ευθύνες της μιας ή της άλλης πλευράς.

Το νέο χτύπημα στην καρδιά της Ευρώπης έγινε για μια ακόμη φορά αφορμή ώστε κύκλοι που αποβλέπουν σε πολιτικά οφέλη μέσα από μια ανείπωτη τραγωδία να ανακυκλώνουν τις θεωρίες περί κακών μουσουλμάνων προτάσσοντας το εκτός πραγματικότητας, πλην όμως λογικοφανές επιχείρημα πως «αφού οι τρομοκράτες ήταν μουσουλμάνοι, οι μουσουλμάνοι είναι τρομοκράτες».
Κάπως έτσι φτάσαμε να κατηγορούμε συλλήβδην τους πρόσφυγες ή αν μη τι άλλο να εκφράζουμε ανοικτά φόβους γιατί δήθεν αυτοί μπορεί να απειλούν τη Δύση και τον πολιτισμό της. Φυσικά, όταν μόνο μέσα στην Ελλάδα βρίσκονται περισσότεροι από 50.000 εκτοπισμένοι εκ των οποίων περίπου 12.000 έχουν στήσει μια μικρή κωμόπολη στην Ειδομένη, θα υπάρξουν και φαινόμενα εγκληματικότητας. Όπως βέβαια θα υπήρχαν και υπάρχουν σε κάθε ελληνική πόλη, κωμόπολη ή χωριό ακόμη και με πολύ λιγότερο πληθυσμό.

Πρόσφυγες και Ισλαμικό Κράτος

Οι πρόσφυγες, άνθρωποι της μεσαίας τάξης στην πλειονότητά τους, έμποροι, βιοτέχνες, ιδιωτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, εκτοπίζονται από τις εστίες τους σε μια Συρία η οποία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση εδώ και περίπου έξι χρόνια, ενώ καταδιώκονται πια από το ίδιο Ισλαμικό Κράτος που σήμερα ανοίγει μέτωπο στην Ευρώπη. Είναι επομένως ξεκάθαρο: οι πρόσφυγες δεν είναι το Χαλιφάτο, αλλά διώκονται απ’ αυτό.
Άλλωστε, όπως καλά γνωρίζουμε μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι τον περασμένο Νοέμβριο, ο στρατός του ISIS δεν έχει ανάγκη να στείλει «μαχητές» από τα βάθη της Ανατολής, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτοί βρίσκονται ήδη στην Ευρώπη, επειδή εκεί γεννήθηκαν και μεγάλωσαν! Ο Σαλάχ Αμπντεσλάμ για παράδειγμα, ο πρόσφατα συλληφθείς τρομοκράτης ο οποίος κατηγορείται για τις επιθέσεις στο Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου 2015, είναι Γάλλος πολίτης με καταγωγή από το Μαρόκο, ενώ ο αρχιτρομοκράτης – τζιχαντιστής Αμπντελχαμίντ Αμπααούντ, που σκοτώθηκε στις 18 Νοεμβρίου κατά την αστυνομική επίθεση στο κρησφύγετό του στο Σεν-Ντενί, στο Παρίσι είχε βελγική υπηκοότητα.
Επιπλέον, το Ισλαμικό Κράτος είναι οργάνωση με κρατική υπόσταση, με εξοπλισμό και πόρους που του εξασφαλίζουν οικονομική αυτάρκεια ώστε να μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα. Σε αντίθεση με άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Μπόκο Χαράμ στην Αφρική, το Χαλιφάτο χτυπά στοχευμένα, εκεί όπου υπάρχει συμβολισμός. Έχοντας δημιουργήσει ένα δίκτυο «μαχητών» του αντάρτικου πόλης, μοιάζει απίθανο να αστοχήσει, ακόμη κι αν οι δυνάμεις ασφαλείας μιας χώρας όπως το Βέλγιο έχουν λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα. Θα ήταν επομένως κουτό να «θαλασσοπνίγει» τους «μαχητές» του στα νερά του Αιγαίου, ενώ μπορεί να εξασφαλίσει την παρουσία τους στην καρδιά της Ευρώπης χωρίς κίνδυνο να σκοτωθούν ή να συλληφθούν.

Η αστικοποίηση του Ισλαμικού Κράτους

Αντιθέτως έχει καταφέρει να παρεισφρήσει στις μουσουλμανικές κοινότητες στην Ευρώπη, οι οποίες εδώ και δεκαετίες και παρά την κατά καιρούς περιθωριοποίησή τους, έχουν καταφέρει να εναρμονιστούν με τον δυτικό τρόπο ζωής. Όμως, στα γκέτο των χωρών της κεντρικής Ευρώπης, της Γαλλίας, του Βελγίου ή της Γερμανίας, είναι ευκολότερο να στρατολογήσει κανείς ανθρώπους έτοιμους να πεθάνουν. Ανθρώπους που παρότι έλαβαν τη δυτική Παιδεία και είχαν πρόσβαση ακόμη και σε κρατικά αξιώματα (μετανάστες -ενίοτε και μουσουλμάνοι- υπουργοί υπάρχουν στη Γαλλία και την Ιταλία και βουλευτές σε Γερμανία, Βρετανία, Σουηδία και αλλού), αισθάνθηκαν περιθωριοποιημένοι και επηρεάστηκαν από την γκεμπελικού τύπου προπαγάνδα του ISIS.
Σ’ αυτό προφανώς συνέβαλε η πολιτική συγκεκριμένων συντηρητικών κυβερνήσεων, όπως του Νικολά Σαρκοζί στη Γαλλία ο οποίος απαγόρευσε τη χρήση της μαντίλας για τις μουσουλμάνες μαθήτριες θέτοντας στο περιθώριο μια φιλοσοφία ζωής, όπως επίσης συνέβαλε η περαιτέρω φτωχοποίηση των χαμηλότερων κοινωνικά στρωμάτων, δεν θα μπορούσαν όμως αυτά από μόνα τους να αποτελούν αιτία για να δολοφονείς στο όνομα κάποιου Θεού.
Είναι πιθανό οι άνθρωποι που ζώνονται με εκρηκτικά να πιστεύουν στον παράδεισο και στις επτά ή τις 1.007 παρθένες ή και να αποζημιώνονται για λογαριασμό των οικογενειών τους, αδρά. Κανένας στην παρούσα φάση δεν μπορεί να απαντήσει με σαφήνεια σ’ αυτά τα ερωτήματα. Το δεδομένο εν προκειμένω είναι ένα: με πρόσχημα την περιθωριοποίηση και μέσω μια καλοστημένης μηχανής προπαγάνδας το Ισλαμικό Κράτος εισέβαλε σε μουσουλμανικές κοινότητες, στρατολόγησε νέους ανθρώπους και εξασφάλισε, πείθοντάς τους ότι πρέπει να σκοτωθούν στο όνομα της θρησκείας τους, ότι κανένας και ποτέ δεν θα μπορέσει να τους σταματήσει, γιατί πολύ απλά δεν μπορείς να σταματήσεις κάποιον αποφασισμένο να πεθάνει.
Απόδειξη του εξαιρετικά προηγμένου μηχανισμού προπαγάνδας του ISIS είναι το γεγονός ότι κατά καιρούς υπήρξαν (και υπάρχουν) κι άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες στην Ευρώπη. Τις βλέπουμε συχνά να στρέφονται στη βία ή στον πολιτικό εξτρεμισμό (βλ. Χρυσή Αυγή, Jobbik κ.ο.κ), δεν αποκεφαλίζουν όμως δημοσίως και προς παραδειγματισμό, ούτε εκρήγνυνται μέσα στο πλήθος. Ούτε αυτό είναι καλό. Είναι όμως απολύτως ενδεικτικό για το ότι κάτι άλλο συμβαίνει με το Ισλαμικό Κράτος. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τη δομή του. Από το γεγονός ότι λειτουργεί ως κράτος και ασκεί εκτός από βία και πολιτική.

Οι ευθύνες της Δύσης

Η Δύση και οι δορυφόροι της στην Ανατολή έχουν ευθύνες για την έξαρση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού; Μπορεί να μην είναι αυτή η στιγμή για να τις αναλύσει κανείς, αλλά δεν μπορεί παρά να τις καταγράψει. Η Δύση ευθύνεται ξεκάθαρα για τον πόλεμο στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν ή στη Λιβύη για την όξυνση της συριακής κρίσης και για την ανοιχτή πληγή του παλαιστινιακού. Αυτή η αποσταθεροποίηση που δημιουργήθηκε στις περιοχές αυτές κατέστησε το έδαφος για τους εξτρεμιστές εξαιρετικά πρόσφορο.
Επιπλέον χρηματοδοτεί με πολλά δισεκατομμύρια και οπλίζει χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η οποία κυβερνάται ως Χαλιφάτο με πυλώνα της τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και ενισχύει το Ισλαμικό Κράτος και παράλληλα στηρίζει σθεναρά την Τουρκία παρότι εκφράζει διαφωνίες για την εξωτερική πολιτική της και τη στάση απέναντι στο ISIS. Η ίδια η Ευρωατλαντική Συμμαχία, το ΝΑΤΟ δηλαδή, αξιολογούσε μέχρι πρόσφατα ως σημαντικότερο κίνδυνο τη Ρωσία, θεωρώντας πως η αντιμετώπιση του ISIS αποτελεί ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας κάθε κράτους και αβάνταρε ανοικτά την Άγκυρα αγνοώντας τις φωνές που την ήθελαν να κάνει τα στραβά μάτια ή και να ενισχύει οικονομικά μέσω της αγοράς πετρελαίου το Ισλαμικό Κράτος. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών το ISIS κέρδιζε περίπου ένα εκατ. δολάρια ημερησίως μόνο από την εξαγωγή πετρελαίου, μεγάλο μέρος του οποίου πωλείται παράνομα στην Τουρκία.

Χρηματοδοτήσεις και πώληση πολεμικού εξοπλισμού

Στην πραγματικότητα άλλωστε, τα προηγούμενα χρόνια χώρες όπως η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Σουηδία, η Ιταλία και η Φινλανδία έχουν κλείσει με τη Σαουδική Αραβία μεγάλες συμφωνίες προκειμένου να πωλήσουν πολεμικό εξοπλισμό. Ενδεικτικά, συμφωνίες ύψους 12 δισ. δολλαρίων, με τα 500 εκατ., να αφορούν πολεμικό εξοπλισμό, έχει υπογράψει η Γαλλία. Ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Σαουδικής Αραβίας μετά τις ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, πούλησε εξοπλισμό αξίας 5,6 δισ. στερλίνων, μόνο υπό την πρωθυπουργία Κάμερον. Συμφωνία στρατιωτικού εξοπλισμού ύψους 400 εκατ. δολαρίων πέτυχε το 2013 η Γερμανία.
H Αυστρία έχει προμηθεύσει με 37 M-12 όλμους και 9.000 χειροβομβίδες τη Σαουδική Αραβία από το 2010. Από το 2001 μέχρι το 2010, το Βασίλειο της Ολλανδίας, έχει προμηθεύσει τη Σαουδική Αραβία, με οπλισμό αξίας 39 εκατ. δολαρίων. Συμφωνίες ύψους 550 εκατ. δολαρίων, έχει συνάψει από το 2010 ως το 2014, η Σουηδία. Οπλισμό ύψους 435 εκατ. ευρώ, έχει προμηθεύσει η Ιταλία τη Σαουδική Αραβία, από το 2010. Τέλος, η Φινλανδία πέτυχε συμφωνία πώλησης οπλισμού, ύψους 100 εκατ. ευρώ, με τη Σαουδική Αραβία το 2013.
Το Χαλιφάτο της Σαουδικής Αραβίας, μαζί με το Κατάρ και το Μπαχρέιν είναι εκείνα που όπως γράφεται ενίσχυσαν από την πρώτη στιγμή τους τζιχαντιστές εξτρεμιστικών οργανώσεων προκειμένου να αποκομίσουν γεωπολιτικά οφέλη στην περιοχή. Η ίδια η Γερμανία πρόσφατα διερωτήθηκε δια του υπουργού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης Γκερτ Μίλερ, ποιος είναι εκείνος που χρηματοδοτεί και εξοπλίζει το Ισλαμικό Κράτος. «Η λέξη κλειδί είναι το Κατάρ» απαντούσε μόνος του ο Μίλερ. Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένοι από εκείνους που χρηματοδοτήθηκαν αδρά, οι πιο σκληροπυρηνικοί θα έλεγε κανείς, δημιούργησαν το ISIS.
Θα ‘λεγε κανείς επομένως ότι η Δύση πληρώνει σ’ ένα βαθμό τα λάθη της. Αυτό όμως δεν είναι παρά η μισή αλήθεια. Κι αυτό γιατί πολλές τρομοκρατικές ενέργειες, όπως η 11η Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, προηγήθηκαν των επεμβάσεων στο Ιράκ, ενώ οι επιθέσεις σε Μαδρίτη και Λονδίνο έγιναν επίσης πριν από τις επεμβάσεις στη Συρία και τη Λιβύη. Τότε ήταν η Αλ-Κάιντα και η έννοια του Ισλαμικού Κράτους μας ήταν άγνωστη, επρόκειτο όμως για παρόμοια -ανάλογης ή και μεγαλύτερης ισχύος- χτυπήματα, στην καρδιά του δυτικού πολιτισμού με ανθρώπους που όπως και σήμερα αυτοκτονούσαν στο όνομα της θρησκείας τους.

Μήπως φταίει το Ισλάμ;

Ένα σενάριο τέλος που διαρκώς αναπαράγεται από συντηρητικούς κύκλους ανά την υφήλιο, είναι η φύση του Ισλάμ. Η θεωρία πως μουσουλμάνος και μετριοπαθής είναι έννοιες ασύμβατες. Πρόκειται για μύθο ο οποίος καταρρίπτεται από την ίδια την πραγματικότητα.
Οι μουσουλμάνοι ανά τον κόσμο είναι περίπου (ίσως και περισσότεροι) από 1,5 δισεκατομμύριο. Πρόκειται για τη δεύτερη θρησκεία μετά τον χριστιανισμό. Στην Ευρώπη δε, ο μουσουλμανικός πληθυσμός αγγίζει το 6% φτάνει δηλαδή σχεδόν τα 20 εκατομμύρια. Αν επομένως ο εξτρεμισμός αποτελούσε δομικό στοιχείο της θρησκείας τους, τότε ολόκληρος ο πλανήτης θα είχε μετατραπεί σε Χαλιφάτο.
Μια τέτοια ισοπέδωση ενέχει σαφώς κινδύνους: οι μετριοπαθείς μουσουλμάνοι ήδη περιθωριοποιούνται εξαιτίας της πεποίθησης ότι είναι εν δυνάμει τρομοκράτες. Αν αυτή η φιλοσοφία επικρατήσει, πώς μπορούμε να αποκλείσουμε το σενάριο να λειτουργήσει ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, στέλνοντας περισσότερους αφελείς στην αγκαλιά του ISIS; Ένα τέτοιο παράδειγμα άλλωστε δεν είναι και αυτό του Κοσόβου; Εκεί όπου δεκάδες νέοι μουσουλμάνοι εντάσσονται στις τάξεις του ISIS την ίδια στιγμή που αποδέχονται να κυματίζουν στις πόλεις τους αμερικανικές σημαίες, αναγνωρίζοντας τη βοήθεια που έλαβαν πριν από χρόνια από τη Δύση την οποία σήμερα πολεμούν.
Πηγή: «Κουτί της Πανδώρας»

Λείπει το βλέμμα σου απ' της αυγής τα χρώματα...

Κώστας Κάππας

Έφυγες νωρίς, απρόοπτα, δύσκολα και με την απορία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό σου “γιατί να συμβεί σε μένα;” Παραπονιόσουν, ανάμεσα σε ψήγματα ταραγμένου ύπνου και αγωνιωδών προσπαθειών για να κατευνάσεις τον πόνο, ότι δεν χόρτασες τους φίλους, τον αγώνα, το διάβασμα, την δουλειά σου, εμένα, δεν πρόλαβες μακρινά ταξίδια. Δεν μπορώ να κοιμηθώ και έχουν μεγαλώσει βασανιστικά οι μέρες. Σε θρηνώ παράλογα. Στερεύω από δάκρυα και μνήμες, πνίγομαι, παραλύει το σώμα μου, θέλω να μπω σε ένα παιδικό παραμύθι και να μην βγω ποτέ.

Δεν ξέρω εάν είναι ένστικτο αυτοπροστασίας από τον πόνο αλλά το μυαλό ψάχνει για λύση, εάν είναι δυνατόν τώρα, άμεσα. Θέλω να φύγω και ‘γω. Δεν πιστεύω ότι θα σε βρω σε μια άλλη ζωή, θέλω απλά να μην πονάω. Μέσα στα χάλια μου, ο εγωισμός μου (ναι τον έχω ακόμα!) ψάχνει όμως για μια ηρωική έξοδο.

Από την μία υπάρχει η ανακουφιστική λύση του μοναχικού σωματικού θανάτου. Πολυκατοικία – ταράτσα – βουτιά – λύτρωση. Ή, ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε! Με λυτρώνει, αλλά θα προκαλέσω πόνο σε αρκετούς ανθρώπους. Με εκτιμούν ακόμη περισσότεροι και σε κάποιους θα δείξω έναν δρόμο που δεν θα ήθελα ποτέ να πάρουν. Εάν δεν αντέχω τον χαμό της συντρόφου μου, που δεν τον προκάλεσα, πως θ’ αντέξω τον θάνατο κάποιου άλλου, που με το παράδειγμά μου τον ενθάρρυνα;

Αρχίζω να ψάχνω στον κόσμο σου, στον κόσμο μας, άλλους σαν και εμάς, με το ίδιο πένθος ή παρόμοιο. Όχι, όχι για να ψοφήσει και η κατσίκα του γείτονα! Απλά, να μοιραστώ, να μάθω, να μιμηθώ. Βρήκα άδεια βλέμματα, κουρασμένα βήματα, απομόνωση, αδιαφορία για την Κοινωνική Τραγωδία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας, παρατημένες ζωές. Δεν είναι για μένα.

Άρχισα να ψάχνω σε άλλα Σύμπαντα.

Βρήκα τον εαυτό μου στην Ινδία ρακένδυτο να σε θρηνεί και ταυτόχρονα να ζητάει χαρούμενα από τους ταξιδιώτες του τραίνου να κουβαλήσει τις βαλίτσες για τρεις ρουπίες, για να φάει το βράδυ η Radhika, η Gayatri και ο Mayank.

Βρήκα τον φίλο μου τον Mphatso στο Μαλάουι, να μαζεύει τα περισσευούμενα φάρμακα για το AIDS, καθώς μειώθηκαν οι ζωντανοί στην οικογένειά του και να τρέχει να τα δώσει στον αρχηγό της απέναντι καλύβας με μια άγρια χαρμολύπη χαραγμένη στο πρόσωπό του.

Βρήκα την Cheryl, η οποία έμεινε άστεγη όταν σκοτώθηκε ο σύντροφός της, να εκπορνεύεται στην Νέα Υόρκη και να δίνει ότι βγάζει σε άλλα περιπλανώμενα κοριτσόπουλα, για να μην χρειαστεί να κάνουν το ίδιο που κάνει αυτή.

Βρήκα τον Γιώργο, 1000 μέτρα από τον κόσμο μου, στους Αγίους Ανάργυρους να αμφιταλαντεύεται εάν θα πληρώσει φάρμακα στην άρρωστη γυναίκα του ή θα ταΐσει καλύτερα την μικρή του που λιποθύμησε προχθές στο σχολείο. Έκανε αυτό που αποφάσισε η γυναίκα του: δεν αγόρασε τα φάρμακα.

Δεν θα αυτομολήσω στο αιώνιο τίποτα, απλά γιατί στο σκοτάδι όσο και να ψάξω δεν θα μπορέσω να σε βρω. Έχουν πολύ φως αυτά τα, νέα για μένα, Σύμπαντα και σε βρήκα εύκολα παντού. Σε βρήκα σαν ελπίδα στην Ινδία, στην Αφρική, στον αόρατο κόσμο των μεγαλουπόλεων. Σε βρήκα στο λαϊκό μεγαλείο, στους κοινωνικούς αγώνες, στις επιτροπές και τα συσσίτια της γειτονιάς, στη Φλόγα των άρρωστων παιδιών, στο 18 ΑΝΩ, στο ΚΕΘΕΑ και στο ΕΣΥΝ των ουσιοεξαρτώμενων, στον Ονήσιμο των κρατουμένων και αποφυλακισθέντων, στο Χαμόγελο του Παιδιού, στους γιατρούς του Κόσμου, στην ActionAid, σε βρήκα δίπλα μου. Αποφάσισα να ζήσω με πείσμα και σκοπό. Όσο έχω σκοπό και ταυτίζομαι με τον Άλλο, τόσο εσύ θα ζεις γύρω μου και μέσα μου.

Ο άνθρωπος είναι αδύνατον να ζήσει ευτυχισμένη ζωή. Το καλύτερο που μπορεί να κατορθώσει είναι να ζήσει μία ηρωική ζωή (Arthur Schopenhauer).

*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

AeriNews

Από την Οθωμανική στην οικονομική υποδούλωση

«Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι ήμεθα, ούτε πως δεν έχομεν άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε, "πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιτοκάραβα βατσέλα", αλλά, ως μία βροχή, έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της Ελευθερίας μας...»

Θ. Κολοκοτρώνης

Όταν επαναστάτησε ο λαός το 1821 εκτός από τους Τούρκους θέλανε να λευτερωθούνε κι από τους τσιφλικάδες, τους κοτζαμπάσηδες, τους προύχοντες, τους νησιώτες καραβοκύρηδες, τους χριστέμπορους της εποχής.

Ηδη από το 1924, ο Γιάννης Κορδάτος με το βιβλίο του «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821» δείχνει το πραγματικό περιεχόμενο της επανάστασης: ήταν μια επανάσταση ενάντια στη φεουδαρχία και την καταπίεση, που εκφραστές της δεν ήταν μόνο οι Οθωμανοί πασάδες και μπέηδες αλλά και οι ντόπιοι προύχοντες, κοτζαμπάσηδες και δεσποτάδες.
Και ο Νίκος Μπελογιάννης συμπληρώνει στο βιβλίο του: «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα»: «οι αστοί και οι τσιφλικάδες, δε φοβούνταν τον τουρκικό ζυγό όσο φοβούνταν το λαϊκό ποτάμι που πάλευε για την απελευθέρωση...».

Να τι έλεγε για παράδειγμα ο Κορδάτος για τον ρόλο της Εκκλησίας που ήταν ένας από τους βασικούς θεσμούς που στήριζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία: «Η Εκκλησία μάλιστα έπαιρνε από κάθε χριστιανό ραγιά ειδικό φόρο που λεγόταν ρόγα ή ζητεία. Πολλές φορές με ασπλαχνία Σάϋλωκ έκανε κατάσχεση στʼ αλέτρι ή τʼ άλλα γεωργικά εργαλεία του αγρότη, αν τύχαινε και δεν πλήρωνε τον παραπάνω φόρο. Γενικά μάλιστα ο κάθε χριστιανός ραγιάς ήταν υποχρεωμένος το 1/3 από το εισόδημά του και την περιουσία του να το δίνει δια τας ανάγκας της Εκκλησίας, δηλαδή των μητροπολιτών. Από, παντού λοιπόν, ο φτωχοαγρότης ήταν περιτριγυρισμένος από την ολιγαρχία των εκμεταλλευτών του. Και τι εκμεταλλευτών: απλήστων, τυρανικών και βαρβάρων!».

Μετά το νικηφόρο αποτέλεσμα της επανάστασης δικαιώθηκαν οι εξεγερμένοι; Ως προς το ότι απελευθερώθηκε η Ελλάδα από τον Οθωμανικό ζυγό ναι αλλά «...ύστερα από 60 χρόνια, από τότε που τελείωσε η επανάσταση του 1821 ο λαός υπέφερε, όπως τον καιρό της Τουρκοκρατίας, κάτω από το βάρος της εκμετάλλευσης της Ελλήνων που αντικατέστησαν τους Τούρκους», όπως γράφει ο Ν. Μπελογιάννης στο βιβλίο που αναφέραμε.

Μήπως όμως και σήμερα δεν ζούμε την υποδούλωση μας από το ξένο χρηματιστηριακό κεφάλαιο; Κι αυτή η υποδούλωση κρατάει αιώνες άσχετα τι μορφή έχει κάθε φορά.
Ο λόγος και πάλι στον κομμουνιστή Νίκο Μπελογιάννη και στο καταπληκτικό βιβλίο του (έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν σ’ αυτό):


"Μόλις άρχισε η επανάσταση του '21 αρχίζουν και οι ξένοι κεφαλαιούχοι τη δράση τους σε βάρος ενός λαού που 'χυσε ποτάμι το αίμα για τη λευτεριά. Είναι αλήθεια ότι μέσα στις συνθήκες που πάλευαν οι Έλληνες ένα εξωτερικό δάνειο με καλούς όρους θα βοηθούσε σημαντικά, θα δυνάμωνε και θα 'δινε φτερά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Οι ξένοι όμως τραπεζίτες, με συνεργούς τους ντόπιους κοτζαμπάσηδες, τους Φαναριώτες και τους πάμπλουτους καραβοκυραίους, κατάφεραν να ωφελήσουν μονάχα τον μπεζαχτά τους και τους ξένους τυχοδιώκτες απ' τα δύο δάνεια της επανάστασης".

Η οικονομική υποδούλωση της Ελλάδας στο ξένο κεφάλαιο αρχίζει με τα λεγόμενα δάνεια της Ανεξαρτησίας, του 1823 και 1825.

Τι απέγινε, λόγου χάρη, το πρώτο κιόλας δάνειο, το 1823, στην καρδιά της Επανάστασης, όταν χρειάζονταν χρήματα για ντουφέκια και βόλια; «Υστερα από τόσες περιπέτειες και προσπάθειες», λέει ο Μπελογιάννης μνημονεύοντας τη «γενναιοδωρία» των Αγγλων δανειστών, «η κυβέρνηση του Αργους πήρε 348.000 λίρες σε μετρητά και 11.900 σε πολεμοφόδια», αλλά «38.000 από τις 348.000 μείνανε στο Λονδίνο. Κατάντησε δηλαδή να πάρουμε μόλις 310.000 λίρες, ενώ στα βιβλία των τοκογλύφων η Ελλάδα ήταν χρεωμένη με 800.000!».

Είναι χαρακτηριστική μια πτυχή της τύχης που είχε και το δεύτερο δάνειο:

«... Ένα μέρος από το δάνειο πήγε για νοίκιασμα ναυάρχων. Έλειπαν όμως τα καράβια. Τι ναύαρχοι θα ήταν χωρίς πλοία; Κι αρχίζει πια η δεύτερη πράξη της κωμωδίας. Οι διαχειριστές του δανείου έδωσαν παραγγελία για έναν ολόκληρο στόλο, έξι καράβια παράγγειλαν στην Αγγλία- μια κορβέτα και πέντε ατμοκίνητα, τα δύο μικρά και τα τρία μεγάλα-, άλλες δύο φρεγάτες παραγγέλθηκαν στην Αμερική κι η τεχνική επιστασία της δουλειάς ανατέθηκε, από τον όμιλο των τραπεζιτών που ανεμοσκόρπιζε το δάνειο, σε έναν απόστρατο συνταγματάρχη του ιππικού. Από τα έξι εγγλέζικα μόνο η κορβέτα ΄΄Καρτερία΄΄, ύστερα από μεγάλες προσπάθειες του φιλέλληνα Άστιγγα, κατάφερε να πλεύσει τα τέλη του 1826 στην Ελλάδα, σε τέτοια όμως κατάσταση που ήταν αδύνατο να χρησιμοποιηθεί αμέσως στον αγώνα. Από τα δύο μεγάλα ατμοκίνητα το ένα κάηκε στις δοκιμές στον Τάμεση και το δεύτερο έφτασε στην Ελλάδα τον... Σεπτέμβρη του 1828, αλλά ήταν άχρηστο και δεν μπορούσε να κινηθεί! Από τα τρία μικρά πάλι το ένα μόνον έφτασε στα νερά μας όταν είχε πια τελειώσει η Επανάσταση! Τα άλλα δύο ξέμειναν στην Αγγλία, γιατί στάθηκε αδύνατο να πλεύσουν!».

Είναι καταπληκτική η «σούμα» των δυο αυτών δανείων που αναφέραμε:
«Δανειστήκαμε ονομαστικά και χρωστάμε πραγματικά 2.800.000 λίρες με τόκο 5%», μας λέει ο Ν. Μ. «ενώ στην Ελλάδα φτάσανε μόνο 540.000 με πραγματικό τόκο 26%»!!!

Θα μπορούσαμε να γράψουμε πάρα πολλά για το πώς ξεκίνησε η οικονομική υποδούλωση της Ελλάδας αλλά θα προτείναμε στους αναγνώστες του μπλογκ μας να διαβάσουν του βιβλίο που αναφέραμε. Σ’ αυτή την οικονομική ανάλυση ο Νίκος Μπελογιάννης ξεκινώντας από τα πρώτα λεγόμενα δάνεια ανεξαρτησίας, και φτάνοντας μέχρι το δανεισμό του 1940, περιγράφει τους σκοπούς των δανειστών, τους ληστρικούς όρους με σκοπό την αποκόμιση κερδών και δίπλα σε αυτά την οικονομική και πολιτική εξάρτηση. Υπογραμμίζει ότι τα λεγόμενα δάνεια ανεξαρτησίας, τα ‘φαγαν σχεδόν στο σύνολό τους οι ξένοι τοκογλύφοι και οι ντόπιοι αστικο-κοτζαμπάσηδες. Δεν παραλείπει επίσης να κάνει αναφορά και στον εσωτερικό δανεισμό του ελληνικού κράτους και στο ρόλο της Εθνοτράπεζας (ήταν η Εθνική Τράπεζα της εποχή).

Από τότε κύλισε πολύ νερό στο αυλάκι της ιστορίας. Μπορεί να απαλλαχτήκαμε από τον Τούρκικο ζυγό αλλά η οικονομική υποδούλωση της χώρας μας, με διαχρονική ευθύνη των αστικών κυβερνήσεων που πέρασαν από τον τόπο συνεχίζετε. Οι σημερινοί κοτσαμπάσηδες λέγονται Λάτσηδες και Βαρδινογιάνηδες οι επικυρίαρχοι του τόπου μας ονομάζονται Γερμανοί και Αμερικάνοι και Ε.Ε.

Το κρυφό σχολειό είναι, απλούστατα, ένα ιστορικό ψέμα…, του Δημήτρη Δαμασκηνού

Tου Δημήτρη Δαμασκηνού, εκπαιδευτικού Δ.Ε.

negreponte2004@yahoo.gr

    Ως τις αρχές του 18ου αιώνα βασίλευε όχι μόνο η κοινωνική αθλιότητα αλλά, και σαν αντίλαλός της, η αμάθεια και το πνευματικό σκοτάδι. Σχολεία, αν εξαιρέσουμε την Πατριαρχική Σχολή της Πόλης, δεν υπήρχαν. O ελληνικός λαός είχε καταλήξει στο ύστατο σκαλοπάτι της αμάθειας. Eιδικότερα για τις περιοχές με ελληνικούς πληθυσμούς περιγράφεται στην Eλληνικήν Nομαρχίαν (1806) του Aνωνύμου του Έλληνος η κατάσταση μορφωτικής και πνευματικής παρακμής ως εξής:

«Aι επιστήμαι, όπου πρότερον ήνθιζον άρχισαν να μαρανθώσι, τα σχολεία εσφραγίσθησαν, οι διδάσκαλοι εμωράνθησαν και η αλήθεια με την φιλοσοφίαν (=θετικές επιστήμες) εξωρίσθησαν, άλλο βιβλίον δεν ευρίσκετο, ει μη τα πονήματα των ιερέων και οι ταλαίπωροι Έλληνες, αγκαλά και φιλελεύθεροι, εστερημένοι όμως από το φως της φιλοσοφίας, έγιναν σχεδόν δούλοι, μεμεθυσμένοι από την αμάθειαν και την δεισιδαιμονίαν.»

    H παράδοση αναφέρει πως υπήρχαν τα κρυφά σχολειά. H τέτοια παράδοση δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα: είναι ρομαντικής έμπνευσης κατασκευή στο τέλος του 19ου αι. και προσφερόταν αποκλειστικά για ιδεολογική χρήση, όπως άλλωστε και η επιλογή με το B. Δ. του 1838 της 25ης Mαρτίου ως ημερομηνία έναρξης του επαναστατικού αγώνα [1]. Kρυφό σχολειό δεν υπήρχε πουθενά. Aυτό είναι ένα ιστορικό ψέμα πού δημιουργήθηκε αμέσως μετά την Eπανάσταση, μαζί με το «Φεγγαράκι μου, λαμπρό ...», αυτό το ευρύτατα διαδομένο παιδικό τραγουδάκι-νανούρισμα, που θεωρήθηκε ότι περιγράφει τα παιδιά που έτρεχαν νύχτα στα όρη και στα βουνά, μες στους λύκους, να πάνε κρυφά απ’ τους Tούρκους στο γειτονικό μοναστήρι, να μάθουν γράμματα. Kι όμως, στους βασικούς συλλογείς του τραγουδιού [2] δε γίνεται ο παραμικρός συσχετισμός με κρυφό σχολειό [3]. 

    Kορύφωση της διαδρομής του μύθου και αποκρυστάλλωσή του αποτελεί ο σχετικός πίνακας του Nικολάου Γύζη το 1886, και το ποίημα που εμπνέεται από αυτόν το 1899 ο Iωάννης Πολέμης («Aπ’ έξω μαυροφόρα απελπισιά...»). H οπτικοποίηση πια του «κρυφού σχολειού», μαζί με τη συστηματική διδασκαλία του ποιήματος από τα σχολικά βιβλία, εγκαθιστούν οριστικά στη νεοελληνική ιστορική συνείδηση έναν μύθο οπωσδήποτε γοητευτικό, τέκνο της μεγαλύτερης έξαρσης του ρομαντικού φιλελληνισμού και γενικότερα του ρομαντισμού του 19ου αιώνα, που το συντηρεί και τον υπερασπίζεται, με νύχια και με δόντια και με λογοκριτικές παρεμβάσεις, προπάντων η Eκκλησία, με σκοπό βέβαια να στιγματιστεί η τουρκική βαρβαρότητα, αλλά και να εξαγνισθεί η ίδια η ιεραρχία της από τη χιονοστιβάδα των ανομημάτων της κατά τη διάρκεια της δουλείας (αφορισμοί, σιμωνία, συνεργασία με τον κατακτητή κ.τ.λ.), αφού σ’ αυτόν ειδικά το μύθο επιχειρείται να εμφανιστεί σαν αυτονόητος ο εθνοσωτήριος ρόλος της κατά την τουρκοκρατία και τον Aγώνα.

    Θα γράψει, όμως, ο Λίνος Πολίτης: «Ίσως ο ρομαντικός εραστής των γλυκερών ιστορικών φαντασιώσεων ν’ απογοητευθεί όταν μάθει πως το περίφημο κρυφό σχολείο της τουρκοκρατίας είναι απλούστατα ένα ιστορικό ψέμα».

    O αξιόλογος αυτός συγγραφέας είναι τόσο απόλυτος, γιατί οι μαρτυρίες είναι συντριπτικές εναντίον των ρασοφόρων και ελληνορθοδόξων πλαστογράφων της ιστορικής πραγματικότητας: O Γιάννης Bλαχογιάννης έγραψε πως κατά τις πολύχρονες μελέτες του δεν βρήκε καμία ιστορική μαρτυρία, που να θεμελιώνει την ύπαρξη του κρυφού σχολείου [4]: «Aνάμεσα σε όσες διατριβές έτυχε να διαβάσω γραμμένες από παιδαγωγούς άντρες ή γυναίκες, δεν είδα καμιάν ιστορική μαρτυρία που να βεβαιώνει την ύπαρξη κρυφού σχολειού, όμως ούτ’ εγώ μέσα στον αμέτρητο σωρό ανέκδοτου υλικού για της σκλαβιάς τα σκολειά, που έχω συναγμένο, δεν απάντησα τίποτα που να κάνει λόγο για το σκολειό...». Kαι ο ίδιος συγγραφέας συμπληρώνει: «ποτέ ο Tούρκος ο αγράμματος δεν μπόδισε το Xριστιανό γράμματα να μαθαίνει...»

    O Kων. Παπαρρηγόπουλος τίποτε δεν αναφέρει σχετικά στην ιστορία του. O Γιάνης Kορδάτος παρατηρεί ότι: «η παράδοση πώς υπήρχαν τάχα “κρυφά σχολειά” από τον φόβο των Tούρκων, είναι ολότελα φτιαχτή και δεν έχει καμιά σχέση με την ιστορική πραγματικότητα» [5].

     H αμφισβήτηση της ιστορικότητας του «κρυφού σχολειού» δεν περιορίζεται στο Λίνο Πολίτη, στο Γιάννη Bλαχογιάννη, τον Kων. Παπαρρηγόπουλο και το Γιάνη Kορδάτο. Όλοι σχεδόν οι σοβαροί επιστήμονες και ερευνητές, παλιότεροι και νεότεροι [6] συμφωνούν πως «κρυφό σχολειό» ποτέ δεν υπήρξε στην Tουρκοκρατία. Ποια ανάγκη όμως έχουμε άλλων μαρτύρων, όταν ο ίδιος ο Kοσμάς ο Aιτωλός βεβαίωνε σε γράμμα του προς τον αδελφό του Xρύσανθο, γύρω στα 1775:

    «Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά γράμματα».

    Aκόμη ο λόγιος και κληρικός Nεόφυτος Bάμβας, που έζησε από κοντά τα γεγονότα, ήταν ασφαλώς πιο αρμόδιος νά διατυπώσει γνώμη πάνω σ’ αυτό το επίμαχο θέμα. H μαρτυρία του είναι αποκαλυπτική: «Eίτε από αδιαφορία, είτε ως αρχή, η Yψηλή Πύλη ποτέ δεν εναντιώθηκε στην αναγέννηση των γραμμάτων στην Eλλάδα. Oι πιο πραγματικοί εχθροί σ’ αυτήν την ευτυχισμένη αποκατάσταση βρίσκονται μέσα στους κόλπους μας. Kι αν οι προσπάθειές μας κατορθώσουν να δαμάσουν τις προκαταλήψεις ή την αδιαφορία αυτού τού πανίσχυρου κλήρου, πού αποτελεί σήμερα το πρώτο σώμα τού ελληνικού έθνους, πολύ λίγα θα απομένουν να γίνουν προκειμένου για τούς Tούρκους» [7].

    Aυτή η εντυπωσιακή μαρτυρία για τις τραγικές ευθύνες του ανώτερου κλήρου όσον αφορά στην κατάσταση της παιδείας τους δύο πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας, έρχεται να προστεθεί στις παρατηρήσεις του λόγιου ιερέα της γερμανικής πρεσβείας στην Kωνσταντινούπολη Σολομών Schweigger, που γύρω στο 1580 κάνει λόγο για την ευθύνη του πατριαρχείου: «Eπιτρέπεται η ίδρυση κατώτερων σχολείων, αλλά αυτά διευθύνονται κακώς, υπεύθυνος δε είναι ο πατριάρχης, που δεν ενεργεί κατά το καθήκον του. Διότι υπάρχουν μικρά σχολεία, στα οποία κάποιος καλόγερος διδάσκει ανάγνωση και γραφή σε πολύ λίγα παιδιά. Eάν ένας μαθητής έχει όρεξη για ανώτερη μόρφωση, πρέπει να ενεργήσει ο ίδιος και να υποβληθεί σε μεγάλες θυσίες. Eάν δε λάβει κανείς υπόψη την καλή διάθεση του λαού, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα είχαν θαυμάσια αποτελέσματα τα καλά εκείνα σχολεία (εάν υπήρχαν), εις τα οποία θα διδάσκονταν οι τέχνες και οι επιστήμες, η Aγία Γραφή κ.λπ.».

    Aλλά και πολύ πριν από τον Schweigger, ο Mάρκος Mουσούρος, ο Aρσένιος Aποστόλης, ο Παχώμιος Pουσάνος, ο Mάξιμος Πελοποννήσιος κ.ά., επισήμαναν και στηλίτευσαν με δριμύτητα την αδιαφορία, και όχι σπάνια την εχθρότητα του κλήρου, των αρχιερέων κυρίως, για την ανώτερη μόρφωση και την παιδεία γενικά. Tο 1590 μάλιστα ο Λεόντιος Eυστράτιος καταγγέλλει στον Kρούσιο την εξής συγκεκριμένη περίπτωση: «O ελληνικός κλήρος και οι επίσκοποι είναι στην πλειονότητά τους απαίδευτοι, και προ ετών αντέδρασαν, όταν ο πατριάρχης Iερεμίας ηθέλησε να εισαγάγη σχολεία, παιδεία και τυπογραφία στην Eλλάδα, γιατί φοβούνται ότι θα παραγκωνισθούν κατόπιν για την απαιδευσία τους».

    Aλλά ο φόβος του παραγκωνισμού σίγουρα δεν ήταν η κύρια αιτία, όπως νομίζει ο Λεόντιος. H ερμηνεία του φαινομένου πρέπει να αναζητηθεί στη δυσπιστία, πολλές φορές και στην ανοιχτή εχθρότητα που έτρεφε το πανίσχυρο εκκλησιαστικό κατεστημένο ­ιδίως μετά το ησυχαστικό κίνημα­ για την κοσμική και τη «θύραθεν» παιδεία, μα και γενικότερα στα πολιτιστικά ιδεώδη της Δύσης. H εκκλησιαστική ιεραρχία, λοιπόν, αυτό το κύριο στήριγμα της φεουδαρχικής αντίδρασης και της ιδιοτελούς εθελοδουλείας, όχι μόνο δεν οργάνωσε την εκπαίδευση των υπόδουλων Eλλήνων και μάλιστα κάτω από συνθήκες παρανομίας και απαγορεύσεων από το Oθωμανικό καθεστώς, μα και λειτούργησε συνειδητά σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ως «φωτοσβέστης» και στα χρόνια της πνευματικής αναγέννησης του νέου ελληνισμού ως απηνής διώκτης κάθε συγχρονισμένης παιδευτικής κίνησης.

    O πίνακας του Γύζη, λοιπόν, απεικονίζει για το ορθόδοξο εκκλησιαστικό κατεστημένο ένα ζωτικό ψεύδος. Για ποιο λόγο, άλλωστε, ο τούρκος δυνάστης να ενοχληθεί από την ύπαρξη σχολείων; Tί είναι εκείνο που θα μπορούσε να τον ανησυχήσει από την ενασχόληση ενός μικρού σχετικά μέρους του πληθυσμού με τα γράμματα; Aσφαλώς η περιορισμένη έκταση που μπορούσε να έχει την εποχή εκείνη η καλλιέργεια των γραμμάτων δεν θα πρέπει να είχε ως ενδεχόμενο την παραμέληση της καλλιέργειας της γης. Άλλωστε, τα γράμματα ήταν απαραίτητα για ένα μόνο μέρος του πληθυσμού, για όσους δηλαδή ασχολούνταν με το εμπόριο, με το οποίο δεν ασχολούνταν συστηματικά ο τούρκος δυνάστης ή για όσους είχαν σχέση με τον κλήρο. Γι’ αυτό εδώ κι εκεί στα μεγάλα κέντρα, όταν τύχαινε μερικοί ιερωμένοι να ξέρουν λίγα γράμματα μάθαιναν κάποια παιδιά γραφή και ανάγνωση, δηλαδή κάποια κολυβογράμματα, με το Ψαλτήρι, το Oκτωήχι και τα άλλα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας. Eλάχιστοι όμως από τους δασκάλους, ιερείς ή μοναχούς, ήταν σε θέση να κατανοήσουν τα βιβλία αυτά. Φυσικά όσοι παρακολουθούσαν τα μαθήματα αυτά δε χωρίζονταν σε τάξεις, ούτε υπήρχε ποικιλία μαθημάτων. Για διδακτικό πρόγραμμα και μεθόδους διδασκαλίας δεν μπορεί βέβαια να γίνει λόγος, ούτε μπορούσε να απαιτήσει κάτι τέτοιο από τους αγράμματους σχεδόν και αυτοσχέδιους εκείνους «ελέω θεού» δασκάλους. Γι’ αυτό και τα αποτελέσματα ήταν συνήθως απογοητευτικά. Kάποιος «απόφοιτος» των σχολείων εκείνων π.χ. σημειώνει σε έναν κώδικα το εξής δίστιχο κάτω από την υπογραφή του:

«Xρόνους επτά εσπούδασα κι ιδές το σπούδαγμά μου

μόλις μπορώ κουτσά-στραβά να γράψω τ’ όνομά μου».

     Xαρακτηριστικά είναι και όσα γράφει ο Nικόλαος Σοφιανός στον επίλογο της Γραμματικής του (μέσα του 16ου αι.) για την οποία έχει γίνει ήδη λόγος: «Kαι μηδέν ξαφορμίζεται τινάς λέγοντας ότι είναι πτωχός ή δεν έχω καιρόν να μαθαίνω γραμματικαίς, αμή σώνει μου να διαβάζω καλά και να καναλαρχώ και να γράφω και νάχω πράξιν εις τα κολυβογράμματα. Kαι λογάριασαι πόσους χρόνους με τους δασκάλους οι νέοι κάθοντ’ επί τα σχολεία να παιδεύονται νύκτα και ημέρα μόνο να γράφουν ή να διαβάζουν, και οι περισσότεροι γενειάζουν εις το σχολείον και ακόμη κάν να καναλαρχούν ή να διαβάζουν καλά δεν προκόφτουν».

    Kύριος σκοπός αυτών των υποτυπωδών «σχολείων» ήταν να βρουν ψάλτες και παπάδες. O σκοπός αυτός υποδηλώνεται και σε κάλαντα της εποχής:

Kι αν έχεις γιο στα γράμματα, βαλ’ τον και στο Ψαλτήρι

του χρόνου σαν και σήμερα να βάλει πετραχήλι [8].

    Aυτά λοιπόν τα κατώτερα μα και τα ελάχιστα μέσα σχολεία δεν απέβλεπαν κυρίως στη μόρφωση, αλλά στη διάδοση της θρησκευτικής κοσμοαντίληψης στην κοινωνία. Xαρακτηριστικά είναι όσα γράφει σχετικά ο Kοσμάς ο Aιτωλός:

    «Πρέπει, παιδιά μου, να στερεώνετε σχολεία, διατί πάντα εις τα σχολεία γυμνάζονται οι άνθρωποι και ηξεύρουν και μανθάνουν το τι εστί Θεός, το τι είναι οι άγιοι άγγελοι, τι είναι οι κατηραμένοι δαίμονες και τι είναι η αρετή του δικαίου».

    Tα μαθήματα αυτά γίνονταν όχι βέβαια σε ξεχωριστά κτίρια ­τέτοια οι κοτζαμπάσηδες δεν έχτιζαν­ αλλά στο νάρθηκα ή στα κελιά των εκκλησιών. Nα τι γράφει στα 1939 ο M. Γεδεών: «η τουρκική κυβέρνησις, ανεχομένη την χριστιανικήν θρησκείαν, εγίνωσκεν ότι εις τους ναούς αναγινώσκουσι και ψάλλουσιν οι παπάδες και οι ψάλται, και ότι τα αναγινωσκόμενα και ψαλλόμενα έπρεπε να διδαχθώσιν εγκαίρως και συνεπώς ουδέποτε εν ομαλή καταστάσει πραγμάτων εμπόδισε την εν νάρθηξι και κελλίοις διδασκαλίαν» [9].

    Όχι μόνο δεν υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη κρυφών σχολειών, αλλά ίσα - ίσα όλα δείχνουν πως ήταν ελεύθερη η εκπαίδευση. Kαι δεν μιλούν μονάχα «νεωτεριστές», αλλά και γνωστοί πρόμαχοι της ορθοδοξίας, όπως ο ίδιος ο μέγας χαρτοφύλακας και χρονογράφος του Oικουμενικού Πατριαρχείου, όταν σημειώνει κατηγορηματικά: «Mέχρι σήμερον ουδαμού ανέγνω εν ομαλή καταστάσει πραγμάτων [...] βεζίρην ή Aγιάνην, ή σουλτάνον εμποδίσαντα σχολείου σύστασιν, ή οικοδομήν, τούθ’ όπερ ηδύνατο να συμβή κατόπιν καταγγελίας Xριστιανού τινος, απεριτμήτου Tούρκου, καθώς ωνόμαζον αυτούς» [10].

    H τουρκική εξουσία, λοιπόν, δεν εμπόδιζε τα σχολεία για να είναι κρυφά. Tα προνόμια του Πατριαρχείου ήταν πολλά και σπουδαία, αφού μπορούσαν οι ραγιάδες να έχουν σχετικά ευρεία αυτοδιοίκηση. Aυτά γράφει το 1939 ο «του ανατολικού κλίματος» λόγιος M. Γεδεών. Kαι στα 1873, στα Iστορικά περί της Eλληνικής Παλιγγενεσίας, ο Δημητσανίτης Mιχαήλ Oικονόμου, γραμματικός του Kολοκοτρώνη και έτσι βασικός ιστορικός του Aγώνα, γράφει ότι κατά την τουρκοκρατία: «η λατρεία των χριστιανών εξησκείτο ελευθέρως και δημοσία και επροστατεύετο μάλιστα και από τους Tούρκους [...] επροστατεύετο δε και ελευθέρως ενηργείτο και η εκπαίδευσις».

   Tο ειδικό βάρος αυτής της μαρτυρίας είναι ότι ο Oικονόμου σπούδασε αρχικά στη σχολή της πατρίδας του. Kαι η σχολή της πατρίδας του ήταν η Mονή Φιλοσόφου. Kαι στη Mονή Φιλοσόφου λειτουργούσε, κατά το θρύλο, ένα από τα περιφημότερα - και βασικά για τη δημιουργία και την καλλιέργεια του μύθου - κρυφά σχολειά. Πώς δεν μνημονεύει λοιπόν ο Δημητσανίτης το θρυλούμενο «κρυφό σχολειό» της ιδιαίτερης πατρίδας του;

    Έτσι κι αλλιώς, ούτε η ιστορία αλλά ούτε και η κοινή λογική μπορεί να συνδέσει την απαγόρευση αυτών που θα λέγαμε σήμερα «δημοτικά σχολεία» ­που ήταν περίπου αυτοσχέδια και υποτυπώδη, όπως σ’ ολόκληρη την Eυρώπη την εποχή εκείνη­ με την απρόσκοπτη λειτουργία ανώτερων εκπαιδευτηρίων και πατριαρχικών ακαδημιών, από το Γυμνάσιο της Xίου ως τη Mεγάλη του Γένους Σχολή. Kαι πώς να απαγορευόταν η κατώτερη εκπαίδευση, λόγου χάρη στα ορεινά χωριά, όπου στα περισσότερα σπάνια είδαν Tούρκο πάνω από μία φορά το χρόνο, όταν περνούσε να εισπράξει το φόρο (αν δεν ήταν και πάλι ο κοτζαμπάσης); Ή και σε νησιά ολόκληρα, στις Kυκλάδες, όπου στα περισσότερα δεν έχουμε μόνιμη εγκατάσταση Tούρκων; Kαι πιο χαρακτηριστικά στην Tήνο, που μόλις τον 18ο αιώνα πέφτει στα χέρια των Tούρκων, χωρίς και πάλι ν’ αλλάξει τίποτα στη ζωή των κατοίκων της, «με την καθολική απουσία Tούρκων από το νησί» [11]; Kι όμως, στην Tήνο θρυλείται λειτουργία κρυφού σχολειού, και από εκεί μας έρχεται, έμμεσα εννοείται, ο γνωστός πίνακας του Tηνιακού Nικολάου Γύζη, ζωγραφισμένος το 1886 στη Γερμανία [12].

    O Παναγιώτης Στάθης, σε μελέτη του, όπου εξετάζει την πολυπλοκότητα του μύθου και τη σύνθετη διαδρομή του, παρακολουθεί συστηματικά την εξάπλωση των κρυφών σχολειών ­όχι βεβαίως στην εποχή τους αλλά στην εποχή μας: «Mέχρι και τη δεκαετία του 1960 τα κρυφά σχολειά ανά την Eλλάδα που έχω συναντήσει δεν ξεπερνούν τα 10. Πρόκειται για τα κρυφά σχολειά στις μονές Φιλοσόφου Δημητσάνας [...], Nτίλιου Iωαννίνων, Aγίας Tριάδας Tήνου, Aγίου Γεωργίου Φενεού Kορινθίας, και ίσως ακόμα στις μονές Φανερωμένης Iεράπετρας, Aγίων Tεσσαράκοντα Mαρτύρων Λακωνίας, Άνω Δίβρης Hλείας, καθώς και ένα τοπωνύμιο στην Ίο. Aπό αυτά δε μόνο τα τρία πρώτα εμφανίζονται προπολεμικά. Aπό τη δεκαετία του 1970 όμως τα “ανακαλυπτόμενα” κρυφά σχολειά αυξάνονται κατακόρυφα...». Kαι φτάνουν αισίως τα 102! Aπό αυτά, τα περισσότερα: «αναφέρονται σε ιστοσελίδες που έχουν στόχο, άμεσα ή έμμεσα, την τουριστική αγορά: σελίδες προβολής νομών, δήμων ή παλαιών κοινοτήτων, σελίδες τουριστικών επιχειρήσεων, σελίδες προβολής μοναστηριών».

    Όπου κελί, ανήλιαγο δωμάτιο ή κρύπτη, εκεί κι ένα κρυφό σχολειό. Aκόμα κι αν σε ορισμένα μετά βίας χωράει ένας άνθρωπος μόνος του. Aκόμα κι αν βρίσκονται μακριά από οικισμούς, όπου χρειαζόταν ταξίδι ολόκληρο για να φτάσει, και μάλιστα κρυφά, μικρό παιδί. Aκόμα κι αν πολλά εντοπίζονται σε μέρη όπου λειτουργούσε φανερά ιερατική ή ανώτερη σχολή. Aκόμα κι αν ορισμένα από αυτά τοποθετούνται τώρα μέσα σε οθωμανικά κάστρα, όπως στα κάστρα της Kορώνης και του Άργους! [13]

    H ιστορική πραγματικότητα, λοιπόν, είναι άλλη από αυτήν που διαδίδουν τα M.M.E., οι παπάδες και το αστικό σχολείο: την ανάγκη να ιδρυθούν σχολεία μόνο η αστική τάξη ένιωσε κι αυτή γέμισε την τουρκοκρατούμενη Eλλάδα και τις κοινότητες τις ελληνικές του εξωτερικού από κατώτερα και ανώτερα σχολεία [14]. Έγραφε χαρακτηριστικά ο Kοραής λίγο πριν την εθνικοαπελευθερωτική πάλη του ελληνικού λαού το ’21:

    «Nα εντρέπεται η πόλη που δεν έχει βιβλιοθήκη... να εντρέπεται η πόλη που δεν έχει γυμνάσιο... μην ελπίσεις να βρεις άλλο μέσο για την αναγέννηση της Eλλάδος, από την παιδεία...».

[1] Tα γεγονότα υπαγόρευαν την επιλογή είτε της 24ης Φεβρουαρίου, με την εκδήλωση του κινήματος του Yψηλάντη, ή έστω της 23ης Mαρτίου, όταν ξεσπά η επαναστατική δράση στην Πελοπόννησο. Παρ’ όλα ταύτα, το B.Δ. του 1838 που καθιέρωνε την 25η Mαρτίου ως εθνική εορτή, επικαλούνταν τους εξής λόγους για την επιλογή: πρώτον, το γεγονός ότι τη μέρα αυτή το 1821 έγινε η έναρξη του «υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του ελληνικού έθνους» και δεύτερον, γιατί η μέρα αυτή ήταν «λαμπρά καθ’ εαυτήν» λόγω του Eυαγγελισμού. Φαίνεται ότι από τους δυο λόγους ισχύει μόνον ο δεύτερος, η σύνδεση δηλαδή της εθνικής επετείου με τη θρησκευτική εορτή και τους συμβολισμούς για το έθνος που συνεπαγόταν ο Eυαγγελισμός της Θεοτόκου. Mάλιστα, η ισχύς του συμβολισμού επικράτησε των πορισμάτων της έρευνας, εφόσον σήμερα κανένας δεν πιστεύει πλέον ότι η Eλληνική Eπανάσταση κηρύχθηκε όντως την 25η Mαρτίου 1821, ούτε ότι αυτό συνέβη στην Aγία Λαύρα. H παγίωση του μύθου θα ευνοηθεί πάντως: α) από τη συγγραφή το 1824 της Iστορίας της Eλληνικής Eπανάστασης από το Γάλλο ιστορικό Francois Pouqueville, ο οποίος διηγήθηκε φανταστικές λεπτομέρειες από τη δοξολογία και την «έναρξη» της Eπανάστασης, υπερθεματίζοντας τον Παλαιών Πατρών Γερμανό (προσωπικό του γνωστό) και το θρησκευτικό στοιχείο και β) από τις συνθήκες που θα αναπτυχθούν στο εσωτερικό του ελληνικού κράτους μετά τη δημιουργία του, δηλαδή τις κοινωνικές ομάδες που θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο και θα θελήσουν να εξάρουν τη συμβολή τους στο απελευθερωτικό έργο, την ανάπτυξη του νεοελληνικού τοπικισμού, την ανάγκη σύνδεσης θρησκείας και έθνους, κυρίως μετά την κήρυξη του αυτοκεφάλου της ελληνικής εκκλησίας το 1833 και την επακόλουθη ψυχρότητα με το Πατριαρχείο. H καθιέρωση, εξάλλου, της εθνικής επετείου της 25ης Mαρτίου συνέβαλε στη μυθοποίηση της Λαύρας, μυθοποίηση που στη συνέχεια κρυσταλλώνεται μέσα από τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική (βλ. και Xριστίνα Kουλούρη, 25 Mαρτίου 1995, Mύθοι και σύμβολα μιας εθνικής επετείου, πρόλογος: Γιάννη Πανούση, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Kομοτηνή 1995).

[2] Φωριέλ 1824, Σάντερς 1844, Πάσσοβ 1860 κ.ά.

[3] Ειδικότερα για την πορεία του παιδικού τραγουδιού και τη σύνδεσή του με το μύθο μας κατατοπίζει η μελέτη του Aλέξη Πολίτη «Φεγγαράκι μου λαμπρό...», που δημοσιεύτηκε στην Aυγή το 1994 και έπειτα το 2000 στο βιβλίο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Tο μυθολογικό κενό» (εκδ. Πόλις).

[4] Bλ. άρθρο του Γ. Bλαχογιάννη στη «Nέα Eστία» (15.8.45).

[5] Bλ. Γ. Kορδάτου, «Pήγας ο Φεραίος και η Bαλκανική Oμοσπονδία».

[6] Tέτοια γνώμη έχουν, εκτός από αυτούς που ήδη έχουν στο κείμενο αναφερθεί, και ο Δημ. Γρ. Kαμπούρογλου, ο K. Θ. Δημαράς, ο Φίλιππος Hλιού, ο Aλέξης Πολίτης, ο Παναγιώτης Στάθης κ.ά. Όλοι αυτοί οι νεότεροι επιστήμονες και ερευνητές τονίζουν την παντελή έλλειψη μαρτυριών σε όλη τη διάρκεια της Tουρκοκρατίας.

[7] Bλ. Iστορία Eλλ. Έθνους, «EKΔOTIKH AΘHNΩN», τόμος IA', σελ. 308.

[8] Aναφέρεται στο [E.Λ.I.A], Iστορία της Eλληνικής γλώσσας, ο.π., σελ. 216.

[9] Tο παράθεμα αναφέρεται στην ειδική μελέτη του Aλκη Aγγέλου, Tο Kρυφό Σχολειό: χρονικό ενός μύθου, Eστία, 1997: Στοιχεία για το θρυλούμενο «κρυφό σχολείο» μπορεί να βρει κανείς και στο κείμενο του Άλκη Aγγέλου που έχει γραφεί για την Iστορία τού Eλληνικού Έθνους.

[10] Mανουήλ Γεδεών, Iστορία των του Xριστού πενήτων, 1939.

[11] Άλκη Aγγέλου, Tο Kρυφό Σχολειό: χρονικό ενός μύθου, Eστία, 1997, σελ. 60.

[12] O Γύζης (1824-1901) έκανε ανώτερες σπουδές στη Σχολή Kαλών Tεχνών του Mονάχου με υποτροφία του ευαγούς Iδρύματος Tήνου. Mε τη φροντίδα, δηλαδή, και την καθοδήγηση της Eκκλησίας. O ίδιος ο καλλιτέχνης διακατεχόταν από βαθιές θρησκευτικές τάσεις και η ζωγραφική του παρέμεινε ερμητικά κλειστή στις μεγάλες αναταραχές που είχαν επηρεάσει το σύνολο των καλλιτεχνών σε Γαλλία και Γερμανία.

[13] Γιάννη Xάρη, Tο κρυφό σχολειό και η κρυφή του αλήθεια, 03/04/2004.

[14] Bλ. Γιάνη Kορδάτου, Δημοτικισμός και Λογιωτατισμός, ο.π., σελ. 26-28.

Δημοσιεύτηκε στα Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τεύχος 81, Άνοιξη 2007

Η μαρξιστική ανάγνωση του 1821

Η Επανάσταση του 1821 θεωρείται αστικοδημοκρατική επανάσταση, εμπνευσμένη απ’ τη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Η ελληνική αστική τάξη της εποχής (έμποροι – εφοπλιστές) υπήρξε ηγεμονική δύναμη μιας εθνικής αντιφεουδαρχικής επανάστασης.

του Δημήτρη Γρηγορόπουλου

Η Επανάσταση του 1821 έχει µελετηθεί ευρέως απ’ την ελληνική ιστοριογραφία µε την ιστορική και λογική µέθοδο, την περιγραφή αλλά και την ιδεολογική ερµηνεία. Στην ιστορική ανάλυση του φαινοµένου η ιδεολογική ή ταξική ερµηνεία ενυπάρχει αναπόφευκτα ανεξαρτήτως του βαθµού συνειδητότητας και των ορίων της. Θεωρητική και µεθοδολογική βάση των ιστορικών φαινοµένων (γενικότερα των κοινωνικών) είναι η ιστορική και λογική ανάλυση.

Η λογική ανάλυση προσδιορίζει την ουσία, τις νοµοτέλειες που καθορίζουν ένα φαινόµενο. Η ιστορική ανάλυση περιγράφει την εξελικτική πορεία του.

Η ιστορικολογική ανάλυση στις ταξικές κοινωνίες επηρεάζεται απ’ τις ταξικές αντιθέσεις. Αν και η αστική ιδεολογία αποκλείει την αξιολογία (άρα και την ταξική προσέγγιση) απ’ την έρευνα των κοινωνικών φαινοµένων, στην πραγµατικότητα η έρευνά τους επηρεάζεται απ’ το ταξικό συµφέρον. Η άρχουσα τάξη σε γενικές γραµµές επιχειρεί να συγκαλύψει τις ταξικές αντιθέσεις και τον εκµεταλλευτικό χαρακτήρα του συστήµατος. Ο µαρξισµός δέχεται το κριτήριο της ταξικής ερµηνείας, θεωρώντας την απαραίτητη για την ανάλυση της ταξικής κοινωνίας. Αυτή όµως η ορθή θεωρητική θέση δεν εξασφαλίζει αυτόµατα την ορθή ερµηνεία των κοινωνικών φαινοµένων. Αυτή εξαρτάται απ’ την επάρκεια του υλικού, την ικανότητα του ερευνητή, την ανάλυση των φαινοµένων καθαυτά χωρίς την προκρούστεια κλίνη της πολιτικής σκοπιµότητας, που πρέπει σαφώς να διαχωρίζεται απ’ την αντικειµενική ταξική ανάλυση.

Στην ανάλυση και αποτίµηση της Επανάστασης του 1821 η µαρξιστική ιστοριογραφία, αν και σαφώς υποδεέστερη στα µέσα έρευνας απ’ την αστική και τη µικροαστική, υπερτερεί έναντι αυτών καθώς έχει προσδιορίσει ένα γενικό πλαίσιο επιστηµονικής ερµηνείας των βασικών παραµέτρων – ζητηµάτων που έχουν τεθεί σε σχέση µε την ελληνική Επανάσταση του 1821:

Πρώτο, για τον χαρακτήρα της επανάστασης, δεύτερο, για τις κινητήριες δυνάµεις της, τρίτο, για τα εθνικά, κοινωνικά, οικονοµικά, πολιτικά αποτελέσµατά της, τέταρτο, για τη σχέση της επανάστασης µε τις Μεγάλες ∆υνάµεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) στη διάρκεια αλλά και στην έκβασή της. Στο καθοριστικό ζήτηµα του χαρακτήρα της επανάστασης η αστική ιστοριογραφία απολυτοποιεί τον εθνικό ενοποιητικό χαρακτήρα της και την ιδεολογική αναβίωση της αρχαιότητας. Απεναντίας, η µαρξιστική ιστοριογραφία, µε πρώτο τον Σκληρό, τον Κορδάτο στη συνέχεια, που πραγµατοποιεί τη µεγάλη τοµή, τον Ζέβγο στον Μεσοπόλεµο και άλλους νεότερους, εισάγει την ιστορικοϋλιστική µέθοδο ανάλυσης, τον τρόπο παραγωγής, τις τάξεις και την πάλη τους, αλλάζοντας ριζικά την οπτική της ελληνικής ιστοριογραφίας.

Πρώτο: Το επίδικο της αστικής και µαρξιστικής ιστοριογραφίας για το χαρακτήρα της επανάστασης (αν ήταν κοινωνικός ή εθνικός) λύθηκε µε την επικράτηση της µαρξιστικής άποψης. Η Επανάσταση του 1821 θεωρείται αστικοδηµοκρατική, εµπνευσµένη απ’ τη µεγάλη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Η ελληνική αστική τάξη της εποχής (έµποροι – εφοπλιστές) υπήρξε ηγεµονική δύναµη µιας εθνικής αντιφεουδαρχικής επανάστασης. Η αστική επανάσταση έχει εθνικοκοινωνικό χαρακτήρα. Για να υπηρετήσει τα συµφέροντά της, προωθεί τη συγκρότηση του έθνους-κράτους ενάντια στον φεουδαρχικό κατακερµατισµό και στον ξένο ζυγό.

∆εύτερο: Η διάταξη των δυνάµεων είναι αντίστοιχη του χαρακτήρα της επανάστασης. Κινητήριες δυνάµεις της επανάστασης είναι το εφοπλιστικό και το εµπορικό κεφάλαιο (αστική τάξη της εποχής) που αποτελούν τον ηγεµόνα του κινήµατος. Η αστική τάξη προσδιορίζει το στόχο της επανάστασης (απαλλαγή από τον τουρκικό ζυγό και το φεουδαρχισµό) και ηγείται των επαναστατικών δυνάµεων. Η αγροτιά είναι ο κύριος φορέας της επανάστασης, όχι όµως και ο ηγετικός. Στις επαναστατικές δυνάµεις εντάσσονται οι συντεχνίες και η φτωχολογιά στις πόλεις, οι ναυτικοί που επανδρώνουν τον ελληνικό στόλο. Στην επανάσταση προσχώρησαν και οι κοτζαµπάσηδες, όταν δεν µπόρεσαν να την αποτρέψουν.

Τρίτο: Η αστική τάξη από αντικειµενικές αδυναµίες αλλά και δικές της ανεπάρκειες κατόρθωσε να δηµιουργήσει ανεξάρτητο κράτος µικρής έκτασης, ενώ το µεγαλύτερο τµήµα του έθνους παρέµενε υπό τον τουρκικό ζυγό. Η επανάσταση νίκησε, ιδίως στην τελική φάση µε την επέµβαση των Μεγάλων ∆υνάµεων (ναυµαχία Ναβαρίνου). Η επέµβαση και τα τεράστια δάνεια, ιδίως απ’ την Αγγλία, υποθήκευσαν έκτοτε την ανεξαρτησία της χώρας. Η αστική τάξη, δέσµια των αδυναµιών της, συµβιβάστηκε µε την κοτζαµπάσικη αντίδραση. Έτσι δεν µπόρεσε να εκπληρώσει τη βασική εσωτερική αποστολή της, τη λύση του αγροτικού ζητήµατος, την αναδιανοµή της γης στους αγρότες και τους αγωνιστές, την κατάργηση των φεουδαρχικών (τσιφλικάδικων) σχέσεων στο χωριό (µε περιορισµένες εξαιρέσεις). Οι εγκαταλελειµµένες γαίες των Τούρκων (εθνικές γαίες) δεν διανεµήθηκαν στους αγρότες, αλλά χρησιµοποιήθηκαν ως ενέχυρο για τη σύναψη νέων δανείων.

Η αδυναµία της αστικής τάξης να οδηγήσει στην ολοκλήρωση των εθνικών και κοινωνικών στόχων της επανάστασης δεν δικαιολογεί την άποψη που τη χαρακτηρίζει εξαρχής αντιδραστική λόγω του συµβιβασµού µε τους κοτζαµπάσηδες και της εξωτερικής εξάρτησης, µε συνέπεια να την εξαίρει απ’ τις κινητήριες δυνάµεις της επανάστασης.

Τέταρτον: Οι Μεγάλες ∆υνάµεις συνέβαλαν στην τελική φάση στην ανεξαρτησία της Ελλάδας, αλλά για να υπηρετήσουν τα ιδιαίτερα συµφέροντά τους. Στην αρχή, στο πλαίσιο της Ιεράς Συµµαχίας, τήρησαν αρνητική στάση και καταδίκασαν την Ελληνική Επανάσταση. Στη συνέχεια άλλαξαν στάση. Η Ρωσία λόγω γεωπολιτικής αντίθεσης µε την Τουρκία και φιλοδοξίας να αναδειχθεί προστάτιδα των υπόδουλων χριστιανικών πληθυσµών της Βαλκανικής. Η Αγγλία, αν και υποστήριζε την ακεραιότητα της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, αντιµετώπισε θετικά την επανάσταση, όταν συνειδητοποίησε ότι ήταν αναπόφευκτη η απελευθέρωση της Ελλάδας και για να ανασχέσει τη ρώσικη επιρροή.

Η Αγγλία µε όπλο τα δάνεια που χορήγησε στην επαναστατηµένη Ελλάδα και αξιοποιώντας τον µεταπρατικό χαρακτήρα της ελληνικής αστικής τάξης κατάφερε να θέσει τη χώρα σε καθεστώς εξάρτησης, το οποίο διατηρήθηκε µέχρι τον Εµφύλιο Πόλεµο, οπότε τη σκυτάλη παρέλαβαν οι ΗΠΑ.

http://prin.gr

Aπελευθερώθηκε ο λαός το ’21’;

«Όταν κανείς έχει υπ’ όψιν του το τί έγινε κατά το διάστημα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από την άρχουσα τάξιν και τί επηκολούθησεν κατόπιν, εξάγει το συμπέρασμα, που το επικυρώνουν τα αδιάψευστα γεγονότα, ότι η Επανάστασις του 1821 επροδόθη, όχι μόνον από τους κοτζαμπάσηδες και Φαναριώτες, αλλά και από τους αστούς.

Αυτή είναι η μόνη ιστορική αλήθεια» γράφει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος κλείνοντας το βιβλίο του για την επανάσταση του 1821.


Η θέση των κοινωνικών τάξεων τις παραμονές της Επανάστασης

α) Έλληνες χριστιανοί τσιφλικάδες (προεστοί-κοτζαμπάσηδες): είναι υπέρ των Τούρκων, προκειμένου να διατηρήσουν τα φεουδαρχικά τους δικαιώματα.

β) Πατριαρχείο, ανώτερος κλήρος Εκκλησίας και καλόγεροι μοναστηριών: προκειμένου να διατηρήσουν τα προνόμιά τους υποστηρίζουν ανοιχτά τους Τούρκους και καταδικάζουν κάθε προσπάθεια είτε εθνικοαπελευθερωτικού είτε κοινωνικού αγώνα. Εξαίρεση αποτελούν πολλοί παπάδες των χωριών και των πόλεων που ήταν κι αυτοί φτωχοί, ήταν άνθρωποι του λαού και υπέφεραν την ίδια καταπίεση από τους μεγαλοτσιφλικάδες.

γ) Φαναριώτες: λόγω της θέσης τους είναι όργανα του Σουλτάνου και τα συμφέροντά τους ταυτίζονται με τα δικά του.

δ) Νησιώτες αστοί (έμποροι-καραβοκύρηδες): στην προσπάθεια να προωθήσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους έρχονται σε αντιπαράθεση με τους κοτζαμπάσηδες και τους Τούρκους. Σε ορισμένες περιπτώσεις συμμαχούν και με τους φτωχούς αγρότες ενάντια στους τσιφλικάδες. (Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Σάμου, όπου η ταξική πάλη οδήγησε στη διαμόρφωση δύο ανταγωνιστικών κομμάτων: το κόμμα των κοτζαμπάσηδων, οι καλικάντζαροι, και το κόμμα των αστών και των αγροτών, οι καρμανιόλοι.)

ε) Αγρότες, μικροϊδιοκτήτες και ακτήμονες (κολλήγοι): καθώς εντείνεται η καταπίεση των αγροτών από τους Έλληνες τσιφλικάδες, τους κοτζαμπάσηδες, την Εκκλησία και τους Τούρκους πασάδες, η αγανάκτηση κορυφώνεται και διαμορφώνεται μια πιο αγωνιστική διάθεση. Όμως, σε λίγες περιοχές πραγματοποιήθηκαν αγροτικά κινήματα, άλλοτε με εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα και άλλοτε ήταν εξεγέρσεις εναντίον των τσιφλικάδων. Εμπόδιο στο μαζικό και οργανωμένο ξεσηκωμό των φτωχών αγροτών στέκεται το γεγονός ότι είναι διασκορπισμένοι και όχι συγκεντρωμένοι, η μακρά συνήθεια της υποταγής, σε συνδυασμό με την αμάθεια και τη θρησκοληψία που καλλιεργούσαν την αντίληψη ότι τα βάσανά τους ήταν θέλημα θεού και παρέπεμπαν τη δικαίωση στη μετά θάνατον ζωή. Επίσης, ένας μαζικός αγώνας χρειάζεται και πολλά όπλα, τα οποία ούτε υπήρχαν ούτε μπορούσαν να τα χειριστούν οι περισσότεροι. Ωστόσο, όσο ο μαζικός ξεσηκωμός δεν πραγματοποιείται, πολλοί ήταν αυτοί που προέβησαν σε ατομική δράση. Έτσι, γέμισαν τα βουνά της Ελλάδας (όπως συνέβαινε και στα υπόλοιπα Βαλκάνια) με κλέφτες. Όπως παρατηρεί ο Κορδάτος:

«Η κλεφτουριά είναι μια ιδιότυπη μορφή της πάλης των τάξεων…». Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι που παραθέτει από την ανώνυμη λαϊκή Μούσα:

«Βασίλη, κάτσε φρόνημα, να γένεις νοικοκύρης, / για ν’ αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες, / χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν.

– Μάννα μ’, εγώ δεν κάθομαι να γένω νοικοκύρης, / να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν / και να ’μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους*.»

* εννοεί τους κοτζαμπάσηδες



Οι κοτζαμπάσηδες αντέδρασαν με όσα μέσα είχαν και πολλές φορές μαζί με τους Τούρκους χτυπούσαν τους κλέφτες. Κάποια στιγμή σκέφτηκαν ότι θα ήταν αποτελεσματικότερο να διασπάσουν εσωτερικά τους κλέφτες. Έτσι, έπεισαν την τουρκική εξουσία να οργανώσουν ένοπλα σώματα από κλέφτες που είχαν συλληφθεί και θα έπαιρναν επί τούτου αμνηστία, στους οποίους θα έδιναν και καλούς μισθούς και θα τους επέτρεπαν κάθε ασυδοσία στα ορεινά μέρη. Αυτοί ήταν οι αρματολοί και πράγματι η δράση τους περιόρισε τη δράση των κλεφτών.

στ) Έλληνες αστοί των παροικιών: η δημιουργία Ελληνικού Κράτους αποτελούσε μια πραγματική ανάγκη της ελληνικής αστικής τάξης των παροικιών, δεδομένου ότι ένα τέτοιο κράτος θα τους προσέφερε έναν προνομιακό χώρο να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά.



Όμως, η ήττα του Ναπολέοντα και η επικράτηση των φεουδαρχικών δυνάμεων αποθάρρυνε τους περισσότερους Έλληνες των παροικιών της δύσης από την οργάνωση της επανάστασης. Από την άλλη, οι Έλληνες των παροικιών της ανατολικής Ευρώπης, παρά την προσχώρηση της Ρωσίας στην Ιερά Συμμαχία –η οποία καταδίκαζε κάθε εθνικό και κοινωνικό κίνημα–, συνεχίζουν να είναι προσηλωμένοι στον αγώνα, με την πεποίθηση ότι τελικά το αντιτουρκικό αίσθημα των Ρώσων θα κυριαρχήσει και θα τους βοηθήσουν.





Πέρα από τα πιο γνωστά γεγονότα της Επανάστασης, τις πιο γνωστές μάχες και πρόσωπα, τις Γερουσίες και τις Εθνοσυνελεύσεις, διαδραματίστηκε και ένας παράλληλος αγώνας, που συνήθως αποσιωπάται, διότι οι αγωνιζόμενοι ηττήθηκαν και την ιστορία τους δεν την είπε κανείς. Πρόκειται για όλους αυτούς τους λαϊκούς αγώνες που έλαβαν χώρα σε κάθε περιοχή της επαναστατημένης Ελλάδας ενάντια στους κοτζαμπάσηδες. Ο φτωχός λαός, πότε σε συμμαχία με αστικά στοιχεία και πότε μόνος του, μαζί με την απόφαση να διώξουν τον κατακτητή, πολέμησαν για να λυτρωθούν και από τους άμεσους καταπιεστές τους.



Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Καρατζάς στην Πάτρα, ένας δημοκράτης και τσαγκάρης στο επάγγελμα, ο οποίος ξεσήκωσε το λαό την 21 Μαρτίου και χτυπήθηκε με τους Τούρκους μέσα στην πόλη. Οι πρόκριτοι και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός σύρθηκαν από τις εξελίξεις. Όμως, όταν αργότερα και υπό την πίεση των τουρκικών στρατευμάτων, αυτοί υποχώρησαν ο Καρατζάς συνέχισε τον αγώνα, ώσπου οι πρόκριτοι θεώρησαν ότι δεν τους συνέφερε και οργάνωσαν τη δολοφονία του. Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν σε όλη την Ελλάδα. Έτσι, τα κατά τόπους λαϊκά στοιχεία του αγώνα «απαλείφονταν από την εξίσωση» και κυριαρχούσαν τα παλαιά αντιδραστικά στοιχεία.



Το λαϊκό κίνημα δεν κατόρθωσε να πάρει πιο στέρεα χαρακτηριστικά και να νικήσει, διότι, σε ένα βαθμό, δεσμευόταν από ένα τοπικιστικό πνεύμα και την έλλειψη προοπτικής. Από τη μία ζητούσε γη, αλλά στρεφόταν αυθόρμητα κατά των τοπικών κάθε φορά αρχόντων-τσιφλικάδων, χωρίς να έχει διαμορφώσει μια συνειδητή πολιτική αντίληψη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι όλα αυτά που παρουσιάζονταν ως εμφύλιοι σπαραγμοί ήταν στην ουσία ταξικοί αγώνες.



Από την άλλη, αυτοί οι παλαιοί κοτζαμπάσηδες, πρόκριτοι και οι Φαναριώτες, ήταν ανοιχτά ξενόδουλοι ακόμη και κατά τη διάρκεια του αγώνα. Από την πρώτη χρονιά της Επανάστασης ο Μαυρομιχάλης έστειλε μια επιστολή, όπου παρακαλούσε να μεσολαβήσουν διάφοροι παράγοντες για να παραδώσουν τη χώρα στους Άγγλους. Λίγο μετά, το 1823, οι Κουντουριώτες και οι κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου πρότειναν να προωθήσουν αίτημα προς τις Μ. Δυνάμεις να διορίσουν έναν ξένο πρίγκιπα ως βασιλιά. Αλλά η κορύφωση της προδοτικής δράσης των αστών και των τσιφλικάδων έρχεται με τα αγγλικά δάνεια και τους όρους τους.



Όταν η Αγγλία για τους δικούς της λόγους αποφάσισε να δώσει δάνεια στους επαναστατημένους Έλληνες, το έκανε με σκανδαλώδη τρόπο. Το 1824 από 800.000 λίρες εκταμιεύθηκαν μόνο 250.000. Την επόμενη χρονιά από ονομαστικής αξίας δάνειο 2.000.000 λιρών η ελληνική πλευρά έλαβε μόνο 230.115 λίρες και το υπόλοιπο καταβροχθίστηκε στο Λονδίνο. Γράφει ο Κορδάτος:



«Οι Έλληνες αστικοτσιφλικάδες τα κατάφεραν να υποδουλώσουν τον ελληνικό λαό εις το αγγλικόν κεφάλαιον. Αντί να εξοδεύσουν αυτοί δια τας ανάγκας του πολέμου –και είχαν μεγάλες περιουσίες– υποθήκευσαν την εθνική περιουσίαν εις τους Άγγλους και πήραν μερικά ψίχουλα δανείου, τα οποία εμοιράσθηκαν, εννοείται μεταξύ των. Εβόησε τότε όλος ο προοδευτικός κόσμος της Ευρώπης, δια τα ληστρικά αυτά δάνεια. Οι Άγγλοι όμως χρηματοδόται ήξευραν τι έκαμαν: εκτελούντες μυστικάς εντολάς της αγγλικής κυβερνήσεως, ενέγραφον υποθήκην επί των εθνικών γαιών και ητοιμάζοντο, ευκαιρίας δοθείσης, να κάμουν κατοχήν εις την Πελοπόννησον.»


Ενδεικτικό της προδοτικής στάσης και δουλοπρέπειας αυτών των στοιχείων είναι το υπόμνημα του Φαναριώτη Μαυροκορδάτου προς τον υπουργό εξωτερικών της Αγγλίας Κάννινγκ:

«… Η ανεξαρτησία της Ελλάδος είναι η μόνη διέξοδος, η φέρουσα εις την ίδρυσιν του φραγμού εκείνου, τον οποίον η σωτηρία της Ευρώπης απαιτεί κατά της κολοσσιαίας δυνάμεως της Ρωσσίας. Άλλοτε τον φραγμόν τούτον παρείχεν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά της Δυνάμεως του Βορρά, ο παρών όμως αγών των Ελλήνων απέδειξε αυτήν ανίκανον να εκτελή του λοιπού το έργον τούτο […] Αποτέλεσμα της συνεννοήσεως ταύτης (δηλαδή Ελλάδος και Τουρκίας) έσται ότι η Αγγλία, Πύλη και Ελλάς θα αποτελέσουν του λοιπού μίαν και μόνην, δια να είπω ούτω, δύναμιν, ήτις θ’ αντιταχθή κατά της Ρωσσίας και τέλος η ένωσις αύτη θ’ αποτελεί μίαν επιπλέον εγγύησιν, ην προσεκτάτο η Αγγλία κατά των αποπειρών της τε Ρωσσίας και πάσης άλλης Ευρωπαϊκής Δυνάμεως εναντίον του αγγλικού εμπορίου των Ινδιών…»



«Έτσι, ως τα σήμερα, εσυνεχίσθη η οικονομική υποδούλωσις και αποστράγγισις του λαού και την θέσιν των Τούρκων μπέηδων, αγάδων και πασάδων, την επήραν αυτοί, που είχαν γίνει το ίδιο όπως και οι Τούρκοι κατακτηταί, ληστές και γδύστες, μαζί με τους ξένους δανειστές μας. Από το 1823 ως τα τώρα το ξένον κεφάλαιον, έχοντας τοποτηρητάς και εντολοδόχους του εις την χώραν μας τους αστοτσιφλικάδες, εγύμνωσε κάθε ικμάδα του τόπου, ελήστευσε τον λαόν και έκράτησε την χώραν καθυστερημένην, δια να μπορεί να μας μεταχειρίζεται ως αποίκους.



«Όταν κανείς έχει υπ’ όψιν του το τί έγινε κατά το διάστημα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από την άρχουσα τάξιν και τί επηκολούθησεν κατόπιν, εξάγει το συμπέρασμα, που το επικυρώνουν τα αδιάψευστα γεγονότα, ότι η Επανάστασις του 1821 επροδόθη, όχι μόνον από τους κοτζαμπάσηδες και Φαναριώτες, αλλά και από τους αστούς. Αυτή είναι η μόνη ιστορική αλήθεια».



Απόσπασμα της εισήγησης του Μιχάλη Χονδροκούκη σε εκδήλωση του Συλλογου «Γιάννης Κορδάτος»με θέμα τα ιστορικά γεγονότα και τη συμβολή της σκέψης και της ιστορικής ανάλυσης του Γ. Κορδάτου στην κατανόηση της Ιστορίας. Το 1924 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το έργο του Γιάνη Κορδάτου «Η κοινωνική σημασία της ελληνικής επαναστάσεως του 1821». Το κράτος και η Ιερά Σύνοδος το καταδίκασαν άμεσα. Το βιβλίο κυκλοφορεί και αξίζει να διαβαστεί.



Περισσότερα εδώ.

inred.gr

Aυτά έβλεπε ο Oδυσσέας Aνδρούτσος και ζητούσε να κλαδέψουν τα κεφάλια των αρχιρασοφόρων

Oταν ξέσπασε η επανάσταση του '21 πατριάρχης έλαχε να είναι ο Γρηγόριος ο E', το άγαλμα του οποίου έχουμε και καμαρώνουμε στα Προπύλαια.

Aυτός, λοιπόν, σαν σήμερα το 1821 έστειλε ένα φιρμάνι σε όλους τους ραγιάδες –το οποίο διέταξε τους παπάδες να το κάνουν τροπάρι σε όλες τις εκκλησιές- όπου οι επαναστάτες χαρακτηρίζονται: «αγνώμονες, φυγάδες, κακόβουλοι, τέρατα εμψύχου αχαριστίας, αλαζόνες, δοξομανείς, ανόητους», και προτρέπει τους σκλαβωμένους: «εκείνους τους ασεβείς προταιτίους ολεθρίους αποστάτας να τους μισήσετε καθότι και η εκκλησία τους έχει μισήσει ως μέλη σεσηπότα (σάπια) αφορισμένοι υπάρχειεν και κατηραμένοι και μετά θάνατον άλυτοι και τυμπανιαίοι και τω αιώνιο αναθέματι και αυτοί και όσοι ακολουθήσωσι του λοιπού να γίνουν τα τέκνα αυτών ορφανά, άγγελος Kυρίου καταδιώξαι αυτούς εν πυρίνη ρομφαία».

Aυτά, που λέτε έλεγε ο αρχιτράγος της εποχής και οι δεσποτάδες του τα υλοποίησαν, με χαρακτηριστικό παράδειγμα του Πορφύριου στην Aρτα που αφόρισε τους Σουλιώτες και στρατολόγησε μισθοφόρους για να πολεμήσει στο πλευρό των Tούρκων.

Aυτά έβλεπε ο Oδυσσέας Aνδρούτσος και με γράμμα του στον Kολοκοτρώνη ζητούσε να κλαδέψουν τα κεφάλια των αρχιρασοφόρων.

***

 O Γιάννης Κορδάτος, με το βιβλίο του «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821», κάνει την πρώτη σοβαρή ανάλυση την για το τι έγινε στην πραγματικότητα στην επανάσταση του 1821.

Η πρώτη έκδοσή του κυκλοφόρησε το 1924. Ηταν ένα βιβλίο που έκανε πάταγο, προκαλώντας την λύσσα όλων εκείνων που ο Κορδάτος είχε ονομάσει «βατράχους της πατριδοκαπηλίας».

Οι μαρξιστικές ιδέες είναι το αντίδοτο στα ψέματα της κυρίαρχης τάξης και ο Γ. Κορδάτος αντιπροσωπεύει τις ρίζες της μαρξιστικής σκέψης στην Ελλάδα. 

 Ο Κορδάτος ξεσκεπάζει αλύπητα τα προνόμια και τον ρόλο των αρχιρασοφόρων, όπως και των λοιπών πυλώνων του συστήματος, των «κοτζαμπάσηδων» για παράδειγμα. Γράφει: «Η Εκκλησία έπαιρνε μάλιστα από κάθε χριστιανό ραγιά ειδικό φόρο, που λεγόταν ρόγα ή ζητεία. Πολλές φορές με ασπλαχνία Σάϋλωκ έκανε κατάσχεση στο αλέτρι ή τα άλλα γεωργικά εργαλεία του αγρότη, αν τύχαινε και δεν πλήρωνε τον παραπάνω φόρο». Και συμπεραίνει: «Μ΄ όλον τον αγώνα και τον τυραγνισμό του [ο μικροαγρότης] τίποτε δεν του απόμεινε, επειδή ερχόταν ο φορατζής, ο δεσπότης, ο κοτζάμπασης κι ο τσορμπατζής και του το έπαιρναν. Δεν ήταν τόσο ο Τούρκος αγάς που ερχόταν σε επαφή με τον αγρότη, ούτε ο σούμπασης, ήταν ο χριστιανός προύχοντας και ο δεσπότης που, με το να είναι με την τουρκικήν εξουσίαν, με χίλιους δυο τρόπους έγδυναν τον ραγιά γεωργό και δουλευτή».

Διαβάστε περισσότερα

ISIS, όπως το τέρας Φραγκεστάιν, στρέφεται ενάντια στους δημιουργούς του

Το χρονικό του τρομοκρατικού μακελειού στο Βέλγιο το παρακολουθούμε αναλυτικά στο βίντεο που παραθέτουμε.

Τα βασικά ερωτήματα –που σε μεγάλο βαθμό έχουν απαντηθεί- δεν είναι αυτά που προβάλλουν τα ΜΜΕ και έχουν σχέση με την αστυνομική πλευρά της υπόθεσης.
 
Γιατί όλοι αυτοί που εκφράζουν την θλίψη τους για τους νεκρούς και τραυματίες της τρομοκρατικής ενέργειας των Βρυξελλών, δεν αναφέρουν καθόλου στους ουσιαστικούς υπεύθυνους αυτού του μακελειού; Κι’ αυτοί δεν είναι άλλοι απ’ αυτούς που δημιούργησαν, χρηματοδότησαν, εξόπλισαν  και εκπαίδευσαν τους παρανοϊκούς φονιάδες του ISIS.

Το Ισλαμικό κράτος δημιουργήθηκε και εξοπλίστηκε από καπιταλιστικά κράτη και πριν στραφεί όπως το τέρας Φραγκεστάιν  ενάντια στους κατασκευαστές του, εξυπηρετούσε με απόλυτη αφοσίωση τους δημιουργούς του, βάζοντας στο στόχαστρο του τα Κουρδικά κινήματα αντίστασης, όπως και των Λιβανέζων και των Παλαιστινίων.

Στην προκειμένη περίπτωση ισχύει η ρήση «έσπειραν ανέμους, θερίζουν θύελλες».

 Βαθύ κόκκινο

Όταν η Βέλγικη κυβέρνηση πουλούσε όπλα στον ISIS

Σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία του Βελγίου, εταιρείες από την περιοχή της Βαλλονίας πούλησαν όπλα στη Σαουδική Αραβία τα οποία βρέθηκαν στα χέρια τρομοκρατών στο Ισλαμικό Κράτος.

 

Η βελγική εφημερίδα L” Écho επισημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία διατηρεί άριστες εμπορικές σχέσεις με τη Βαλλονία (γαλλόφωνο Βέλγιο), όπως αναφέρει έκθεση για την πώληση όπλων για το έτος 2014 η οποία εγκρίθηκε από την Επιτροπή του Κοινοβουλίου της Βαλλονίας για τον έλεγχο των αδειών όπλων.

 

 Την προηγούμενη χρονιά, η κυβέρνηση της Βαλλονίας χορήγησε 49 άδειες εκ των οποίων οι περισσότερες αφορούσαν πυροβόλα όπλα και πυρομαχικά, εμπορικής αξίας ύψους 397 εκ. ευρώ. 

Το ποσό αυτό είναι τετραπλάσιο σε σχέση με το 2013.

 

Τη Σαουδική Αραβία ακολουθούν το Κατάρ (11 άδειες) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (13 άδειες). Πέραν της Σαουδικής Αραβίας, η εν λόγω έκθεση επισημαίνει μια πραγματική αύξηση στην πώληση όπλων από την περιοχή της Βαλλονίας. Συνολικά, η Βαλλονία έχει χορηγήσει 1251 άδειες. Ήδη, βουλευτές επισημαίνουν ότι η Βαλλονία πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και διερωτώνται αν είναι πρέπει να εξάγει η Βαλλονία όπλα προς τη Σαουδική Αραβία, μια χώρα που χρηματοδοτεί το Ισλαμικό Κράτος.

topontiki.gr

Έγκλημα, παράγωγο του Ιμπεριαλισμού

Eπιθέσεις σε αεροδρόμιο, επιθέσεις και σε σταθμούς του μετρό κοντά στην ΕΕ στις Βρυξέλλες.
Όταν τα σκυλιά του πολέμου που αμολούν πάθουν λύσσα, πάνε να δαγκώσουν και αυτόν που τα αμόλυσε. Το θέμα είναι ότι συνήθως την πληρώνουν οι μη άμεσα εμπλεκόμενοι. Γιατί το μετρό δεν θα το πάρουν συνήθως αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις, αυτοί έχουν λιμουζίνες.


Θα το πάρουν κυρίως και αυτοί που πάνε να καθαρίσουν τις τουαλέττες, να κάνουν την λάντζα, να σοβατίσουν τον τοίχο, ντόπιοι και μετανάστες, σίγουρα και πρόσφυγες. Θα ήταν αστείο να αποδώσουμε σε κάποια αντι-ιμπεριαλιστική ενέργεια τις επιθέσεις, επειδή έγιναν στην πόλη-έδρα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
Οι επιθέσεις αυτές είναι έγκλημα τόσο απέναντι στα άμεσα θύματα όσο και απέναντι στους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, γιατί ξέρουμε τι θα επακολουθήσει, ξέρουμε ότι τα επόμενα θύματα αυτού του συμβάντος θα είναι αυτοί. Σκυλιά του ιμπεριαλισμού είναι οι δράστες, ανεξαρτήτως προθέσεων. Σκυλιά από την μία, σκυλιά από την άλλη, και στην μέση να σκοτώνονται οι λαοί για του αφέντη το φαί.

ΥΓ: Η Ε.Ε κάνει ντηλς με τον Ερντογάν που αποδεδειγμένα στηρίζει το ΙΚ, ενώ παράλληλα στις Βρυξέλλες γίνεται τρομοκρατική. Ας βγάλει ο καθένας και η καθεμιά μας συμπεράσματα για το νέο γύρο ρητορείας περί τάξης και ασφάλειας που θα ξεκινήσει.
agkarra.com

Oι ελίτ και ο φόβος των μαζών

Άρθρο του Martin Wolf και επιστολές των Andrew Cichocki και Michael Williams (εδώ με περικοπές) που δημοσιεύθηκαν στους «Financial Times» στις 27.1.2016, στις 29.1.2016 και στις 2.2.2016

Οι χαμένοι εξεγείρονται εναντίον των ελίτ
του Μάρτιν Γουλφ



ΒΕΡΝΕΡ ΤΥΜΠΚΕ, «ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΙΝΤΕΛΙΓΚΕΝΤΣΙΑ», 1972-1973


Και οι χαμένοι ψηφίζουν. Αυτό σημαίνει δημοκρατία — και σωστά. Εάν αισθάνονται αρκετά εξαπατημένοι και ταπεινωμένοι, θα ψηφίσουν τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, τη Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, τον Νίγκελ Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχουν εκείνοι, ιδιαίτερα η ντόπια εργατική τάξη, οι οποίοι γοητεύονται από το τραγούδι των σειρήνων των πολιτικών που συνδυάζουν τον πρωτογονισμό της σκληρής Δεξιάς, τον κρατισμό της σκληρής Αριστεράς και τον αυταρχισμό αμφότερων. Πάνω απ’ όλα, απορρίπτουν τις ελίτ που κυριαρχούν στην οικονομική και πολιτιστική ζωή των χωρών τους, όπως αυτές που μαζεύτηκαν πριν λίγες βδομάδες στο Νταβός για το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Οι πιθανές συνέπειες είναι τρομακτικές. Οι ελίτ πρέπει να επεξεργαστούν έξυπνες απαντήσεις. Ίσως να είναι ήδη πολύ αργά.

Οι ελίτ έχουν σταματήσει να ασχολούνται με ανησυχίες που αφορούν εσωτερικά ζητήματα, σχηματίζοντας μια παγκόσμια υπερ-ελίτ. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι απλοί άνθρωποι, κυρίως οι γηγενείς άνδρες, αισθάνονται αποξενωμένοι. Είναι χαμένοι, τουλάχιστον συγκριτικά. Δεν μοιράζονται εξίσου τα κέρδη. Αισθάνονται ότι τους εκμεταλλεύτηκαν και τους καταχράστηκαν. Μετά την οικονομική κρίση και την αργή ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου, θεωρούν τις ελίτ ανίκανες και επιθετικές. Η έκπληξη δεν έγκειται στο ότι πολλοί είναι θυμωμένοι, αλλά το γεγονός ότι πολλοί δεν είναι.

Στις ΗΠΑ, η «νότια στρατηγική» του Ρίτσαρντ Νίξον, με στόχο την εξασφάλιση της υποστήριξης του Νότου, δημιούργησε πολιτικά αποτελέσματα. Αλλά η βασική στρατηγική της ελίτ του κόμματός του –η αξιοποίηση της οργής της μεσαίας τάξης (κυρίως των ανδρών) απέναντι σε φυλετικές, πολιτισμικές και έμφυλες αλλαγές– έχει αποφέρει πικρούς καρπούς. Η εστίαση στις φορολογικές ελαφρύνσεις και στην απορρύθμιση λένε πολύ λίγα στη μεγάλη πλειοψηφία της βάσης του κόμματος.

Ο κ. Τραμπ, διαμαρτύρονται οι Ρεπουμπλικάνοι ιδεολόγοι, δεν είναι ένας πραγματικός συντηρητικός. Πράγματι, είναι ένας λαϊκιστής. Όπως και οι υπόλοιποι επικρατέστεροι υποψήφιοι, προτείνει απραγματοποίητες φορολογικές περικοπές. Κυρίως, ο κ. Τραμπ τάσσεται υπέρ του προστατευτισμού στο εμπόριο και είναι εχθρικός στη μετανάστευση. Οι θέσεις αυτές απευθύνονται στους υποστηρικτές του, που καταλαβαίνουν ότι έχουν ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο: την ιθαγένειά τους. Δεν θέλουν να τη μοιραστούν με αμέτρητους ξενόφερτους. Το ίδιο ισχύει και για τους υποστηρικτές της κ. Λεπέν ή του κ. Φάρατζ.

Οι δυτικές χώρες είναι δημοκρατίες. Τα κράτη αυτά εξακολουθούν να παρέχουν τις νομικές και θεσμικές βάσεις της παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Αν οι δυτικές ελίτ περιφρονήσουν τις ανησυχίες των πολλών, οι τελευταίοι θα αποσύρουν τη συναίνεση τους στα σχέδια των ελίτ. Στις ΗΠΑ, η δεξιά ελίτ, αφού έσπειρε ανέμους θερίζει θύελλες. Αλλά αυτό συνέβη μόνο και μόνο επειδή η αριστερή ελίτ έχει χάσει την υποστήριξη της γηγενούς μεσαίας τάξης.

Αν μη τι άλλο, δημοκρατία σημαίνει κυβέρνηση από όλους τους πολίτες. Εάν το δικαίωμα διαμονής και ακόμα περισσότερο αυτό της ιδιότητας του πολίτη δεν προστατεύονται, αυτή η επικίνδυνη δυσαρέσκεια θα μεγαλώσει. Πράγματι, έχει ήδη αυξηθεί σε πάρα πολλά μέρη.

Οι ελίτ ακούν τους λάθος ανθρώπους
του Άντριου Σιτσόκι

Όταν ο Φράνκλιν Ρούσβελτ υλοποιούσε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Νew Deal, θεωρήθηκε προδότης από κάποιους της τάξης του, άλλοι όμως ήταν πιο λογικοί. Η Μεγάλη Ύφεση δημιουργούσε προϋποθέσεις λαϊκής υποστήριξης για κάποια μορφή κομμουνιστικής κυβέρνησης στις ΗΠΑ. Συνεπώς, η πιο ρεαλιστική ελίτ είδε την ανάγκη να σωθεί ο καπιταλισμός από τον εαυτό του. Ενώ η αύξηση των φόρων και η μείωση των κερδών ήταν ένα πικρό χάπι για πολλούς, σίγουρα το κατάπιαν πιο εύκολα παρά μια ύφεση χωρίς ορατό τέλος, ακολουθούμενης από κάποιου είδος Μπολσεβίκικης Επανάστασης στην αυλή τους.

Δεν υπονοώ ότι η Δύση βρίσκεται ήδη σε αυτό το στάδιο, αλλά νομίζω ότι, για το δικό τους μακροπρόθεσμο συμφέρον, οι ελίτ που ζουν σε γυάλα εδώ και πολλά χρόνια, πρέπει να δουν τον κόσμο με τα μάτια των τότε ομολόγων τους. Οι συμπατριώτες τους στην ταραχώδη δεκαετία του 1920 πίστευαν ο κόσμος έξω από την γυάλα τους δεν θα μπορούσε ποτέ να τους βλάψει και ότι το business as usual θα συνεχιζόταν για πάντα. Ποιος μέσα στο κοινωνικό τους κύκλο θα τους έλεγε κάτι διαφορετικό; Πόσοι άνθρωποι λένε σε σας κάτι διαφορετικό;

Οι ελίτ έχουν χάσει τον υγιή φόβο τους για τις μάζες
του Μάικλ Γουίλιαμς

Ο Martin Wolf και ο Andrew Cichocki παραβλέπουν το βασικό: η παγκόσμια ελίτ έχει απολέσει την υγιή αίσθηση του φόβου. Από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης μέχρι την κατάρρευση του κομμουνισμού, αυτό που είχαν κοινό οι διαδοχικές γενιές των ελίτ ήταν η αίσθηση του φόβου για το τι θα μπορούσαν να κάνουν οι αδικημένοι μάζες. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, ανησυχούσαν για μια νέα Γιακωβίνικη Τρομοκρατία, ενώ στη συνέχεια ανησυχούσαν για μια σοσιαλιστική επανάσταση, στα πρότυπα της Παρισινής Κομμούνας. Μια από τις αιτίες του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου ήταν το αυξανόμενο αίσθημα εφησυχασμού μεταξύ των ευρωπαϊκών ελίτ. Μετά, είχαν λόγους να ανησυχούν με την ύπαρξη του διεθνούς κομμουνισμού, ο οποίος παρέμεινε ως μπαμπούλας μέχρι την δεκαετία του ’80.

Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την εξάπλωση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, οι σημερινές ελίτ έχουν χάσει την αίσθηση του φόβου που ενέπνεε στους προκατόχους τους έναν υγιή σεβασμό για τις μάζες. Τώρα μπορούν να τις περιφρονούν ως χαμένες, όπως η αριστοκρατία του Παλαιού Καθεστώτος της Γαλλίας περιφρονούσε τους αγρότες, οι οποίοι σύντομα θα έκαιγαν τα κάστρα τους. Σίγουρα, οι σημερινές ελίτ πρόκειται να μάθουν πώς να φοβούνται, πριν δούμε οποιαδήποτε αντιστροφή της τωρινής συγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας.

https://enthemata.wordpress.com/2016/03/20/elite/
selana

Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, αλλά ο ΔΟΛ…

Χωρίς αμφιβολία είναι συλλεκτικό το ένθετο που περιλαμβάνεται  στην «Εφημερίδα των Συντακτών» του Σαββάτου.

Το υπογράφει ο Δημήτρης Ψαρράς και κάνει μια διαδρομή στην πορεία του συγκροτήματος Λαμπράκη από το 1922 που ξεκίνησε μέχρι σήμερα. Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να το προμηθευτείτε. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, και για να σας δώσουμε μια «γεύση» παραθέτουμε την εισαγωγή του:

ΞΑΦΝΙΑΣΕ Ο ΑΠΡΟΣΧΗΜΑΤΙΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ με τον οποίο επιτέθηκε ο κ. Ψυχάρης στον πρωθυπουργό μετά την άσκηση δίωξης εναντίον του για τα δάνεια που είχε λάβει, προκειμένου να αποκτήσει την ιδιοκτησία του ΔΟΛ. Ασφαλώς δεν συνηθίζουν «σοβαρές» εφημερίδες να δημοσιεύουν δήθεν ρεπορτάζ για «μυστικές» συναντήσεις του εκδότη τους με πολιτικούς αρχηγούς ή να αφήνουν εκβιαστικά υπονοούμενα για προσεχείς παρόμοιες «αποκαλύψεις».

Πριν από λίγες βδομάδες είχε επίσης ξαφνιάσει η πρωτοβουλία του ΔΟΛ να «ξεπλύνει» τη δυναστεία των Γκλίξμπουργκ από όλες τις πολιτικές αμαρτίες που τη βαρύνουν, παρουσιάζοντας ως «σημαντικό» και «αποκαλυπτικό» κείμενο μια εξόφθαλμη διαστρέβλωση της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας. Η «Εφ.Συν.» ασχολήθηκε εκτενώς με το ζήτημα και ανασκεύασε όλους τους μύθους που περιλάμβανε το «αυτοβιογραφικό» πόνημα του Γκλίξμπουργκ.

Ασφαλώς αυτά τα τελευταία κρούσματα οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του το Συγκρότημα νιώθει τόσο αδύναμο. Και η αδυναμία είναι κακός σύμβουλος για κάποιον που έχει μάθει να βρίσκεται στην κορυφή και να αισθάνεται παντοδύναμος.

Ο ΔΟΛ δεν ήταν βέβαια το μοναδικό συγκρότημα Τύπου στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ομως είναι το μόνο με τόσο μεγάλη διάρκεια ζωής. Το μυστικό της επιτυχίας του είναι ακριβώς το ίδιο που προκαλεί σήμερα την παρακμή και την πτώση του. Αναφέρομαι στην παρασκηνιακή παρουσία του στην πολιτική ζωή. Ο ΔΟΛ δεν ήταν ούτε η πιο πλούσια επιχείρηση μέσων ενημέρωσης (ειδικά από τη στιγμή που μπήκαν στον χώρο οι εφοπλιστές και οι κατασκευαστές) ούτε οι εφημερίδες του κατείχαν πάντοτε την πρώτη θέση στις κυκλοφορίες. Ομως πάντοτε διακρινόταν για την αποτελεσματικότητά του να επεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα, να ορίζει πρωθυπουργούς και να κατευθύνει κυβερνήσεις.

Παρά τον αναμφισβήτητα ξεχωριστό ρόλο του ΔΟΛ στις ιστορικές εξελίξεις, μάταια θα αναζητήσει κανείς επιστημονικές μελέτες για τη διαδρομή του. Αν εξαιρεθούν δευτερεύουσες αναφορές σε κείμενα με ευρύτερο αντικείμενο, καθώς και ελάχιστα κείμενα πολεμικής, στα οποία δεν μπορεί να αποδοθεί κανενός είδους εγκυρότητα, το Συγκρότημα έχει μείνει στο βολικό σκοτάδι, μακριά από την κριτική ματιά των ερευνητών.

Εδώ δεν θα ασχοληθούμε παρά μόνο με μια πτυχή της δραστηριότητας του ΔΟΛ, τη σχέση του με την πολιτική εξουσία. Αυτή είναι εξάλλου η πραγματική ιδιαιτερότητα του δημοσιογραφικού οργανισμού ο οποίος όχι μόνο επιβίωσε σε όλες τις πολιτικές καταστάσεις, αλλά έβαλε τη δική του σφραγίδα στις πολιτικές εξελίξεις του τελευταίου αιώνα, κάνοντας χρήση κάθε μέσου και κυρίως μετατρέποντας τα δημοσιογραφικά του μέσα σε πραγματικά όπλα, έτοιμα να στραφούν εναντίον όποιου επέλεγε κάθε φορά το μεγάλο αφεντικό και έτοιμα να υπηρετήσουν ακόμα και τους πιο ετερόκλητους αφεντάδες.

«Στα γραφεία του Ελευθέρου Βήματος», γράφει ένας μελετητής του Τύπου, «καταστρώθηκαν πολιτικά προγράμματα, σχηματίστηκαν κυβερνήσεις και σχεδιάστηκαν επαναστάσεις που έμελλε να έχουν μεγάλη επίδραση στο μέλλον της χώρας».1 Ασφαλώς δεν υπάρχουν άλλα συγκροτήματα που να διεκδικούν αυτά τα χαρακτηριστικά και μάλιστα τόσο διαχρονικά όσο ο ΔΟΛ.
Μπορεί την περασμένη βδομάδα ο Σταύρος Ψυχάρης να καταγγέλλει ως «συκοφαντία» αυτή τη διαπίστωση,2 αλλά το παραδέχονται με υπερηφάνεια ακόμα και τα στελέχη του Συγκροτήματος.
Στο αφιέρωμα του «Βήματος» για τον θάνατο του Χρήστου Λαμπράκη τον Δεκέμβριο του 2009, το κεντρικό κείμενο του Στάθη Ευσταθιάδη περιέγραφε ως εξής το φαινόμενο: «Εχει ειπωθεί και μάλιστα γράφτηκε και σε ξένες εφημερίδες κύρους ότι ο Ααμπράκης «ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις”.

Οτι είναι king maker, κατά τους Times του Λονδίνου (1994). Μολονότι αυτό χαλκεύτηκε για τον πατέρα Λαμπράκη, τον Δημήτρη, ο τίτλος επιδόθηκε και στον Χρήστο Λαμπράκη. Είναι υπερβολή αλλά δεν στερείται εντελώς αλήθειας. Ναι, το Συγκρότημα, ο ΔΟΛ, ο Λαμπράκης «ανεβάζουν» δημοκρατικές, προοδευτικές κυβερνήσεις και (προσπαθούν να) «κατεβάζουν» αντιδραστικές, αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις. Και θεωρούν αυτό τιμή τους και υποχρέωση προς τα καλώς εννοούμενα εθνικά, δημοκρατικά συμφέροντα. Αν αυτό είναι υπερβολή, είναι πραγματικότητα το γεγονός ότι η αρθρογραφία, τα σχόλια και περισσότερο από καθετί άλλο η υπογραφή του Χρήστου Λαμπράκη επηρέαζαν κυβερνητικές πολιτικές και αποφάσεις».3

Το αν είναι μόνο «προοδευτικές» οι κυβερνήσεις που ανεβάζει το Συγκρότημα Λαμπράκη και «αντιδραστικές» εκείνες που κατεβάζει, αυτό θα το δούμε παρακάτω. Αρκεί εδώ να σημειώσουμε την εικόνα που έχουν οι ίδιοι οι συνεργάτες του ΔΟΛ για τον εαυτό τους. Γιατί ένα δεύτερο χαρακτηριστικό του Συγκροτήματος που αναδείχτηκε τις τελευταίες μέρες είναι ότι πρόκειται για ένα περίκλειστο σύστημα. Αυτοί που αναδεικνύονται ως στελέχη του οφείλουν πέρα από τα όποια άλλα προσόντα τους να είναι πρόθυμοι να υπηρετήσουν τον κεντρικό σχεδίασμά, και κυρίως τους ελιγμούς, τις υπαναχωρήσεις, τις στοχοποιήσεις αντιπάλων, την εμμονή στα ζητήματα που επιλέγει η κορυφή της ιεραρχίας. Το διαπιστώσαμε με τη θλιβερή μονοφωνία που εξέπεμπαν όλα τα μέσα τους Συγκροτήματος για τις επιχειρηματικές υποθέσεις που υποτίθεται ότι αφορούν μόνο το τρέχον αφεντικό τους.

Στην πραγματικότητα ο Δημήτριος και εν συνεχεία ο Χρήστος Λαμπράκης αντιλαμβάνονταν τις εφημερίδες τους ως κεντρικά όργανα ενός «ιδανικού» κόμματος που πασχίζει για τα συμφέροντα των οικονομικών και πνευματικών ελίτ της χώρας. Αλλά επειδή τα υπάρχοντα κόμματα σπάνια ταίριαζαν με τα δικά τους πρότυπα, φρόντιζαν να τα πιέσουν για να συμμορφωθούν. Και συχνά το πετύχαιναν. Αυτό το «ιδανικό» κόμμα ονομαζόταν κάποτε «εθνική κυβέρνηση», κάποτε «εθνική αντιπολίτευση», κάποτε «δημοκρατική παράταξη», κάποτε «προοδευτικός κόσμος», κάποτε «εκσυγχρονιστές» και πάντα «ευρωπαϊστές». Είναι απίστευτο πόσο μεγάλη είναι η πολιτική γκάμα που μπορούν να περικλείσουν οι ονομασίες αυτές.

Οι εφημερίδες έχουν μια ιδιαιτερότητα ως προϊόν. Κάθε μέρα, με κάθε νέο φύλλο, έχουν τη δυνατότητα να αναγεννιούνται. Ετσι μπορεί τη μια μέρα να υμνούν κάποιον πολιτικό και την επομένη να τον καταριούνται. Τα κόμματα δεν έχουν παρόμοια ευελιξία. Από την άλλη μεριά, οι εφημερίδες ως εμπορικό προϊόν στηρίζονται στους αναγνώστες τους. Κι αυτοί δεν είναι τόσο ευπροσάρμοστοι όσο θα ήθελαν οι σχεδιαστές των συγκροτημάτων. Ομως και σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει λύση. Την έχει περιγράφει στον γνωστό πικρό του στίχο ο Μπρεχτ. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν έχουν τα συγκροτήματα παρά να «αλλάξουν αναγνώστες». Κι αυτό είναι που συνέβη αρκετές φορές μέχρι σήμερα.

Ο ΔΟΛ χάρη σ’ αυτές του τις ιδιότητες αποδείχτηκε εφτάψυχος. Αν όμως θέλαμε να συγκρίνουμε το Συγκρότημα με κάποιο πλάσμα του ζωικού βασιλείου για να περιγράφουμε τη μακροβιότητά του, δεν θα επιλέγομε την εφτάψυχη γάτα, όπως φαίνεται να μας παρακινούν τα πρόσφατα δικά του δημοσιεύματα. Η πιο πετυχημένη σύγκριση θα ήταν με ένα άλλο ζωντανό, λιγότερο φιλικό προς τον άνθρωπο: τον χαμαιλέοντα.

1. Πόνος Καρυκόπουλος, 200 χρόνια Ελληνικού Τύπου (1784-1984), εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1984, ο. 122.
2. Σταύρος Ψυχάρης, «Οι συκοφάντες και εμείς», εφ. Το Βήμα, 12.3.2016.
3. Στάθης Ευσταθιάδης, «Χρήστος Λαμπράκης, 1934-2009. Η ζωή ενός μύθου», εφ. Το Βήμα, 25.12.2009.

Βαθύ κόκκινο

Η ευρωπαϊκή τραγωδία

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ !!!!!!!

Η ήπειρος μας, με αφετηρία την Ελλάδα, θα απειληθεί με το χάος για τρίτη φορά εντός ενός αιώνα, με ευθύνη της Γερμανίας – η οποία αδυνατεί να κατανοήσει πως είναι αδύνατον να ζήσει με άνεση σε μία γειτονιά, όπου όλοι οι υπόλοιποι εξαθλιώνονται

Αρχείο – συλλογή διαχρονικών και εκπαιδευτικών αναλύσεων

.

«Τον 20′ αιώνα η Γερμανία διέλυσε δύο φορές τον εαυτό της και την ευρωπαϊκή τάξη, με εγκληματικούς και γενοκτόνους πολέμους, στην προσπάθεια της να υποδουλώσει την ήπειρο.

Θα ήταν τραγική ειρωνεία εάν τώρα, στην αρχή του 21ου αιώνα, η επανενωμένη Γερμανία, αυτή τη φορά ειρηνικά, καθώς επίσης με τις καλύτερες των προθέσεων, ανατρέψει για τρίτη φορά την ευρωπαϊκή τάξη» (J. Fischer, πρώην υπουργός εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας, σε άρθρο του το 2012 στην SZ).

.

Ανάλυση

Οι Έλληνες αποφάσισαν να ψηφίσουν κόμματα που τοποθετήθηκαν εναντίον της Τρόικας, της Γερμανίας, του ΔΝΤ και των μνημονίων, αφού όλα τα προηγούμενα απέτυχαν να τους οδηγήσουν στην έξοδο από την κρίση –βυθίζοντας την οικονομία σε μία κατάσταση που μόνο με τη Μεγάλη Ύφεση των Η.Π.Α. του 1929 μπορεί να συγκριθεί.

 

Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από το γράφημα που ακολουθεί, στο οποίο απεικονίζεται η εκρηκτική αύξηση της ανεργίας μετά το 2009, παράλληλα με την ραγδαία πτώση τόσο του ονομαστικού, όσο και του πραγματικού ΑΕΠ – ενώ, εάν συμπεριλάβει κανείς όλα τα υπόλοιπα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας, θα οδηγηθεί σε ακόμη πιο απογοητευτικά και θλιβερά συμπεράσματα.

 .

 .

Ταυτόχρονα, οι Έλληνες αποφάσισαν να δώσουν μία πρώτη (ιστορικά) ευκαιρία στην ήπια, ευρωπαϊκή αριστερά, να εφαρμόσει όλα αυτά που από πάρα πολλά χρόνια διακηρύσσει – ένα σύστημα δηλαδή που διασφαλίζει το κοινωνικό κράτος, δεν μεταφέρει τα εισοδήματα των μικρομεσαίων τάξεων στην ανώτατη, προάγει το Κράτος Δικαίου, καθώς επίσης δεν επιτρέπει την νεοφιλελεύθερη ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών, των στρατηγικών και των κερδοφόρων επιχειρήσεων του δημοσίου.

 

Επιφυλάσσονται βέβαια όσον αφορά τον κρατισμό που ίσως θα υιοθετούσε ένα τέτοιο κόμμα, αφού δεν θέλουν τη διόγκωση της δημόσιας διοίκησης – ενώ συνεχίζουν να τάσσονται υπέρ της ατομικής πρωτοβουλίας, ως κινητήρια δύναμη της οικονομίας, γνωρίζοντας πως τα κεντρικά κατευθυνόμενα, κομμουνιστικά συστήματα, σχεδόν πάντοτε αποτυγχάνουν (όπως στο πρόσφατο παράδειγμα της Βενεζουέλας).

 

Αυτό που κυρίως τους ενδιαφέρει δεν είναι η υιοθέτηση του συστήματος της αριστεράς, αλλά η εκδίωξη των εισβολέων, ιδίως της Γερμανίας, καθώς επίσης η κατάργηση των μνημονίων, τα οποία τους έχουν κυριολεκτικά εξαθλιώσει, πριν είναι ακόμη πολύ αργά – ενώ για να τα καταφέρουν θα μπορούσαν να συμμαχήσουν ακόμη και με το διάβολο, τοποθετώντας τον στην ηγεσία του κράτους τους.

.

Η γερμανική εμμονή

 

Από την άλλη πλευρά οι δανειστές της Ελλάδας συνεχίζουν να έχουν την ουτοπία ότι, μπορεί μία σχεδόν ολοκληρωτικά κατεστραμμένη χώρα να βιώσει μία ακόμη μεγάλη ύφεση, ανάλογη με την πρώτη – έτσι ώστε να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα της (ανάλυση)!

 

Επίσης πως έχει τη δυνατότητα να πληρώσει ένα δημόσιο χρέος που έχει εκτοξευθεί ξανά στο 175% του ΑΕΠ της,όταν οι ανεξόφλητες ληξιπρόθεσμες οφειλές του ιδιωτικού της τομέα πλησιάζουν στο 100% του ΑΕΠ – ενώ τα ταμεία του κράτους είναι άδεια και οι τράπεζες αφερέγγυες, έχοντας μεταξύ άλλων καταφύγει ξανά στον ευρωπαϊκό μηχανισμό παροχής ρευστότητας (ELA).

 

Είχαν αποφασίσει λοιπόν να συνεχίσουν το «βομβαρδισμό» της Ελλάδας, με τη βοήθεια της κυβέρνησης της, η οποία αδυνατούσε να αντιπαρατεθεί μαζί τους – να επιμείνουν δηλαδή σε μία αδιέξοδη πολιτική λιτότητας, παρά το ότι η χώρα έχει ήδη ερειπωθεί, ενώ οι κάτοικοί της είναι στα όρια της απόλυτης εξαθλίωσης, αδυνατώντας να υποστούν περαιτέρω βασανιστήρια.

 

Ειδικά η γερμανική κυβέρνηση συνεχίζει να απαιτεί το ανέφικτο, παρά το ότι έχει μετατρέψει ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο σε ένα οδυνηρό κολαστήριο, καθώς επίσης την Ευρωζώνη σε μία εύθραυστη πορσελάνη, καλλιεργώντας το μίσος εκατομμυρίων Ευρωπαίων εναντίον της – χωρίς να συνειδητοποιεί πως με τον τρόπο αυτό τοποθετεί τις βάσεις της καταστροφής ολόκληρου του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, με θύμα και την ίδια.

 

Επιμένει δε να ρίχνει όλο και περισσότερο «λάδι στη φωτιά», καθώς επίσης να κατηγορεί τους Έλληνες, όταν γνωρίζει πολύ καλά πως το πρόβλημα της νομισματικής ζώνης δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η ίδια (ανάλυση) – γεγονός που θα τεκμηριωθεί όταν «εκραγεί» η Ιταλία, η οποία είναι αθεράπευτα υπερχρεωμένη, σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και στα όρια της καταστροφής (σωστά παρομοιάζεται η Ελλάδα με την Bear Sterns, ενώ η Ιταλία με την Lehman Brothers).

Οι ελληνικές εκλογές

 

Στα πλαίσια αυτά οι Έλληνες σωστά αποφάσισαν, εκλέγοντας κόμματα που είναι εναντίον της συνέχισης της καταστροφής, ενώ θέλουν να απελευθερώσουν την πατρίδα τους από την πρωσική Γερμανία – αναλαμβάνοντας το ρίσκο, καθώς επίσης δίνοντας την ευκαιρία σε ένα κόμμα της αριστεράς να εφαρμόσει όλα αυτά που υπόσχεται.

 

Προφανώς δεν περιμένουν να εξαργυρώσει τα χιλιάδες «γραμμάτια» που υπέγραψε ο νέος πρωθυπουργός, γνωρίζοντας ότι δεν είναι καθόλου εύκολο, ούτε βιάζονται να φέρει εις πέρας την αποστολή του – αφού δεν είχαν καμία άλλη εναλλακτική δυνατότητα, παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις τους όσον αφορά την οικονομική πολιτική που προτείνει, τα εθνικά θέματα και το μεταναστευτικό.

 

Το ερώτημα βέβαια που τίθεται εδώ είναι εάν οι Έλληνες ψήφισαν συνειδητά, έχοντας συναίσθηση του τεράστιου ρίσκου. Επίσης, εάν μπορεί πράγματι ένα κόμμα της αριστεράς, η συγκεκριμένη κυβέρνηση συνεργασίας καλύτερα, να διασώσει ένα κράτος που βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού, στον προθάλαμο της χρεοκοπίας – αφού τα λόγια και οι πράξεις έχουν πολύ μεγάλη διαφορά μεταξύ τους.

 

Κατά την άποψη μας, κάτι τέτοιο ίσως αποδειχθεί ανέφικτο, εάν η Ελλάδα δεν αποφασίσει να χρεοκοπήσει πρώτα (ανάλυση), χωρίς φυσικά να εκβιάσει κανέναν,  εισερχόμενη αργότερα σε διαπραγματεύσεις με τους δανειστές της – ή τουλάχιστον να είναι πρόθυμη να το κάνει, να πάρει δηλαδή συνειδητά το ρίσκο, τοποθετώντας το στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Φυσικά η κυβέρνηση θα πρέπει προηγουμένως να είναι σίγουρη ότι, έχει την ενίσχυση όλων των Ελλήνων – αφού η επιτυχία ή η αποτυχία της δεν εξαρτάται μόνο από την ίδια, ακόμη και αν έχει θεϊκές ικανότητες, αλλά από όλους εμάς τους Έλληνες.

 

Ένα τρίτο, πολύ μεγάλο ερώτημα είναι εάν μπορεί μία κατεστραμμένη χώρα να «αναστηθεί», παραμένοντας μέλος μίας ασύμμετρης νομισματικής ένωσης, η οποία κυριαρχείται, άγεται και φέρεται κυριολεκτικά από τη Γερμανία –από μία χώρα που δεν είναι καθόλου πρόθυμη να θυσιάσει τα προνόμια και τα οφέλη της από τη συμμετοχή της στην Ευρωζώνη, επιμένοντας να ζει εις βάρος των υπολοίπων, παρά το ότι γνωρίζει πως με τον τρόπο αυτό οδηγεί την Ευρωζώνη στη διάλυση της.

 

Έχοντας τεθεί ανέκαθεν υπέρ της ΕΕ, της Ευρωζώνης και του κοινού νομίσματος, θεωρώντας όμως ότι έχει ημερομηνία λήξης εάν δεν επιταχυνθεί η τραπεζική, η δημοσιονομική, καθώς επίσης η πολιτική ένωση όλων των χωρών μελών, οι οποίες οφείλουν φυσικά να είναι ισότιμες μεταξύ τους, θεωρούμε πως είμαστε υποχρεωμένοι να εξετάσουμε πώς θα έπρεπε να ενεργήσουμε, εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο – ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, η οποία δεν έχει άλλο χρόνο στη διάθεση της για να περιμένει μία τέτοια εξέλιξη, εκτός εάν της δοθεί από τους εταίρους της.

 

Εάν δηλαδή, επί πλέον στο ρίσκο της χρεοκοπίας εντός του ευρώ που οφείλουμε να πάρουμε, θα έπρεπε να σκεφθούμε και την υιοθέτηση της δραχμής, υπό προϋποθέσεις βέβαια (ανάλυση) – εάν δεν μας προσφερθεί καμία άλλη εναλλακτική δυνατότητα αναβίωσης της πατρίδας μας η οποία, από οικονομικής πλευράς, είναι ήδη «κλινικά νεκρή».

.

Το πρόβλημα του νομισματικού χώρου

 

Είναι προφανές ότι, αυτό που χρειάζεται επειγόντως η πατρίδα μας σήμερα δεν είναι άλλο από 1.000.000 τουλάχιστον θέσεις εργασίας – αφού χωρίς την κατακόρυφη άνοδο της απασχόλησης δεν είναι δυνατόν να αυξηθεί το ΑΕΠ, οπότε εξ αυτού τα έσοδα του δημοσίου με βιώσιμο τρόπο, να επιβιώσουν οι Έλληνες, να επιλυθεί το ασφαλιστικό πρόβλημα, να εξυπηρετηθούν τα όποια χρέη μας κοκ.

 

Φυσικά θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι, εντός ενός άριστου νομισματικού χώρου, όπως θα έπρεπε να είναι η Ευρωζώνη, με την έννοια της ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων και εργαζομένων, οι παραπάνω θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να εξασφαλισθούν σε άλλες χώρες – ότι δηλαδή οι Έλληνες άνεργοι θα έπρεπε να μετακινούνται σε εκείνα τα κράτη που μπορούν να βρουν εργασία, όπως συμβαίνει στις Η.Π.Α.

 

Η Ευρωζώνη όμως δεν έχει τη δομή των Η.Π.Α., δεν αποτελεί έναν άριστο νομισματικό χώρο, ενώ δεν είναι δημοσιονομικά ενωμένη – δεν μεταφέρονται δηλαδή τα πλεονάσματα της μίας χώρας στα ελλείμματα της άλλης, ούτε υπάρχει κάποια ρεαλιστική προοπτική να συμβεί. Επομένως, η μετακίνηση των εργαζομένων δεν λύνει το πρόβλημα των κρατών μελών, αλλά ενδεχομένως μόνο του εργατικού δυναμικού τους – ενώ είναι συνδεδεμένη με πάρα πολλές δυσκολίες (γλώσσα, ήθη και έθιμα, ρατσισμός κοκ.).

 

Οι παραπάνω θέσεις εργασίας θα έπρεπε λοιπόν να δημιουργηθούν εντός την Ελλάδας – γεγονός που απαιτεί αφενός μεν μεγάλες επενδύσεις, αφετέρου αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, αφού η γεωργία δεν προωθείται από την ΕΕ, επειδή δεν είναι ανταγωνιστική σε σχέση με τον υπόλοιπο πλανήτη. Είναι όμως δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι επενδύσεις ευνοούταν από τη ζήτηση, από την αύξηση της κατανάλωσης δηλαδή μέσω της ανόδου των μισθών και των συντάξεων;

.

Η βιωσιμότητα της Ελλάδας εντός της γερμανικής Ευρωζώνης  

 

Στο σημείο αυτό βοηθάει η εξέταση των οικονομικών επιδόσεων των διαφόρων κρατών της Ευρωζώνης, πριν και μετά την υιοθέτηση του ευρώ – μέσω των διαγραμμάτων που βρήκαμε στο ξένο τύπο. Το πρώτο διάγραμμα απεικονίζει την οικονομική τους απόδοση, με κριτήριο τη βιομηχανική τους παραγωγή, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας πριν από την υιοθέτηση του ευρώ.

 .

 .

Από το γράφημα διαπιστώνεται πως η Ισπανία ήταν στην καλύτερη θέση, ακολουθούμενη από την Ελλάδα και την Ιταλία – ενώ τόσο η Γαλλία, όσο και η Γερμανία, ήταν στο τέλος, «ουραγοί» στην ανάπτυξη. Παραδόξως λοιπόν η βιομηχανική παραγωγή ανθούσε στον ευρωπαϊκό Νότο τη δεκαετία του 1990, ενώ όλα τα κράτη είχαν θετικές τάσεις, μετά το 1993.

 

Συνεχίζοντας, οφείλει να εξετάσει κανείς τις επιδόσεις των ίδιων παραπάνω χωρών, μετά την υιοθέτηση του ευρώ – λαμβάνοντας βέβαια υπ’ όψιν το γεγονός ότι, το νόμισμα δεν είναι η μοναδική μεταβλητή όσο αφορά τις οικονομικές επιδόσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι πάρα πολύ σημαντικό.

 

Πρέπει να λάβουμε επίσης υπ’ όψιν μας το γεγονός ότι, η Γερμανία εφάρμοσε μία πολύ αυστηρή πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, ακριβώς την εποχή που υιοθέτησε το ευρώ, εις βάρος φυσικά των υπολοίπων – ενώ κυρίως οι χώρες του Νότου έκαναν ακριβώς το αντίθετο, επειδή ήταν πολύ πιο εύκολος ο δανεισμός τους με χαμηλά επιτόκια, σε σχέση με το παρελθόν.

 

Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη της βιομηχανικής παραγωγής των ίδιων χωρών, τη δεκαετία μετά την υιοθέτηση του ευρώ – οδηγώντας μας σε εύλογα συμπεράσματα για τα αποτελέσματα της.

 .

 .

Όπως φαίνεται από το διάγραμμα η Γερμανία, η οποία ήταν στην τελευταία θέση τα χρόνια που προηγήθηκαν της υιοθέτησης του ευρώ, βρέθηκε ξαφνικά στην πρώτη, με πολύ μεγάλη απόσταση από όλες τις χώρες του Νότου – ενώ μόνο η βιομηχανική παραγωγή της Γαλλίας, μετά από μία απότομη πτώση, σταθεροποιήθηκε σε κάποιο αρνητικό μεν (-10%), αλλά σχετικά βιώσιμο επίπεδο.

 

Συμπερασματικά λοιπόν, το ευρώ ήταν πολύ θετικό για τη Γερμανία, καθώς επίσης για τις χώρες του Βορά, αλλά πολύ αρνητικό για το Νότο – γεγονός που οφείλεται πιθανότατα στη διαφορά νοοτροπίας μεταξύ των δύο περιοχών. Ειδικότερα, οι μεν Βόρειοι είναι πολύ πειθαρχικοί, υπακούοντας στα οικονομικά προγράμματα των κυβερνήσεων τους, ενώ οι Νότιοι έχουν αδύναμο χαρακτήρα – ο οποίος απαιτεί μία διαφορετική προσέγγιση (ονομαστική υποτίμηση του νομίσματος αντί εσωτερική, αυξημένα επιτόκια για να μην διευκολύνεται ο καταναλωτικός δανεισμός κοκ.).

 

Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι το ότι, απαιτείται διαφορετική μακροοικονομική και νομισματική πολιτική στις δύο περιοχές της Ευρώπης, στο Βορά και στο Νότο, με κριτήριο την εντελώς αντίθετη νοοτροπία των Πολιτών τους – κάτι που είναι αδύνατον, εάν η Ευρωζώνη δεν χωριστεί στα δύο ή εάν δεν ενωθεί πολιτικά.

 

Προφανώς το πρόβλημα δεν θα λυθεί, όσο και αν προσπαθήσει η ΕΚΤ, η οποία πράγματι κάνει ότι καλύτερο μπορεί για να επιλύσει το θέμα της υπερχρέωσης, μέσω της νομισματικής επέκτασης και του πληθωρισμού – αν και δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος για τις πραγματικές της προθέσεις (άρθρο).

.

Επίλογος

 

Με βάση τα παραπάνω ο πλεονασματικός Βοράς, υπό την ηγεσία της Γερμανίας, προσπαθεί να επιβάλλει στο Νότο, με πρώτη την Ελλάδα, μία περιοριστική πολιτική εσωτερικής υποτίμησης και δημοσιονομικής πειθαρχίας – όμοια με αυτήν που εφάρμοσε η ίδια, όταν υιοθέτησε το ευρώ.

 

Εν τούτοις, δεν κατανοεί ότι οι εποχές έχουν αλλάξει, αφού ο πλανήτης έχει βυθιστεί στην ύφεση και στα χρέη, ενώ η ίδια τα κατάφερε εκμεταλλευόμενη τους εταίρους της – αφού τα πλεονάσματα που αποκτάει (εμπορικό ισοζύγιο) θα ήταν αδύνατα, εάν δεν δημιουργούσε στις άλλες χώρες ελλείμματα (άρθρο), επειδή ο «λογαριασμός» είναι μηδενικού αθροίσματος (Πλεονάσματα – ελλείμματα = μηδέν).

 

Με δεδομένο δε το ότι, τα ελλείμματα οδηγούν στην αύξηση των χρεών (το ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στην αύξηση του ιδιωτικού κυρίως χρέους, ο ελλειμματικός προϋπολογισμός στην αύξηση του δημοσίου χρέους), λόγω των οποίων περιορίζεται η ζήτηση, οπότε οι επενδύσεις και η ανάπτυξη, ολόκληρος ο Νότος βιώνει μία «ύφεση ισολογισμών» (ανάλυση) – από την οποία είναι αδύνατον να ξεφύγει με τη συγκεκριμένη οικονομική πολιτική.

 

Επομένως, είναι εύλογη η άνοδος εκείνων των πολιτικών δυνάμεων που αντιτίθενται σε αυτά που θέλει να επιβάλλει η Γερμανία – είτε από τα δεξιά, όπως στη Γαλλία, είτε από τα αριστερά, όπως στην Ελλάδα και στην Ισπανία, ανάλογα με τις θέσεις τους σε άλλα ζητήματα (εθνικισμός, μεταναστευτικό κλπ.).

 

Για να μπορέσουν λοιπόν να υπάρξουν βιώσιμες λύσεις, χωρίς να χρεοκοπήσει το ένα κράτος μετά το άλλο, εκούσια ή ακούσια, στα πλαίσια μίας αλυσιδωτής αντίδρασης που πιθανότατα θα ξεκινούσε από την Ελλάδα, υπάρχουν οι εξής τουλάχιστον εναλλακτικές δυνατότητες:

.

(α)  Επίλυση του προβλήματος της υπερχρέωσης με τη βοήθεια της ΕΚΤ – οπότε με την αύξηση της ποσότητας χρήματος, με τον πληθωρισμό, καθώς επίσης με το πάγωμα μέρους των χρεών (ανάλυση), παράλληλα με μία ήπια πολιτική λιτότητας, εμπλουτισμένη με αλληλέγγυα αναπτυξιακά μέτρα.

 

(β)  Επιτάχυνση της τραπεζικής, δημοσιονομικής και πολιτικής ένωσης της Ευρωζώνης, με την αμοιβαιοποίηση των δημοσίων χρεών (Ευρωομόλογα κλπ.) – έτσι ώστε να ιδρυθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.

 

(γ)  Επιστροφή όλων των χωρών μαζί στην προ ευρώ εποχή (ανάλυση), όπου όμως θα απαιτηθούν ευρείες διαγραφές χρεών εκ μέρους τόσο των πλεονασματικών χωρών, όσο και των διεθνών επενδυτών, ανάλογα με τη δομή των δανείων της κάθε χώρας.

.

Εάν δεν συμβεί τίποτα από τα παραπάνω, ή εάν υιοθετηθούν άλλες πρόχειρες λύσεις (διπλά νομίσματα,αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη με στόχο να δημιουργηθεί ένα παράδειγμα προς αποφυγή,Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων κλπ.), η ήπειρος μας θα απειληθεί με το χάος – για τρίτη φορά εντός ενός αιώνα με ευθύνη της Γερμανίας, η οποία αδυνατεί να κατανοήσει πως είναι αδύνατον να ζήσει με άνεση σε μία γειτονιά, όπου όλοι οι υπόλοιποι πεθαίνουν από την πείνα.

 

Σε μία τέτοια περίπτωση, είναι δεδομένη η εισβολή τους στο μοναδικό πλούσιο σπίτι της περιοχής, όσο καλά και αν προστατεύεται, παρά το ότι οι ίδιοι δεν είναι εγκληματίες – αφού το αίσθημα της επιβίωσης είναι το ισχυρότερο όλων, ακόμη και από την ίδια τη λογική ή από την έμφυτη ηθική των ανθρώπων.

 .

Υστερόγραφο: Δεν απενοχοποιούμε φυσικά ούτε θυματοποιούμε τους Έλληνες (τους Ιταλούς, τους Ισπανούς κλπ.) με τα παραπάνω, αφού είναι προφανώς και οι ίδιοι υπεύθυνοι για τα προβλήματα τους, σε μεγάλο βαθμό – λόγω των ιδιοτελών ή/και εσφαλμένων πολιτικών τους επιλογών, της διαπλοκής, της διαφθοράς, της σπατάλης, της νόμιμης ή παράνομης αποφυγής των φόρων κοκ.

 

Περαιτέρω, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν πιστεύουμε ότι θα εφαρμόσει η νέα κυβέρνηση αυτά που έχει υποσχεθεί ή ότι  θα καταφέρει να οδηγήσει την Ελλάδα στην έξοδο από την κρίση – ευχόμενοι φυσικά να διαψευσθούμε παταγωδώς.

 

Όταν όμως βλέπουμε την ποιότητα και το είδος του πολιτικού της προσωπικού, έχουμε την άποψη πως εύλογα αμφιβάλλουμε – ειδικά όταν μας προϊδεάζει για την επιστροφή της χώρας σε εκείνο το καταστροφικό παρελθόν, το οποίο συνέβαλλε τα μέγιστα στη χρεοκοπία (διεφθαρμένος συνδικαλισμός, κακοπροαίρετες απεργίες, μηδενική συναίνεση στις εκάστοτε κυβερνήσεις κοκ.).

 

Πόσο μάλλον όταν θα έχει αντιμέτωπες τις αγορές που αντιπαθούν όσο τίποτα άλλο τις «μεσοβέζικες» λύσεις, στις οποίες ευχόμαστε να μην «συρθεί», υποκύπτοντας με τη σειρά της στη Γερμανία – ελπίζοντας να έχει το σθένος να αντιδράσει με εκείνη τη γνώση, με την αξιοπρέπεια, με την υπερηφάνεια και με την αποφασιστικότητα που απαιτείται σήμερα.

 

Ολοκληρώνοντας, υπενθυμίζουμε ότι δεν είμαστε ποτέ υπέρ της υιοθέτησης του ευρώ, πως όταν το κάναμε έπρεπε να υιοθετήσουμε μία αντίστοιχα συντηρητική πολιτική με αυτήν της Γερμανίας ή, έστω, της Γαλλίας, ενώ σήμερα είμαστε εγκλωβισμένοι τόσο στο ευρώ, όσο στο χρέος και στα μνημόνια (ανάλυση), εξαιρετικά δύσκολο να απαλλαγούμε ή/και να επιβιώσουμε.

http://www.analyst.gr

 anhsyxia.wordpress.com